gozatu modurik naturalenean disfruta de manera natural · niebla, por lo que seremos prudentes en...
TRANSCRIPT
KarrantzaHARANA
KarrantzaCuaderno de ru
tas
Ibilbide-koadernoa
Gozatu modurik naturaleneanDisfruta de manera natural
1 : 100.0000 1 km
PoblaciónHerria
Pando
Caserío, barrio, lugarBaserria, auzoa, tokiaSalviejo
Localización AyuntamientoUdalaren kokapenaCONCHA
Límite del territorioLurraldearen mugaLímite de municipioUdalerriaren muga
Áreas recreativasOlgetarako tokia
Carretera comarcalEskualdeko errepideaCarretera localTokiko errepidea
MiradorBegiratokia
Oficina de turismoTurismo bulegoaEstación de servicioGasolindegia
Lugar de interés naturalInteres gune naturala
AlojamientoOstatua
Iglesia o ermitaEliza edo baseliza
Lugar de interés arqueológicoInteres gune arkeologikoaEdificio o casa-torre singularEraikin edo dorretxe dohaina
CampingKanpinaVisita guiadaBisitaldi gidatua
CuevaKobaDolmenTrikuharria
Camino vecinalAuzobideaFerrocarril / TúnelTrenbidea / TunelaPuerto de montañaMendatea
CimaGailurra
Carretera de interés preferenteLehentasuna duen errepideaCarretera de red básicaOinarrizko sareko errepidea
Datos básicos generalesOinarrizko datu orokorrak
Europa
Bilbao
DonostiaSan Sebastián
IruñeaPamplona
VitoriaGasteiz
MiarritzeBiarritz
Euskadi
Ubicación
Kokapena
Ubicación geográfica del valle:El Valle de Karrantza se sitúa en el extremo occidental de Bizkaia, dentro de la comarca de Las Encartaciones. Su ex-tensión, el mayor municipio de Bizkaia, es de 137,85 km cuadrados.Cerrado por un cordón montañoso, ofrece grandes posibili-dades para la actividad deportiva y de recreo. Así, la Cordi-llera de Ordunte supera los 1.000 m mientras queel resto de cordones montañosos oscilan entre los600-800 m.
Accesos: • Por la costa con la A-8 Bilbao-Santander, con salida en
Colindres y por la N-629 dirección Burgos hasta Gibaja, enlazando con la C-630 que llega hasta Karrantza.
• Por el interior desde Bilbao por la C-636 pasando por Alonsotegi, Güeñes, Zalla para desviarnos por laC-630 y pasar por Arcentales, Villaverde de Trucíos y después de subir el pequeño puerto de La Escrita entrar en el Valle con una vista espectacular del mismo.
• Comunicado por los Ferrocarriles de Vía Estrecha (FEVE), línea Bilbao-Santander.Telf.: 944 232 266
• En autobús con la compañía BIZKAIBUS.Telf.: 902 22 22 65
Recorridos:Esta selección de recorridos están pensados fundamental-mente para la práctica del senderismo, señalándose en cada ficha las posibilidades que éstos presentan para otras prác-ticas deportivas.En ocasiones las rutas discurren por zonas de gran interés histórico, cultural y paisajístico a las que por razones prácti-cas, nos remitimos a los folletos confeccionados con este fin.
Cartografía:Las rutas se encuentran cartografiadas en la página siguiente de cada texto. Están encuadradas al norte, con el contorno del recorrido superpuesto sobre mapas del Insti-tuto Geográfico Nacional. También se indican alternativas, puntos de interés así como otros aspectos de cadarecorrido.
Horarios y dificultad de las rutas:Los horarios que se proponen son de carácter orientativo. La dificultad técnica es variada, señalándose en cada reco-rrido los tramos que se separan de esta generalidad.El Valle de Karrantza es propenso a ser cubierto por la niebla, por lo que seremos prudentes en días meteorológi-camente inestables.
Sistema de señalización:Al inicio de cada ruta encontraremos un panel indicativo con forma de vaca (y un dolmen en la ruta 5), elemento turístico de señalización. Éstas tienen toda la información necesaria así como un mapa identificativo.Los puntos verdes indicados en las rutas de este cuaderno representan balizas que iremos encontrando a lo largo del camino, identifica-das por color y número.
Haranaren kokapen geografikoa:Karrantzako Harana Bizkaiko mendebaldeko muturrean dago, Enkarterriko eskualdearen barnean hain zuzen ere. Karrantza Haranaren hedadura 137,85 kilometro karra-tukoa da.Mendilerro batez inguraturik dago eta kirol zein josteta jardue-retarako aukera asko eskaintzen ditu. Era horretara, Ordunteko Mendilerroan 1000 metrotik gorako tontorrak daude eta gaine-rako mendilerroak 600-800 metro bitartekoak dira.
Sarbideak: • Kostaldetik Bilbao-Santander A-8a hartu; irteera Colin-
dresen egongo da eta Burgosetik ordea, N-629 errepi-detik Gibajaraino, C-630rekin elkartuz Karran tzaraino.
• Barrualdetik Bilbon C-636an hasi eta Alonsotegi, Gue-ñes eta Zalla aurkituko dugu, ondoren C-630tik atera eta Arcentales, Villaverde de Trucios, eta La Escritako mendatea igo bezain pronto haranaren ikuspegi pare-gabea aurkituko dugu.
• Karrantza Harana ondo komunikaturik dago: alde batetik, trenez, Bilbao-Santander linea egiten duen Bide Estuko Trenbideak (FEVE) konpainiarekin.Tfnoa.: 944 232 266.
• Autobusez, BIZKAIBUS konpainiarekin.Tfnoa.: 902 22 22 65
Ibilbideak:Xendazaletasuna maite dutenentzako bereziki pentsatu-tako ibilbideak dira eta ahalik eta argibide gehien emateko asmoarekin, fitxa bakoitzean beste kirol jarduera batzueta-rako aukerak ere zehazten dira.Kasu batzuetan, ibilbideak historia, kultura edo paisaiaren aldetik oso interesgarriak diren guneetan zeharrekoak dira eta arrazoi praktikoak tarteko, onena zehatz-mehatz horreta-rako prestatutako liburuxkak kontsulta tzea izango da.
Kartografia:Ibilbideak behar bezala kartografiatuta dagoz testu bakoi-tzaren hurrengo orrialdean. Geografiako Nazio Erakundea-ren mapen gainean, ibilbidearen ingurumaria guztiekin iparraldean kokaturik daude. Era berean, alternatibak, interes handiko guneak eta ibilbide bakoitzaren berezita-sunak zehazten dira.
Ibilbideen iraupena eta zailtasuna:Proposatutako ordutegiak orientagarriak baino ez dira. Dena den, zailtasun teknikoa askotakoa da kasu guztietan eta aparteko zailtasuna dagoenean, behar bezala adierazita daude puntu guztiak.Nolanahi ere, Karrantza Haranean sarri sartzen da behe lainoa eta guztia estaltzen du eta, hortaz, eguraldiak larregi laguntzen ez duenean, zuhur jokatzeko gomendioa eman
behar dizuegu.
Seinaleztapen sistema:Ibilbide bakoitzaren hasieran behi (eta trikuharri batekin 5. ibilbidean) itxura duen taula adierazgarri bat aurkituko dugu, seinaleztapen turistiko elementu giza. Bertan infor-mazio ugari aurkituko dugu hala nola identifikazio mapa.Koaderno honetan aurkitzen ditugun punto berdeetan hainbat baliza aurkituko ditugu, hauek ibilbidearen zehar topatuko ditugularik. Baliza hauek erraz ezagutu ditzakegu bakoi tzak kolore eta zenbaki baitu.
1
1 : 100.0000 1 km
PoblaciónHerria
Pando
Caserío, barrio, lugarBaserria, auzoa, tokiaSalviejo
Localización AyuntamientoUdalaren kokapenaCONCHA
Límite del territorioLurraldearen mugaLímite de municipioUdalerriaren muga
Áreas recreativasOlgetarako tokia
Carretera comarcalEskualdeko errepideaCarretera localTokiko errepidea
MiradorBegiratokia
Oficina de turismoTurismo bulegoaEstación de servicioGasolindegia
Lugar de interés naturalInteres gune naturala
AlojamientoOstatua
Iglesia o ermitaEliza edo baseliza
Lugar de interés arqueológicoInteres gune arkeologikoaEdificio o casa-torre singularEraikin edo dorretxe dohaina
CampingKanpinaVisita guiadaBisitaldi gidatua
CuevaKobaDolmenTrikuharria
Camino vecinalAuzobideaFerrocarril / TúnelTrenbidea / TunelaPuerto de montañaMendatea
CimaGailurra
Carretera de interés preferenteLehentasuna duen errepideaCarretera de red básicaOinarrizko sareko errepidea
Datos básicos generalesOinarrizko datu orokorrak
Europa
Bilbao
DonostiaSan Sebastián
IruñeaPamplona
VitoriaGasteiz
MiarritzeBiarritz
Euskadi
Ubicación
Kokapena
Ubicación geográfica del valle:El Valle de Karrantza se sitúa en el extremo occidental de Bizkaia, dentro de la comarca de Las Encartaciones. Su ex-tensión, el mayor municipio de Bizkaia, es de 137,85 km cuadrados.Cerrado por un cordón montañoso, ofrece grandes posibili-dades para la actividad deportiva y de recreo. Así, la Cordi-llera de Ordunte supera los 1.000 m mientras queel resto de cordones montañosos oscilan entre los600-800 m.
Accesos: • Por la costa con la A-8 Bilbao-Santander, con salida en
Colindres y por la N-629 dirección Burgos hasta Gibaja, enlazando con la C-630 que llega hasta Karrantza.
• Por el interior desde Bilbao por la C-636 pasando por Alonsotegi, Güeñes, Zalla para desviarnos por laC-630 y pasar por Arcentales, Villaverde de Trucíos y después de subir el pequeño puerto de La Escrita entrar en el Valle con una vista espectacular del mismo.
• Comunicado por los Ferrocarriles de Vía Estrecha (FEVE), línea Bilbao-Santander.Telf.: 944 232 266
• En autobús con la compañía BIZKAIBUS.Telf.: 902 22 22 65
Recorridos:Esta selección de recorridos están pensados fundamental-mente para la práctica del senderismo, señalándose en cada ficha las posibilidades que éstos presentan para otras prác-ticas deportivas.En ocasiones las rutas discurren por zonas de gran interés histórico, cultural y paisajístico a las que por razones prácti-cas, nos remitimos a los folletos confeccionados con este fin.
Cartografía:Las rutas se encuentran cartografiadas en la página siguiente de cada texto. Están encuadradas al norte, con el contorno del recorrido superpuesto sobre mapas del Insti-tuto Geográfico Nacional. También se indican alternativas, puntos de interés así como otros aspectos de cadarecorrido.
Horarios y dificultad de las rutas:Los horarios que se proponen son de carácter orientativo. La dificultad técnica es variada, señalándose en cada reco-rrido los tramos que se separan de esta generalidad.El Valle de Karrantza es propenso a ser cubierto por la niebla, por lo que seremos prudentes en días meteorológi-camente inestables.
Sistema de señalización:Al inicio de cada ruta encontraremos un panel indicativo con forma de vaca (y un dolmen en la ruta 5), elemento turístico de señalización. Éstas tienen toda la información necesaria así como un mapa identificativo.Los puntos verdes indicados en las rutas de este cuaderno representan balizas que iremos encontrando a lo largo del camino, identifica-das por color y número.
Haranaren kokapen geografikoa:Karrantzako Harana Bizkaiko mendebaldeko muturrean dago, Enkarterriko eskualdearen barnean hain zuzen ere. Karrantza Haranaren hedadura 137,85 kilometro karra-tukoa da.Mendilerro batez inguraturik dago eta kirol zein josteta jardue-retarako aukera asko eskaintzen ditu. Era horretara, Ordunteko Mendilerroan 1000 metrotik gorako tontorrak daude eta gaine-rako mendilerroak 600-800 metro bitartekoak dira.
Sarbideak: • Kostaldetik Bilbao-Santander A-8a hartu; irteera Colin-
dresen egongo da eta Burgosetik ordea, N-629 errepi-detik Gibajaraino, C-630rekin elkartuz Karran tzaraino.
• Barrualdetik Bilbon C-636an hasi eta Alonsotegi, Gue-ñes eta Zalla aurkituko dugu, ondoren C-630tik atera eta Arcentales, Villaverde de Trucios, eta La Escritako mendatea igo bezain pronto haranaren ikuspegi pare-gabea aurkituko dugu.
• Karrantza Harana ondo komunikaturik dago: alde batetik, trenez, Bilbao-Santander linea egiten duen Bide Estuko Trenbideak (FEVE) konpainiarekin.Tfnoa.: 944 232 266.
• Autobusez, BIZKAIBUS konpainiarekin.Tfnoa.: 902 22 22 65
Ibilbideak:Xendazaletasuna maite dutenentzako bereziki pentsatu-tako ibilbideak dira eta ahalik eta argibide gehien emateko asmoarekin, fitxa bakoitzean beste kirol jarduera batzueta-rako aukerak ere zehazten dira.Kasu batzuetan, ibilbideak historia, kultura edo paisaiaren aldetik oso interesgarriak diren guneetan zeharrekoak dira eta arrazoi praktikoak tarteko, onena zehatz-mehatz horreta-rako prestatutako liburuxkak kontsulta tzea izango da.
Kartografia:Ibilbideak behar bezala kartografiatuta dagoz testu bakoi-tzaren hurrengo orrialdean. Geografiako Nazio Erakundea-ren mapen gainean, ibilbidearen ingurumaria guztiekin iparraldean kokaturik daude. Era berean, alternatibak, interes handiko guneak eta ibilbide bakoitzaren berezita-sunak zehazten dira.
Ibilbideen iraupena eta zailtasuna:Proposatutako ordutegiak orientagarriak baino ez dira. Dena den, zailtasun teknikoa askotakoa da kasu guztietan eta aparteko zailtasuna dagoenean, behar bezala adierazita daude puntu guztiak.Nolanahi ere, Karrantza Haranean sarri sartzen da behe lainoa eta guztia estaltzen du eta, hortaz, eguraldiak larregi laguntzen ez duenean, zuhur jokatzeko gomendioa eman
behar dizuegu.
Seinaleztapen sistema:Ibilbide bakoitzaren hasieran behi (eta trikuharri batekin 5. ibilbidean) itxura duen taula adierazgarri bat aurkituko dugu, seinaleztapen turistiko elementu giza. Bertan infor-mazio ugari aurkituko dugu hala nola identifikazio mapa.Koaderno honetan aurkitzen ditugun punto berdeetan hainbat baliza aurkituko ditugu, hauek ibilbidearen zehar topatuko ditugularik. Baliza hauek erraz ezagutu ditzakegu bakoi tzak kolore eta zenbaki baitu.
