giltza programazio didaktikoa - edebe · 2016-04-27 · prozesuan ikt jarduera hauek txertatu dira:...

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA – Biologia eta Geologia – DBH Hirugarren Maila

© giltza 1

Biologia eta Geologia 3. DBH

giltza

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA

Euskadi


© giltza 2

AURKIBIDEA

1. Sarrera

2. Helburuak

3. Hirugarren mailako zehar-lerroak

4. Hirugarren mailako Oinarrizko gaitasunak/Arloko helburuak/Ebaluazio-

irizpideak erlazioa

5. Edukiak

6. Unitate didaktikoak

7. Ebaluazioa

8. Aniztasunaren trataera

9. Metodologia

10. Espazioak antolatzea

11. Materialak eta baliabide didaktikoak

12. IKTak ikasgelan txertatzeko jarduerak

13. Irakurketa bultzatzeko eta ahozko eta idatzizko adierazpena garatzeko

jarduerak

14. Jarduera osagarriak

15. Programazio didaktikoaren eta emaitzen egokitzea baloratzeko

prozedurak

16. DBHrako trebetasun orokorren errubrikak

3. or.

9. or.

14. or.

16. or.

20. or.

31. or.

32. or.

39. or.

42. or.

43. or.

44. or.

45. or.

46. or.

46. or.

47. or.

48. or


© giltza 3

1. SARRERA

Bigarren Hezkuntzako proiektu berria informazioaren eta ezagutzaren gizartera zuzenduta dago; proiektuak familiaren eginkizuna kontuan hartzen du, eta pedagogia-hastapen berritzaileenak ere bere baitan ditu.

Hezkuntza osoa izan dadin pentsatuta dagoen proiektua da, teknologia berriekin harremanean dagoena eta oinarrizko gaitasunen garapenean oinarritua.

Hartara, proiektuaren oinarriak honako hauek dira:

• Oinarrizko gaitasunekiko erlazioa. Pertsonen gaitasun guztiak, beren osotasunean, garatzeko asmo handiko programa eskaintzen du.

• IKTak barneratzea. Paperezko formatua eta formatu digitala uztartzen ditu. Ikaste-prozesuan IKT jarduera hauek txertatu dira:

– Internet: lehenbizi, informazioa bilatzea, aukeratzea eta antolatzea; ondoren, ezagutza bihur dadin.

– Jarduera interaktiboak: ikaste-prozesuan, pixkanaka eta etengabe, norberaren autonomia garatzeko jarduera interaktiboak, arbel digitalean erabil daitezkeenak.

Guztiontzako proiektua. Ikasgeletan, gaur egun, ikasteko erritmo eta molde ugari daude. Proiektuak askotariko baliabideak (batez ere aniztasunaren trataerari dagozkionak) eskaintzen ditu, ikasle guztiak, modu eraginkor batean, garatu eta gizarteratu daitezen.


© giltza 4

1.1. PROGRAMAZIOA ARRAZOITZEA ETA TESTUINGURUAN KOKATZEA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako hirugarren mailako Biologia eta Geologia arloari dagokion programazio didaktikoa prestatzeko, giltza-edebé argitaletxea honako araudi hauetan oinarritu da: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako curriculuma zehazten duten Hezkuntzari buruzko 2006ko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa eta Euskal Autonomia Erkidegoko 2007ko urriaren 16ko 175/2007 Dekretua (2007ko azaroaren 17ko EHAAn argitaratua); Euskararen Normalizazioari buruzko 1982ko azaroaren 24ko 10/1982 Oinarrizko Legea; Euskal Eskola Publikoari buruzko 1993ko otsailaren 19ko 1/1993 Legea, eta Derrigorrezko Bigarren hezkuntzako gutxieneko irakaskuntza-edukiak zehazten dituzten 2006ko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa eta 2006ko abenduaren 29ko 1631 Errege Dekretua.

Bigarren hezkuntza oinarrizko irakaskuntzaren parte da; eta 12-16 urteko ikasleei zuzenduta dago.

Etaparen xedea ikasle guztiei hezkuntza osoa eskaintzean datza. Hau da, norbanakoaren garapena eta ongizatea bermatzea; oinarrizko gaitasun kulturalak (ahozko adierazpena eta ulermena, euskarazko idazketa, irakurketa eta kalkulua, esaterako) barneratzea, bai eta gaitasun sozialak, ikaste- eta lan-ohiturak, arte-sena, sormena eta afektibitatea garatzea ere.

Hartara, gure proiektuan, irakaste-jarduerako oinarrizko printzipio hauek biltzen dira:

PRINTZIPIOAK AZALPENA GILTZAREN ERANTZUNA

1. Hezkuntza norbanakoaren eraikitze-prozesua da.

• Ikaslea pertsona gisa hazten eta hezten da, inguruarekin, kideekin, beste pertsonekin... elkarrekintzan.

• Ikaslea erantzule eta eragile nagusia da bere jakituria eraikitzeko lanean.

• Ikasteak informazioa berrantolatzea esan nahi du, adimenaren jarduera biziari esker.

• Gogoeta eta ikaskuntza estrategikoa gauzatzeko jarduerak proposatzen ditu.

• Eskolako edukien eta bizitza errealaren arteko harremanak sustatzen ditu.

• Jarduera askotarikoak sortzen ditu, talde-lana bultzatzen du, sormena kitzikatzen du...

2. Pertsona ardatz hartzen duen prozesu bat da. Norbanakoari zuzendutako hezkuntza da, pertsonalizatua.

Ikasle bakoitza bera eta bakarra da, hiru koordenaturen eraginez taxutua:

a) Banakotasuna. Batbedera izaki bakarra, originala eta ezin errepikatuzkoa da.

b) Gizarteratzea edo sozializazioa. Besteei irekitzea. Pertsonak, bere gizartearen kultura eta balioak bereganatzeaz gain, aztertu eta eraldatu ere egiten ditu. Gizarteratzen garenean, hurkoa eta hurkoaren duintasuna onartzen ditugu.

c) Autonomia. Pertsona libre eta arduratsu bihurtzen da, bere garapenaren eta existentziaren eragile: nork bere bizitza-proiektua zertzen du.

• Era askotako baliabideak eskaintzen ditu, zailtasun maila desberdinekoak.

• Sormena eta originaltasuna sustatzen ditu, problemak ebazteko tresna baitira.

• Gizartearen kultura edukiei eta orotariko sentsibilitateei irekia.

• Komunikazioa eta elkartrukea bultzatzen dituzten jarduerak planteatzen ditu.

• Ondo funtsatutako iritzi pertsonalak eratzen laguntzen du.

• Ezagutzaren gizarte berriaren erronkei eusteko tresnak eskaintzen ditu.


© giltza 5

PRINTZIPIOAK AZALPENA GILTZAREN ERANTZUNA

3. Helburuak dituen prozesua da. Zentzuz ikastea.

Zentzuz ikasteak bide ematen die ikasleei:

– Beren barne-eskemak zabaltzeko eta aberasteko.

– Eskema horiek oinarri sendoagoetan finkatzeko.

– Eskema horien xedea ulertzeko.

– Testuinguruaren arabera aplikatzeko.

– Errealitatea argiago ulertzeko.

• Metodologia zehatzen bitartez, edukien arteko erlazioak bilatu, eta eduki horiek egitura zabalagoetan eta osoagoetan txertatzen dira.

• Diziplinartekotasuna bultzatzen du hainbat arlotako edukien artean.

• Mailaz maila aurkezten ditu edukiak, ikasleen aldez aurreko ezagutzak abiapuntutzat hartuz.

4. Prozesu partekatua da. Besteekin batera ikastea.

• Gizakia talde-lanetik ikasteko gai da.

• Besteekin lan egiteak ikasbide handiak zabaltzen ditu.

• Gaur egungo gizarteak ikastetxetik kanpo ere eskaintzen dituen hezkuntza aukerak baliatu behar dira.

• Taldean lan egiteko jarduerak proposatzen ditu.

• Kooperaziorako eta elkarlanerako egoerak eta baliabideak eskaintzen ditu.

• Eskolaz kanpoko ikaskuntza-jarduerak proposatzen ditu.

5. Hezitzailea ikas-prozesuko bitartekaria da.

• Aditu gisa aritzen da irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuetan, eta lankidetza sustatzen du.

• Gidaria da, gero eta jarduera-tarte askeagoa eta araugabeagoa uzten die ikasleei, beregainago edo autonomoago izan daitezen pizgarri.

• Kontuan hartzen du aniztasuna.

• Zubi-lana egiten du familiaren eta eskolaren artean.

• Baliabide eta material askotarikoak eskaintzen dizkio irakasleari.

• Ikasleen sormena sustatzera adoretzen du irakaslea.

• Ikasleen askatasuna handitzera bultzatzen du irakaslea.


© giltza 7

1.2. BIOLOGIA ETA GEOLOGIA ARLOKO PROIEKTUA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza antolatzean, Biologia eta Geologia arloak Naturaren Zientzien baitan kokatu dira, Fisikarekin eta Kimikarekin batera; batzuek zein besteek, beren ideiak eta prozedurak medio, oinarrizko kontzeptu multzo batez hornitzen baitute arloa.

Biologia eta Geologia oraingo gizartearen alderdi asko eta askotan agertzen zaizkigu, azken urteotan ezagutza alor horretatik berealdiko ekarpenak egin baitira hainbat eta hainbat eremutan; besteak beste, medikuntzan, materialen teknologian, industria farmazeutikoan, elikagaigintzan, eraikuntzan eta ingurumenean.

Argi izan behar da, hala ere, arlo bakoitzak gaitasun batzuk (modu batera edo bestera) garatzeko aukera ematen duela; eta, era berean, gaitasun bakoitza hainbat arlotan edo irakasgaitan egindako lanaren ondorioz lortuko dela. Horrela bada, Biologia eta Geologia arloko edukien aurkezpenak eta egituraketak aintzat hartzen ditu arloen arteko loturak, curriculumaren ikuspegitik; era horretan, ikasleek errazago ulertzen baitute biologiako eta geologiako edukien zentzua, eta ikaskuntza esanguratsua gertatzen baita.

Hartara, oinarrizko gaitasunen barneratzea, nahiz eta ezagutzen arloari loturik egon, orokorra da; eta ikasleari hurbileko zaizkion testuinguru errealetara egokitzean lortuko da. Era horretan, ikasleak hainbat ikaste-metodo barneratuko ditu; eta, beharrezko zaizkionean, egunerokotasunean eraginkortasunez erabiliko ditu.

Horrela bada Biologia eta Geologiaren irakaskuntzak hiru eginkizun nagusi ditu Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan:

• Prestakuntzazkoa, ezagutza zientifikoetan sakonduz ikasleak bere bizi-ingurua ulertzen baitu, eta horrekin batera, ikuspegi mamiduna, analitikoa eta kritikoa eskuratzen du.

• Funtzionala, fenomeno naturalenganako hurbiltze enpiriko eta esperimentala eskaintzen delako.

• Teorikoa, alde batetik, elementu naturalak teorikoki ulertzeko eta berrirudikatzeko bide delako; eta, bestetik, natura ulertzen duen ikasle batek era egonkorragoan esku har dezakeelako hura zaintzeko, babesteko eta suspertzeko ekimenetan eta ahaleginetan.

Gainera, zeharka bada ere, Biologia eta Geologia arloan irakurketa lantzen da (testu zientifikoen eta hainbat euskarritako informazioaren ulermena lantzen baita); eskola eremutik haratago, irakurketarako ohitura eta hartaz gozatzea piztu nahi dira, pentsamendua garatzeko, jarrerak eta emozioak zuzentzeko eta munduaren sorkuntzan parte hartzeko bitarteko gisa.


© giltza 8

Aipatutakoaz gain, gure gizartean duten garrantzia dela-eta, arloko edukiek hainbat ikaste-jarduera izan behar dituzte; bai eta ikaslea berarengan ikaste-prozesua zuzentzeko gaitasuna sustatu ere, bizitza osoan zehar ikasten jarrai dezan. Horiek guztiak dira, jarraian datorren Biologia eta Geologia arloko programazio didaktikoaren oinarriak.


© giltza 9

2. HELBURUAK

2.1. ETAPAKO HELBURU OROKORRAK

a) Euskarazko mezu idatziak zein ahozkoak ulertzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenez; eta hizkuntzaren erabileran inplikatutako prozesuez eta hizkuntzak norberaren pentsamenduak antolatzeko ematen duen laguntzaz gogoeta egitea.

b) Ikasten ari diren atzerriko hizkuntzak ulertzea eta hizkuntza horietan zuzentasunez komunikatzea.

c) Kode artistikoak, zientifikoak eta teknikoak erabiltzen dituzten mezuak interpretatzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenez; komunikazio-gaitasunak aberasteko eta haien erabileran inplikatutako prozesuez gogoeta egiteko.

d) Eskura dauden iturri egokiak erabiliaz informazioa lortzea eta aukeratzea, modu autonomoan eta kritikoan lantzea, aldez aurretik ezarritako helburu bat lortzeko; eta era antolatuan eta ulergarrian transmititzea.

e) Ezagueraren eta esperientziaren arlo guztietan arazoak identifikatzeko eta konpontzeko estrategiak prestatzea, senari eta arrazoibide logikoei jarraiki; estrategien egokitasuna egiaztatuaz eta prozesuari buruzko gogoeta eginez.

f) Norberaren nortasuna, interesak eta gaitasunak ezagutzen laguntzea, erabakiak errazago hartzeko eta zailtasunak gainditzen jakiteko.

g) Errespetua eta diziplina ohituratzat hartzea eta garatzea, beharrezkoa baita hezkuntza-jardunean eraginkortasunez aritzeko; bai eta gizarte-, erlijio-, genero- eta arraza-desberdintasunekin tolerantziaz eta elkartasunez jokatzeko ere, aurreiritziak jarrera kritikoaren, irekiaren eta demokratikoaren bidez gaindituaz.

h) Gure ondare kulturaleko, historikoko eta artistikoko sinesmenak, jarrerak eta balioak ezagutzea, errespetatzea eta balioestea.

i) Herritarren eskubide eta betebeharrak aztertzea eta balioestea, gizarte-inguruneko ongizate orokorra hobetzen laguntzeko.

j) Naturaren funtzionamendua arautzen duten oinarrizko legeak ezagutzea; aurrerapen zientifiko-teknologikoa balioestea, eta ingurune fisikoan duten eraginaz ohartzea, ingurumena zaintzen eta hobetzen laguntzeko.

k) Irakasteko eta ikasteko prozesuetan informazioaren eta komunikazioaren teknologiak (IKT) erabiltzea.

l) Estatuko eta Euskadiko kulturen eta hizkuntzen ondarea ezagutzea eta balioestea, kulturen eta hizkuntzen aniztasuna kontuan izanda.

m) Giza gorputzaren funtzionamendua ezagutzea; ariketa fisikoaz baliatzea, eta higienea zein elikadura egokia balioestea, bizi-kalitatea hobetzeko.