1
Zalama 1335
La Calera del Prado
Presa
Puerto de los Tornos
Antzinako ostatuaAntiguo mesón
Erromatar galtzadaCalzada romana
Erromatar zubiaPuente romano
Gumadernia
ColladoLas Arreturas
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
1 : 30.0000 500 m 1000 m
InicioHasiera
FinalBukaera
CaseríoBaserria
CimaGailurra
FuenteIturria
BosqueBasoa
IglesiaEliza
Interés arqueológicoInteres arkeologikoa
PanalAbaraska
MiradorBegiratokia
Calzada romanaErromatar galtzada
Puente romanoErromatar zubiaRuta
Ibilbidea1
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Aproximación: Desde Conchatomamos dirección Aldeacueva(BI- 4672) y desde aquí la pista de cemento dirección La Calera del Prado-Las Arreturas hasta elCollado de Las Arreturas.
Características: Recorrido de mon-taña por las inmediaciones y cima de El Zalama, segundo monte más alto de Bizkaia (1335 m). Zona más al S.O. del Valle de Karrantza.
Duración: 4 h. - 13,5 km. Dificultad: Alta. Recorrido de fuer-
te desnivel (800 m aprox.). En el tramo de bosque es preciso cruzar un arroyo ayudándonos de un cable instalado a modo de pasamanos.
Posibilidades: 75% ciclable. Observaciones: La zona es especial-
mente propensa a ser cubierta por la niebla, por lo que seremos pru-dentes en días meteorológicamen-te inestables.
Esta ruta se puede conectar con la nº5. Ruta de los Dólmenes en laEstación de Hai zko.
Hurbilketa: Conchatik Aldeacueva-rako bidea hartuko dugu (BI- 4672) eta hortik La Calera del Prado - Las Arreturasera eramango gaituen porlanezko pistan zehar joango gara La Calera Leporaino.
Ezaugarriak: Mendiko ibilbidea Bizkaiko bigarren mendi altuena den Zalama mendiaren (1335 m.) gailurraren eta inguruetan zehar. Karrantzako Haranaren hego ekial-dean.
Iraupena: 4 ordu. - 13,5 km. Zailtasuna: Handia. Desnibel han-
diko ibilbidea (800 m. gutxi gora-behera). Basoan nahitaez zeharka-tu behar da errekatxo bat eskudel gisa jarritako kable bat erabiliz.
Aukerak: 75% ciclable. Oharpenak: Inguralde horietan
sarritan behe ainoa sartzen da eta, beraz, eguraldiak laguntzen ez duenean, zuhur joka tzeko go-mendioa egin behar dugu.
Ibilbide hau iparralderantz Cotoba-seros inguruko dolmen multzotik oso hurbil dago belardi baten bar-nean. Horretarako, La Calera Lepotik eskuinerantz doan har txintxarrezko pista hartuko dugu.
Notas
Oharrak
1 La naturaleza nos sorprendeIzadiak aho zabalik uzten gaitu
Desde el Collado de Las Arreturas tomamos una pista de gravilla, indicada. La tomamos hacia la izquierda. La de la derecha nos lleva a Cotobaseros. Encontramos en un pequeño llano un monolito con la ins-cripción de Alkuera, continuando por la derecha. Toma-mos la pista que nace de la principal, también a la dere-cha, en dirección O., abandonando la GR . A lo largo de ésta podemos ver La Calera del Prado en lo hondo del va-lle, El Zalama al fondo, así como el sendero en zig-zag del descenso. Pasaremos junto a fuente La Espina a la derecha y una cabaña a la izquierda, hasta llegar a la pequeña presa donde termina la pista . En este punto cruzamos el río Rebedules, para tomar el sendero que nace al otro lado. Lo remontamos adentrándonos en el hayal, ponien-do especial cuidado al cruzar el arroyo superior ayudándo-nos del pasamanos.Llegamos a Gumadernia; donde termina el bosque y co-mienza el monte pelado, para tomar dirección sur con el fin de alcanzar la pista que viene de Salduero . Remon-tamos ésta en dirección E. pasando junto a los restos de una cabaña y un llano, para tomar el collado de Fuente La Tabla que separa El Zalama de La Maza y ascender hasta su cima en fuerte y largo repecho (1335 m) observando turberas por la zona . Llegamos a su mojón; delimitando al E. el Valle de Karrantza, al N. el Valle de Soba, al O. la Merindad de Montija y al S. el Valle de Mena. Se abren las vistas a Coto-baseros, Peña Ranero, El Moro y El Mazo al N.O.; El Encinar de Sopeña y El Armañon al N.E.; la cordillera de Ordunte al E. y los montes de Burgos al S.Desde la cima descendemos en dirección O. por la pista que conduce a la loma de la antena , y desde aquí en dirección N.O. por la rodada hacia el mirador del puerto de Los Tornos (920 m); posible acceso a esta ruta. En este punto, antes de llegar a dicho mirador, nace un sendero en fuerte pendiente a nuestra derecha en dirección N.E. Descendemos en zig-zag hasta la iglesia de El Prado, y por la antigua calzada romana bajamos a La Calera del Prado; pasando sobre su puente y junto a la Iglesia Parro-quial de San Antonio Abad y El Antiguo Mesón. A nuestra derecha nace la pista que nos conduce a las viejas colme-nas. Nos resta remontar la pista de cemento en dirección Aldeacueva-Concha , que en dos km nos devuelve a nuestro punto de partida.
Adierazi bezala, La Calera Lepotik ondo seinaleztatutako hartxintxarrezko bidea hartuko dugu ezkerrerantz. Eskui-nekoa hartuz gero, Cotobaserosera eramango gaitu. Eskuinerantz jarraituz, lautada txiki batean Alkuera inskri-pzioa duen monolito bat aurkituko dugu; nagusitik sor tzen den pista hartuko dugu eskuinerantz, mendebalderuntz hain zuzen eta GR baztertu. Hemendik, haranaren barrenean La Calera del Prado, atzealdean Zalama eta jaitsierako sigi-saga bidezidorra ikusten dira. Eskuinean aurkituko dugun iturri baten ondotik igaroko gara eta ezkerraldean dagoen etxola baten ondotik; azkenean, pista bukatuko den uharka bateraino helduko gara . Puntu horretan, Rebedules ibaia zeharkatu eta beste aldean hasten den bidezidorra hartu behar dugu. Laster pagadian sartuko gara eta kontu handiz zeharkatuko dugu errekatxoa eskudela erabiliz.Ondoren, Gumaderniara helduko gara eta hor basoa bukatu eta mendi tipila hasiko da; jarraian, hegoalderantz jo behar da Salduerotik datorren pista hartu ahal izateko . Pista horrek ekialderantz eramango gaitu eta etxola baten arrastoetatik eta lautada batetik igaroko gara; geroago, Zalama eta La Maza banantzen dituen lepoan zehar joango gara eta aldapa gogor eta luze baten ondo-ren, gailurrera helduko gara (1.335 m) . Gailurreko mugarria aurrez aurre ikusiko dugu; ekialdeko muga Karrantzako Harana da, iparraldekoa Sobako Harana, mendebaldekoa Montijako Merinaldea eta hegoaldekoa Menako Harana. Ipar-mendebalderuntz sekulako ikuspe-giak izango ditugu: Cotobaseros, Peña Ranero, El Moro eta El Mazo; ipar-ekialderantz, El Encinar de Sopeña eta El Armañon; ekialderantz Ordunteko mendilerroa eta, azke-nik, hegoalderantz, Burgoseko mendiak.Gailurretik mendebalderantz jaitsierako bideari ekingo diogu antenaren lepora eramango gaituen pistatik eta puntu horretatik, ipar-mendebalderantz gurpil-arrastoa jarraituz, Los Tornoseko mendatearen begiratokiraino (920m); begiratoki horretan ibilbidea hastea ere posible izango da. Begiratokira heldu baino apur bat lehenago, ekialderantz, bidezidor bat ikusiko dugu gure eskuinaldean eta aldapa handiarekin . Sisi-saga bidean jaitsiko gara El Prado elizaraino eta erromatar galtzada zaharra erabiliz La Calera del Pradora helduko gara; zubia zeharkatu eta San Antonio Abad parrokia-elizaren eta Benta Zaharraren ondo-tik igaroko gara. Eskuinaldean, erlauntza zaharretara doan pista abiatzen da. Aldeacueva-Conchara eramango gaituen porlanezko pistan pare bat kilometro egin ondoren, irteera puntuan egongo gara berriro.
Ruta por lasfaldas del ZalamaIbilbideak Zalamarenmagalean zehar
Ruta por lasfaldas del ZalamaIbilbideak Zalamarenmagalean zehar
Zalama 1335
La Calera del Prado
Presa
Puerto de los Tornos
Antzinako ostatuaAntiguo mesón
Erromatar galtzadaCalzada romana
Erromatar zubiaPuente romano
Gumadernia
ColladoLas Arreturas
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
1 : 30.0000 500 m 1000 m
InicioHasiera
FinalBukaera
CaseríoBaserria
CimaGailurra
FuenteIturria
BosqueBasoa
IglesiaEliza
Interés arqueológicoInteres arkeologikoa
PanalAbaraska
MiradorBegiratokia
Calzada romanaErromatar galtzada
Puente romanoErromatar zubiaRuta
Ibilbidea1
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Aproximación: Desde Conchatomamos dirección Aldeacueva(BI- 4672) y desde aquí la pista de cemento dirección La Calera del Prado-Las Arreturas hasta elCollado de Las Arreturas.
Características: Recorrido de mon-taña por las inmediaciones y cima de El Zalama, segundo monte más alto de Bizkaia (1335 m). Zona más al S.O. del Valle de Karrantza.
Duración: 4 h. - 13,5 km. Dificultad: Alta. Recorrido de fuer-
te desnivel (800 m aprox.). En el tramo de bosque es preciso cruzar un arroyo ayudándonos de un cable instalado a modo de pasamanos.
Posibilidades: 75% ciclable. Observaciones: La zona es especial-
mente propensa a ser cubierta por la niebla, por lo que seremos pru-dentes en días meteorológicamen-te inestables.
Esta ruta se puede conectar con la nº5. Ruta de los Dólmenes en laEstación de Hai zko.
Hurbilketa: Conchatik Aldeacueva-rako bidea hartuko dugu (BI- 4672) eta hortik La Calera del Prado - Las Arreturasera eramango gaituen porlanezko pistan zehar joango gara La Calera Leporaino.
Ezaugarriak: Mendiko ibilbidea Bizkaiko bigarren mendi altuena den Zalama mendiaren (1335 m.) gailurraren eta inguruetan zehar. Karrantzako Haranaren hego ekial-dean.
Iraupena: 4 ordu. - 13,5 km. Zailtasuna: Handia. Desnibel han-
diko ibilbidea (800 m. gutxi gora-behera). Basoan nahitaez zeharka-tu behar da errekatxo bat eskudel gisa jarritako kable bat erabiliz.
Aukerak: 75% ciclable. Oharpenak: Inguralde horietan
sarritan behe ainoa sartzen da eta, beraz, eguraldiak laguntzen ez duenean, zuhur joka tzeko go-mendioa egin behar dugu.
Ibilbide hau iparralderantz Cotoba-seros inguruko dolmen multzotik oso hurbil dago belardi baten bar-nean. Horretarako, La Calera Lepotik eskuinerantz doan har txintxarrezko pista hartuko dugu.
Notas
Oharrak
1 La naturaleza nos sorprendeIzadiak aho zabalik uzten gaitu
Desde el Collado de Las Arreturas tomamos una pista de gravilla, indicada. La tomamos hacia la izquierda. La de la derecha nos lleva a Cotobaseros. Encontramos en un pequeño llano un monolito con la ins-cripción de Alkuera, continuando por la derecha. Toma-mos la pista que nace de la principal, también a la dere-cha, en dirección O., abandonando la GR . A lo largo de ésta podemos ver La Calera del Prado en lo hondo del va-lle, El Zalama al fondo, así como el sendero en zig-zag del descenso. Pasaremos junto a fuente La Espina a la derecha y una cabaña a la izquierda, hasta llegar a la pequeña presa donde termina la pista . En este punto cruzamos el río Rebedules, para tomar el sendero que nace al otro lado. Lo remontamos adentrándonos en el hayal, ponien-do especial cuidado al cruzar el arroyo superior ayudándo-nos del pasamanos.Llegamos a Gumadernia; donde termina el bosque y co-mienza el monte pelado, para tomar dirección sur con el fin de alcanzar la pista que viene de Salduero . Remon-tamos ésta en dirección E. pasando junto a los restos de una cabaña y un llano, para tomar el collado de Fuente La Tabla que separa El Zalama de La Maza y ascender hasta su cima en fuerte y largo repecho (1335 m) observando turberas por la zona . Llegamos a su mojón; delimitando al E. el Valle de Karrantza, al N. el Valle de Soba, al O. la Merindad de Montija y al S. el Valle de Mena. Se abren las vistas a Coto-baseros, Peña Ranero, El Moro y El Mazo al N.O.; El Encinar de Sopeña y El Armañon al N.E.; la cordillera de Ordunte al E. y los montes de Burgos al S.Desde la cima descendemos en dirección O. por la pista que conduce a la loma de la antena , y desde aquí en dirección N.O. por la rodada hacia el mirador del puerto de Los Tornos (920 m); posible acceso a esta ruta. En este punto, antes de llegar a dicho mirador, nace un sendero en fuerte pendiente a nuestra derecha en dirección N.E. Descendemos en zig-zag hasta la iglesia de El Prado, y por la antigua calzada romana bajamos a La Calera del Prado; pasando sobre su puente y junto a la Iglesia Parro-quial de San Antonio Abad y El Antiguo Mesón. A nuestra derecha nace la pista que nos conduce a las viejas colme-nas. Nos resta remontar la pista de cemento en dirección Aldeacueva-Concha , que en dos km nos devuelve a nuestro punto de partida.
Adierazi bezala, La Calera Lepotik ondo seinaleztatutako hartxintxarrezko bidea hartuko dugu ezkerrerantz. Eskui-nekoa hartuz gero, Cotobaserosera eramango gaitu. Eskuinerantz jarraituz, lautada txiki batean Alkuera inskri-pzioa duen monolito bat aurkituko dugu; nagusitik sor tzen den pista hartuko dugu eskuinerantz, mendebalderuntz hain zuzen eta GR baztertu. Hemendik, haranaren barrenean La Calera del Prado, atzealdean Zalama eta jaitsierako sigi-saga bidezidorra ikusten dira. Eskuinean aurkituko dugun iturri baten ondotik igaroko gara eta ezkerraldean dagoen etxola baten ondotik; azkenean, pista bukatuko den uharka bateraino helduko gara . Puntu horretan, Rebedules ibaia zeharkatu eta beste aldean hasten den bidezidorra hartu behar dugu. Laster pagadian sartuko gara eta kontu handiz zeharkatuko dugu errekatxoa eskudela erabiliz.Ondoren, Gumaderniara helduko gara eta hor basoa bukatu eta mendi tipila hasiko da; jarraian, hegoalderantz jo behar da Salduerotik datorren pista hartu ahal izateko . Pista horrek ekialderantz eramango gaitu eta etxola baten arrastoetatik eta lautada batetik igaroko gara; geroago, Zalama eta La Maza banantzen dituen lepoan zehar joango gara eta aldapa gogor eta luze baten ondo-ren, gailurrera helduko gara (1.335 m) . Gailurreko mugarria aurrez aurre ikusiko dugu; ekialdeko muga Karrantzako Harana da, iparraldekoa Sobako Harana, mendebaldekoa Montijako Merinaldea eta hegoaldekoa Menako Harana. Ipar-mendebalderuntz sekulako ikuspe-giak izango ditugu: Cotobaseros, Peña Ranero, El Moro eta El Mazo; ipar-ekialderantz, El Encinar de Sopeña eta El Armañon; ekialderantz Ordunteko mendilerroa eta, azke-nik, hegoalderantz, Burgoseko mendiak.Gailurretik mendebalderantz jaitsierako bideari ekingo diogu antenaren lepora eramango gaituen pistatik eta puntu horretatik, ipar-mendebalderantz gurpil-arrastoa jarraituz, Los Tornoseko mendatearen begiratokiraino (920m); begiratoki horretan ibilbidea hastea ere posible izango da. Begiratokira heldu baino apur bat lehenago, ekialderantz, bidezidor bat ikusiko dugu gure eskuinaldean eta aldapa handiarekin . Sisi-saga bidean jaitsiko gara El Prado elizaraino eta erromatar galtzada zaharra erabiliz La Calera del Pradora helduko gara; zubia zeharkatu eta San Antonio Abad parrokia-elizaren eta Benta Zaharraren ondo-tik igaroko gara. Eskuinaldean, erlauntza zaharretara doan pista abiatzen da. Aldeacueva-Conchara eramango gaituen porlanezko pistan pare bat kilometro egin ondoren, irteera puntuan egongo gara berriro.
Ruta por lasfaldas del ZalamaIbilbideak Zalamarenmagalean zehar
Ruta por lasfaldas del ZalamaIbilbideak Zalamarenmagalean zehar
Hor
node
pan
Pan
do
Hay
al B
alge
rri
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
1 : 2
5.00
00
500
m10
00 m
Inic
ioH
asie
raFi
nal
Buka
era
Ruta
alte
rnat
iva
Hau
tabi
deko
ibilb
idea
Fuen
teItu
rria
Bosq
ueBa
soa
Inte
rés
arqu
eoló
gico
Inte
res
arke
olog
ikoa
Igle
sia
Eliz
a
Ruta
Ibilb
idea2
Aproximación: Desde Lanzas Agudas (BI-4625)
Características: Recorrido por pueblos y bosques de gran interés artístico y paisajístico.
Duración: 3 h. - 10 km. Acercándonos a Pando, una hora más.
Dificultad: Baja. recorrido cómodo, prácticamente llano y con buen camino.
Posibilidades: Recomendable para bicicleta de montaña. 100% ciclable.
Observaciones: En época de mucha pluviosidad encontraremos mucho barro en algunas zonas.
Hurbilketa: Abiapuntua Lanzas Agudas (BI-4625) izango da.
Ezaugarriak: Arteari eta paisaiari dagokionez, interes handiko ibilbidea herri eta basoetan zehar.
Iraupena: 3 ordu -10 km, inguru baina Pandoraino joan nahi izanez gero, beste ordu bat beharko da.
Zailtasuna: Behe mailakoa. Ibilbidea erosoa da, oso laua eta bide egokia.
Aukerak: Oso gomendagarria mendiko bizikletan egiteko, ibilbide osoa egin daiteke bizikleta gainean.
Oharpenak: Euri asko egiten duen garaietan lokatz asko egongo da toki zehatz batzuetan.
Notas2 El encanto de los bosques de hayaPagadien xarma
Oharrak
Partimos desde Lanzas Agudas, concretamente del barrio El Lugar, junto a la Iglesia Parroquial de Santiago. Tomando la pista ascendente de cemento que va en dirección sur, nos adentramos en el monte. Ésta, ahora de gravilla, nos lleva al regato La Calle-ja donde nos encontraremos con un cruce .Continuamos girando a la izquierda, en dirección N.-N.E; ca-minando sobre el pueblo con vistas a los caseríos de El Bierre, por donde regresaremos. La pista va ascendiendo suavemen-te hasta adentrarse en el Bosque Balgerri (hayedo más gran-de de Bizkaia), cruzado por el río Balgerri y emplazado en la ladera norte del monte que le da nombre (1104 m). El haya es la especie predominante; acompañada de robles, alisos, fresnos, tejos y acebos.Iremos cruzando los diferentes arroyos, para continuar por la misma pista que ahora es de tierra. Atravesado el río Baula-ya dejamos atrás el frondoso bosque para continuar por la ladera del monte El Bierre que reconoceremos por estar pe-lado y calvo .Metros más adelante una valla cierra la pista junto a un sen-dero que nace a la derecha, podemos tomar ambos caminos pues discurren paralelos y mueren en el mismo punto. Las vistas se abren de nuevo con Peña Ranero, El Mazo y El Moro al N-N.O. y los Montes de Ordunte al S.-S.O.; El Armañón con El Encinar de Sopeña y la Virgen del Suceso al N.-N.E, dejando la granja abajo a nuestra izquierda.Llegados a un cruce tomamos el camino de la izquierda que primero vallado y luego amurallado nos conduce a la carre-tera de Bernales, donde podemos ver una interesantemuestra de arquitectura popular y la Parroquia de SanPanta león . Cruzando el pueblo encontraremos las indicaciones de Pando al que podemos acercarnos recorriendo algo más de un Km. Para ello tomaremos la pista de la izquierda, descendiendo en fuerte pendiente hasta la carretera que llega al pueblo . Una vez en éste interesa especialmente visitar sus caseríos y los hornos de pan , a la derecha en la parte alta; así como la Iglesia Parroquial de San Juan Bautista, a la derecha . Regresamos a Bernales y tomamos la carretera hasta desviar-nos a nuestra izquierda para tomar la pista de cemento direc-ción El Bierre . Con Lanzas Agudas al fondo, descendemos hasta la granja para cruzarla y continuar por la pista que desciende entre prados. Cuando esta se bifurca seguimos por la izquierda desembocando en la carretera que nos lleva a nuestro punto de partida.
Esandako moduan, abiapuntua Lanzas Agudas izango da, zehatz esateko El Lugar auzoa, Santiago parroki elizaren ondoan. Hegoalderantz eta gorantz doan porlanezko pista hartu eta mendian sartuko gara. Hartxintxarrezko pistak La Calleja erreka-txora eramango gaitu eta han bidegurutze batekin topo egingo dugu .Ezkerreruntz bira egingo dugu ipar-ipar-ekialderantz eta El Bierre basetxea begi bistan dugula, herria zeharkatuko dugu,itzuliko garen tokitik hain zuzen ere. Pistan zehar jarraituz, altuera irabazi eta erreserba naturala den Balgerri Basoan sartuko gara; erreserba zoragarri hau Balgerri ibaiak zeharkatzen du eta Balgerri mendiaren (1104 m) iparraldeko mendi-lepoan kokaturik dago. Pagoak dira nagusi baina tartean haritzak, hal tzak, lizarrak, zumeak eta beste espezie batzuetako arbolak ere badaude.Errekatxo batzuk zeharkatu eta lurrezko pistatik joango gara. Baulaya ibaia zeharkatu ondoren, atzean geldituko zaigu baso hosto tsua eta El Bierre mendi-lepotik jarraituko dugu; oso erraz ezagu tzen da mendi hau, izan ere, mendi tipila da . Metro batzuk aurrerago hesi batek pistaren amaiera iragarriko digu eskuinalderantz doan bidezidor baten ondoan; bietatik edozein hartu genezake, kontuan hartuz, parez pare doazela eta toki berean bukatzen direla. Bista edo ikuspegia ederra da: Peña Ranero, El Mazo eta El Moro ipar-ipar-ekialderantz; Ordunteko Mendiak hego-hego-mendebalderantz; El Armañon, El Encinar de Sopeña eta La Virgen del Suceso ipar-ipar-ekialderantz; azkenik, basetxea, behealdean gure ezkerraldean ikusiko dugu.Bidegurutzera heltzen garenean, ezkerreko bidea hartuko dugu, lehenengo hesiz josita ageri den bidea eta, geroago, inguruan harresiak dituena; bide horretan aurrera egin eta Bernaleseko errepidearekin topo egingo dugu; toki horretan, herri arkitektu-rarekin eta San Pantaleon parrokiarekin gozatzeko aukera aparta izango dugu .Herria zeharkatu eta Pandoko seinaleak ikusiko ditugu; kilometro bakarra dago eta gogoan izan ezkerraldeko pista aukeratu behar dugula, maldaz behera handia dago eta herrira hel tzen den errepi-deraino joango gara . Pando herrian derrigor bisitatu beharre-koak dira baserriak eta ogia egiteko labeak , eskuinaldean, goiko aldean hain zuzen ere eta eskuinaldean aurkituko dugun San Juan Bautista parroki eliza . Bernalesera itzuliko gara eta errepidea hartuko dugu, ezkerre-rantz desbideratu eta El Bierrerako porlanezko pista hartu arte . Barrenean Lanzas Agudas ikusten dugularik, basetxeraino jaitsiko gara, inguralde hori zeharkatu eta belardien artean beherantz doan pistan zehar jarraituko dugu. Pista hori adarka-tzen denean, errepideraino eta, azken finean, abiapuntura-ino eramango gaituen ezkerrekoa aukeratuko dugu.
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Ruta desde el bosquede Balgerri a PandoBalgerri basoa eta Pandora bitarteko ibilbidea
Ruta desde el bosquede Balgerri a PandoBalgerri basoa eta Pandora bitarteko ibilbidea
Hor
node
pan
Pan
do
Hay
al B
alge
rri
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
1 : 2
5.00
00
500
m10
00 m
Inic
ioH
asie
raFi
nal
Buka
era
Ruta
alte
rnat
iva
Hau
tabi
deko
ibilb
idea
Fuen
teItu
rria
Bosq
ueBa
soa
Inte
rés
arqu
eoló
gico
Inte
res
arke
olog
ikoa
Igle
sia
Eliz
a
Ruta
Ibilb
idea2
Aproximación: Desde Lanzas Agudas (BI-4625)
Características: Recorrido por pueblos y bosques de gran interés artístico y paisajístico.
Duración: 3 h. - 10 km. Acercándonos a Pando, una hora más.
Dificultad: Baja. recorrido cómodo, prácticamente llano y con buen camino.
Posibilidades: Recomendable para bicicleta de montaña. 100% ciclable.
Observaciones: En época de mucha pluviosidad encontraremos mucho barro en algunas zonas.
Hurbilketa: Abiapuntua Lanzas Agudas (BI-4625) izango da.
Ezaugarriak: Arteari eta paisaiari dagokionez, interes handiko ibilbidea herri eta basoetan zehar.
Iraupena: 3 ordu -10 km, inguru baina Pandoraino joan nahi izanez gero, beste ordu bat beharko da.
Zailtasuna: Behe mailakoa. Ibilbidea erosoa da, oso laua eta bide egokia.
Aukerak: Oso gomendagarria mendiko bizikletan egiteko, ibilbide osoa egin daiteke bizikleta gainean.
Oharpenak: Euri asko egiten duen garaietan lokatz asko egongo da toki zehatz batzuetan.
Notas2 El encanto de los bosques de hayaPagadien xarma
Oharrak
Partimos desde Lanzas Agudas, concretamente del barrio El Lugar, junto a la Iglesia Parroquial de Santiago. Tomando la pista ascendente de cemento que va en dirección sur, nos adentramos en el monte. Ésta, ahora de gravilla, nos lleva al regato La Calle-ja donde nos encontraremos con un cruce .Continuamos girando a la izquierda, en dirección N.-N.E; ca-minando sobre el pueblo con vistas a los caseríos de El Bierre, por donde regresaremos. La pista va ascendiendo suavemen-te hasta adentrarse en el Bosque Balgerri (hayedo más gran-de de Bizkaia), cruzado por el río Balgerri y emplazado en la ladera norte del monte que le da nombre (1104 m). El haya es la especie predominante; acompañada de robles, alisos, fresnos, tejos y acebos.Iremos cruzando los diferentes arroyos, para continuar por la misma pista que ahora es de tierra. Atravesado el río Baula-ya dejamos atrás el frondoso bosque para continuar por la ladera del monte El Bierre que reconoceremos por estar pe-lado y calvo .Metros más adelante una valla cierra la pista junto a un sen-dero que nace a la derecha, podemos tomar ambos caminos pues discurren paralelos y mueren en el mismo punto. Las vistas se abren de nuevo con Peña Ranero, El Mazo y El Moro al N-N.O. y los Montes de Ordunte al S.-S.O.; El Armañón con El Encinar de Sopeña y la Virgen del Suceso al N.-N.E, dejando la granja abajo a nuestra izquierda.Llegados a un cruce tomamos el camino de la izquierda que primero vallado y luego amurallado nos conduce a la carre-tera de Bernales, donde podemos ver una interesantemuestra de arquitectura popular y la Parroquia de SanPanta león . Cruzando el pueblo encontraremos las indicaciones de Pando al que podemos acercarnos recorriendo algo más de un Km. Para ello tomaremos la pista de la izquierda, descendiendo en fuerte pendiente hasta la carretera que llega al pueblo . Una vez en éste interesa especialmente visitar sus caseríos y los hornos de pan , a la derecha en la parte alta; así como la Iglesia Parroquial de San Juan Bautista, a la derecha . Regresamos a Bernales y tomamos la carretera hasta desviar-nos a nuestra izquierda para tomar la pista de cemento direc-ción El Bierre . Con Lanzas Agudas al fondo, descendemos hasta la granja para cruzarla y continuar por la pista que desciende entre prados. Cuando esta se bifurca seguimos por la izquierda desembocando en la carretera que nos lleva a nuestro punto de partida.