© giltza 10

2.2. HIRUGARREN MAILAKO ETAPAKO HELBURUAK

HIRUGARREN MAILAKO HELBURUAK

ETAPAKO

ZER

HELBURURE-KIN

ERLAZIONA-TZEN DEN

1) Mezu idatziak zein ahozkoak ulertzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudime-naz, komunikatzeko eta gizarte-harremanetarako baliabide gisa.

2) Hizkuntzaren elementuen funtzionamenduari buruz gogoeta egitea, elementu horiek egune-roko komunikazioan erabiltzea eta hizkuntza-gaitasuna hobetzeko duten garrantzia balioes-tea.

3) Hizkuntzak norberaren iritziak eta sinesmenak mamitzeko eta ideiak eta pentsamenduak antolatzeko duen garrantzia ulertzea.

4) Atzerriko hizkuntza bat edo gehiago ulertzea eta txukun erabiltzea, komunikatzeko eta nork bere burua aberasteko baliabide gisa, atzerriko hizkuntzak jakiteak egungo gizartean duen garrantzia balioetsiaz.

5) Atzerriko hizkuntzak jakiteak duen garrantzia balioestea, Europako gizartean egokiro integra-tzen laguntzen duelako eta Europako kultura-aniztasuna ezagutzeko baliagarria delako.

6) Kode artistikoak, zientifikoak eta teknikoak erabiltzen dituzten mezuak interpretatzea eta sor-tzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenaz; norberaren adierazpen-ahalbideak handi-tuaz eta kode horien ekarpenak balioztatuaz.

7) Hizkera desberdinak batera erabiliaz sortutako mezuetan komunikazio-egoeraren elementu nagusiak identifikatzea, asmoa eta komunikazio-egoera kontuan izanda, norberak sortutako mezuetan egokienak erabiliaz.

8) Kode desberdinak erabiliaz sortutako mezuak hautatzeko, planifikatzeko eta egituratzeko elementuak barneratzea eta garatzea, besteekiko komunikazioa eta elkarreragina errazten baitute.

9) Zenbait iturritatik informazioa lortzea eta hautatzea, helburuari erreparatuaz eta prozesua erregulatuaz.

10) Erabilitako iturrietako informazioa zentzu kritikoz aztertzea, helburuak kontuan izanda, kalita-tea bermatuaz eta norberaren heziketari egiten dioten ekarpena aztertuaz.

11) Informazioak eta mezuak antolatzeko, lantzeko eta aurkezteko orduan zorrotza eta zehatza izatea, gainerakoentzat ulergarriak izan daitezen.

12) Testuinguru desberdinetako arazoak identifikatzeko eta konpontzeko estrategia pertsonalak prestatzea, sena eta arrazoibide logikoa erabiliaz, eguneroko bizitzan autonomia pertsonala areago garatzeko.

13) Sena eta arrazoibide logikoa erabiltzea, interpretazio-alderdiak automatizatuaz eta alderdi konstruktibo eta formalak erabiltzen hasiaz, ezagueraren arlo guztietan arazoak aztertzeko eta konpontzeko.

14) Arazoak konpontzeko aukera desberdinak aztertzean eta alderatzean sistematikoa eta zorro-tza izatea, eta kasu bakoitzean baliatutako prozesuaren egokitasuna zalantzan jartzea.

15) Norberaren nortasuna ezagutzen laguntzea, autokontzeptu eta autoestimu onuragarria eta orekatua sortzeko bidean.

16) Ohiko jardueretan autonomiaz aritzea, jarduerak planifikatzeko, erregulatzeko eta ebalua-tzeko gaitasuna garatuaz, eguneroko bizitzan jokabide estrategikoa izateko asmoz.

17) Beste pertsona batzuekin harremanak izatea, gizarte-taldeetan irrikaz integratuaz, eta adiski-detasun-harremanak finkatzeko eta proiektu zein ekimenetan laguntzeko gogoa erakutsiaz.

18) Errespetuz eta diziplinaz jokatzea, ikastetxeetan lan-giro egokia izateko funtsezkoa baita.

19) Norberaren ahaleginak kalitatezko ekoizpenak egiteko duen garrantziaz jabetzea, eta gizar-tean erabaki egokiak hartzeko beharrezkoa den heldutasuna lortzen laguntzen duela ohartzea.

a

a

a

b

b

c

c

c

d

d

d

e

e

e

f

f

f

g

g


© giltza 11

HIRUGARREN MAILAKO HELBURUAK

ETAPAKO

ZER

HELBURURE-KIN

ERLAZIONA-TZEN DEN

20) Talde-jardueretan parte hartzea, ekimenak proposatuaz, konpromisoak hartuaz eta kritika konstruktiboa onartuaz, eta elkarlanak pertsonaren hazkunde integralerako duen garrantzia balioestea.

21) Elkartasunez eta tolerantziaz jokatzea; jarrera eta jokabide diskriminatzaileak identifikatzea eta gaitzestea, eta pertsonen arteko berdintasuna sustatzen duten ekimenetan parte hartzea.

22) Gure tradizioko eta gure kultura-ondareko sinesmenak, jarrerak eta balioak ezagutzea, egu-neroko jardueretan antzematea eta kritikoki balioestea.

23) Tradizioa eta kultura-ondarea ezagutzea eta norberaren garapenarentzat baliagarri izan dai-tezkeen elementuekiko konpromisoa hartzea.

24) Tradizioari eta kultura-ondareari lotutako pertsonak eta erakundeak errespetatzea, sinesme-nen aniztasuna aberasgarritzat hartuaz.

25) Herritarrek gizartean dituzten eskubideak eta betebeharrak ezagutzea; haien zentzua uler-tzea, askatasunaren garrantzia balioetsiaz, eta haiekin bat datozen judizio eta jarrera pertso-nalak hartzea.

26) Gizarteetako desberdintasunen eragileak aztertzea, norberaren inguruan identifikatzea, eta desberdintasunak jasaten dituzten pertsonekin elkartasunez jokatzea.

27) Pertsonen eskubideen eta betebeharren erabilera askea bermatzeko ekimen solidarioetan parte hartzea, eta bidegabekerien aurkako zentzu kritikoa garatzea.

28) Naturaren legeak eta oinarrizko prozesuak ezagutzea eta aztertzea, elkarreraginak sakon ikertuaz, eta paisaia natural orekatuaren eta anitzaren garrantzia balioestea.

29) Giza jardunak naturan izan duen ingurumen-eragina aztertzea, eta ingurune fisikoa babes-teko ekimenak ezagutzea eta balioestea.

30) Natura babesteko, kontserbatzeko eta hobetzeko ekimenetan gogoz parte hartzea, natura bizi-kalitatea bermatzeko funtsezkoa baita.

31) Zientziaren eta teknologiaren garapenak ingurune fisikoan, naturan eta gizartean dituen apli-kazioak ezagutzea eta balioestea, eta aldaketaren eta berrikuntzaren aldeko jarrera irekia erakustea.

32) Egunean egoteko eta IKTak erraz eta naturaltasunez erabiltzeko gogoa erakustea.

33) IKTak zentzu kritikoz erabiltzea, gizartearen aurrerapenerako dituzten alde onei erreparatuaz eta balizko ondorio txarrak kontuan izanda.

34) Estatuko eta Euskadiko ondare historikoa eta kulturala osatzen duten elementuak ezagutzea, behinolako garrantzia balioestea, eta, gaur egun gure kulturaren bereizgarri gisa duten inda-rraz jabetzea.

35) Hizkuntza- eta kultura-aniztasuna herrien eta gizabanakoen eskubidetzat eta betebehartzat hartzea, haien ondarearen aberasgarri diren aldetik, eta beste kultura eta hizkuntza batzuetako pertsonekin harremanak izateko prest agertzea.

36) Kultura-ondarea babesteko, kontserbatzeko eta hobetzeko konpromisoa hartzea, iraganeko eta etorkizuneko belaunaldiekin dugun erantzukizuna baita.

37) Norberaren gorputzaren oinarrizko elementuak eta haien funtzionamendua ezagutzea eta ulertzea, haien eginkizunak aztertzea, eta higienearekin duten lotura xehero aztertzea.

38) Osasuna narrasten duten jarrera sozialak identifikatzea, kritikoki aztertzea, eta pertsonaren-tzat zein berdinen taldearentzat aukera egokiak lantzea.

39) Garapen orekatuari eta osasun psikiko zein fisikoari laguntzen dieten ohiturak hartzea: ari-keta fisikokoak, higienekoak, elikadurakoak...

g

g

h

h

h

i

i

i

j

j

j

j

k

k

l

l

l

m

m

m


© giltza 12

2.3. NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO HELBURU OROKORRAK

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, gaitasun hauek lortzea da Naturaren Zientziak irakaskuntzaren, eta hartara, Biologia eta Geologia arloaren helburua (175/2007 Dekretua):

a) Errealitatea azaltzeko eskemak egitea, kontzeptu, printzipio, estrategia, balio eta jarrera zientifikoak erabiliaz gertakari natural nagusiak interpretatzeko; bai eta gure gizartean garrantzi handiena duten garapen eta aplikazio zientifiko eta teknologikoak kritikoki aztertzeko ere.

b) Problemak ebaztea eta ikerketa txikiak egitea, bakarka nahiz taldean, zientzien prozedurekin koherentzia duten estrategiak erabiliaz; besteak beste, argibide-hipotesiak egitea, datuak lortzea, eta datu horietatik emaitzak eta ondorioak ateratzea, iritziak eman ahal izateko.

c) Iritzi hutsak froga jakin batzuetan oinarritutako ebidentzietatik bereiztea, testuinguruan jarrita, interes pertsonaleko edo sozialeko egoera errealak lantzeko, eta erabaki arduratsuak hartu ahal izateko.

d) Zientziei buruzko informazioa duten mezuak aktiboki eta kritikoki interpretatzea, eta mezu zientifikoak sortzea ahozko hizkuntza eta hizkuntza idatzia behar bezala erabiliaz; bai eta beste zenbait idazkera- eta irudikapen-sistema ere, zehatz komunikatzeko eta zientzien eremuko azalpenak eta argudioak emateko.

e) Giza organismoaren ezaguera zientifikoa erabiltzea, gorputzaren funtzionamendua azalduaz; zaintza- eta arreta-ohiturak garatzeko eta norberaren ongizatea eta taldearena handitzeko.

f) Ekosistemen funtzionamenduari buruzko ezaguera zientifikoa erabiltzea, oreka eta berau nahasten duten alderdiak eta sortzen diren elkarrekintzak azalduaz; natura balioesteko, kudeatzeko eta naturaz gozatzeko, zientziak eta teknologiak gizartearekin eta ingurumenarekin dituzten interakzioak kritikoki aztertzeko, eta garapen iraunkorraren alde aktiboki eta arduraz parte hartzeko.

g) Zientziaren izaeraren, hots, probak eta sorkuntzak egitekoa, ezaguera erabiltzea, dogmatismoak gainditu zituzten eztabaida handiak eta historian zehar egondako iraultza zientifikoak aztertuaz; ezaguera zientifikoak gizateriaren kultura-bilakaeran, premien erantzunean eta bizi-baldintzen hobekuntzan izandako garrantzia ulertzeko eta balioesteko.


© giltza 13

2.4. HIRUGARREN MAILAKO BIOLOGIA ETA GEOLOGIA ARLOKO HELBURUAK

HIRUGARREN MAILAKO BIOLOGIA ETA GEOLOGIA ARLOKO HELBURUAK

ARLOKO ZER

HELBU-RUREKIN

ERLAZIO-NATZEN DEN

1) Dibulgazio-aldizkarietan eta kontsulta-liburuetan hizkera matematikozko mezu zientifikoak ulertzea.

2) Mezuak ahoz, idatziz zein grafikoen bidez egokiro adieraztea, hitz zientifikoak zorrotz eta zehatz erabiliz.

3) Zientziak zelula gero eta hobeto ezagutzeko egin dituen ekarpenak aintzat hartzea.

4) Zenbait aldagairen artean erlazio kuantitatiboak ezartzen dituzten marrazkiak, eskemak, diagramak eta grafikoak egitea eta interpretatzea, ondorio kuantitatiboak ateratzea, eta hizkera zientifikoa erabiliz egokiro adieraztea.

5) Hipotesiak egitea, hipotesiak egiaztatzeko esperientziak prestatzea, datuak biltzea, eta ondorio kuantitatiboak ateratzea.

6) Ingurunearen portaera ikertzeko eta aztertzeko lanetan metodo zientifikoa erabiltzea.

7) Talde-laneko jarduera zientifikoetan parte hartzea, ideiak eta estrategiak proposatuz eta ardurak hartuz.

8) Elkarrizketa iritzi-desberdintasunak gainditzeko modutzat hartzea, iritzi guztiak erlatiboak eta behin-behinekoak direla onartuz (Giza Eskubide eta Bake Hezkuntza).

9) Arroken eta mineralen eraketari lotutako prozesu naturalen eta ziklo geologikoaren interpretazio zientifikoa lantzea, eta Lurreko erliebearen aldaketak azaltzeko erabiltzea.

10) Informazioa kontsultatzeko ohiturak garatzea, eta informazioak aztertzeko arauak diseinatzea (Kontsumo Hezkuntza).

11) Ahal dela, gizakiaren edo izaki bizidunen funtzionamendua azaltzen duten hipotesiak saiakuntzen bidez egiaztatzea.

12) Giza gorputzeko sistema eta organoen ezaugarri fisiologikoak deskribatzea, eta osasunarekin eta higiene-ohiturekin erlazionatzea (Osasun Hezkuntza; Sexu Hezkuntza).

13) Bizimodu osasungarria izateko jokabide-arauak lantzea, eta arau horiek zabaltzeko modua diseinatzea (Osasun Hezkuntza).

14) Banakoen zein gizartearen osasunari kalte egiten dioten gizarte-ohiturekin kritiko agertzea, ohitura horien kausa pertsonal, sozial eta ekonomiko batzuk azalduz (Osasun Hezkuntza; Bide Hezkuntza).

15) Norberak lanerako eta aisialdirako duen denbora egokiro antolatzea.

16) Komunitatearen ongizatea sustatzeko ohiturak izatea (Osasun Hezkuntza).

17) Higienearen zein osasunaren aurkako jokaerak eta jarduerak, eta horiei lotutako arazo pertsonal eta sozialak modu kritikoan aztertzea (Osasun Hezkuntza).

18) Gizakiek Lurra neurriz gaindi ustiatzeak eragiten duen kalteaz ohartzea, eta egoera hori konpontzeko neurriak aztertzea, Lurreko ingurumena zaindu beharraz ohartuta (Ingurumen Hezkuntza).

19) Medikuntzaren eta teknikaren aurrerapen zientifikoak eta pertsonen bizi-kalitatea hobetzen duten teknologia berrien aplikaziorik berrienak ezagutzea, eta haien garrantziaz jabetzea (Kontsumo Hezkuntza; Giza Eskubide eta Bake Hezkuntza).

20) Pertsonaren garapen integrala lortzeko eta norberaren mugak gainditzeko prestakuntza zientifiko egokia beharrezkoa dela konturatzea.

21) Zientziak historian konpondu dituen arazoak eta oraindik konpondu gabe dituenak identifikatzea.