Esandako moduan, abiapuntua Lanzas Agudas izango da, zehatz esateko El Lugar auzoa, Santiago parroki elizaren ondoan. Hegoalderantz eta gorantz doan porlanezko pista hartu eta mendian sartuko gara. Hartxintxarrezko pistak La Calleja erreka-txora eramango gaitu eta han bidegurutze batekin topo egingo dugu .Ezkerreruntz bira egingo dugu ipar-ipar-ekialderantz eta El Bierre basetxea begi bistan dugula, herria zeharkatuko dugu,itzuliko garen tokitik hain zuzen ere. Pistan zehar jarraituz, altuera irabazi eta erreserba naturala den Balgerri Basoan sartuko gara; erreserba zoragarri hau Balgerri ibaiak zeharkatzen du eta Balgerri mendiaren (1104 m) iparraldeko mendi-lepoan kokaturik dago. Pagoak dira nagusi baina tartean haritzak, hal tzak, lizarrak, zumeak eta beste espezie batzuetako arbolak ere badaude.Errekatxo batzuk zeharkatu eta lurrezko pistatik joango gara. Baulaya ibaia zeharkatu ondoren, atzean geldituko zaigu baso hosto tsua eta El Bierre mendi-lepotik jarraituko dugu; oso erraz ezagu tzen da mendi hau, izan ere, mendi tipila da . Metro batzuk aurrerago hesi batek pistaren amaiera iragarriko digu eskuinalderantz doan bidezidor baten ondoan; bietatik edozein hartu genezake, kontuan hartuz, parez pare doazela eta toki berean bukatzen direla. Bista edo ikuspegia ederra da: Peña Ranero, El Mazo eta El Moro ipar-ipar-ekialderantz; Ordunteko Mendiak hego-hego-mendebalderantz; El Armañon, El Encinar de Sopeña eta La Virgen del Suceso ipar-ipar-ekialderantz; azkenik, basetxea, behealdean gure ezkerraldean ikusiko dugu.Bidegurutzera heltzen garenean, ezkerreko bidea hartuko dugu, lehenengo hesiz josita ageri den bidea eta, geroago, inguruan harresiak dituena; bide horretan aurrera egin eta Bernaleseko errepidearekin topo egingo dugu; toki horretan, herri arkitektu-rarekin eta San Pantaleon parrokiarekin gozatzeko aukera aparta izango dugu .Herria zeharkatu eta Pandoko seinaleak ikusiko ditugu; kilometro bakarra dago eta gogoan izan ezkerraldeko pista aukeratu behar dugula, maldaz behera handia dago eta herrira hel tzen den errepi-deraino joango gara . Pando herrian derrigor bisitatu beharre-koak dira baserriak eta ogia egiteko labeak , eskuinaldean, goiko aldean hain zuzen ere eta eskuinaldean aurkituko dugun San Juan Bautista parroki eliza . Bernalesera itzuliko gara eta errepidea hartuko dugu, ezkerre-rantz desbideratu eta El Bierrerako porlanezko pista hartu arte . Barrenean Lanzas Agudas ikusten dugularik, basetxeraino jaitsiko gara, inguralde hori zeharkatu eta belardien artean beherantz doan pistan zehar jarraituko dugu. Pista hori adarka-tzen denean, errepideraino eta, azken finean, abiapuntura-ino eramango gaituen ezkerrekoa aukeratuko dugu.
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Ruta desde el bosquede Balgerri a PandoBalgerri basoa eta Pandora bitarteko ibilbidea
Ruta desde el bosquede Balgerri a PandoBalgerri basoa eta Pandora bitarteko ibilbidea
Mirador del Mirón
Collado Valseca
Castropie
Peña Ranero737
Surbias646
Ranero
Cueva dePozalagua Cueva de
Santa Isabel
Cueva deVenta Laperra
Torca del Carlista
InicioHasieraFinalBukaera
CuevaKoba
1 : 25.0000 500 m 1000 m
IglesiaEliza
MiradorBegiratokia
CimaGailurra
FuenteIturriaLugar de interés naturalInteres gune naturalaRuta sin continuaciónJarraipenik gabeko gunea
DolmenTrikuharria
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Ruta
Ibilbidea3
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Partimos de Ranero, junto a la Iglesia Parroquial de San Cipriano, tomando la pista de cemento que nace a la derecha (N.E.) donde comienza la carretera que condu-ce a las cuevas. La pista abandona el pueblo para ha-cerse de gravilla y luego de tierra, ascendiendo entre prados, bosques y montes pelados hasta lo alto de la cresta montañosa. Mientras subimos podemos ver a la derecha La Virgen del Buen Suceso y los Montes de Ordunte al S.-S.O. Cru-zamos una verja que cierra el camino junto a una valla que tampoco consideramos . Continuamos recto, por lo que ahora es un sendero, hasta El Cueto. El recorrido se dirige al O. para lo cual nos adentramos al pequeño collado, que descendiendo por la otra vertiente nos lleva al sendero con marcas de GR paralelo a la alam-brada. A nuestra derecha dejamos el pico Surbias (646 m) y los dólmenes que allí se encuentran. Este sendero se desdibuja cuando asciende nuevamente al alto Cas-tropie o Mazarredonda, coronado por tres hitos .Desde este punto tomaremos dirección O. hacia el Co-llado Valseca (con vistas a la bahía de Santoña al norte), siendo éste el punto más desdibujado del recorrido. Seguiremos las marcas de GR entre las zonas rocosas y los pequeños senderos que las conectan. Llegamos a dicho collado, encontrando el poste indicativo de las distintas direcciones . Desde este punto tomamos el camino de Peña Ranero, indicado con marcas de GR, alcanzando cima (737 m) y buzón tras 20 m de camino (se llega por la cara S.E., que mira a Karrantza; giramos al O. al llegar a la primera crestería y finalmente ascen-demos por la cara N.O.). Desde este punto podemos acercarnos a la Torca del Carlista, siendo esta una sima en dirección N.E. con una de las mayores salas del mundo . También es intere-sante visitar el Mirador del Mirón, estando situado al borde del abismo entre El Mazo y Peña Ranero, al que llegaremos descendiendo por el mismo sendero para tomar otro en dirección O. hacia un pequeño valle de unos 200 m dentro del macizo de Peña Ranero . Re-gresamos de nuevo al Collado Valseca para descender hacia la cueva de Pozalagua de gran interés por sus estalactitas excéntricas y una longitud de 125 m. El sen-dero que ahora tomamos muere justo junto a la entra-da de la cueva , desde este punto nos acercamos hasta el aparcamiento para continuar por la carretera que nos lleva a Ranero.
Abiapuntua Ranero izango da, San Cipriano parroki elizaren ondoan hain zuzen ere; eskuinaldean hasi eta ipar ekialde-rako norabidean, porlanezko pista hartuko dugu kobazuloe-tara eramango gaituen errepidea hasten den tokian. Pista hori har txintxarrezkoa izango da hasieran eta lurrezkoa ge-roago eta belardi, baso eta mendi tipilduen artean mendi tontorreraino doa. Igotzen ari garen bitartean, eskuinaldean Virgen del Buen Su-ceso Amabirjina eta Ordunteko mendiak ikus daitezke hego-hego-mendebalderantz. Hesi baten ondoan, bidearen amaiera iragartzen duen burdin sare bat zeharkatu eta zuzen ja-rraituko dugu bidezidorretik El Cuetoraino. Ondoren, mende-balderantz joko dugu eta, hortaz, lepo txikian sartu eta beste isurialdetik behera eginez, GR markak dituen eta alanbradaren parez pare doan bidezidorrera helduko gara; eskuinaldean geldituko zaizkigu Surbias (646 m) mendiaren gailurra eta ber-tan dauden dolmenak. Bidezidor hori zirriborratu egiten da berriro gainaldean hiru mugarri dituen Castropie edo Ma-zarredonda tontorrera igotzen dugunean.Puntu horretatik, mendebaldera joko dugu Valsecako Lepo-runtz (iparraldera Santonako Badiaren ikuspegia izango dugu) eta hori izango da ibilbide osoko gunerik zirriborratuena. GR ibilbidearen markak jarraituko ditugu inguralde harkaiztsuetan eta lotura egiten duten bidezidor txikietan zehar. Aipatutako lepora heltzen garenean, zenbait norabide adierazten dituen zutoin edo paldoarekin topo egingo dugu . GR markekin seinaleztatutako Peña Ranerorako bidea hartu behar da eta 20 minutu geroago tontorrera eta buzoira helduko gara (737 m); hego-ekialdeko isurialdetik, hots, Karrantzara bidean dagoen isurialdetik egiten da bidea; lehenengo gailurrera hel tzerakoan, mendebalderantz jo behar da eta, azkenik, ipar-mendebaldeko isurialdetik egingo dugu gora. Toki horretatik, Karlistaren Trokara joatea aukera polita izan daiteke; ipar-ekialdera dagoen leize edo troka bat da, mun-duko barne-aretorik handiena duena hain zuzen ere . Ho-rrez gain, El Miron begiratokia bisitatzea ere interesgarria da (El Mazo eta Peña Ranero bitarteko hondalearen ertzean koka-turik dago eta bidezidorrean behera eginez eta gero mende-balderantz, Peña Ranero mendigunearen barnean dagoen 200 metro inguruko haran txiki baterantz beste bidezidor bat har-tuz helduko gara . Ondoren, Valseca Lepora itzuli eta Poza-laguako Kobazulora jaitsiko gara; oso interesgarriak dira 125 metroko kobazulo horretan ikus daitezkeen zentrobanako estalaktitak. Orain hartuko dugun bidezidorra kobazuloaren sarreran bukatzen da eta hortik aparkalekura joko dugu; azkenik, Raneroraino doan errepidetik joango gara.
Aproximación: Desde Ranero (BI-4679)
Características: Recorrido de gran interés espeleológico.
Duración: 3 h 30’ - 7,5 km. Dificultad: Baja. El recorrido
discurre combinando amplias pistas con senderos entre zonas rocosas.
Posibilidades: Se recomienda solamente para senderismo dado las numerosas zonas rocosas y senderos.
Observaciones: Tendremos cuidado en caso de acercarnos a la Torca del Carlista.
Horario de la Cueva de Pozalagua: Invierno, 11 h. a 17 h. (lunes cerrado). Verano, 11 h. a 19 h.
Hurbilketa: Ranerotik(BI-4679).
Ezaugarriak: Espeleologiaren aldetik, ibilbide interesgarria.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 7,5 km.
Zailtasuna: Txikia. Ibilbidean pista zabalak eta bidezidorrak erabiliko ditugu inguralde harkaiztsuan.
Aukerak: Bidezidorretan zehar ibiltzea gomendatzen da, izan ere, inguralde harkaiztsua da.
Oharpenak: Karlistaren Trokara joanez gero, kontu handiz ibiliko gara. Kobazuloen ordutegia: Neguan: goizeko 11etatik arratsaldeko 17etara (astelehenetan itxita). Udan: goizeko 11etatik arratsaldeko 19etara.
Notas
Oharrak
3Un paseo único por las cuevasKobeetatik ibilaldi paregabea
Ruta por el parque natural de ArmañónArmañongo parkenaturaleko ibilbidea
Ruta por el parque natural de ArmañónArmañongo parkenaturaleko ibilbidea
Mirador del Mirón
Collado Valseca
Castropie
Peña Ranero737
Surbias646
Ranero
Cueva dePozalagua Cueva de
Santa Isabel
Cueva deVenta Laperra
Torca del Carlista
InicioHasieraFinalBukaera
CuevaKoba
1 : 25.0000 500 m 1000 m
IglesiaEliza
MiradorBegiratokia
CimaGailurra
FuenteIturriaLugar de interés naturalInteres gune naturalaRuta sin continuaciónJarraipenik gabeko gunea
DolmenTrikuharria
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Ruta
Ibilbidea3
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Partimos de Ranero, junto a la Iglesia Parroquial de San Cipriano, tomando la pista de cemento que nace a la derecha (N.E.) donde comienza la carretera que condu-ce a las cuevas. La pista abandona el pueblo para ha-cerse de gravilla y luego de tierra, ascendiendo entre prados, bosques y montes pelados hasta lo alto de la cresta montañosa. Mientras subimos podemos ver a la derecha La Virgen del Buen Suceso y los Montes de Ordunte al S.-S.O. Cru-zamos una verja que cierra el camino junto a una valla que tampoco consideramos . Continuamos recto, por lo que ahora es un sendero, hasta El Cueto. El recorrido se dirige al O. para lo cual nos adentramos al pequeño collado, que descendiendo por la otra vertiente nos lleva al sendero con marcas de GR paralelo a la alam-brada. A nuestra derecha dejamos el pico Surbias (646 m) y los dólmenes que allí se encuentran. Este sendero se desdibuja cuando asciende nuevamente al alto Cas-tropie o Mazarredonda, coronado por tres hitos .Desde este punto tomaremos dirección O. hacia el Co-llado Valseca (con vistas a la bahía de Santoña al norte), siendo éste el punto más desdibujado del recorrido. Seguiremos las marcas de GR entre las zonas rocosas y los pequeños senderos que las conectan. Llegamos a dicho collado, encontrando el poste indicativo de las distintas direcciones . Desde este punto tomamos el camino de Peña Ranero, indicado con marcas de GR, alcanzando cima (737 m) y buzón tras 20 m de camino (se llega por la cara S.E., que mira a Karrantza; giramos al O. al llegar a la primera crestería y finalmente ascen-demos por la cara N.O.). Desde este punto podemos acercarnos a la Torca del Carlista, siendo esta una sima en dirección N.E. con una de las mayores salas del mundo . También es intere-sante visitar el Mirador del Mirón, estando situado al borde del abismo entre El Mazo y Peña Ranero, al que llegaremos descendiendo por el mismo sendero para tomar otro en dirección O. hacia un pequeño valle de unos 200 m dentro del macizo de Peña Ranero . Re-gresamos de nuevo al Collado Valseca para descender hacia la cueva de Pozalagua de gran interés por sus estalactitas excéntricas y una longitud de 125 m. El sen-dero que ahora tomamos muere justo junto a la entra-da de la cueva , desde este punto nos acercamos hasta el aparcamiento para continuar por la carretera que nos lleva a Ranero.
Abiapuntua Ranero izango da, San Cipriano parroki elizaren ondoan hain zuzen ere; eskuinaldean hasi eta ipar ekialde-rako norabidean, porlanezko pista hartuko dugu kobazuloe-tara eramango gaituen errepidea hasten den tokian. Pista hori har txintxarrezkoa izango da hasieran eta lurrezkoa ge-roago eta belardi, baso eta mendi tipilduen artean mendi tontorreraino doa. Igotzen ari garen bitartean, eskuinaldean Virgen del Buen Su-ceso Amabirjina eta Ordunteko mendiak ikus daitezke hego-hego-mendebalderantz. Hesi baten ondoan, bidearen amaiera iragartzen duen burdin sare bat zeharkatu eta zuzen ja-rraituko dugu bidezidorretik El Cuetoraino. Ondoren, mende-balderantz joko dugu eta, hortaz, lepo txikian sartu eta beste isurialdetik behera eginez, GR markak dituen eta alanbradaren parez pare doan bidezidorrera helduko gara; eskuinaldean geldituko zaizkigu Surbias (646 m) mendiaren gailurra eta ber-tan dauden dolmenak. Bidezidor hori zirriborratu egiten da berriro gainaldean hiru mugarri dituen Castropie edo Ma-zarredonda tontorrera igotzen dugunean.Puntu horretatik, mendebaldera joko dugu Valsecako Lepo-runtz (iparraldera Santonako Badiaren ikuspegia izango dugu) eta hori izango da ibilbide osoko gunerik zirriborratuena. GR ibilbidearen markak jarraituko ditugu inguralde harkaiztsuetan eta lotura egiten duten bidezidor txikietan zehar. Aipatutako lepora heltzen garenean, zenbait norabide adierazten dituen zutoin edo paldoarekin topo egingo dugu . GR markekin seinaleztatutako Peña Ranerorako bidea hartu behar da eta 20 minutu geroago tontorrera eta buzoira helduko gara (737 m); hego-ekialdeko isurialdetik, hots, Karrantzara bidean dagoen isurialdetik egiten da bidea; lehenengo gailurrera hel tzerakoan, mendebalderantz jo behar da eta, azkenik, ipar-mendebaldeko isurialdetik egingo dugu gora. Toki horretatik, Karlistaren Trokara joatea aukera polita izan daiteke; ipar-ekialdera dagoen leize edo troka bat da, mun-duko barne-aretorik handiena duena hain zuzen ere . Ho-rrez gain, El Miron begiratokia bisitatzea ere interesgarria da (El Mazo eta Peña Ranero bitarteko hondalearen ertzean koka-turik dago eta bidezidorrean behera eginez eta gero mende-balderantz, Peña Ranero mendigunearen barnean dagoen 200 metro inguruko haran txiki baterantz beste bidezidor bat har-tuz helduko gara . Ondoren, Valseca Lepora itzuli eta Poza-laguako Kobazulora jaitsiko gara; oso interesgarriak dira 125 metroko kobazulo horretan ikus daitezkeen zentrobanako estalaktitak. Orain hartuko dugun bidezidorra kobazuloaren sarreran bukatzen da eta hortik aparkalekura joko dugu; azkenik, Raneroraino doan errepidetik joango gara.
Aproximación: Desde Ranero (BI-4679)
Características: Recorrido de gran interés espeleológico.
Duración: 3 h 30’ - 7,5 km. Dificultad: Baja. El recorrido
discurre combinando amplias pistas con senderos entre zonas rocosas.
Posibilidades: Se recomienda solamente para senderismo dado las numerosas zonas rocosas y senderos.
Observaciones: Tendremos cuidado en caso de acercarnos a la Torca del Carlista.
Horario de la Cueva de Pozalagua: Invierno, 11 h. a 17 h. (lunes cerrado). Verano, 11 h. a 19 h.
Hurbilketa: Ranerotik(BI-4679).
Ezaugarriak: Espeleologiaren aldetik, ibilbide interesgarria.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 7,5 km.
Zailtasuna: Txikia. Ibilbidean pista zabalak eta bidezidorrak erabiliko ditugu inguralde harkaiztsuan.
Aukerak: Bidezidorretan zehar ibiltzea gomendatzen da, izan ere, inguralde harkaiztsua da.
Oharpenak: Karlistaren Trokara joanez gero, kontu handiz ibiliko gara. Kobazuloen ordutegia: Neguan: goizeko 11etatik arratsaldeko 17etara (astelehenetan itxita). Udan: goizeko 11etatik arratsaldeko 19etara.
Notas
Oharrak
3Un paseo único por las cuevasKobeetatik ibilaldi paregabea
Ruta por el parque natural de ArmañónArmañongo parkenaturaleko ibilbidea
Ruta por el parque natural de ArmañónArmañongo parkenaturaleko ibilbidea
El Moro776
El Mazo829
Ventanade Relux
DolmenLa Calera
DolmenEl Mazo
DolmenEl Fuerte
Alto de Ubal
InicioHasieraFinalBukaera
1 : 25.0000 500 m 1000 m
DolmenTrikuharria
Ruta sin continuaciónJarraipenik gabeko gunea
CimaGailurra
Ruta alternativaHautabideko ibilbidea
Lugar de interés naturalInteres naturaleko tokia
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Ruta
Ibilbidea4
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
En el Alto Ubal (640 m) tomamos la carretera-pista que en di-rección N. conduce a El Mazo. Veremos un cruce a mano derecha que no tomaremos. En el próximo haremos lo mismo salvo que queramos ascender directamente a El Mazo .Continuamos por la pista de tierra y gravilla junto a un establo de cubierta arqueada, desde aquí ya vemos El Moro. En el tercer cruce continuaremos recto en dirección al establo cercado que veremos al fondo. Cruzamos la valla y seguimos las marcas rojas y blancas indicativas de la GR123 .Una vez en la campa continuamos en dirección O. hacia una hondonada, siguiendo un sendero ascendente hasta el cami-no de piedra en zig-zag de El Moro, que también tomaremos. Unas curvas más arriba encontraremos un indicador de las distintas direcciones. Ascendemos al pequeño collado de El Moro para alcanzar su cima (776 m) y buzón, trepando a la punta de la izquierda. Desde este punto divisamos Ramales y Guardamino al N., al N.E. El Mazo, al S.E. la Cordillera de Or-dunte, al S. El Zalama.Descendemos hasta el indicador para tomar el sendero di-rección a El Mazo (GR123), continuando por la ladera atentos a las marcas que nos conducen hasta la vaguada entre El Moro y El Mazo. En este punto nuestra dirección cambia, siendo ahora E. y ascendente . Seguimos las marcas que nos llevan hasta la cima (829 m) y buzón de El Mazo. El sendero se desdibuja entre zonas rocosas pero la continuidad de las marcas evitarán nuestra pérdida.Llegados a este punto resulta interesante acercarnos hasta la Ventana de Relux. Sin embargo podemos descender directamen-te en dirección a las antenas de TV, para una vez allí tomar la pista habilitada para su mantenimiento . Para llegar a la Ventana de Relux la mejor opción es descender paralelos a las vallas para el ganado, que delimitan las campas del monte. Donde éstas forman un ángulo pronunciado , tomamos di-rección N.-N.O. por un sendero cada vez más marcado. Allí don-de terminan las rocas encontraremos la Ventana de Relux (fruto de la erosión), desde donde se aprecian: al norte la bahía de Santoña y el mar; a nuestra derecha las Peñas de Ranero y la Cordillera de Castro-Alen. Volvemos sobre nuestros pasos hasta las campas. Saltamos la valla para tomar el sendero y pista que cruza las campas hasta la granja . Atravesada ésta, estamos en la pista de cemento que entre otras granjas-establos y varios dólmenes nos lleva de nuevo al Alto Ubal.
Ubal Gailurrean (640 m) iparralderantz El Mazora eramango gaituen errepide-pista hartu behar da. Eskuinaldean, ordea, hartuko ez dugun bidegurutze bat agertuko da; hurrengoan ere gauza bera egingo dugu zuzenean El Mazora igo nahi ez badugu behin tzat .Estalki okerra duen abeletxe baten ondotik jarraituko dugu lurrezko eta hartxintxarrezko pistatik eta hortik, jadanik, El Moro ikusiko da. Hirugarren bidegurutzean, zuzen jarraituko dugu barrenean dagoen hesitutako abeletxerantz. Hesia ze-harkatu eta GR123 ibilbidea adierazten duten marka gorriak eta zuriak erabiliko ditugu gidatzat .Landan gaudenean, mendebalderantza jarraituko behar da sakonune baterantz hain zuzen eta, horretarako, geroago har-tuko dugun El Moroko sigi-saga doan harrizko bidearekin topo egin arte goranzko bidezidorrean zehar. Bihurgune batzuk go-rago zenbait norabide adierazten dituen zutoina aurkituko dugu. El Moroko lepo txikiraino igo eta ezkerraldeko puntara joz gero, tontorra eta buzoia hurbil ageriko dira (776 m). Toki horretatik Ramales eta Guardamino ikusiko ditugu iparralderan-tza; El Mazo ipar-ekialderantz; Ordunteko mendikatea hego-ekialderantz eta Zalama, ordea, hegoalderantz.Bide-seinaleraino jaitsi eta El Mazorako bidezidorra hartuko dugu (GR123); maldan zehar, markak jarraituko ditugu El Moro eta El Mazo bitarteko ibarreraino. Puntu horretan, aldatu egin-go dugu norabidea, gorantz eta ekialderantz egingo dugu . El Mazo mendiaren gailurrera (829 m) eta buzoira eramango gaituzten markak jarraitu behar dira. Bidezidorra zirriborratu egiten da ingurualde harkaiztsuetan baina markak jarraituz gero, ez gara galduko. Ibilbidearen toki honetan, oso interes-garria da Relux Leihora hurbiltzea; dena den, zuzenean behe-rantz jo genezake telebistako antenak dauden tokiraino eta handik antenen mantenimendurako egindako pista hartuko dugu . Edozelan ere, Relux Leihora heltzeko aukerarik one-na mendiko belardiak mugatzen dituzten ganaduarentzako hesien parez pare jaistea da. Belardiek angelu itxia sortarazten duten tokian , ipar-ipar-mendebalderantza jo behar da gero eta markatuago agertuko den bidezidor batetik. Harriak bukatzen diren tokian Relux leihoa aurkituko dugu (ero-sioaren ondorioa); iparraldean, Santoñako Badia eta itsasoa; gure eskuinaldean, Raneroko Haitzak eta Castro-Aleneko men-dilerroa. Ibilitako bidean atzera egingo dugu ondoren. Hesia gainditu eta abeletxeraino belardiak zeharkatzen dituzten bidezidorra eta pista hartu behar dira . Belardiak igarota porlanezko pista aurkituko dugu eta beste abeletxe eta dolmen batzuen artean Ubal gailurrera helduko gara.
Aproximación: Desde Concha tomamos dirección Lanestosa (BI-3622). Después de Treto, en el Alto Ubal.
Características: Recorrido por la zona más occidental del Valle de Karrantza (límite natural entre Bizkaia y Cantabria). Destacan las numerosas zonas kársticas del entorno.
Duración: 3h 30’ - 10 km. Dificultad: Media. Se
combinan amplias pistas, senderos y alguna zona de trepada sobre roca.
Posibilidades: Recomendable solamente para senderismo dado las numerosas zonas rocosas y senderos.
Observaciones: En época de mucha pluviosidad encontraremos mucho barro en algunas zonas.
Hurbilketa: Conchatik Lanestosarako bidea(BI-3622) hartu behar da. Tretoren ondoren, Ubal Gailurra.
Ezaugarriak: Karrantzako Haranaren alde mendebaldekoenean zeharreko ibilbidea (Bizkaia eta Kantabriaren arteko muga naturala). Azpimarratzekoak dira inguraldeko gune karstiko ugariak.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 10 km.
Zailtasuna: Erdi mailakoa. Ibilbidean pista zabalak eta bidezidorrak erabiliko ditugu baina momentu batzuetan harkaitz gainean ere gora egin beharko dugu.
Aukerak: xenda-zaletasunerako aproposa baina oinez egiteko baino ez da gomendatzen, izan ere, inguralde harkaiztsua da.
Oharrak: euri asko egiten duen garaietan lokatz asko egongo da toki zehatz batzuetan.
Notas
Oharrak
4Asomados a la Ventana de ReluxRelux Leihotik begira
Ruta de El Moroa El MazoEl Morotik El Mazora arteko ibilbidea
Ruta de El Moroa El MazoEl Morotik El Mazora arteko ibilbidea
El Moro776
El Mazo829
Ventanade Relux
DolmenLa Calera
DolmenEl Mazo
DolmenEl Fuerte
Alto de Ubal
InicioHasieraFinalBukaera
1 : 25.0000 500 m 1000 m
DolmenTrikuharria
Ruta sin continuaciónJarraipenik gabeko gunea
CimaGailurra
Ruta alternativaHautabideko ibilbidea
Lugar de interés naturalInteres naturaleko tokia
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Ruta
Ibilbidea4
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
En el Alto Ubal (640 m) tomamos la carretera-pista que en di-rección N. conduce a El Mazo. Veremos un cruce a mano derecha que no tomaremos. En el próximo haremos lo mismo salvo que queramos ascender directamente a El Mazo .Continuamos por la pista de tierra y gravilla junto a un establo de cubierta arqueada, desde aquí ya vemos El Moro. En el tercer cruce continuaremos recto en dirección al establo cercado que veremos al fondo. Cruzamos la valla y seguimos las marcas rojas y blancas indicativas de la GR123 .Una vez en la campa continuamos en dirección O. hacia una hondonada, siguiendo un sendero ascendente hasta el cami-no de piedra en zig-zag de El Moro, que también tomaremos. Unas curvas más arriba encontraremos un indicador de las distintas direcciones. Ascendemos al pequeño collado de El Moro para alcanzar su cima (776 m) y buzón, trepando a la punta de la izquierda. Desde este punto divisamos Ramales y Guardamino al N., al N.E. El Mazo, al S.E. la Cordillera de Or-dunte, al S. El Zalama.Descendemos hasta el indicador para tomar el sendero di-rección a El Mazo (GR123), continuando por la ladera atentos a las marcas que nos conducen hasta la vaguada entre El Moro y El Mazo. En este punto nuestra dirección cambia, siendo ahora E. y ascendente . Seguimos las marcas que nos llevan hasta la cima (829 m) y buzón de El Mazo. El sendero se desdibuja entre zonas rocosas pero la continuidad de las marcas evitarán nuestra pérdida.Llegados a este punto resulta interesante acercarnos hasta la Ventana de Relux. Sin embargo podemos descender directamen-te en dirección a las antenas de TV, para una vez allí tomar la pista habilitada para su mantenimiento . Para llegar a la Ventana de Relux la mejor opción es descender paralelos a las vallas para el ganado, que delimitan las campas del monte. Donde éstas forman un ángulo pronunciado , tomamos di-rección N.-N.O. por un sendero cada vez más marcado. Allí don-de terminan las rocas encontraremos la Ventana de Relux (fruto de la erosión), desde donde se aprecian: al norte la bahía de Santoña y el mar; a nuestra derecha las Peñas de Ranero y la Cordillera de Castro-Alen. Volvemos sobre nuestros pasos hasta las campas. Saltamos la valla para tomar el sendero y pista que cruza las campas hasta la granja . Atravesada ésta, estamos en la pista de cemento que entre otras granjas-establos y varios dólmenes nos lleva de nuevo al Alto Ubal.