22) Zelularen teoria zientzialari askoren lanari esker historian bildutako ezagutzen multzoa dela konturatzea.

d

d

a

a

b

b

b

c

f

d

b

e

e

c

e

e

c

f

g

g

g

g


© giltza 14

3. HIRUGARREN MAILAKO ZEHAR-LERROAK

Curriculumaren izaera dela-eta, hezkuntza osoa bermatze aldera, arloetan oinarrizko hezkuntza elementuak txertatu behar dira, zehar lerroak, hain zuzen ere.

Jarraian, labur-labur, azaltzen dira Biologia eta Geologia arloan zazpi zehar-lerro horiek nola txertatu diren.

Sexu Berdintasunerako Hezkuntza

– Gizakia bere horretan balioestea, norberaren sexua gorabehera.

– Pertsonaren ahalmen guztiak garatzea, gizarteak baldintzatu ez dezan norberaren bidea sexu bakoitzarenak omen diren berezitasunengatik.

– Jokabide parte-hartzaile, solidario eta tolerantea edukitzea, eta inor bere sexuagatik ez baztertzea.

– Gizartean generoagatik izaten diren bazterketa-kasuez ohartzea eta horrelako jokamoldeak ezestea.

Kontsumo Hezkuntza

– Ikasleak, kontsumitzailea ere baden aldetik, dituen eskubideak eta betebeharrak ezagutzea, kontsumo gizartea zer den ohartzea, eta kontsumitzaile gisa behar duen informazioa non bilatu jakitea.

– Merkatuko ondasun, produktu eta zerbitzuak egoki erabiltzeko era barneratzea.

– Kontsumitzean ere prestakuntza eta informazioaren beharra aintzat hartzea, eta kontsumismoaz iritzi kritikoa izatea.

Bake Hezkuntza

– Besteen izaera eta ezaugarriak errespetatzea, bazterkeria mota guztiak gaitzetsiz.

– Bere harreman-taldeetan parte hartzea eta besteekiko tolerante eta elkarrizketarako prest jokatzea.

– Ikasgelan harreman baketsuen eta antolaera demokratikoaren alde jardutea.

Ingurumen Hezkuntza

– Ingurumenak oro har duen garrantziaz jabetzea eta, hala behar denean, ingurumen-arazoez arduratzea.

– Zenbait giza jarduerak ingurumenean eragiten dituzten kalteez ohartzea, eta horien aurkako neurriak, nazio mailan zein nazioarteko erakundeetan hartuak, benetan baliagarriak diren iriztea.

– Ingurune fisikoko elementuez eta izaki bizidunez dakienak naturaz gozatzeko ematen dion aukera balioestea, eta ingurumena babesteko eta hobesteko neurriak proposatzea, baloratzea eta, horretarako egokiera bada, haietan parte hartzea.


© giltza 15

Osasun Hezkuntza

– Bere burua benetan den moduan ikustea, bere ezaugarriez eta ahalmenez jakitun. Bere kabuz eta modu orekatuan jokatzeko gai izatea, ahalegina eta adorea balioetsiz.

– Prebentzioa osasunbide eraginkorrena dela jabetzea, eta gaurko gaixotasun nagusiak eragozten dituzten bizimodua eta ohiturak hartzea.

– Kutsadurarik gabeko urak eta aireak gure osasunerako dituen onurak balioestea.

Giza Eskubide Hezkuntza

– Bizikidetza-modu egokia garatzea, eta haren bitartez, bidezkotasuna, elkartasuna, elkarkidetza, begirunea eta estimagarriak diren beste balioak bultzatzea.

– Norberaren autonomia errespetatzea, eta gatazka sor dezaketen gaiak elkarrizketara bideratzea, bizikidetzarako esparruak eraiki ahal izateko.

– Moralaz eta gizalegeaz hausnartzea, eta gogoeta horretan errotutako irizmena norberaren zein giza kolektiboen bilakaera perfekzionatzeko aplikatzea.

Bide Hezkuntza

– Istripuen kausak eta arrisku-faktoreak (gehiegizko abiadura, alkohola, zirkulazio-arauei jaramonik ez egitea) identifikatzea eta aztertzea.


© giltza 16

4. HIRUGARREN MAILAKO OINARRIZKO GAITASUNAK/ARLOKO

HELBURUAK/EBALUAZIO-IRIZPIDEAK ERLAZIOA

ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

OINARRIZKO GAITASUNAK HIRUGARREN MAILA

FISIKA ETA KIMIKAKO HELBURUAK HIRUGARREN MAILA

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK HIRUGARREN MAILA

Zelularen morfologia eta

organismoen antolakuntza-

mailak ezagutzea.

Zientziak zelula gero eta hobeto

ezagutzeko egin dituen ekarpenak

aintzat hartzea (3).

Landare- eta animalia-zelula

prokariotikoak eta eukariotikoak

bereiztea (1).

Digestio-, arnasketa-,

zirkulazio- eta iraizte-sistemen

anatomia eta funtzioa

ezagutzea.

Giza gorputzeko sistema eta

organoen ezaugarri fisiologikoak

deskribatzea, eta osasunarekin eta

higiene-ohiturekin erlazionatzea (12).

Nutrizio-funtzioetan parte

hartzen duten aparatuek

(digestioa, arnasketa,

zirkulazioa, iraizketa) eta

organoek zein funtzio duten

jakitea, bai eta zer harreman

dagoen aparatu eta organo

horien artean ere (11).

Giza sexualitatearen alderdi

nagusiak ezagutzea,

kontrazepzio-metodoak zein

diren jakitea, eta haiek

dakartzaten ondorio etikoak

aztertzea.

Medikuntzaren eta teknikaren

aurrerapen zientifikoak eta pertsonen

bizi-kalitatea hobetzen duten

teknologia berrien aplikaziorik

berrienak ezagutzea, eta haien

garrantziaz jabetzea (20).

Sexualitatea eta ugalketa

bereiztea, eta metodo

antikontzeptibo nagusiak

deskribatzea (21).

Erlazio-funtzioaren erantzute-

fasean parte hartzen duten

sistemak eta horien

funtzionamendua ezagutzea.

Giza gorputzeko sistema eta

organoen ezaugarri fisiologikoak

deskribatzea, eta osasunarekin eta

higiene-ohiturekin erlazionatzea (12).

Nerbio-sistemaren eta sistema

endokrinoaren ezaugarriak eta

antolaketa deskribatzea, eta bien

artean zer harreman dagoen

jakitea (16).

Alkoholak, tabakoak eta beste

droga batzuek dakartzaten

kalteez jabetzea.

Banakoen zein gizartearen osasunari

kalte egiten dioten gizarte-ohiturekin

kritiko agertzea, ohitura horien kausa

pertsonal, sozial eta ekonomiko

batzuk azalduz (14).

Zenbait jokaerak, besteak beste,

droga- kontsumoak, estresak, lo

faltak... dituzten efektu

kaltegarriak ezagutzea (19).

Baliabide berriztagarri eta

berriztaezin garrantzitsuenak

identifikatzea, eta baliabide

naturalen erabileraz eta horrek

ingurumenean eta gizartean

dituen ondorioez hausnartzea.

Gizakiek Lurra neurriz gaindi

ustiatzeak eragiten duen kalteaz

ohartzea, eta egoera hori

konpontzeko neurriak aztertzea,

Lurreko ingurumena zaindu beharraz

ohartuta (19).

Baliabide berriztagarriak eta

berriztaezinak deskribatzea (26).

Ingurumen-arazo globalak nahiz

Euskadikoak eta haien zergatiak

nahiz ondorioak lotzea (27).


© giltza 17

HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA




Literatura-testu laburrak ulertzea, eta gaixotasunekin zerikusia duten ideia nagusiak identifikatzea.

Informazioa kontsultatzeko ohiturak garatzea, eta informazioak aztertzeko arauak diseinatzea (10).

Osasun eta gaixotasun kontzeptuak, zentzu dinamikoan bereiztea, ez soilik kontrajartzea (6).

Zientzia-testu laburrak ulertzea, eta ideia nagusiak identifikatzea.

Dibulgazio-aldizkarietan eta kontsulta-liburuetan hizkera matematikozko mezu zientifikoak ulertzea (1).

Aztarna ekologikoaren kontzeptua erabiltzea, munduko herrialde batzuek eta besteek natura ez dutela berdin erabiltzen eta batzuek neurriz gain erabiltzen dutela adierazteko (28).

MATEMATIKARAKO GAITASUNA




Luzera-unitateak erabiltzea

zelulak neurtzeko.

Zientziak zelula gero eta hobeto

ezagutzeko egin dituen ekarpenak

aintzat hartzea (3).

Organismo zelulaniztunak

zelulen sistema koordinatu gisa

deskribatzea (5).

Matematika-ezagutzak erabiltzea dietari loturiko energia kantitateak kalkulatzeko.

Bizimodu osasungarria izateko jokabide-arauak lantzea, eta arau horiek zabaltzeko modua diseinatzea (13).

Jateko ohitura osasungarriak eta kaltegarriak ezagutzea, eta ongizate pertsonala hobetzeko ondorioak ateratzea (14).

Matematika-ezagutzak erabiltzea osasunarekin zerikusia duten taula eta grafikoak interpretatzeko.

Zenbait aldagairen artean erlazio kuantitatiboak ezartzen dituzten marrazkiak, eskemak, diagramak eta grafikoak egitea eta interpretatzea, ondorio kuantitatiboak ateratzea, eta hizkera zientifikoa erabiliz egokiro adieraztea (4).

Gaixotasun motak, eta kausa eta efektua lotzea (7).

Matematika-ezagutzak erabiltzea profil topografikoak egiteko.

Arroken eta mineralen eraketari lotutako prozesu naturalen eta ziklo geologikoaren interpretazio zientifikoa lantzea, eta Lurreko erliebearen aldaketak azaltzeko erabiltzea (9).

Maketa topografikoak ulertzea, eta inguruko erliebe motekin erlazionatzea (32).


© giltza 18

INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA




Internet kritikoki eta

erantzukizunez erabiltzea,

barneko homeostasiari eustean

zenbait hormonak duten

zereginari, sexu-transmisioko

gaixotasun batzuei eta arnas

sistemako eta odol-sistemako

gaixotasunei buruzko

informazioa bilatzean.

Informazioa kontsultatzeko ohiturak garatzea, eta informazioak aztertzeko arauak diseinatzea (10).

Nutrizio funtzioko aparatuei

erasaten dieten gaixotasun

nagusiak aipatzea, bai eta

gaixotasun horien kausak ere

(12).

Higiene-ohiturak eta sexu-

transmisiozko gaixotasunen

prebentzioa ezagutzea, eta bere

ongizatea eta denen osasuna

hobetzeko ondorioak ateratzea

(23).

GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA




Xede komun bat lortzeko talde-

lanetan parte hartzea, lan hori

ebaluatzea eta lan hori egiteko

behar den denbora orekatzea.

Talde-laneko jarduera zientifikoetan

parte hartzea, ideiak eta estrategiak

proposatuz eta ardurak hartuz (7).

Norberak lanerako eta aisialdirako

duen denbora egokiro antolatzea

(15).

Eztabaidetan argudioak erabiliz

parte hartzea, eta bere iritzia

aldatzea onartzea, arrazoiei

kritikoki men eginez (20).

Pertsonen arteko harremanen

oinarria elkarrenganako

errespetua dela onartzea (25).

Lanen plangintza egiten parte

hartzea, agindutako lana bere

gain hartzea, eta taldean

hartutako erabakiak onartzea

(31).

Bi sexuak desberdinak eta

osagarriak direla ulertzea, eta

horrek aberastasun pertsonala

eta soziala dakarrela ohartzea.

Pertsonaren garapen integrala

lortzeko eta norberaren mugak

gainditzeko prestakuntza zientifiko

egokia beharrezkoa dela konturatzea

(20).

Anatomiaren eta gizon-

emakumeen ugaltze aparatuek

duten funtzionamenduaren

ezaugarri orokorrak deskribatzea

(22).


© giltza 19

IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA




Ikasitakoa aplikatzea zelulak

mikroskopioaren bitartez

aztertzean.

Ahal dela, gizakiaren edo izaki

bizidunen funtzionamendua azaltzen

duten hipotesiak saiakuntzen bidez

egiaztatzea (11).

Marrazkietan eta

mikroargazkietan zelula-egiturak

antzematea, eta egitura

bakoitzaren funtzioa adieraztea

(2).

Zelulak aztertzeko eta behatzeko

teknika egokiak erabiltzea (3).

Ikasitakoa aplikatzea elikadura-

ohitura egokiak hartzean.

Bizimodu osasungarria izateko

jokabide-arauak lantzea, eta arau

horiek zabaltzeko modua diseinatzea

(13).

Jateko ohitura osasungarriak eta

kaltegarriak ezagutzea, eta

ongizate pertsonala hobetzeko

ondorioak ateratzea (14).

Eguraldi-mapei buruzko

ezagutzak aplikatzea

eguraldiaren iragarpena

interpretatzeko, eta mapa

topografikoei buruzko

ezagutzak erabiltzea lurralde

jakin baten orografia

ondorioztatzeko.

Arroken eta mineralen eraketari lotutako prozesu naturalen eta ziklo geologikoaren interpretazio zientifikoa lantzea, eta Lurreko erliebearen aldaketak azaltzeko erabiltzea (9).

Maketa topografikoak ulertzea,

eta inguruko erliebe motekin

erlazionatzea (32).

Eguraldi mapak interpretatzea,

eta horren arabera eguraldi

iragarpen soilak egitea (33).

NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA




Ekimena erakustea

esperimentu errazak egitean

eta informazioa bilatzean.

Hipotesiak egitea, hipotesiak

egiaztatzeko esperientziak

prestatzea, datuak biltzea, eta

ondorio kuantitatiboak ateratzea (5).

Elikagaiak kontserbatzeak,

maneiatzeak eta merkaturatzeak

osasunean zer eragin duten

jakitea (15).


© giltza 20

5. EDUKIAK

5.1. EGITURA

HIRUGARREN MAILA

Ikaslearen liburua osatzen duten unitateak bi gai orokorren arabera (biologia eta geologia) multzokatu dira, eta hiru bloke nagusitan banatu. Lehenengo bi blokeak Biologiaren sailari dagozkio, eta azkena Geologiari.

1. BLOKEA: Gizakia (1)

Hasteko, lehenengo unitatean, zelula aztertzean da, hura baita giza egituraren eta funtzioen funtsezko unitatea, eta horren haritik organismo zelulaniztunen antolaera modu desberdinak ikusten dira. Ondoren, gizakiaren bizi-funtzioei heltzen zaie, eta bigarren unitatean nutrizio-funtzioan parte hartzen duten sistemak eta paratuak, bitarteko fisiologikoak eta sistemen zein aparatuen osasunarekin zerikusia duten gai nagusiak aztertzen dira. Bukatzeko, hirugarren unitatean, gizakion elikadura aztertzen da, nutrizioaren eta elikaduraren arteko desberdintasuna, elikagai motak eta horien kontserbazioa, dieta orekatuaren beharra eta elikadurarekin zerikusia duten zenbait desoreka eta gaixotasun aztertzen dira.