Ubal Gailurrean (640 m) iparralderantz El Mazora eramango gaituen errepide-pista hartu behar da. Eskuinaldean, ordea, hartuko ez dugun bidegurutze bat agertuko da; hurrengoan ere gauza bera egingo dugu zuzenean El Mazora igo nahi ez badugu behin tzat .Estalki okerra duen abeletxe baten ondotik jarraituko dugu lurrezko eta hartxintxarrezko pistatik eta hortik, jadanik, El Moro ikusiko da. Hirugarren bidegurutzean, zuzen jarraituko dugu barrenean dagoen hesitutako abeletxerantz. Hesia ze-harkatu eta GR123 ibilbidea adierazten duten marka gorriak eta zuriak erabiliko ditugu gidatzat .Landan gaudenean, mendebalderantza jarraituko behar da sakonune baterantz hain zuzen eta, horretarako, geroago har-tuko dugun El Moroko sigi-saga doan harrizko bidearekin topo egin arte goranzko bidezidorrean zehar. Bihurgune batzuk go-rago zenbait norabide adierazten dituen zutoina aurkituko dugu. El Moroko lepo txikiraino igo eta ezkerraldeko puntara joz gero, tontorra eta buzoia hurbil ageriko dira (776 m). Toki horretatik Ramales eta Guardamino ikusiko ditugu iparralderan-tza; El Mazo ipar-ekialderantz; Ordunteko mendikatea hego-ekialderantz eta Zalama, ordea, hegoalderantz.Bide-seinaleraino jaitsi eta El Mazorako bidezidorra hartuko dugu (GR123); maldan zehar, markak jarraituko ditugu El Moro eta El Mazo bitarteko ibarreraino. Puntu horretan, aldatu egin-go dugu norabidea, gorantz eta ekialderantz egingo dugu . El Mazo mendiaren gailurrera (829 m) eta buzoira eramango gaituzten markak jarraitu behar dira. Bidezidorra zirriborratu egiten da ingurualde harkaiztsuetan baina markak jarraituz gero, ez gara galduko. Ibilbidearen toki honetan, oso interes-garria da Relux Leihora hurbiltzea; dena den, zuzenean behe-rantz jo genezake telebistako antenak dauden tokiraino eta handik antenen mantenimendurako egindako pista hartuko dugu . Edozelan ere, Relux Leihora heltzeko aukerarik one-na mendiko belardiak mugatzen dituzten ganaduarentzako hesien parez pare jaistea da. Belardiek angelu itxia sortarazten duten tokian , ipar-ipar-mendebalderantza jo behar da gero eta markatuago agertuko den bidezidor batetik. Harriak bukatzen diren tokian Relux leihoa aurkituko dugu (ero-sioaren ondorioa); iparraldean, Santoñako Badia eta itsasoa; gure eskuinaldean, Raneroko Haitzak eta Castro-Aleneko men-dilerroa. Ibilitako bidean atzera egingo dugu ondoren. Hesia gainditu eta abeletxeraino belardiak zeharkatzen dituzten bidezidorra eta pista hartu behar dira . Belardiak igarota porlanezko pista aurkituko dugu eta beste abeletxe eta dolmen batzuen artean Ubal gailurrera helduko gara.
Aproximación: Desde Concha tomamos dirección Lanestosa (BI-3622). Después de Treto, en el Alto Ubal.
Características: Recorrido por la zona más occidental del Valle de Karrantza (límite natural entre Bizkaia y Cantabria). Destacan las numerosas zonas kársticas del entorno.
Duración: 3h 30’ - 10 km. Dificultad: Media. Se
combinan amplias pistas, senderos y alguna zona de trepada sobre roca.
Posibilidades: Recomendable solamente para senderismo dado las numerosas zonas rocosas y senderos.
Observaciones: En época de mucha pluviosidad encontraremos mucho barro en algunas zonas.
Hurbilketa: Conchatik Lanestosarako bidea(BI-3622) hartu behar da. Tretoren ondoren, Ubal Gailurra.
Ezaugarriak: Karrantzako Haranaren alde mendebaldekoenean zeharreko ibilbidea (Bizkaia eta Kantabriaren arteko muga naturala). Azpimarratzekoak dira inguraldeko gune karstiko ugariak.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 10 km.
Zailtasuna: Erdi mailakoa. Ibilbidean pista zabalak eta bidezidorrak erabiliko ditugu baina momentu batzuetan harkaitz gainean ere gora egin beharko dugu.
Aukerak: xenda-zaletasunerako aproposa baina oinez egiteko baino ez da gomendatzen, izan ere, inguralde harkaiztsua da.
Oharrak: euri asko egiten duen garaietan lokatz asko egongo da toki zehatz batzuetan.
Notas
Oharrak
4Asomados a la Ventana de ReluxRelux Leihotik begira
Ruta de El Moroa El MazoEl Morotik El Mazora arteko ibilbidea
Ruta de El Moroa El MazoEl Morotik El Mazora arteko ibilbidea
Colla
do d
ela
s Arr
etur
as
Hay
al d
eLa
Cal
era
Dol
men
Ber
nalt
a
Dol
men
y t
úmul
ode
Cot
obas
ero
Dol
men
La B
oher
iza
Igle
sia
parr
oqui
alSa
nBa
rtol
omé
Robl
edal
de P
resa
Dol
men
La B
erni
a IV
Conj
unto
dol
mén
ico
de M
ijano
s
Dol
men
El M
uro
Inic
ioH
asie
raFi
nal
Buka
era
Ruta
alte
rnat
iva
Hau
tabi
deko
ibilb
ideaBo
sque
Baso
aCu
eva
Koba
Igle
sia
Eliz
aD
olm
enTr
ikuh
arria
Ruta
sin
con
tinua
ción
Jarr
aipe
nik
gabe
ko g
unea
1 : 3
0.00
00
500
m10
00 m
Calz
ada
med
ieva
lEr
di A
roko
gal
tzad
a
Cim
aG
ailu
rra
Ruta
Ibilb
idea5
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Des
crip
ción
de
los
dólm
enes
Dolm
en Be
rnalt
a Com
pues
to po
r dos
dólm
enes
, el p
rimer
o fo
rmad
o por
un tú
mulo
y dolm
en y
el se
gund
o cub
ierto
de
árgom
a a un
os 10
metr
os de
dista
ncia.
Dolm
en La
Bohe
riza.
Form
ado p
or un
dolm
en y
un tú
mulo
de
piedr
as de
11 m
etros
de di
ámetr
o y 1
metro
10 ce
ntím
etros
de
altur
a.Do
lmen
y tú
mulo
de Co
toba
sero
. Dest
aca e
l túm
ulo de
gran
tam
año,
por s
us 20
metr
os de
diám
etro,
adem
ás de
carec
er de
cá
mara
cent
ral.
Dolm
en El
Mur
o: Se
trata
de u
na es
tructu
ra de
9 me
tros d
e diá
metro
y est
á cub
ierto
por l
a cap
a veg
etal q
ue fo
rman
los
pasto
s.Do
lmen
La B
erni
a IV
: For
mad
o po
r dos
dól
men
es y
dos
túmu
los, se
aprec
ia un
a dep
resión
cent
ral en
el tú
mulo
y vari
as
losas
de la
cáma
ra.Co
njunt
o dolm
énico
de M
ijano
s: Com
puest
o por
los d
ólmen
es
La C
abañ
a I, II
, III, I
V; de
staca
el se
gund
o, fo
rmad
o po
r un
círcu
lo de
pied
ras de
10 m
etros
de di
ámetr
o que
albe
rga e
n su
inte
rior u
na cá
mara
recta
ngul
ar a
bas
e de
losa
s clav
adas
ve
rtica
lmen
te y
otra
hor
izont
al so
bre
ésta
s. Un
ani
llo d
e pie
dras
dispu
estas
verti
calm
ente
delim
itan e
l túmu
lo.
Trik
uhar
rien
des
krib
apen
aBe
rnalt
a tri
kuha
rria:
Hau
bi tr
ikuha
rriez
osa
tzen
dut
e, leh
enen
goa t
umulu
bat
ek et
a trik
uhar
ri ba
tek e
ratu
ta, e
ta
bigarr
ena,
10 m
etror
a edo
, otez
estal
ita.
La B
oheri
za tr
ikuha
rria:.
Hon
ek h
arrizk
o tu
mulu
bat d
auka
, ha
maika
metr
o dia
metro
eta m
etro
bat e
ta ha
mar z
entim
e-tro
altu
erako
a.Co
toba
sero
triku
harri
a et
a tu
mulu
a: He
men
20 m
etro
ko
diam
etro
a et
a er
diko
gan
bara
rik e
z due
n tu
mulu
han
dia
gaile
n tze
n da.
El M
uro t
rikuh
arria:
Triku
harri
hau b
edera
tzi m
etrok
o egit
ura
da, la
rreek
irudik
atu du
ten la
ndare
-geru
zaz e
stalita
. La
Ber
nia
IV tr
ikuha
rria:
multz
o ha
u bi
triku
harri
z eta
bi
tumu
luz os
aturik
dago
, eta
tumu
luaren
erdia
n eta
ganb
arako
ha
rlauz
a batu
etan s
akon
une b
at an
tzema
ten da
.M
ijano
s trik
uharr
i mult
zoa:
I, II, I
II eta
IV tri
kuha
rriek
osatz
en
dute.
Hau
en ar
tean L
a Cab
aña I
I triku
harri
a gail
entze
n da,
10
metro
ko di
ametr
o due
n harr
izko z
irkulu
batez
osatu
eta b
ere
barn
ean g
anba
ra an
geluz
uzen
a due
na, E
/M no
rabide
an ja
rrita
da
goen
triku
harri
hau z
utika
ko lo
sa iltz
atuez
eta h
orizo
ntale
an
ganb
araren
berar
en lu
rzoru
beza
la jar
rita d
agoe
n best
e bate
z os
atut
a dag
o; tu
mulua
k buz
tinez
ko lu
rrez e
giniko
erdig
une
bat d
auka
, eta
hor
ren
gain
ean
harri
zko
galg
al ba
t dag
o, ha
laber
tumu
luaren
mug
a zut
ik jar
ritak
o harr
izko e
raztu
nak
ezart
zen d
u.
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Partimos de la iglesia parroquial de San Bartolomé de Al-deacueva en dirección al centro del pueblo. Llegados a un cruce dejamos a nuestra izquierda la cueva, para tomar la carretera-pista de cemento en dirección la Calera del Prado, Arreturas . Poco antes de llegar pasamos junto a El Cue-to La Presa, y atravesando las plantaciones de cipreses lle-gamos al collado, donde encontramos la indicación de Cotobasero . Tomamos esta dirección, ascendemos en zig-zag por la pista de gravilla desde donde podemos ob-servar a nuestra izquierda el hayal de La Calera. Pronto encontramos el dolmen Bernalta, a la derecha, en una loma redondeada abandonando la pista . Continuamos por la pista para encontrar a nuestra izquierda el dolmen La Bo-heriza, situado entre algún ciprés y cerca de un bosque más denso . Retomamos la pista hasta el pie de la colina La Bernalta, adentrándonos en un prado a mano derecha don-de se encuentra el dolmen y túmulo de Cotobasero . Continuamos llaneando por la misma pista que pronto pa-sa a ser de piedra con vistas al extremo N./N.W. del valle. Antes de unas cabañas, a la derecha, nace un camino de tierra ascendente indicado con marcas rojas y blancas de GR . Lo tomamos para acercarnos hasta la cima (823 m) y buzón del monte Cotobasero. De camino a éste tenemos el dolmen El Muro, situado en un prado a nuestra derecha, allí donde el camino se hace llano . Ascendemos a Coto-basero tomando el mismo camino, para subir finalmente por un sendero perpendicular indicado. En las inmediacio-nes de la cima se encuentra el dolmen La Bernia IV . Regresamos al cruce, antes de las cabañas, para continuar en dirección N. Junto a una arqueta de agua, encontramos el conjunto dolménico de Mijanos . La pista desciende hasta encontrarse con una perpendicular de gravilla. En este cruce podemos regresar directamente a Aldeacue-va, hacia la derecha, o acercarnos a Presa y Villanueva de Presa por la izquierda. Podemos descender a Presa por los restos de la calzada medieval. Para ello tomamos un sende-ro a mano derecha metros más adelante del cruce , que tras atravesar un bosque y un prado, continúa por una pis-ta de gravilla.Una vez en Presa retomamos la carretera hasta Villanueva de Presa , para una vez aquí tomar la pista ascendente dirección Aldeacueva . Para regresar a Aldeacueva desde el cruce, tomamos la dirección de la derecha, continuando por la pista principal sobre el robledal de Presa. Llegamos al cruce de las casas de El Pital en Aldeacueva, y por el camino de la izquierda regresamos al punto de partida.
Aldeacuevako San Bartolome elizatik irtengo gara herriaren erdirantz. Bidegurutze batera heltzean haitzuloa ezkerrean utzi eta El Pradoko karobira doan zementuzko errepide-pista hartu behar dugu, Arreturas . Heldu aurretik El Cueto La Presa ondotik pasatuta, nekosta landaretzak ze-harkatuz muinora iritsiko gara, bertan Cotobasero sei-nalea topatuko dugu. Norabide hau hartuta, sigi-saga eginez txin txorrezko pista batetik igoko gara, bertatik ezkerrean La Calerako pagadia ikusteko aukera izango dugu. Handik lasterrera eta pista utzita , eskuinean mui-no borobildu batean, Bernaltako trikuharria izango dugu. Pistatik jarraituz, gure ezkerrean La Boheriza trikuharria aurkituko dugu nekosta batzuen artean eta baso tinkoago baten ondoan Berriro pista hartuta La Bernalta mui-noaren beheko alderaino eskuinean dagoen zelai batean sartuko gara Cotobasero trikuharria eta tumulua ikus-teko. Pista lau horretatik jarraituko dugu, eta berehala haraneko iparralde / ipar-mendebaldea ikusi ahal izango dugu. Eskuinean dauden etxola batzuetara heldu baino lehen, GR marka zuri-gorrien bidez adierazita dagoen bide bat hasten da, bide hau hartuta Cotobasero mendiko tontorrera (823 m.) eta buzoira eramango gaitu. Bide ho-nentan El Muro trikuharria dago, eskuinean dagoen zelai batean, hain zuzen ere bide lau bihurtzen den gunean . Jarraian, Cotobaserora igoko gara bide bera hartuta, eta, azkenik, adierazita dagoen xenda perpendikular batetik igo beharko dugu. Tontorretik gertu La Bernia IV triku-harria dago, E txoletara iritsi aurreko bidegurutzera itzuliko gara, iparraldeko norabidea hartzeko. Bertan, ezkerrean, ur-ku txeta baten ondoan Mijanos trikuharri multzoa dugu , berau La Cabaña Bidegurutze honetan Aldeacue-vara itzul gaitezke zuzen eskuineko bidea hartuta, edo Presa eta Villanueva de Presara hurbildu ezkerretik. Erro-matarren galtzadaren hondarretatik zehar Presara jaisteko aukera dago, horretarako bidegurutzetik metro gutxira eskuinean dagoen bidea hartu behar da . Hemendik, eta baso bat eta zelai bat zeharkatutakoan har txintxarrezko pista batetik abiatuz, Presara helduko gara. Hemen Villa-nueva de Presarako errepidea hartu beharko dugu berriro, eta hemendik Aldeacuevara gorantz doan pista . Bidegu-rutzetik Aldeacuevara i tzultzeko eskuinera jo behar dugu, Presako harizti gainetik doan pista nagusitik. El Pital etxeetako bidegurutzera irits ondoren eta ezkerreko bidea hartuta hasierako puntura helduko gara.
5Descubriendo nuestra historiaGure historia begiztatzen Aproximación: Desde
Concha tomamos dirección Aldeacueva(BI- 4672).