2. BLOKEA: Gizakia (2).

Bizi-funtzioekin jarraituz, hurrengo bi unitatetan, laugarrenean eta bosgarrenean, hain zuzen ere, erlazio-funtzioa aztertzen da, nutrizio-funtzioarekin jarraitutako irizpide berberak erabiliz; eta seigarren unitatean ugalketa eta sexualitatea lantzen dira. Bukatzeko, sail honetako azken unitatearen (zazpigarrena) gaia giza osasunaren alderdi orokorragoak dira; hala, osasun nahiz gaixotasun kontzeptuak, gaixotasun infekziosoak eta ez-infekziosoak, droga mendekotasuna edo istripuak aztertzen dira.

3. MULTZOA: Lurra

Geologiarekin lotutako azken bi unitate hauetan, lehenbizi, Lurraren kanpo-eragile geologikoak aztertzen dira: eguzki-energiaren ezaugarriak, prozesu eta eragile geologikoak, eta horien ondorioa diren erliebearen formak. Alde horretatik, garrantzia eman zaie erliebea ikertzeko eta interpretatzeko metodoei, adibidez profilei eta mapa topografikoei. Eta bukatzeko, bederatzigarren unitatean, hizpide hartu dira gizakiak ustiatzen dituen baliabide naturalak, ustiatze-jarduerak ingurunean duen eragina eta, horren karietara, gizakiak ingurumenarekin darabilen jokabidea aldatu beharra, iraunkortasuna goiburu.


© giltza 21

Horrez gain, ikaslearen liburuak eranskin hauek ditu bloke bakoitzaren amaierako partean: liburuan bertan landutako oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko jarduerak, unitateak banan-banan ebaluatzeko jarduerak, liburuan aipatzen diren Biologia eta Geologiako termino nagusien glosarioa eta, eranskin grafiko batean, irudi eta eduki batzuk, zelulaz, giza anatomiaz eta diagnosi-probez gehiago jakitekoak.


© giltza 22

5.2. BIOLOGIA ETA GEOLOGIAKO HIRUGARREN MAILAKO EDUKIEN SAILKAPENA, UNITATEKA

1. UNITATEA: ZELULA ETA ORGANISMO ZELULANIZTUNAK

Edukiak

Kontzeptuak Prozedurak Baloreak

• Zelula, izaki bizidunen oinarrizko unitatea.

• Zelulen behaketa-metodoak: mikroskopioa. Neurketa-unitate mikroskopikoak: mikrometroa eta angstroma.

• Teoria zelularra.

• Zelula eukariotikoaren egitura.

• Animalia-zelularen osagaiak eta organuluak.

• Zelularen bizi-funtzioak.

• Zatiketa zelularra: mitosia eta zitozinesia.

• Izaki bizidunen antolaketa zelularra: izaki zelulabakarrak eta izaki zelulaniztunak.

• Zelulen ehunak, organoak eta sistemak.

• Organismoaren bizi-funtzioak.

• Nutrizio-, erlazio- eta ugaltze-funtzioetan parte hartzen duten sistemak eta organoak.

• Zelula epitelialen ezaugarriak.

• Prestakinak atontzea.

• Zelulak neurtzeko erabiltzen diren unitateak eta behaketarako handipen kopurua kalkulatzea.

• Animalia-zelularen organuluen irudiak ulertzea.

• Mitosiaren faseen irudiak ulertzea.

• Mikroskopioz lorturiko irudietan ehun motak identifikatzea.

• Bizi-funtzioetan parte hartzen duten sistemen irudiak interpretatzea.

• Gai zientifikoei buruz hitz egiteko eta idazteko gaitasuna izatea, eta hiztegi egokia erabiltzea.

• Zelula epitelialen prestaketak egitea mikroskopio-behaketarako.

• Zelula epitelialen ezaugarrien behaketa egitea, eta ezaugarri horiek identifikatzea.

• Mikroskopioaren aurrerapen teknologikoak zelularen azterketan izan duen funtsezko eragina estimatzea.

• Zelularen organuluen funtzionamenduaz jakin-mina izatea.

• Mitosiak zatiketa zelularrean duen garrantzia balioestea.

• Espezializazio zelularraren garrantzia balioestea.

• Giza gorputzeko sistema bakoitzaren eginkizunez jakin-mina izatea.

• Laborategia eta laborategiko tresnak erabiltzeko arauak kontuan hartzea, eta laborategiko segurtasun-arauak errespetatzea.

• Saiakuntzak eta txostenak zuzen egiteko ardura.


© giltza 23

2. UNITATEA: NUTRIZIOA

Edukiak


• Digestio-sistemako organoak, atalak eta guruin erantsiak.

• Elikagaien digestioa eta xurgatzea (faseak).

• Ohitura osasungarriak eta digestio-sistemaren asaldadurak.

• Azterketa endoskopikoa.

• Arnasbideen organoak eta atalak, eta biriken ezaugarriak.

• Arnasketaren prozesua eta arnasketa-erritmoa.

• Ohitura osasungarriak eta arnas sistemako arazoak.

• Espirometria eta bizi-edukieraren balioaren esanahia.

• Bihotzaren, odol-hodien eta odolaren ezaugarriak.

• Miokardioaren mugimenduak: sistolea eta diastolea.

• Odolaren zirkulazio nagusia eta zirkulazio txikia.

• Ohitura osasungarriak eta zirkulazio-sistemako arazoak.

• Gernu-aparatuko organoak eta atalak.

• Gernuaren eraketa.

• Ohitura osasungarriak eta iraizte-sistemako arazoak eta gaixotasunak.

• Odolaren eta gernuaren osaera.

• Digestio-prozesua adierazten duten irudiak interpretatzea.

• Gas-trukearen eta arnasgoraren eta arnasbeheraren irudiak interpretatzea.

• Arterietako pultsua neurtzea.

• Miokardioaren mugimenduei buruzko irudiak interpretatzea: sistolea eta diastolea.

• Odol-parametro batzuk identifikatzea.

• Iraizte-prozesuaren irudiak interpretatzea.

• Gernu-analisietako parametroak ezagutzea.

• Analisi klinikoaren emaitzak interpretatzea.

• Analisi batean balio normaletik kanpo dauden parametroen ondorioak aztertzea.

• Azterketa endoskopikoari eta digestio-sistemaren arazo eta gaixotasunei buruzko jakin-nahia.

• Espirometria eta bizi-edukiera zer diren jakiteko interesa.

• Odol-analisian aztertzen diren parametroen eta zirkulazio-sistemaren nahaste eta gaixotasunen berri izateko interesa.

• Gernu-analisian aztertzen diren parametroen eta iraizte-sistemako arazo eta gaixotasunen inguruko interesa adieraztea.

• Gizarteko desnutrizioaren eragina balioestea.


© giltza 24

3. UNITATEA: ELIKADURA

Edukiak


• Mantenugaien funtzioak.

• Mantenugai organikoak (gluzidoak, lipidoak, proteinak eta bitaminak).

• Mantenugai ez-organikoak (ura eta gai mineralak).

• Elikagaien sailkapena.

• Elikagaien jatorria: nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza.

• Elikagai naturalak edo ekologikoak.

• Elikagaiak kontserbatzeko baliabideak: hotza, beroa, deshidratazioa eta gehigarriak.

• Elikagaiak ontziratzeko, garraiatzeko eta biltegiratzeko prozesuak. Erosketa.

• Dietaren ezaugarriak.

• Anoaren kontzeptua.

• Elikagai-anoak osagaia elikagaien piramidean arabera.

• Dieta orekatua.

• Dieta nerabezaroan.

• Dieta mediterraneoa.

• Obesitatea eta desnutrizioa.

• Elikadurarekin erlazionaturiko nahasmendu psikikoak.

• Elikagaiak kontserbatzeko era egokiak eta desegokiak.

• 13 eta 18 urte bitarteko energia-beharrei buruzko grafiko bat interpretatzea.

• Elikagaien ur-edukia kuantifikatzea.

• Elikagaien etiketak interpretatzea.

• Zenbait fruitu eta barazkiren berezko sasoia noiz den jakitea.

• Dieta orekatuak elikagai talde bakoitzetik izan behar dituen anoa kopuruei buruzko taula bat interpretatzea.

• Dieta baten adibidea aztertzea.

• Munduko desnutrizio-arazoei buruzko mapa aztertzea.

• Norberak prestatutako soluzio batzuez baliaturik, elikagaiak kontserbatzeko modu egokiak aztertzea.

• Lorturiko emaitzak taula batean jasotzea.

• Eginiko behaketak idatziz jasotzea.

• Jakin-nahia mantenugaien balio energetikoen gainean.

• Jan-edaten ditugun elikagaiek gugana iritsi arte izan duten prozesua ezagutzeko ardura izatea.

• Dieta orekatua, osasuntsua eta askotarikoa balioestea.

• Elikadura-ohiturek osasunean duten eraginaz ohartzea.

• Ikasleak munduko desnutrizioaren arazoaz arduratzea, eta elkartasun-jarrera beren egitea.

• Laborategia zein laborategiko tresnak erabiltzeko arauak errespetatzea, eta segurtasun-arauak betetzea.

• Saiakuntzak eta txostenak zuzen egiteko ardura.


© giltza 25

4. UNITATEA: ERLAZIOA: ZENTZUMENAK ETA NERBIO-SISTEMA

Edukiak


• Erlazio-funtzioa.

• Informazioa hautematea.

• Informazioaren azterketa.

• Erantzuna taxutzea.

• Zentzumen-organoak: atalak eta funtzioak.

• Ikusmenaren, entzumenaren eta orekaren mekanismoa, eta usainak eta zaporeak hautemateko era.

• Neuronen ezaugarriak.

• Nerbio-bulkadaren transmisioa: sinapsia eta neurotransmisoreak.

• Nerbio-sistema zentrala: entzefaloa eta bizkarrezur-muina.

• Entzefaloaren atalak: garuna, zerebeloa eta enbor entzefalikoa.

• Bizkarrezur-muinaren ezaugarriak.

• Nerbio-sistema periferikoa: sentimen-nerbioak eta nerbio motorrak.

• Nerbio-sistemaren gaixotasunen eta nahasteen prebentzioa.

• Antsietatea eta alzheimerra.

• Dastamena.

• Erlazio-funtzioaren faseei buruzko eskema bat interpretatzea.

• Zentzumen-organoen atalei buruzko eskemak interpretatzea.

• Begi-niniaren tamaina argiaren arabera nola aldatzen den ikustea.

• Gorputzaren orekari buruzko proba edo saioa egitea.

• Larruazaleko errezeptoreak proba edo saio batez estimulatzea.

• Nerbio-bulkadaren transmisioa aztertzea.

• Nerbio-sistema zentralaren irudiak interpretatzea.

• Nerbio-sare somatikoa eta nerbio-sare autonomoa bereiztea.

• Nerbio-sistemaren zenbait gaixotasunen eta nahaste edo asalduraren sintomak ezagutzea.

• Gatz-disoluzioen multzo bat eta gatz- eta azukre-disoluzioen beste bat prestatzea, eta haien bitartez, norberak zapore gazia eta gozoa hautemateko behar dituen gutxieneko gatz eta azukre kantitateak zehaztea.

• Lorturiko emaitzak aztertzea eta txosten batean jasotzea.

• Erlazio-funtzioaren garrantzia balioestea.

• Estimuluak hautemateko mekanismoaz jakin-mina izatea.

• Nerbio-bulkaden transmisioari buruzko interesa.

• Nerbio-sistemaren atal eta organoei buruzko jakin-nahia.

• Prebentzio- eta birgaitze-metodoek nerbio-sistemaren gaixotasun eta nahaste ugariren tratamenduan duten garrantzia.

• Ikerkuntza zientifikoak alorreko gaixotasunak hobeto diagnostikatzeko eta tratatzeko lanean duen garrantzia balioestea.

• Laborategiko tresnak erabiltzeko arauak eta segurtasun-neurriak errespetatzea.


© giltza 26

5. UNITATEA: ERLAZIOA: LOKOMOZIO- APARATUA ETA SISTEMA ENDOKRINOA

Edukiak


• Kanpoko eta gorputz-barneko estimuluen araberako erantzunak: sarrera.

• Borondatezko ekintzak, ekintza erreflexuak eta hormona-jariaketa.

• Lokomozio-aparatua: eskeleto-sistema eta muskulu-sistema.

• Eskeleto axiala eta eskeleto apendikularra.

• Giltzadurak.

• Muskulu-sistema.

• Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak.

• Lokomozio-aparatuaren nahasmenduak: hausturak, bihurdurak eta uzkurdurak.

• Guruin endokrinoak.

• Hormonak eta haien jarduera.

• Hormona-jariaketa.

• Diabetesa.

• Hipogluzemiaren eta hipergluzemiaren arteko desberdintasuna.

• Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak bereiztea.

• Lokomozio-aparatuaren erantzunak eta sistema endokrinoarenak erkatzea.

• Hezur eta muskulu nagusiak irudietan eta eskemetan identifikatzea.

• Estimuluen transmisioa borondatezko ekintza batean eta ekintza erreflexu batean interpretatzea.

• Guruin endokrino nagusiak eta horien bidez jariatzen diren hormonak irudietan eta eskemetan identifikatzea.

• Odoleko glukosaren erregulazioa adierazten duen eskema bat interpretatzea.

• Bi pertsonen odoleko glukosa mailaren aldea konparatzea.

• Behatutako alde horien analisia.

• Odoleko glukosa mailaren kurba grafikoki irudikatzea.

• Estimuluei ematen zaizkien erantzun motak ezagutzeko interesa.

• Gorputzaren jarrera egokia lortzeko aholkuak erdiestea.

• Azterketa erradiologikoak lokomozio-aparatuaren arazoak eta gaixotasunak diagnostikatzeko duen baliagarritasuna estimatzea.

• Jakin-mina hormona-jariaketaren disfuntzioek eragiten dituzten arazoen inguruan.

• Diabetes mellitusak organismoan duen eragina balioestea.


© giltza 27

6. UNITATEA: UGALKETA ETA SEXUALITATEA

Edukiak


• Gizonen ugaltze-aparatua.

• Espermatozoideen eraketa.

• Gizonen hormonak.

• Emakumeen ugaltze-aparatua.

• Obuluen eraketa.

• Emakumeen hormonak.

• Ernalketa eta enbrioiaren garapena.

• Erditzea.

• Hormonak haurdunaldian eta erditzean.

• Sexualitatea.

• Nesken eta mutilen pubertaroko aldaketa fisikoak.

• Nesken eta mutilen pubertaroko aldaketa psikikoak.

• Ugalketa laguntzeko teknikak: intseminazio artifiziala eta in vitro ernalketa.

• Antisorgailuak.

• Sexu bidezko gaixotasunak: gonokozia, kandidiasia eta herpes genitala.

• Hiesa: kausak, sintomak, tratamendua eta prebentzioa.

• Gonokoziaren, kandidiasiaren eta herpes genitalaren sintomak ezagutzea.