Características: Recorrido por la zona de mayor concentración de monumentos megalíticos de Bizkaia.
Duración: 3h 30’ - 12 km.
Dificultad: Baja. Recorrido cómodo, prácticamente llano y con buen camino.
Posibilidades: Recomendable para bicicleta de montaña. 100% ciclable.
Observaciones: Esta ruta se puede conectar con la nº1. Ruta por las faldas de El Zalama.
Hurbilketa: Conchatik Aldeacuevarako bidea(BI-4672) hartu behar da.
Ezaugarriak: Ibilbide hau egiten da Bizkaian monumentu megalitikorik gehien duen aldetik.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 12 km.
Zailtasuna: Behe mailakoa. Ibilbidea erosoa da, oso laua eta bide egokia.
Aukerak: Mendiko bizikletaz egin daiteke %100ean.
Oharpenak: El Zalamako mendi-hegaletatik 1. zk.ko ibilbidearekin bat egin daiteke.
Notas
Oharrak
Ruta de los dólmenes en la estación de HaizkoHaizko estazioko trikuharrietako ibilbidea
Ruta de los dólmenes en la estación de HaizkoHaizko estazioko trikuharrietako ibilbidea
Colla
do d
ela
s Arr
etur
as
Hay
al d
eLa
Cal
era
Dol
men
Ber
nalt
a
Dol
men
y t
úmul
ode
Cot
obas
ero
Dol
men
La B
oher
iza
Igle
sia
parr
oqui
alSa
nBa
rtol
omé
Robl
edal
de P
resa
Dol
men
La B
erni
a IV
Conj
unto
dol
mén
ico
de M
ijano
s
Dol
men
El M
uro
Inic
ioH
asie
raFi
nal
Buka
era
Ruta
alte
rnat
iva
Hau
tabi
deko
ibilb
ideaBo
sque
Baso
aCu
eva
Koba
Igle
sia
Eliz
aD
olm
enTr
ikuh
arria
Ruta
sin
con
tinua
ción
Jarr
aipe
nik
gabe
ko g
unea
1 : 3
0.00
00
500
m10
00 m
Calz
ada
med
ieva
lEr
di A
roko
gal
tzad
a
Cim
aG
ailu
rra
Ruta
Ibilb
idea5
Inst
ituto
Geo
gráf
ico
Nac
iona
l
Des
crip
ción
de
los
dólm
enes
Dolm
en Be
rnalt
a Com
pues
to po
r dos
dólm
enes
, el p
rimer
o fo
rmad
o por
un tú
mulo
y dolm
en y
el se
gund
o cub
ierto
de
árgom
a a un
os 10
metr
os de
dista
ncia.
Dolm
en La
Bohe
riza.
Form
ado p
or un
dolm
en y
un tú
mulo
de
piedr
as de
11 m
etros
de di
ámetr
o y 1
metro
10 ce
ntím
etros
de
altur
a.Do
lmen
y tú
mulo
de Co
toba
sero
. Dest
aca e
l túm
ulo de
gran
tam
año,
por s
us 20
metr
os de
diám
etro,
adem
ás de
carec
er de
cá
mara
cent
ral.
Dolm
en El
Mur
o: Se
trata
de u
na es
tructu
ra de
9 me
tros d
e diá
metro
y est
á cub
ierto
por l
a cap
a veg
etal q
ue fo
rman
los
pasto
s.Do
lmen
La B
erni
a IV
: For
mad
o po
r dos
dól
men
es y
dos
túmu
los, se
aprec
ia un
a dep
resión
cent
ral en
el tú
mulo
y vari
as
losas
de la
cáma
ra.Co
njunt
o dolm
énico
de M
ijano
s: Com
puest
o por
los d
ólmen
es
La C
abañ
a I, II
, III, I
V; de
staca
el se
gund
o, fo
rmad
o po
r un
círcu
lo de
pied
ras de
10 m
etros
de di
ámetr
o que
albe
rga e
n su
inte
rior u
na cá
mara
recta
ngul
ar a
bas
e de
losa
s clav
adas
ve
rtica
lmen
te y
otra
hor
izont
al so
bre
ésta
s. Un
ani
llo d
e pie
dras
dispu
estas
verti
calm
ente
delim
itan e
l túmu
lo.
Trik
uhar
rien
des
krib
apen
aBe
rnalt
a tri
kuha
rria:
Hau
bi tr
ikuha
rriez
osa
tzen
dut
e, leh
enen
goa t
umulu
bat
ek et
a trik
uhar
ri ba
tek e
ratu
ta, e
ta
bigarr
ena,
10 m
etror
a edo
, otez
estal
ita.
La B
oheri
za tr
ikuha
rria:.
Hon
ek h
arrizk
o tu
mulu
bat d
auka
, ha
maika
metr
o dia
metro
eta m
etro
bat e
ta ha
mar z
entim
e-tro
altu
erako
a.Co
toba
sero
triku
harri
a et
a tu
mulu
a: He
men
20 m
etro
ko
diam
etro
a et
a er
diko
gan
bara
rik e
z due
n tu
mulu
han
dia
gaile
n tze
n da.
El M
uro t
rikuh
arria:
Triku
harri
hau b
edera
tzi m
etrok
o egit
ura
da, la
rreek
irudik
atu du
ten la
ndare
-geru
zaz e
stalita
. La
Ber
nia
IV tr
ikuha
rria:
multz
o ha
u bi
triku
harri
z eta
bi
tumu
luz os
aturik
dago
, eta
tumu
luaren
erdia
n eta
ganb
arako
ha
rlauz
a batu
etan s
akon
une b
at an
tzema
ten da
.M
ijano
s trik
uharr
i mult
zoa:
I, II, I
II eta
IV tri
kuha
rriek
osatz
en
dute.
Hau
en ar
tean L
a Cab
aña I
I triku
harri
a gail
entze
n da,
10
metro
ko di
ametr
o due
n harr
izko z
irkulu
batez
osatu
eta b
ere
barn
ean g
anba
ra an
geluz
uzen
a due
na, E
/M no
rabide
an ja
rrita
da
goen
triku
harri
hau z
utika
ko lo
sa iltz
atuez
eta h
orizo
ntale
an
ganb
araren
berar
en lu
rzoru
beza
la jar
rita d
agoe
n best
e bate
z os
atut
a dag
o; tu
mulua
k buz
tinez
ko lu
rrez e
giniko
erdig
une
bat d
auka
, eta
hor
ren
gain
ean
harri
zko
galg
al ba
t dag
o, ha
laber
tumu
luaren
mug
a zut
ik jar
ritak
o harr
izko e
raztu
nak
ezart
zen d
u.
1
2
4
35
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776 El Mazo
829El Mazo
829
CONCHA
El SucesoHerboso
Aldeacueva
Zalama1335
PresaSan Cipriano
BI 630
Sangrices
Ambasaguas
Matienzo
Biáñez
Paúles
Santecilla
RaneroRiosecoSoscaño
Bernales
Lanzas-Agudas
Pando
Balgerri1104
Burgueno1037
Armañón855
El Moro776
Peña Ranero737
Peña Ranero737
Partimos de la iglesia parroquial de San Bartolomé de Al-deacueva en dirección al centro del pueblo. Llegados a un cruce dejamos a nuestra izquierda la cueva, para tomar la carretera-pista de cemento en dirección la Calera del Prado, Arreturas . Poco antes de llegar pasamos junto a El Cue-to La Presa, y atravesando las plantaciones de cipreses lle-gamos al collado, donde encontramos la indicación de Cotobasero . Tomamos esta dirección, ascendemos en zig-zag por la pista de gravilla desde donde podemos ob-servar a nuestra izquierda el hayal de La Calera. Pronto encontramos el dolmen Bernalta, a la derecha, en una loma redondeada abandonando la pista . Continuamos por la pista para encontrar a nuestra izquierda el dolmen La Bo-heriza, situado entre algún ciprés y cerca de un bosque más denso . Retomamos la pista hasta el pie de la colina La Bernalta, adentrándonos en un prado a mano derecha don-de se encuentra el dolmen y túmulo de Cotobasero . Continuamos llaneando por la misma pista que pronto pa-sa a ser de piedra con vistas al extremo N./N.W. del valle. Antes de unas cabañas, a la derecha, nace un camino de tierra ascendente indicado con marcas rojas y blancas de GR . Lo tomamos para acercarnos hasta la cima (823 m) y buzón del monte Cotobasero. De camino a éste tenemos el dolmen El Muro, situado en un prado a nuestra derecha, allí donde el camino se hace llano . Ascendemos a Coto-basero tomando el mismo camino, para subir finalmente por un sendero perpendicular indicado. En las inmediacio-nes de la cima se encuentra el dolmen La Bernia IV . Regresamos al cruce, antes de las cabañas, para continuar en dirección N. Junto a una arqueta de agua, encontramos el conjunto dolménico de Mijanos . La pista desciende hasta encontrarse con una perpendicular de gravilla. En este cruce podemos regresar directamente a Aldeacue-va, hacia la derecha, o acercarnos a Presa y Villanueva de Presa por la izquierda. Podemos descender a Presa por los restos de la calzada medieval. Para ello tomamos un sende-ro a mano derecha metros más adelante del cruce , que tras atravesar un bosque y un prado, continúa por una pis-ta de gravilla.Una vez en Presa retomamos la carretera hasta Villanueva de Presa , para una vez aquí tomar la pista ascendente dirección Aldeacueva . Para regresar a Aldeacueva desde el cruce, tomamos la dirección de la derecha, continuando por la pista principal sobre el robledal de Presa. Llegamos al cruce de las casas de El Pital en Aldeacueva, y por el camino de la izquierda regresamos al punto de partida.
Aldeacuevako San Bartolome elizatik irtengo gara herriaren erdirantz. Bidegurutze batera heltzean haitzuloa ezkerrean utzi eta El Pradoko karobira doan zementuzko errepide-pista hartu behar dugu, Arreturas . Heldu aurretik El Cueto La Presa ondotik pasatuta, nekosta landaretzak ze-harkatuz muinora iritsiko gara, bertan Cotobasero sei-nalea topatuko dugu. Norabide hau hartuta, sigi-saga eginez txin txorrezko pista batetik igoko gara, bertatik ezkerrean La Calerako pagadia ikusteko aukera izango dugu. Handik lasterrera eta pista utzita , eskuinean mui-no borobildu batean, Bernaltako trikuharria izango dugu. Pistatik jarraituz, gure ezkerrean La Boheriza trikuharria aurkituko dugu nekosta batzuen artean eta baso tinkoago baten ondoan Berriro pista hartuta La Bernalta mui-noaren beheko alderaino eskuinean dagoen zelai batean sartuko gara Cotobasero trikuharria eta tumulua ikus-teko. Pista lau horretatik jarraituko dugu, eta berehala haraneko iparralde / ipar-mendebaldea ikusi ahal izango dugu. Eskuinean dauden etxola batzuetara heldu baino lehen, GR marka zuri-gorrien bidez adierazita dagoen bide bat hasten da, bide hau hartuta Cotobasero mendiko tontorrera (823 m.) eta buzoira eramango gaitu. Bide ho-nentan El Muro trikuharria dago, eskuinean dagoen zelai batean, hain zuzen ere bide lau bihurtzen den gunean . Jarraian, Cotobaserora igoko gara bide bera hartuta, eta, azkenik, adierazita dagoen xenda perpendikular batetik igo beharko dugu. Tontorretik gertu La Bernia IV triku-harria dago, E txoletara iritsi aurreko bidegurutzera itzuliko gara, iparraldeko norabidea hartzeko. Bertan, ezkerrean, ur-ku txeta baten ondoan Mijanos trikuharri multzoa dugu , berau La Cabaña Bidegurutze honetan Aldeacue-vara itzul gaitezke zuzen eskuineko bidea hartuta, edo Presa eta Villanueva de Presara hurbildu ezkerretik. Erro-matarren galtzadaren hondarretatik zehar Presara jaisteko aukera dago, horretarako bidegurutzetik metro gutxira eskuinean dagoen bidea hartu behar da . Hemendik, eta baso bat eta zelai bat zeharkatutakoan har txintxarrezko pista batetik abiatuz, Presara helduko gara. Hemen Villa-nueva de Presarako errepidea hartu beharko dugu berriro, eta hemendik Aldeacuevara gorantz doan pista . Bidegu-rutzetik Aldeacuevara i tzultzeko eskuinera jo behar dugu, Presako harizti gainetik doan pista nagusitik. El Pital etxeetako bidegurutzera irits ondoren eta ezkerreko bidea hartuta hasierako puntura helduko gara.
5Descubriendo nuestra historiaGure historia begiztatzen Aproximación: Desde
Concha tomamos dirección Aldeacueva(BI- 4672).
Características: Recorrido por la zona de mayor concentración de monumentos megalíticos de Bizkaia.
Duración: 3h 30’ - 12 km.
Dificultad: Baja. Recorrido cómodo, prácticamente llano y con buen camino.
Posibilidades: Recomendable para bicicleta de montaña. 100% ciclable.
Observaciones: Esta ruta se puede conectar con la nº1. Ruta por las faldas de El Zalama.
Hurbilketa: Conchatik Aldeacuevarako bidea(BI-4672) hartu behar da.
Ezaugarriak: Ibilbide hau egiten da Bizkaian monumentu megalitikorik gehien duen aldetik.
Iraupena: Hiru ordu eta erdi - 12 km.
Zailtasuna: Behe mailakoa. Ibilbidea erosoa da, oso laua eta bide egokia.
Aukerak: Mendiko bizikletaz egin daiteke %100ean.
Oharpenak: El Zalamako mendi-hegaletatik 1. zk.ko ibilbidearekin bat egin daiteke.
Notas
Oharrak
Ruta de los dólmenes en la estación de HaizkoHaizko estazioko trikuharrietako ibilbidea
Ruta de los dólmenes en la estación de HaizkoHaizko estazioko trikuharrietako ibilbidea
ContactosKontaktuak
Servicios turísticosTurismo-zerbitzuakEnkartur .......................................................................................................................... 946 801 356
Servicios de interés Zerbitzu interesgarriakServicio de Turismo KarrantzaKarrantzako Turismo Zerbitzua ...................................... Ambasaguas ...................... 946 806 928Ayuntamiento Karrantza / Karrantzako Udala .............. Concha ............................... 946 806 012Mancomunidad de EncartacionesEnkarterriko Mankomunitatea ....................................... Aranguren - Zalla .............. 946 671 851Agricultura de Montaña / Mendi Nekazaritza ............... Arcentales .......................... 946 109 590Central de Reservas AgroturismoLanda-Turismo erreserbatze bulego nagusia ................. Euskadi ............................... 902 130 031SOS Deiak - Urgencias ...................................................... Euskadi ............................................. 112Cruz Roja Karrantza / Karrantza Gurutze Gorria ........... Ambasaguas ...................... 946 107 008Bomberos / Suhiltzaileak ................................................. Balmaseda ......................... 946 800 008Ertzaintza / Policía............................................................ Balmaseda ......................... 946 102 478
Transporte GarraioaFEVE - Ferrocarriles / FEVE Trenbideak ........................... Bilbao ................................. 944 232 266Estación Ferrocarril KarrantzaKarrantza Trenbide Geltokia ........................................... Ambasaguas ...................... 946 806 296Bizkaibus .......................................................................... Bilbao ................................. 902 222 265
Visitas turísticas Bisita turistikoakCueva de Pozalagua ......................................................... Ranero ............................... 649 811 673Karpin Abentura .............................................................. Biañez ................................ 946 107 066Museo Iglesia San Andrés ............................................... Biañez ..........696 342 901/ 946 806 928
Alojamiento Ostatua
Alojamiento El Herrero EtxeaHabitaciones en casas particulares/Logelak etxe partikularretan .......................................... Ambasaguas ....................... 946 806 650Agroturismo El Avellano - Urritza .................................. Trespalacio ........................ 678 394 386Agroturismo Fuentemilla ................................................ Matienzo ........................... 946 806 350Agroturismo Gure Naia ................................................... Ahedo ................................ 946 806 687Balneario de Molinar ....................................................... Molinar ............................... 946 806 002Casa Rural Artetxea ......................................................... Biánez ...........946 106 853/ 630 659 404Casa Rural Gailurretan ..................................................... Lanzas Agudas ................... 946 806 667Hotel Alma de Romero .................................................... Ahedo ................................. 946 806 869
Productos típicos Produktu tipikoakCarnicería Lombera .......................................................... Ambasaguas ...................... 946 107 079Panadería Matxako .......................................................... Concha ............................... 946 806 110Productos Cárnicos Karrantza ......................................... Tocornal .............................. 946 806 492Quesería Amalur .............................................................. Bollain ................................ 946 806 384Quesos S.A.T. .................................................................... Ambasaguas ...................... 946 106 911
Dónde comer Non jan Bar El Karpin..................................................................... Biañez ................................ 946 107 066Bar Txutxi Etxea ............................................................... Biañez ................................ 946 806 064Batzoki Karrantza ............................................................ Ambasaguas ...................... 946 106 899Restaurante La Concha-Casa Garras ............................... Concha ............................... 946 806 280Sidreria Charo ................................................................... Las Torcachas ..................... 946 806 177Sidreria El Cartero ............................................................ Molinar .............................. 946 806 674Bar La Parada ................................................................... Ambasaguas ...................... 946 106 930
DIRECCIÓN DEL PROYECTOASMOAREN ZUZENDARITZA· Ayuntamiento de
Karrantza· Basori S.L.
DISEÑODISEINUA· Cryn Creativos S.L. CARTOGRAFÍA Y TEXTOSKARTOGRAFIA ETA IDATZIAK· Aitor Bilbao
FOTOGRAFÍASARGAZKIAK· Aitor Aresti· Cristóbal Burgos· Luisan García· Archivo municipal
Udal-agiritegia
Créditos
Egileak
Queda prohibida la reproducción total
o parcial del contenido de esta
publicación sin autorización previa
Baimenik gabeko argitarapen honen
barregintza osoa edo partziala
debekaturik dago
618 574 465/ 675 711 935
Kar
ran
tza
Kar
ran
tza
Turi
smo
aTu
rism
oa
Ruta
des
de e
l bos
que
Balg
erri
a P
ando
Balg
erri
baso
a et
a Pa
ndor
a Bi
tart
eko
ibilb
idea
Ruta
de
los
dólm
enes
en
la e
stac
ión
de H
aizk
oH
aizk
o es
tazi
oko
trik
uhar
rieta
ko ib
ilbid
eaRu
ta d
e El
Mor
o a
El M
azo
El M
orot
ik E
l Maz
ora
arte
ko ib
ilbid
eaRu
ta p
or e
l par
que
natu
ral P
eñas
de
Rane
roRa
nero
ko H
aitz
ak, p
arke
nat
ural
ean
zeha
rrek
o ib
ilbid
ea
1
2
4
35
CON
CHA
El S
uces
oH
erbo
so
Ald
eacu
eva
Zala
ma
1335
Pres
aSa
n Ci
pria
no
BI 6
30
Sang
rice
s
Am
basa
guas
Mat
ienz
o Biáñ
ez
Paúl
es
Sant
ecill
a
Rane
roRi
osec
oSo
scañ
o
Bern
ales
Lanz
as-A
guda
s
Pand
o
Balg
erri
1104
Burg
ueno
1037
Arm
añón
855
El M
oro
776
El M
azo
829
El M
azo
829
CON
CHA
El S
uces
oH
erbo
so
Ald
eacu
eva
Zala
ma
1335
Pres
aSa
n Ci
pria
no
BI 6
30
Sang
rice
s
Am
basa
guas
Mat
ienz
o Biáñ
ez
Paúl
es
Sant
ecill
a
Rane
roRi
osec
oSo
scañ
o
Bern
ales
Lanz
as-A
guda
s
Pand
o
Balg
erri
1104
Burg
ueno
1037
Arm
añón
855
El M
oro
776
Peña
Ran
ero
737
Peña
Ran
ero
737
Ruta
des
de e
l bos
que
Balg
erri
a P
ando
Balg
erri
baso
a et
a Pa
ndor
a Bi
tart
eko
ibilb
idea
Ruta
de
los
dólm
enes
en
la e
stac
ión
de H
aizk
oH
aizk
o es
tazi
oko
trik
uhar
rieta
ko ib
ilbid
eaRu
ta d
e El
Mor
o a
El M
azo
El M
orot
ik E
l Maz
ora
arte
ko ib
ilbid
eaRu
ta p
or e
l par
que
natu
ral P
eñas
de
Rane
roRa
nero
ko H
aitz
ak, p
arke
nat
ural
ean
zeha
rrek
o ib
ilbid
ea
Ruta
por
las
fald
as d
el Z
alam
aIb
ilbid
eak
Zala
mar
en m
agal
ean
zeha
rRu
ta p
or la
s fa
ldas
del
Zal
ama
Ibilb
idea
k Za
lam
aren
mag
alea
n ze
har
ContactosKontaktuak
Servicios turísticosTurismo-zerbitzuakEnkartur .......................................................................................................................... 946 801 356
Servicios de interés Zerbitzu interesgarriakServicio de Turismo KarrantzaKarrantzako Turismo Zerbitzua ...................................... Ambasaguas ...................... 946 806 928Ayuntamiento Karrantza / Karrantzako Udala .............. Concha ............................... 946 806 012Mancomunidad de EncartacionesEnkarterriko Mankomunitatea ....................................... Aranguren - Zalla .............. 946 671 851Agricultura de Montaña / Mendi Nekazaritza ............... Arcentales .......................... 946 109 590Central de Reservas AgroturismoLanda-Turismo erreserbatze bulego nagusia ................. Euskadi ............................... 902 130 031SOS Deiak - Urgencias ...................................................... Euskadi ............................................. 112Cruz Roja Karrantza / Karrantza Gurutze Gorria ........... Ambasaguas ...................... 946 107 008Bomberos / Suhiltzaileak ................................................. Balmaseda ......................... 946 800 008Ertzaintza / Policía............................................................ Balmaseda ......................... 946 102 478
Transporte GarraioaFEVE - Ferrocarriles / FEVE Trenbideak ........................... Bilbao ................................. 944 232 266Estación Ferrocarril KarrantzaKarrantza Trenbide Geltokia ........................................... Ambasaguas ...................... 946 806 296Bizkaibus .......................................................................... Bilbao ................................. 902 222 265
Visitas turísticas Bisita turistikoakCueva de Pozalagua ......................................................... Ranero ............................... 649 811 673Karpin Abentura .............................................................. Biañez ................................ 946 107 066Museo Iglesia San Andrés ............................................... Biañez ..........696 342 901/ 946 806 928
Alojamiento Ostatua
Alojamiento El Herrero EtxeaHabitaciones en casas particulares/Logelak etxe partikularretan .......................................... Ambasaguas ....................... 946 806 650Agroturismo El Avellano - Urritza .................................. Trespalacio ........................ 678 394 386Agroturismo Fuentemilla ................................................ Matienzo ........................... 946 806 350Agroturismo Gure Naia ................................................... Ahedo ................................ 946 806 687Balneario de Molinar ....................................................... Molinar ............................... 946 806 002Casa Rural Artetxea ......................................................... Biánez ...........946 106 853/ 630 659 404Casa Rural Gailurretan ..................................................... Lanzas Agudas ................... 946 806 667Hotel Alma de Romero .................................................... Ahedo ................................. 946 806 869
Productos típicos Produktu tipikoakCarnicería Lombera .......................................................... Ambasaguas ...................... 946 107 079Panadería Matxako .......................................................... Concha ............................... 946 806 110Productos Cárnicos Karrantza ......................................... Tocornal .............................. 946 806 492Quesería Amalur .............................................................. Bollain ................................ 946 806 384Quesos S.A.T. .................................................................... Ambasaguas ...................... 946 106 911
Dónde comer Non jan Bar El Karpin..................................................................... Biañez ................................ 946 107 066Bar Txutxi Etxea ............................................................... Biañez ................................ 946 806 064Batzoki Karrantza ............................................................ Ambasaguas ...................... 946 106 899Restaurante La Concha-Casa Garras ............................... Concha ............................... 946 806 280Sidreria Charo ................................................................... Las Torcachas ..................... 946 806 177Sidreria El Cartero ............................................................ Molinar .............................. 946 806 674Bar La Parada ................................................................... Ambasaguas ...................... 946 106 930
DIRECCIÓN DEL PROYECTOASMOAREN ZUZENDARITZA· Ayuntamiento de
Karrantza· Basori S.L.
DISEÑODISEINUA· Cryn Creativos S.L. CARTOGRAFÍA Y TEXTOSKARTOGRAFIA ETA IDATZIAK· Aitor Bilbao
FOTOGRAFÍASARGAZKIAK· Aitor Aresti· Cristóbal Burgos· Luisan García· Archivo municipal
Udal-agiritegia
Créditos
Egileak
Queda prohibida la reproducción total
o parcial del contenido de esta
publicación sin autorización previa
Baimenik gabeko argitarapen honen
barregintza osoa edo partziala
debekaturik dago
618 574 465/ 675 711 935
Kar
ran
tza
Kar
ran
tza
Turi
smo
aTu
rism
oa
2
34
5
Ruta
des
de e
l bos
que
Balg
erri
a P
ando
Balg
erri
baso
a et
a Pa
ndor
a Bi
tart
eko
ibilb
idea
Ruta
de
los
dólm
enes
en
la e
stac
ión
de H
aizk
oH
aizk
o es
tazi
oko
trik
uhar
rieta
ko ib
ilbid
eaRu
ta d
e El
Mor
o a
El M
azo
El M
orot
ik E
l Maz
ora
arte
ko ib
ilbid
eaRu
ta p
or e
l par
que
natu
ral P
eñas
de
Rane
roRa
nero
ko H
aitz
ak, p
arke
nat
ural
ean
zeha
rrek
o ib
ilbid
ea
1
2
4
35
CON
CHA
El S
uces
oH
erbo
so
Ald
eacu
eva
Zala
ma
1335
Pres
aSa
n Ci
pria
no
BI 6
30
Sang
rice
s
Am
basa
guas
Mat
ienz
o Biáñ
ez
Paúl
es
Sant
ecill
a
Rane
roRi
osec
oSo
scañ
o
Bern
ales
Lanz
as-A
guda
s
Pand
o
Balg
erri
1104
Burg
ueno
1037
Arm
añón
855
El M
oro
776
El M
azo
829
El M
azo
829
CON
CHA
El S
uces
oH
erbo
so
Ald
eacu
eva
Zala
ma
1335
Pres
aSa
n Ci
pria
no
BI 6
30
Sang
rice
s
Am
basa
guas
Mat
ienz
o Biáñ
ez
Paúl
es
Sant
ecill
a
Rane
roRi
osec
oSo
scañ
o
Bern
ales
Lanz
as-A
guda
s
Pand
o
Balg
erri
1104
Burg
ueno
1037
Arm
añón
855
El M
oro
776
Peña
Ran
ero
737
Peña
Ran
ero
737
Ruta
des
de e
l bos
que
Balg
erri
a P
ando
Balg
erri
baso
a et
a Pa
ndor
a Bi
tart
eko
ibilb
idea
Ruta
de
los
dólm
enes
en
la e
stac
ión
de H
aizk
oH
aizk
o es
tazi
oko
trik
uhar
rieta
ko ib
ilbid
eaRu
ta d
e El
Mor
o a
El M
azo
El M
orot
ik E
l Maz
ora
arte
ko ib
ilbid
eaRu
ta p
or e
l par
que
natu
ral P
eñas
de
Rane
roRa
nero
ko H
aitz
ak, p
arke
nat
ural
ean
zeha
rrek
o ib
ilbid
ea
1
Ruta
por
las
fald
as d
el Z
alam
aIb
ilbid
eak
Zala
mar
en m
agal
ean
zeha
rRu
ta p
or la
s fa
ldas
del
Zal
ama
Ibilb
idea
k Za
lam
aren
mag
alea
n ze
har
Este cuaderno está especialmente orientado a personas interesadas en descubrir un paraje de inigualable valor cultural, paisajístico y tra-dicional.En nuestro caminar encontraremos pueblos pintorescos por el bosque de hayas más gran-de de Bizkaia, nos asomaremos a cuevas y si-mas y gozaremos de impresionantes vistas pa-norámicas.El sabor tradicional de Karrantza despierta nuestros sentidos y nos invita a viajar por la historia desde dólmenes ancestrales hasta ca-sas pintorescas de gran valor cultural.Rutas fáciles de recorrer para adentrarte en bosques únicos, conocer cascadas, caminar por valles, e impregnarnos de la esencia tradicio-nal de un pueblo.Sin duda esta es una oportunidad única de conocer el maravilloso Valle de Karrantza.
Koaderno hau balore ezberdinak bai kultu-ralak, paisajistikoak nola tradizionalak eza-gutu nahi duten pertsonentzat orientaturik dago batezbe.Bizkaiko pagadi handien artean tipi-tapa aurrera egin ahala herrixka xelebreak aurki-tuko ditugu non koba, amildegi eta bista panoramiko ederrak ikusi al izango ditugun.Karrantzako ohiturak gure sentimenak es-natzen ditu eta historian zehar bidaiatzera gonbida tzen gaitu aintzinako trikuharrieta-tik balore kultural handia duten etxe xele-breetaraino.Ibilbide errazen zehar baso, urjanzi eta ha-ran harrigarriak aurkituko ditugu eta hauen lagun tzaz herri baten ohiturazko esentzia aurkituko dugu.Dudarik gabe Karrantzako haran liluragarria ezagutzeko aukera ezin hobea da.
946 806 928 • Email: [email protected] • www.karrantza.com
Cry
n C
reat
ivos
Karrantza Haraneko UdalaAyuntamiento del Valle de Karrantza