• Endometrioaren zikloa.

• Gizonen eta emakumeen ugaltze-aparatuetako organoak eta atalak kokatzen jakitea.

• Obulutegien zikloa eta endometrioaren zikloa bereiztea.

• Fetuaren edo enbrioiaren garapenari buruzko irudiak aztertzea.

• Pubertaroko aldaketak aztertzea.

• Ugalketa laguntzeko teknikak aztertzea.

• Antisorgailuen funtsa zein den jakitea, eta haien arteko alderaketa egitea eraginkortasunari dagokionez.

• Sexu bidezko gaixotasunez gogoeta egitea, ahoz zein idatziz

• Emakume baten hilekoaren egutegi batzuk aztertzea.

• Emakume baten aldi ugalkorra egutegi batean zehaztea, eta horren arrazoiak azaltzea.

• Gizonen eta emakumeen ugaltze-aparatuak: morfologiaren eta fisiologiaren gaineko interesa.

• Enbrioiaren sorreraz eta garapenaz gehiago jakin-nahia.

• Sexualitatea pertsonen arteko komunikazio-bide gisa balioestea.

• Sexualitateari buruzko gaiez jakiteko gogoa.

• Maitasuna, elkarrizketa eta tolerantzia, pubertaroko larritasunak eta bideratzeko tresna gisa balioestea.

• Haurdun ez geratzeko metodoen garrantzia balioestea.

• Hainbat ohitura txarrek ugaltze-sistemaren osasunean duten eraginaz jabetzea.

• Beratasuna eta elkartasuna hiesak jotakoengana.

• Prebentzio-metodoek sexu bidezko gaixotasunei aurre egiteko duten garrantziaz ohartzea.

• Obulutegien zein endometrioaren zikloa noiztik noizera diren jakitearen garrantziaz jabetzea.

• Hilekoaren zikloa zuzen aztertzeko gogoa eta interesa.


© giltza 28

7. UNITATEA: GIZAKIEN OSASUNA

Edukiak


• Osasuna, eta osasun-egoeran eragina duten faktoreak.

• Gaixotasunak jatorriaren arabera sailkatuta.

• Gaixotasun infekziosoak.

• Mikroorganismoen eta birusen ezaugarriak.

• Organismoaren defentsak: kanpoko hesiak eta sistema immunitarioa.

• Gaixotasun infekziosoen prozesua.

• Prebentzioa: higiene-ohiturak eta txertoak.

• Tratamendua: sendagaiak eta transplanteak.

• Gaixotasun ez-infekziosoak.

• Minbizia: jatorria, prebentzioa eta tratamendua.

• Drogen efektuak.

• Atxikimendua: mendekotasuna eta tolerantzia.

• Zenbait drogaren ezaugarriak eta efektuak.

• Kontsumoa eta desintoxikazioa.

• Etxeko, laneko eta bide publikoko istripuak.

• Lehen laguntzak.

• Ohitura osasungarriak.

• Osasun eta gaixotasun kontzeptuak bereiztea.

• Organo linfoideen kokapena identifikatzea.

• Txertoen mekanismoari buruzko eskema bat interpretatzea.

• Agente kartzinogenoen ondorioak identifikatzea.

• Drogak efektuen arabera sailkatuta.

• Alkoholismo-arriskua kalkulatzea.

• Istripuak gertalekuaren arabera sailkatzea.

• Lehen laguntzetarako zenbait teknika ezagutzea.

• Lo-orduei eta gorputz-jarduerei buruzko inkesta bat egitea.

• Bildutako informazioa taulen bidez jasotzea.

• Emaitzen adierazpen grafikoa egitea.

• Emaitzei buruz jardutea.

• Osasuna ondo bizitzeko ezinbesteko elementutzat estimatzea.

• Gaixotasunak prebenitzearen eta tratatzearen garrantzia balioestea.

• Interesa minbiziaren sendabideez.

• Droga-mendekotasunari buruz gogoeta egitea.

• Zenbait oinarrizko segurtasun-arau errespetatzearen garrantzia.

• Ikaskideek lortutako emaitzen gaineko interesa izatea.


© giltza 29

8. UNITATEA: KANPO-JARDUERA GEOLOGIKOA

Edukiak


• Eguzki-energia.

• Eguzki-energiaren erregulazioa.

• Prezipitazioak eta haizea.

• Mapa meteorologikoak.

• Meteorizazio fisikoa eta meteorizazio kimikoa.

• Higadura.

• Garraioa.

• Sedimentazioa.

• Uraren jarduera: ibaiak, uharrak, isurketa-urak, lurpeko urak, ozeanoak eta itsasoak, glaziarrak.

• Haizearen jarduera.

• Barne- eta kanpo-dinamikek erliebean duten eragina.

• Erliebea baldintzatzen duten faktore litologikoak.

• Erliebe granitikoaren, karstikoaren eta bolkanikoaren ezaugarri orokorrak.

• Arroka sedimentarioen ezaugarriak.

• Arroka sedimentarioen eraketa.

• Arroka sedimentario motak.

• Mapa topografikoak.

• Profil topografikoak.

• Paisaia mediterraneoa eta paisaia ozeanikoa.

• Mapa topografikoetako elementuak.

• Eskema baten bitartez, eguzki-erradiazioak lurrazalean nola erasotzen duen aztertzea.

• Mapa meteorologikoak interpretatzea.

• Erosio mekanismoa behatzea.

• Hainbat erliebe-forma argazkitan identifikatzea.

• Litologia mota bakoitzari dagozkion erliebearen forma desberdinak identifikatzea.

• Sedimentuen estratifikazioa erakusten duen irudi bat interpretatzea.

• Arroka sedimentarioak argazkitan identifikatzea.

• Mapa topografikoaren elementuak identifikatzea.

• Profil topografiko bat egiteko urratsak interpretatzea.

• Paisaia mediterraneoa eta paisaia ozeanikoa bereiztea.

• Mapa topografiko baten aztertzea.

• Maketa topografikoa egitea.

• Mapa baten ageri den mendiguneari buruzko informazioa biltzea.

• Interesa mapa meteorologikoetan irudikatzen diren elementuez.

• Prozesu horiek erliebean dituzten ondorioei buruzko gogoeta egitea.

• Erliebe-formak haien sortzaile diren prozesu eta eragileekin erlazionatzeko interesa agertzea.

• Erliebearen formak eta lurreko eragileak erlazionatzeko interesa.

• Arroka sedimentarioen erabilgarritasuna balioestea.

• Jakin-nahia mapa eta profil topografikoak interpretatzeko eraz.

• Mapa topografikoak interpretatzearen garrantzia balioestea.


© giltza 30

9. UNITATEA: PLANETAKO BALIABIDEAK

Edukiak


• Baliabideen ustiapena historian zehar.

• Ingurumenaren gaineko eragina.

• Ura, baliabide.

• Uraren erabilerak.

• Ura edangarri bilakatzeko teknikak.

• Ur-baliabideak ustiatzearen ondorioak.

• Ura aurrezteko eta haren kutsadura eragozteko edo murrizteko neurriak.

• Ura arazteko teknika.

• Mineralak eta arrokak, baliabide.

• Mineral eta arroka energetikoak eta ez-energetikoak.

• Mineralak eta arrokak erauztearen eta ustiatzearen eragina ingurumenean.

• Baliabide hauek ustiatzeak ingurumenean duen eragina: prebentzio-neurriak eta neurri zuzentzaileak.

• Lurzorua eta izaki bizidunak, baliabide.

• Lurzoruaren eta izaki bizidunen ustiapena.

• Lurzorua eta izaki bizidunak ustiatzearen eragina ingurumenean.

• Baliabide hauek ustiatzeak ingurumenean duen eragina: prebentzio-neurriak eta neurri zuzentzaileak.

• Iraunkortasuna edo garapen iraunkorra.

• Pobrezia eta merkataritza bidezkoa.

• Hondakinak: gaikako bilketa.

• Naturagune babestuak.

• Uraren kutsadura.

• Baliabideen sailkapena egitea.

• Ura edangarri bihurtzeko eta arazteko prozesuen azterketa eskemen bitartez identifikatzea.

• Ura arazteko prozesua antzeratzea.

• Aireko kutsadura neurtzeko parametroen behaketa egitea.

• Lurzoruaren eta izaki bizidunen arteko erlazioa identifikatzea.

• Iraunkortasunaren, pobreziaren kontrako borrokaren eta merkataritza bidezkoaren arteko erlazioaz jabetzea.

• Uraren ezaugarri fisikoen eta kimikoen analisia egitea.

• Gogoeta egitea baliabideen ustiapenak denboran izan duen hazkuntzaren gainean.

• Herrialde garatuetako eta garabidean daudenetako ur-kontsumoaren aldeaz gogoeta egitea.

• Ur-baliabideen garrantzia balioestea.

• Mineralek eta arrokek baliabide gisa duten garrantzia balioestea.

• Lurzorua eta izaki bizidunak baliabide gisa balioestea.

• Gaur egungo garapen-eredua aldatu beharra balioestea.

• Uretan kutsatzaileak agertzearen larritasunaz gogoeta egitea.


© giltza 31

6. UNITATE DIDAKTIKOAK

6.1. UNITATE DIDAKTIKOEN BANAKETA, IKASTURTEAN ZEHAR

DBHko hirugarren mailako Biologia eta Geologia arloko unitate bakoitzak, gehienez, 12 orduko iraupena izango du; eta beraz, ikasturterako aurreikusten den banaketa honako hauxe da:

Lehen hiruhilekoa 1., 2. eta 3. unitate didaktikoak

Bigarren hiruhilekoa 4., 5. eta 6. unitate didaktikoak

Hirugarren hiruhilekoa 7., 8. eta 9. unitate didaktikoak


© giltza 32

7. EBALUAZIOA

7.1. HIRUGARREN MAILAKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1) Landare- eta animalia-zelula prokariotikoak eta eukariotikoak bereiztea.

2) Marrazkietan eta mikroargazkietan zelula-egiturak antzematea, eta egitura bakoitzaren funtzioa adieraztea.

3) Zelulak aztertzeko eta behatzeko teknika egokiak erabiltzea.

4) Mikroorganismoen efektu onuragarriak (elikadura- eta farmazia-industria) eta kaltegarriak (gaixotasunak) bereiztea.

5) Organismo zelulaniztunak zelulen sistema koordinatu gisa deskribatzea.

6) Osasun eta gaixotasun kontzeptuak, zentzu dinamikoan bereiztea, ez soilik kontrajartzea.

7) Gaixotasun motak, eta kausa eta efektua lotzea.

8) Gorputzak dituen kanpoko eta barruko defentsa mekanismoak azaltzea, bai eta zientziak gaixotasunen kontra borrokatzeko egindako zenbait ekarpen ere; besteak beste, serumak, txertoak, transplanteak...

9) Jarrera solidarioak, besteak beste, odola eta organoak ematea garrantzitsuak direla aitortzea.

10) Lehen laguntzen oinarrizko teknikak erabiltzea, ezarritako protokoloak errespetatuz. Etxean, oinarrizko botika-kutxa (botikak eta tresnak) prestatzeko gai izatea.

11) Nutrizio-funtzioetan parte hartzen duten aparatuek (digestioa, arnasketa, zirkulazioa, iraizketa) eta organoek zein funtzio duten jakitea, bai eta zer harreman dagoen aparatu eta organo horien artean ere.

12) Aparatu horiei erasaten dieten gaixotasun nagusiak aipatzea, bai eta gaixotasun horien kausak ere.

13) Higiene-ohitura jakin batzuk hartzea beharrezkoa dela jakitea.

14) Jateko ohitura osasungarriak eta kaltegarriak ezagutzea, eta ongizate pertsonala hobetzeko ondorioak ateratzea.

15) Elikagaiak kontserbatzeak, maneiatzeak eta merkaturatzeak osasunean zer eragin duten jakitea.

16) Nerbio-sistemaren eta sistema endokrinoaren ezaugarriak eta antolaketa deskribatzea, eta bien artean zer harreman dagoen jakitea.

17) Sistema horiei erasaten dieten gaixotasun nagusien ezaugarriak eta haien kausak definitzea.

18) Zenbait osasun-ohiturak nerbio-sisteman eta sistema endokrinoan duten garrantziaz jabetzea.


© giltza 33

19) Zenbait jokaerak, besteak beste, droga- kontsumoak, estresak, lo faltak... dituzten efektu kaltegarriak ezagutzea.

20) Eztabaidetan argudioak erabiliz parte hartzea, eta bere iritzia aldatzea onartzea, arrazoiei kritikoki men eginez.

21) Sexualitatea eta ugalketa bereiztea, eta metodo antikontzeptibo nagusiak deskribatzea.

22) Anatomiaren eta gizon-emakumeen ugaltze aparatuek duten funtzionamenduaren ezaugarri orokorrak deskribatzea.

23) Higiene-ohiturak eta sexu-transmisiozko gaixotasunen prebentzioa ezagutzea, eta bere ongizatea eta denen osasuna hobetzeko ondorioak ateratzea.

24) Laguntza bidezko ugalketako zenbait teknikaren oinarria azaltzea.

25) Pertsonen arteko harremanen oinarria elkarrenganako errespetua dela onartzea.

26) Baliabide berriztagarriak eta berriztaezinak deskribatzea.

27) Ingurumen-arazo globalak (biodibertsitate-galera, beroketa globala, ozono-geruzako zuloa, baliabideak agortzea, iparraren eta hegoaren arteko aldea...) nahiz Euskadikoak (airearen eta uraren kutsadura; lurzoruaren degradazioa, galera eta okupazioa; inpaktuak paisaian...) eta haien zergatiak nahiz ondorioak lotzea.

28) Aztarna ekologikoaren kontzeptua erabiltzea, munduko herrialde batzuek eta besteek natura ez dutela berdin erabiltzen eta batzuek neurriz gain erabiltzen dutela adierazteko.

29) Agenda 21ek zer helburu eta zer ezaugarri dituen jakitea, bai eta zer erabilera dituen eskola-ingurunean eta udalerrian ere.

30) Ingurumena hobetzeko ikastetxean egiten diren jardueretan laguntzea.

31) Lanen plangintza egiten parte hartzea, agindutako lana bere gain hartzea, eta taldean hartutako erabakiak onartzea.


© giltza 34

7.2. HIRUGARREN MAILA GAINDITZEKO GUTXIENEZ ESKATU BEHARREKOAK

• Lan zientifikoaren ezaugarriak determinatzea, gaur eguneko problema zientifikoren edo teknologikoren bat aztertuaz; bai eta horrek pertsonen bizi-kalitatean duen eragina ere.

• Osasunean alderi fisikoek, psikikoek eta sozialek eragina dutela onartzea, eta gaixotasunak prebenitzeko eta bizi-kalitatea hobetzeko ohitura osasungarriek duten garrantzia balioestea.

• Biomedikuntza zientziak osasuna hobetzeko egindako ekarpenak aitortzea.

• Gaixotasun motak bereiztea: infekziosoak, jarrerazkoak, genetikoak, intoxikazio bidezkoak… eta kausa-ondorioa erlazioa egitea.

• Gorputzeko defentsa-mekanismoak ulertzea, bai eta txertoen eta antibiotikoen eragina eta biomedikuntza zientzien beste ekarpen batzuk ere.

• Giza ugaltzearen oinarrizko kontzeptuak ulertzea, eta ernaltzean, haurdunaldian eta erditzean gertatzen diren fase desberdinak deskribatzea.

• Jaiotza-kontrolerako dauden metodoak ulertzea, bai eta ugalkortasun ezintasunerako dauden konponbideak ere; eta sexu bidezko infekzioak prebenitzeko dauden metodoen erabilera balioestea.

• Nutrizioan zehar elikagai batek pairatzen dituen oinarrizko prozesuak azaltzea, etapa bakoitzerako eskemak edo adierazpen grafikoak erabiliaz.

• Elikatzeko ohitura osasungarriak hartzearen beharra justifikatzea, eta ohitura kaltegarriak saihestea.

• Odol- eta organo-emateekiko jarrera solidarioa garatzea.

• Zentzumen-organoak zein diren jakitea, eta nerbio-sistemaren eta sistema endokrinoaren izaera integratzailea azaltzea; bai eta lokomozio-aparatuaren hezur eta muskulu nagusiak kokatzea ere.

• Desoreka edo asaldadura ohikoenak erlazionatzea kasu bakoitzean tartean dauden organoekin eta prozesuekin.

• Osasunean kalte egiten duten gizarteko faktoreak identifikatzea, hala nola estresa eta mendekotasuna sortzen duten substantzien kontsumoa.

• Hainbat euskarritako informazioa biltzea, giza jarduerek ekosistemetan duten eraginari, kutsadurari, desertifikazioari, ozono-geruzaren suntsipenari, baliabideen agorpenari eta espezieen desagerpenari buruz.

• Informazio hori aztertzea, eta ingurumena babesteko eta baliabide naturalen ustiapen iraunkorragoa sustatzeko ekintza posibleak eztabaidatzea.

• Lurreko erliebearen jatorrian eta modelatzean eragina duten kanpo-eragile geologikoak identifikatzea; bai eta arroka sedimentarioen eraketa prozesua ere.


© giltza 35

7.3. EBALUAZIO-PROZEDURAK ETA TRESNAK

Prozedurak

Idatziak Ahozkoak Behaketa zuzena eta sistematikoa

Beste batzuk

T

r

e

s

n

a

k

• Egunerokotasunean ikasleak burututako askotariko jarduerak.

• Laborategiko saiakuntza eta ikerketa txikiak.

• Talde-lanak.

Ikaslearen liburua

• Unitateko atal bakoitzari dagozkion jarduerak.

• Unitatea ebaluatzeko jarduerak.

• Unitateko edukien sintesirako jarduerak.

• Oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko jarduerak.

• Unitateko edukiekin lotura duten testuen iruzkinak.

Material osagarria

• Sendotze-fitxa fotokopiagarriak..

• Zabaltze-fitxa fotokopiagarriak.

• Unitatearen ebaluazio-fitxa.

• Aurretiko ezagutzen hasierako proba.

• Oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko amaierako proba.

Mediateka

• Unitate bakoitzeko altxor-bilaketak.

• Webquestak.

Beste batzuk

• Ikaslearen koadernoa.

• Banakako edo taldekako galderak.

• Ikaslearen parte-hartzea.

• Ikasgelan, laborategian eta talde-lanean duen esku-hartzea.

• Unitate bakoitzeko edukiekin zerikusia duten azalpen-lanen aurkezpena.

• Eskalak.

• Kontrol-zerrendak.

• Ez-ohiko gertaeren erregistroa.

• Gorabeheren erregistroa.

• Banakako erregistro-fitxa.

• Unitate didaktikoen ebaluazio-errubrikak.

• Oinarrizko gaitasunen hiruhileko ebaluazio-errubrikak.

• Trebetasun orokorren errubrikak.

• Oinarrizko gaitasunen ebaluazio-fitxak.

• Banakako erregistro-fitxa.

• Talde handiaren erregistro-fitxa.

• Portfolioa eta e-portfolioa.

• Ebaluazioaren txostena.


© giltza 36

7.4. KALIFIKAZIO-IRIZPIDEAK

Biologia eta Geologia arloko kalifikazioa lotuta egongo da ikasleak DBHko hirugarren mailan lortu behar dituen oinarrizko gaitasunekin; kontuan izanda, horretarako egiten diren jarduera guztiak.

Proposamen hau erreferentzia gisa har daiteke:

Irizpideak

1. Ahozko eta idatziko probak. • Edukien ikaste-maila.

• Jarraitutako prozesuak eta emaitzak.

• Mintzaera eta idazkera zuzena eta hiztegi egokia.

• Aurkezpenetako argitasuna eta txukuntasuna.

• Jarduerak burutzeko erabilitako denboraren eta beharrezkoaren arteko erlazioa.

• ...

2. IKT jarduerak. • Tresna informatikoen eta telematikoen eta ordenagailuaren erabilera zuzena.

• Parte-hartze mota (autonomoa, laguntzaduna, bat ere ez).

• Internet kritikotasunez eta arduratsu erabiltzea, informazioa biltzeko, iragazteko…

• Erantzunen lantze-maila.

• Interesa, motibazioa.

• ...

3. Lan autonomoa (ikasgela, laborategia, beste leku batzuk).

• Oinarrizko ikaspenen barneratze-maila.

• Ikaspen horiek zabaltzea.

• Arloko berariazko tresnak eta baliabideak egoki erabiltzea.

• Emaitzak sarritan berrikustea.


• ...

4. Ikasgelako parte-hartzea eta eskolen jarraipena (ahozko parte-hartzea, erantzun motak…).

• Parte-hartzeen maila eta kalitatea.

• Hiztegia egokia erabiltzea.

• ...


© giltza 37

Irizpideak

5. Talde-lanak. Banakako balorazioa eta taldearena.

• Talde-lanean aritzeko gaitasuna.

• Parte-hartze aktiboa.

• Erantzukizunak bere gain hartzea, xede komuna betetzeko.

• Kideekin duen komunikazio-maila.

• Urruneko zaizkion iritziak errespetatzea, bai eta, ahozko jardueretan hitz-egiteko txanda ere.

• Liskarrak ebaztea.


• Sormena.

• Ekimena.

• Egindako lanari eta jarraitutako bideari buruzko iritzi pertsonala.

• ...

6. Banakako dossierra. • Argitasunez eta txukuntasunez aurkeztea.

• Eguneratua.

• Dosierra osatzen duten lanen aukeraketa arrazoitzea.

• ...

7. Laborategiko saiakuntzak edo ikerketak.

• Ezarritako jarraibideak eta irizpideak jarraitzea (saiakuntza egiterako orduan, materialak eta tresnak erabiltzerakoan, idatzizko aurkezpenetan…).

• Parte hartzea, eta lana errespetatzea, bai berea zein kideena.

• …


© giltza 38

7.5. IRAKASTE-IKASTE PROZESUAREN EBALUAZIOA

Ikaste-prozesuaren ebaluazioa etengabea eta arlo bakoitzerako desberdina izango da; alde batetik, behaketa sistematikoa eginez, eta, bestetik, etapa osoko ikuspegi zabalagoa hartuaz.

Definizio hori eta gaur eguneko giza eskaerak kontuan izanda, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleen ebaluazioa honelaxe ulertu behar dugu:

• Etengabea eta osoa izango da. Kontuan izango du ikasleak curriculumeko arloetan izandako aurrerapena, eta curriculumean bertan dauden elementuekin gauzatuko da.

Hiru mota daude:

– Hasierako ebaluazioa. Ikasle bakoitzaren abiapuntua zehazten du, ikasleak berak dituen aurre ezagutzak zein diren argitzen du, bai eta ikaslearen berariazko ezaugarriak ere; eta, hartara, aniztasuna tratatzeko eta metodologia egokitzeko aukera ematen du.

– Heziketa prozesuarena. Prozesuan zehar izandako garapenari ematen dio garrantzia, kasuan kasuko zailtasunen eta aurrerapenen berri emanez.

– Ebaluazio osoa. Formakuntza aldi bakoitzeko ikaste-prozesu osoa bukatzean, izandako emaitzak eta lortutako helburuak zehazten ditu.

• Izaera hezitzailea eta orientatzailea izango du. Zailtasunak eta horien kausak sortzen diren unean antzematea izango du xede; eta, hartara, hezkuntza prozesua berrorientatu eta egokitu egingo da, ikasleen gaitasunen, ikaste-erritmoen, interesen eta motibazioen arabera.

• Irakasleek gauzatuko dute, kontuan izanda curriculumeko elementuak zein diren; horien arabera zehazten baitira oinarrizko gaitasunen eskuratze-maila baloratzeko oinarriak, arloaren berariazko helburuak eta ezagutzak, eta arlo bakoitzerako ebaluazio-irizpideak, dagokion programazio didaktikoan zehaztuta daudenak.

Irakaste-ikaste prozesuaren ebaluazioa egiteko hainbat kontzeptu zehaztu behar dira; hala nola oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko prozedurak, horien lorpen-maila zehazteko adierazleak, eta lorpen-maila horri buruzko informazioa lortzeko tresnak eta instrumentuak. Ikastetxeek irizpide horiek zehaztu eta moldatu egin beharko dituzte beren proiektuetan eta programazio didaktikoetan. Gure proiektuan proposamen bat dago guzti hori gauzatzeko.


© giltza 39

8. ANIZTASUNAREN TRATAERA

Ikasgeletan sumatzen den aniztasuna (dela ikasleen mailan, estiloan edo erritmoan, dela interes-mailan nahiz gaitasunean) hainbat eratan islatu dugu gure materialetan:

• Ikaskuntza-sekuentzien bitartez eduki berriak ematen dira, eguneroko egoeretatik atereak. Ereduak, eskemak eta problemak planteatzen dira edukiak ulertarazteko eta orokortzeko. Beraz, ikas jardueren laguntzaz, kontzeptuak, prozedurak eta balioak eskuratzea ahalbidetzen duen sare bat ehuntzen da.

• Azalpen-testuak eta definizioak taxutzean, kontuan izan da haien helburua; alegia, ikasle guztiek oinarrizko ideiak identifikatzea eta informazioa eskemetan antolatzea.

• Ariketak eta jarduerak zailtasun mailaren arabera banatuta daude, ikasle guztiek oinarrizko gaitasunak eskuratzeko erraztasuna izan dezaten. Jarduera batzuei ikono bat erantsi zaie, bakoitzak esanahi hauetako bat edo bestea adierazten duela: oinarrizko edukiak lantzen dira, edo zailtasun maila handiagoa dute. Horrez gain, Ordenagailua lagun atalean tresna informatikoekin eta telematikoekin egiteko jarduerak proposatzen dira.

• Unitate didaktikoetan saiakuntza bat planteatzen da, ikasleak laborategi-lanetan treba daitezen. Horretaz gain, mota horretako jarduerek elkarrekiko ikasketa sustatzen dute, haietan lan-taldeak eratzeko aukera ematen baita.

• Arloaren baliabide digitaletan hainbat eduki daude, eskolak arbel digitalaren metodologiarekin emateko edo ikasleen ordenagailuak erabiliz jarduteko.

• Irakaslearen Material osagarrian sendotze-lanerako eta zabaltze-lanerako materialak sartu ditugu. Lehenek helburu bikoitza dute: oinarrizko edukiak jorratzea, eta ikasle guztiei oinarrizko gaitasunak eskuratzen laguntzea; bigarrenek aldiz, oinarrizko gaitasunekin erlazionatuta dauden beste eduki batzuk lantzea. Material horiek fitxa fotokopiagarrien bidez eskaintzen ditugu. Sendotze-fitxen kasuan, soluzioak orriaren atzealdean ageri dira.

• Fisika eta Kimika koadernoek ikaskuntza-metodo mailakatua eskaintzen diete DBHko ikasleei. Koaderno horietan, ikasleek laburpen bat aurkituko dute atal bakoitzaren hasieran, eduki garrantzitsuenak gogoratzeko, eta horiekin bat, ezagutzak finkatzen lagunduko dieten jarduerak. Koadernoen amaieran jardueren soluzioak erantsi dira, ikasleek beren ebazpideak zuzenak izan diren ala ez egiazta dezaten.

• TUTORE BIDEZKO IRAKASTEA.

• IKERKETA LANAK.

• NORK BERE KASA EGINDAKO IRAKURKETAK ETA KONTSULTAK.


© giltza 40

Gutxienez eskatu beharreko edukiak

Eduki komunak.

• Metodo zientifikoaren estrategiak erabiltzea, hala nola problemak planteatzea eta horien interesa aztertzea, hipotesiak formulatzea, saiakuntzak egitea eta emaitzak interpretatzea.

• Izaera zientifikoko informazioa bilatzea, informazioaren eta komunikazioaren teknologiak zein beste batzuk erabiliaz.

• Izaera zientifikoko informazioa interpretatzea, eta norberaren iritzia osatzeko, zehaztasunez adierazteko eta naturarekin zerikusia duten arazoez eztabaidatzeko informazio hori erabiltzea

• Giza beharrizanei erantzuteko eta bizi.baldintzak hobetzeko Biologiak eta Geologiak egindako ekarpena balioestea; bai eta natura- eta kultura-aniztasuna estimatzeko ere, hura kontserbatuaz, babestuaz eta hobetuaz.

• Laborategiko oinarrizko materialak, substantziak eta tresnak egoki erabiltzea, eta bertako segurtasun-neurriak errespetatzea.

Gizakia eta osasuna.

Osasuna. Ugaltzea eta sexualitatea.

• Giza gorputzaren antolaera: aparatuak eta sistemak, organoak, ehunak eta zelulak.

• Osasuna eta gaixotasunak. Osasunerako oinarrizko faktoreak. gaixotasunak eta motak. Gaixotasun infekziosoak.

• Sistema immunitarioa. Txertoak. Zelulen, odolaren eta organoen transplantea eta ematea.

• Higienea eta gaixotasunak prebenitzea. Lehen laguntza. Ohitura osasungarrien garrantzia balioestea.

• Giza ugaltzea. Pubertaroko aldaketa fisikoak eta psikikoak. Gizonen eta emakumeen ugaltze-aparatuak.

• Hilekoaren zikloa. Ernaltzea, haurdunaldia eta erditzea. metodo antikontzeptiboak. Sexu bidezko infekzioak.

• Gizakion erantzun sexuala. Sexua eta sexualitatea. Osasun eta higiene sexuala.

Giza elikadura eta nutrizioa.

• Nutrizio-funtzioa. Digestio-aparatua. Ohiko gaixotasunak.

• Elikadura eta osasuna. Dieta osasungarriak aztertzea. Elikadura ohitura osasungarriak. Elikadura desorekak.

• Arnas sistemaren anatomia eta fisiologia. Higienea eta osasuna. Ohiko asaldadurak.

• Zirkulazio-sistemaren anatomia eta fisiologia. Osasun kardiobaskularrerako ohitura osasungarriak.

• Iraizte-sistemaren anatomia eta fisiologia. Ohiko gaixotasunen prebentzioa.

Erlazio-funtzioa: hautematea, koordinazioa eta mugimendua.

• Hautematea: zentzumen-organoak, horien zaintzea eta higienea.

• Koordinazioa eta nerbio-sistema: antolaera eta funtzioa.

• Sistema endokrinoa: guruin endokrinoak eta horien jarduteko era; ohiko desorekak.

• Lokomozio-aparatua: ohiko lesioak aztertzea eta horien prebentzioa.

• Osasun mentala: mendekotasuna sortzen duten substantziak (tabakoa, alkohola eta beste droga batzuk); horrekin loturiko arazoak; osasunarentzako arriskutsuak diren jarreren aurrean arduratsu jokatzea; Gizartearen eragina jarrera horietan.


© giltza 41

Gizakia eta ingurumena.

Giza jarduera eta ingurumena.

• Baliabide naturalak eta motak. Energiaren giza kontsumoak ingurumenean duen eragina. Baliabide hidrikoen erabilera eta kudeaketa iraunkorraren garrantzia. Potabilizazio- eta arazketa-sistemak. Airearen eta uraren kutsadura neurtzeko teknika soilak erabiltzea.

• Hondakinak eta horien kudeaketa. Ekosistemetan giza jardueraren eragina balioestea.

• Gaur eguneko ingurumen-arazo nagusiak.

• Ingurumena zaintzeko beharra balioestea, eta ingurumena errespetatzen duten jarrerak hartzea.

Kanpo-energiak sorturiko transformazio geologikoak.

Lurreko kanpo-jarduera geologikoa.

• Eguzki-energia Lurrean. Atmosfera eta haren dinamika. Eguraldi mapa soilak interpretatzea. Erliebea eta haren irudikapena. Mapa topografikoak interpretatzea.

• Aireak eta urak arroketan sortutako aldaketak. Meteorizazioa.

• Uharrak, errekak eta lurrazpiko urak eragile geologiko gisa. Akuiferoak gehiegi ustiatzea. Izotzaren eta haizearen ekintza geologikoak. Itsasoko dinamika.

• Arroka sedimentarioen eraketa. Ikatzaren, petrolioaren eta gas naturalaren jatorria eta erabilera. horien erabilerak eta agortzeak dituen eraginak balioestea.


© giltza 42

9. METODOLOGIA

Hirugarren mailako Biologia eta Geologia arloko edukiak bi multzo handitan banatuta daude, bizia: bizi-funtzioak eta osasuna eta Lurra: kanpo-jarduera eta baliabideen ustiatzea. Bi multzo horiek, beren osotasunean, sekuentziaziorako eta elkarrekintzarako jakintzen multzo bakar gisa ulertu behar dira.

Lehenengo multzoan giza gorputzeko zenbait aparatu eta sistema aztertzen dira, beti ere, duten funtzioarekin loturik; bai eta horietako bakoitzerako prebentzio-neurriak ere. Multzoaren amaieran, giza osasuna, era zabalgo batean, lantzen da; bai eta gaixotasun nagusiak ere.

Bigarren blokean Lurraren kanpo-jarduerarekin zerikusia duten edukiak lantzen dira, hasteko, erliebe eta paisaia moten eraketa aztertzen da, eta ondoren, baliabide naturalen ustiaketan giza jarduera eta horren eragina ikertzen dira.

Eduki horiek lantzeko proposatutako metodologiak ikasketa esanguratsuak eratzea sustatzen du, ikasketa-sekuentzietatik abiatuta. Hala bada, honako hau planteatzen da:

• Aurretiazko ezagutzak gogora ekartzea eduki berriei heltzeko.

• Eduki berriak modu mailakatuan eta zainduan sartzea, eguneroko egoeretatik ateratako adibideez lagunduta. Horrekin, eduki horiek ulerterrazago egitea, eta berauek ereduen, eskemen, problemen eta abarren bidez orokortzea bilatzen da. Guzti horrek, ikaskuntzak eguneroko bizitzara transferitzeko eta gaiak berezko dituen oinarrizko gaitasunak bereganatzeko aukera emango du.

• Jarduera dibertsifikatuak (sendotzeko, zabaltzeko, talde-lanerako, IKTak erabiltzeko, testu zientifikoen iruzkinak egiteko, laborategirako, landa-lanerako, baloreak lantzeko eta sendotzeko...), zailtasun-mailaren arabera antolatuak eta ikasle guztiei oinarrizko gaitasunak eskuratzeko aukera ematen dietenak.

• Jarduera eta problema ebatziak: pausuz pausu ebatzitako ariketak dira, unitateko eduki nagusiak lantzera bideratuak. Horien ondoren, era berean ebatzi beharreko ariketa gehiago planteatzen dira.

• Laburpenen bidez ikasleak funtsezko edukiak identifikatzen ditu; bai eta informazioa antolatu ere, eta era horretan eskemak egiteko aukera ematen zaie.

• Laborategiko saiakuntzetan, modu sinplean lantzen dira unitateko hainbat eduki; eta hartara, ikasleak esperimentazioan eta metodo zientifikoaren oinarrizko tresnetan hastapenak egiten ditu.

Aurrekoaz gain, edukiak lantzeko orduan, IKTak ere erabiltzen dira; horiek zereginak modu azkarrean, erosoan eta eraginkorrean egiteko aukera ematen baitute, bai eta informazioa azkar batean eskuratzekoa ere. Gainera, IKTen bidez, hainbat prozesu eta prozedura beha daitezke, jarduerak eta proiektuak egin, jarduera interaktiboak burutu, talde-lanean parte hartu eta lan egin… eta hartara, motibazio iturri ere izaten dira.


© giltza 43

10. ESPAZIOAK ANTOLATZEA

Ondorengo kasuan, ikaste-prozesua non (zein espaziotan) burutuko den azaltzen da; bai eta zehaztutako proposamenen aniztasuna ere.

Espazioak Sekuentzia (9-12 saio)

• Ikasgela:

Egiten diren jardueren arabera (ahozkoak, idatziak, proiektuak, arbel digitala, kanoia) moldatzen dena.

Antolaerak espazio desberdinetara mugitzeko aukera emango du, eta materialak ikasleen eskura egongo dira, era autonomoan jardun daitezen.

Banaketa posibleak: taldeka, borobilean, txokoetan eta banaka.

• Espazio komunak:

Laborategia (saiakuntzak) eta informatika gela (bilaketak, jarduera interaktiboak, txostenak…).

• Eskolaz kanpoko espazioak (etxea, liburutegia, bisitak…):

Lankidetza proiektuak, aplikaziorako jarduerak, sendotzea eta ikaste-prozesu autonomoa sustatzeko.

• Hasierako motibazioa eta aurretiazko ezagutzak birgogoratzea (saio bat).

• Edukien eta jardueren garapena (5-7 saio).

• Sendotze- eta zabaltze-jarduerak (2-3 saio).

• Ebaluazioa (saio bat).


© giltza 44

11. MATERIALAK ETA BALIABIDE DIDAKTIKOAK

Hona hemen, DBHko hirugarren mailako Biologia eta Geologia arloan erabiltzen diren hainbat materialen eta baliabide didaktikoren zerrenda:

Giltza-edebé argitaletxeak eskaintzen duena:

Ikaslearentzako materiala:

• Testu-liburua: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 3. DBH, giltza-edebé argitaletxea.

• Ikaslearen koadernoak: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 1 eta 2, giltza-edebé argitaletxea.

• Liburu digitala, giltza-edebé argitaletxea

• Koaderno digitala, giltza-edebé argitaletxea.

• Mediateka.

Irakaslearentzako materiala:

• Programazioa eta orientabide didaktikoak: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 3. DBH, giltza-edebé argitaletxea.

• Material osagarria: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 3. DBH, giltza-edebé argitaletxea.

Beste baliabide batzuk:

• Baliabide hezitzaileak (Internet).

• Programa informatiko orokorrak: testu-prozesadoreak, aurkezpen-programak…

• Material suntsikorra.

• Laborategiko materiala.

• Arbel digitala.


© giltza 45

12. IKTAK IKASGELAN TXERTATZEKO BALIABIDEAK

IKTak ikasgelan txertatzeko, hirugarren mailako Biologia eta Geologia arloko edukiekin integratuta dauden hainbat baliabide proposatzen dira, edukiok osatzen eta zabaltzen dituztenak. Baliabide horiek, egunean-egunean erabiliko dira ikasgelan, ikasturterako zehaztu diren edukiekin batera.

IKT jarduerak Ikaste-prozesuan txeratutako jarduerak.

Informazioa bilatzea Liburutegiak, fisikoak zein birtualak, erabiltzea; bai eta Internet ere, hala nola bilatzaileen bidezko bilaketak egitea, web-orrien kontsultak burutzea, hiztegi eta itzultzaile digitalak erabiltzea, egunkari eta aldizkari digitalak kontsultatzea…

Informazioa hautatzea Ikasleari informazioa hautatzeko irizpideak zein diren azaltzen zaio: zer web-orri diren egokienak eta fidagarrienak, nola antolatu behar den lortutako informazioa…

Altxor-bilaketak Informazio-bilaketa bat proposatzen da Interneten. Galdera multzo bat eta galdera nagusi bat aurkezten dira; eta horien erantzuna, ikasleak Interneten bilatu beharko du, adierazten den web-orrietan zein beste batzuetan.

Animazioak Hainbat eratako edukiak (kontzeptuak, prozedurak…) azaltzen dituzte animaziodun irudiak edota testuak erabiliaz.

Irudi-multzoa Liburuan azaldutako edukiekin erlazioa duten irudien eta argazkien multzoa da.

Jarduera interaktiboak Ikaslearen erantzuna hainbat eratakoa izan daiteke: erantzun egokia aukeratzea, elementuak hainbat taldetan sailkatzea edo posizio egokian kokatzea… Jarduera bukatutakoan, programak erantzun zuzenen eta okerren berri emango dio.

Aurkezpenak Aurkezpenen programa baten bidez, modu zuzenduan ebatzitako jarduerak. Bertan, diapositiben segida bat eskaintzen da eta diapositiba bakoitzak elementu bat gehiago ematen du jarduera ebazteko: enuntziatua, enuntziatua ulertzea, ebaztea planifikatzea, ebazte-plana gauzatzea (zenbait diapositibatan), emaitza eta prozesua berrikustea, proposatutako jarduerak, proposatutako jardueren soluzioak.

Test interaktiboak Galdera-sorta bat liburuaren unitate bakoitzeko. Test moduko galderak dira eta hiru erantzun dituzte aukeran. Amaitutakoan, ordenagailuak erantzun zuzenak eta okerrak zenbat izan diren adieraziko du.

Arbel digitala Arbel digitalaren bidez edukien aurkezpena hobetzen da, alde batetik, zenbait kontzeptu irudiz hornitzean argiago ulertzen baitira, bai eta era erakargarriagoan aurkeztu ere. Eta bestetik, teknologia berriak erabiltzeak ikasleak motibatzen baititu ikaste-prozesuan, bai arloarenak berariazkoak zein baliabide didaktikoenak izan.


© giltza 46

13. IRAKURKETA BULTZATZEKO ETA AHOZKO ETA IDATZIZKO

ADIERAZPENA GARATZEKO JARDUERAK

Ondoren, arloan zehar, irakurketa bultzatzeko eta ahozko eta idatzizko adierazpena garatzeko zer estrategia edo jarduera erabili diren azaltzen da:

Irakurketa:

• Ikaslearen liburua ulertuz irakurri.

• Proposatutako web-orrietako askotariko informazioa irakurri; informazioa jasotzeko edo zabaltzeko, ikertzeko, galdera zehatzei erantzuteko, irudiak bilatzeko…

• Irakurritakoa ulertzeko estrategiak erabili:

– Irakurketa isila (ulermena autoerregulatzea).

– Informazioa sortzea.

– Laburpena, eskema eta sintesia egitea (ulertu denaren kontzientzia).

Ahozko eta idatzizko adierazpena:

Adierazpen egokiari dagokionez, Biologia eta Geologia arloko helburuetako batek honela dio:

Mezu zientifikoak ulertzea eta adieraztea, mintzaira idatzia behar bezala erabiliaz, eta, behar izanez gero, beste notazio- eta ordezkapen-sistema batzuk erabiltzeko gai izatea.

Helburu hori honela gauzatu daiteke:

• Hainbat jardueretan eta lanetan (banakakoak, talde-lanak, laborategiko saiakuntzak eta ikerketak…) jarraitutako arrazoiketa ahoz eta idatziz azaldu.

• Ikasitakoa ahoz eta idatziz azaldu, hiztegi egokia erabiliaz.

14. JARDUERA OSAGARRIAK ETA ESKOLAZ KANPOKO JARDUERAK

Biologia eta Geologia arloarekin zerikusia duten jarduera osagarrien eta eskolaz kanpoko jardueren zerrenda.

Adibidez:

• Zientzia museora eta arloko gairen bat lantzen duen industria-lantegietara bisita.

• Zientziaren ikuspuntutik interesgarriak diren jardunaldietara, erakusketetara… joatea.

• Udaletxeak edo beste organismoren batek antolaturiko lan-tailerretara joatea, ingurumenarekin edo zientziarekin zerikusia dutenak.

• Inguruko paisaiak eta tokiak ikusteko bisitak.

• …


© giltza 47

15. PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN ETA EMAITZEN EGOKITZEA

BALORATZEKO PROZEDURAK

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN EGOKITZEA EMAITZA AKADEMI-KOAK

HOBE-TZEKO PROPOSAMENAK

Eskola eta material didaktikoak prestatzea

Koherentzia dago programazioaren eta eskolen garapenaren artean.

Denboraren banaketa orekatua da.

Eskolaren garapena taldearen ezaugarrietara egokitzen da.

Metodologia egokia erabiltzea

Kontuan hartu dira ikasketa esanguratsuak.

Kontuan hartu da diziplinartekotasuna (jardueretan, edukien tratamenduan, etab.).

Kontuan hartu da metodologiak ikaslearen motibazioa eta gaitasunen garapena bultzatzen dituela.

Irakaskuntzaren erregulazioa

Ikasleen segimendu-maila.

Irakasteko erabilitako baliabideen baliozkotasuna.

Sustapen-irizpideak irakasleen artean adostuta daude.

Ikasketen ebaluazioa eta ikasleei eta familiei emandako informazioa

Ebaluazio positiborako irizpideak helburu eta edukiekin lotuta daude.

Ebaluazio-irizpideen bidez, hainbat ikasketa-aldagai erregistra daitezke.

Kalifikazio-irizpideak planifikatutako jardueren tipologiara egokitzen dira.

Ebaluazio- eta kalifikazio-irizpideak jakinarazi zaizkie:

– Ikasleei.

– Familiei.

Aniztasuna tratatzeko neurriak

Aurretiazko neurriak hartzen dira ikasketa-zailtasunak zenbaterainokoak diren jakiteko.

Ikasketa-gaitasun eta -erritmo guztiei erantzun zaie.

Uste da eskainitako neurriak eta baliabideak nahikoak direla.

Irakasle taldeak txosten psikopedagogikoen arabera gomendatutako ez-ohiko neurriak aplikatzen dira.

Trebetasun orokorren errubrikak – DBH

© giltza 48

16. DBHRAKO TREBETASUN OROKORREN ERRUBRIKAK

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Ahozko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK

LORTUTAKO MAILA GUZTI

RA 1 2 3 4

HIZ

KU

NT

ZA

-KO

MU

NIK

AZ

IOA

Ahozko mezu egokiak ulertzen eta interpretatzen ditu, eta ahozko baliabideak zein bestelakoak baliatzen ditu.

Ahozko mezu errazak ulertzeko eta interpretatzeko zailtasunak ditu.

Ahozko mezu errazak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Mezu gehienak ulertzen eta interpretatzen ditu, mezuak konplexuak direnean ere.

Mota guztietako mezuak ulertzen eta interpretatzen ditu, edozein zailtasunekoak direla ere.

Testuinguruaren ezaugarrien araberako ahozko adierazpideak darabiltza.

Familiarteko erregistroa darabil, baina zailtasunak ditu bestelako erregistroetan aritzeko.

Familiarteko erregistroa darabil, baina beste erregistro batzuk ere ezagutzen ditu.

Hainbat erregistroren jabe da, baina ez ditu komunikazio-egoeraren arabera egokiro erabiltzen.

Hainbat erregistroren jabe da, eta komunikazio-egoeraren arabera egokiro erabiltzen ditu.

Pentsamenduak, iritziak, gertakizunak eta emozioak adierazteko gai da.

Eguneroko egoeretan, hiztegi urria darabil.

Eguneroko egoeretan, hiztegi egokia darabil.

Komunikazio-egoera gehienetan, jario handiz eta argiki egiten ditu adierazpenak.

Jario handiz eta argiki egiten ditu adierazpenak, eta testuinguruari dagokion hiztegia darabil.

Entzunez eta ahoz komunikatuz gozatzen du.

Zailtasunak ditu bai entzuteko eta bai adierazpenak egiteko.

Adierazpenak egitea gogoko du, baina zailtasunak ditu gainerakoei entzuteko.

Entzuteko eta adierazpenak egiteko interesa du.

Entzuteko eta adierazpenak egiteko interes handia du.

Ahozko hizkuntzarekin lotutako ekintzetan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan zailtasunez parte hartzen du.

Interesa pizten dioten ekintzetan baino ez du parte hartzen.

Orokorrean, ahozko ekintzetan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan, modu aktiboan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan, elkarrizketarako prest izaten da.

Gainerakoen iritziak onartzeko eta norberarenak adierazteko zailtasunak ditu.

Lantzean, zailtasunak ditu norberarenarekin bat ez datozen iritziak onartzeko.

Orokorrean, asertibitatea ageri du ahozko ekintzetan.

Asertibitatea ageri du ahozko ekintzetan.

Koherentziaz eta kohesioz egiten ditu ahozko adierazpenak.

Modu desordenatuan eta zatika egiten ditu adierazpenak.

Eguneroko egoeretan, modu ordenatuan eta koherentziaz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, modu logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Modu logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Komunikazio-trukerako arauak darabiltza.

Ez ditu ezagutzen komunikazio-trukerako arauak.

Komunikazio-trukerako arauak ezagutu arren, ez ditu baliatzen.

Zenbait egoeratan, komunikazio-trukerako arauak darabiltza.

Komunikazio-trukerako arauak errespetatzen ditu, eta egokiro darabiltza.


© giltza 49

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Idatzizko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

HIZ

KU

NT

ZA

-KO

MU

NIK

AZ

IOA

Testu-tipologiari dagokionez, orotariko testuak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Testu errazak ulertzeko eta interpretatzeko zailtasunak ditu.

Testu errazak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Hainbat testu-tipo ulertzen eta interpretatzen ditu.

Mota guztietako testuak ulertzen eta interpretatzen ditu, baita testu konplexuak ere.

Hainbat estrategia darabiltza modu autonomoan irakurtzeko.

Segurtasun faltaz ekiten die idatzizko testuei.

Segurtasun faltaz ekiten die zailtasun pixka bat duten testuei.

Interesa pizten dioten testuak modu autonomoan irakurtzen ditu.

Mota guztietako testuak irakurtzen ditu, autonomia osoz.

Irakurriz gozatzen du. Eginbeharrez baino ez du irakurtzen.

Lantzean behin, interesa pizten dioten testuak edo liburuak irakurtzen ditu.

Proposatzen zaizkion testuak edo liburuak irakurtzen ditu, bai eta besteren bat ere, noizean behin.

Gogotsu eta interes handiz irakurtzen ditu orotariko testuak.

Pentsamenduak, iritziak, gertakizunak eta emozioak idatziz adierazten ditu, argitasunez (hiztegia) eta ordenan (egitura).

Komunikazio-egoera gehientsuenetan, zailtasunez eta hiztegi urriz egiten ditu adierazpenak.

Zenbait komunikazio-egoeratan, zailtasunez eta hiztegi urriz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, jario handiz eta argitasunez egiten ditu adierazpenak, eta hiztegi egokia darabil.

Jario handiz eta argitasunez egiten ditu adierazpen idatziak, eta hiztegi egokia darabil.

Idatzizko ekintzetan parte hartzen du.

Proposatutako ekintzetan parte hartzeko zailtasunak ditu.

Interesa pizten dioten ekintzetan baino ez du parte hartzen.

Orokorrean, proposatutako ekintzetan parte hartzen du.

Proposatutako ekintzetan parte hartzen du.

Tipologiari dagokionez, mota guztietako testuak idazten ditu.

Zailtasunez darabiltza zenbait testu mota.

Hainbat testu mota ezagutzen ditu, baina zailta-sunez darabiltza.

Zailtasun txikiko testu motak egokiro darabiltza.

Mota guztietako testuak egokiro darabiltza.

Hizkuntza-sistemaren arauak ezagutzen eta erabiltzen ditu.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina zailtasunez aplikatzen ditu.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina zenbait akats egiten du idaztean.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina noizean behin akatsak egiten du idaztean.

Ortografia- eta gramatika-arauak egokiro ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Koherentziaz eta kohesioz egiten ditu idatzizko adierazpenak.

Era desordenatuan eta zatika egiten ditu adierazpenak.

Noizean behin, era ordenatuan eta koherentziaz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, era ordenatuan egi-ten ditu adieraz-penak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Era logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Idatzizko ekintzetan gozatzen du.

Ez du idazteko interesik.

Proposatzen zaionean baino ez du idazten.

Testuak sortzeko interesa du.

Interes handia du idatzizko adierazpenak egiteko.


© giltza 50

Ikasten ikasteko gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Ikasteko baliabideak eta teknikak erabiltzea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

IKA

ST

EN

IKA

ST

EA

Ikasteko teknika eta estrategia egokiak darabiltza.

Noizean behin baino ez du baliatzen ikasteko teknikaren edo estrategiaren bat.

Zenbait estrategia eta teknika darabiltza, baina ez beti modu egokian.

Normalean, estrategiak eta teknikak darabiltza, baina ez beti modu egokian.

Normalean, egoerari dagozkion ikasteko estrategia eta teknika egokiak darabiltza.

Ezagutza berriak baliatzen ditu hainbat testuingurutan.

Informazio bera darabil testuinguru guztietan.

Noizean behin, testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Egoera gehienetan, testuinguruaren araberako informazioa hautatzen du.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Teknika eta estrategia jakinak darabiltza informazioa lortzeko.

Orokorrean, ez du irizpiderik informazioa bilatzeko eta hautatzeko.

Zailtasunak izaten ditu ikasitako zenbait teknika eta estrategia erabiliz informazio egokia bilatzeko eta hautatzeko.

Normalean, teknika eta estrategia egokiak darabiltza informazioa bilatzeko.

Teknika eta estrategia egokiak darabiltza informazioa bilatzeko.

Informazioa egokiro antolatzen du, ezarritako irizpideen arabera.

Zailtasunak ditu informazioa antolatzeko eta sailkatzeko.

Orokorrean, informazioa antolatzen du, jarraibide errazei jarraiki.

Informazioa hautatzen eta antolatzen du, ezarritako jarraibideekin bat.

Informazioa hautatzen, ordenatzen eta aztertzen du, ezarritako jarraibideen arabera.

Ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak darabiltza.

Baliabideak, teknikak eta estrategiak irizpiderik gabe darabiltza.

Baliabideak, teknikak eta estrategiak ezarritako irizpideei jarraituz erabiltzen ditu.

Egoera gehientsuenetan, ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak egokiro darabiltza.

Ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak modu eraginkorrean baliatzen ditu.

Egoera berrietan, jakin dakiena eta ikasi beharrekoa identifikatzen ditu.

Ez du ia inoiz erabakirik hartzen ikaste-prozesuan.

Erabakiak hartzen ditu ikasi beharrekoari dagokionez.

Egoera jakinetan, badaki zer den ikasi beharrekoa.

Erabakiak hartzen ditu, ikaste-prozesua balioetsita eta testuinguruei jarraituz.


© giltza 51

Ikasten ikasteko gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Norberaren gaitasunak egokitzea (metakognizioa)

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

IKA

ST

EN

IKA

ST

EA

Lana planifikatzen du, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ez ditu atazak antolatzen eraginkorrago izateko asmoz.

Zailtasunak ditu eraginkorragoa izan asmoz atazak antolatzeko.

Badaki beharrez-koa dela atazak antolatzea, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ekintzak eta atazak antolatzen ditu, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ikaste-prozesu berriei ekitean, norberaren gaitasunak eta ezintasunak identifikatzen ditu.

Zailtasunak ditu norberaren indarguneak eta ahulguneak onartzeko.

Norberaren indarguneak onartzen ditu, baina gaitz zaio ahulguneak identifikatzea.

Indarguneak eta ahulguneak identifikatzen ditu, baina gaitz zaio ikaste-prozesuetan horiek kudeatzea.

Ikas-prozesuei ekitean, ahulguneak ere baliatzen ditu, guztiak indargune gisa baliatuz.

Epe laburrean, ertainean eta luzean lortzeko helburuak planteatzen ditu.

Ez du ia inoiz helbururik planteatzen.

Helburuak planteatzen ditu, baina ez dira errealistak izaten.

Betetzeko modu-ko helburuak planteatzen ditu, baina ez da epeez ohartzen.

Betetzeko modu-ko helburuak planteatzen ditu, eta epeez ohartzen da.

Bere formaziorako, erabakiak hartzen ditu, arrazionaltasunez eta kritikotasunez.

Ez du bere formazioaren inguruko erabakirik hartzen.

Ez da gai, bere formazioa hobetzeko, aukera egokiak bilatzeko.

Formaziorako erabakiak hartzen ditu, baina ez ditu horien ondorioak balioesten.

Formaziorako erabakiak hartzen ditu, horien ondorioak balioetsiaz.

Ikaste-prozesuan eragiten duten gaitasunez ohartzen da (arreta, memoria, kontzentrazioa...).

Ez ditu bere gaitasunak ezagutzen, eta arrakastak eta porrotak besteei egozten dizkie.

Bere gaitasunetako batzuk onartzen ditu.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, baina ez du balioesten haiek bere arrakastan zein porrotean duten eragina.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, eta badaki nola eragiten duten bere arrakastan zein porrotean.

Konfiantza du norberarengan eta ikaste-prozesuetan.

Ez du konfiantzarik norberaren ikasteko gaitasunetan.

Ikasteko ahalegina egiten du, baina ez du konfiantzarik norberaren gaitasunetan.

Ikasteko ahale-gina egiten du, eta gero eta konfi-antza handiagoa du bere gaitasunetan.

Norberaren ikasteko gaitasunak indartzen ditu.

Ikaste-prozesu berriekin gozatzen du.

Ez du interesik ikaste-prozesuetan.

Bere ikaste-prozesuko zenbait alderditan baino ez du interesa.

Normalean, inte-resa du bere ikaste-prozesu-etan, eta jakintzak zabaltzeko gero eta gogo handiagoa du.

Ikaste-prozesuekin gozatzen du, eta interesa du norberaren jakintzak zabaltzeko.

Errealitateari eta jakintzei buruzko galderak egiten dizkie bai besteei eta bai bere buruari.

Ia ez du galderarik planteatzen.

Noizean behin, galderak planteatzen ditu.

Galderak planteatzen ditu, bai eta horiei buruzko gogoeta egiten ere.

Galdera berriei buruzko gogoeta egiten du, eta pentsamendu-estrategiak baliatzen ditu.


© giltza 52

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitalak erabiltzeko gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Informazioa tratatzeko eredua

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

INF

OR

MA

ZIO

A T

RA

TA

TZ

EA

ETA

TE

KN

OL

OG

IA D

IGIT

AL

AK

ER

AB

ILT

ZE

A

Mota guztietako euskarrietako informazioa lortzen du, teknika eta estrategia jakinak erabilita.

Gaitz zaio hainbat teknika eta euskarri baliatuz informazioa lortzen.

Gai da zenbait teknika eta euskarri erabiliz informazioa lortzeko.

Orokorrean, beharrezko informazioa lortzeko teknikak eta estrategiak erabiltzen ditu.

Mota guztietako euskarrietako informazioa lortzeko, teknika eta estrategia egokiak baliatzen ditu.

Lan intelektualari dagozkion teknikak baliatzen ditu informazioa bilatzeko, biltzeko, hautatzeko, antolatzeko eta aztertzeko.

Zailtasunak ditu bildutako informazioaren ideia nagusiak zein diren hautatzeko.

Beharrezko informazioa hautatzen, antolatzen eta biltzen du.

Eskatutako informazioaren ideia nagusiak sintetizatzeko gai da.

Informazioa modu kritikoan hautatzeko, aztertzeko eta sintetizatzeko, teknikak eta estrategiak baliatzen ditu.

Bildutako informazioaren sintesia egiteko gai da.

Gaitz zaio bildutako informazioa birsortzen.

Informazioa aztertzen eta birsortzen du.

Informazioa modu kritikoan aztertzen du, eta birsortzeko gai da.

Informazioa birsortzeko gai da, erabilera jakinen arabera.

Egoera eta testuinguru anitzetan, erabilgarri diren informazio-motak aplikatzen ditu.

Informazio bera darabil egoera eta testuinguru guztietan.

Zailtasunak ditu testuinguru jakinetarako informazioa hautatzeko.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazio egokia hautatzen du.

Informazioaren eta jakintzen berri ematen du.

Informazioaren eta jakintzen berri ematean, ez du bereizketarik egiten.

Hala eskatzen zaionean, informazioaren eta jakintzen berri ematen du.

Aurretik galdetu gabe ere, gai da informazioaren eta jakintzen berri emateko.

Informazioaren eta jakintzen berri emateko, hainbat estrategia darabiltza.


© giltza 53

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitalak erabiltzeko gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

IKT-en erabilera-ereduak eta hizkuntzak

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

INF

OR

MA

ZIO

A T

RA

TA

TZ

EA

ETA

TE

KN

OL

OG

IA D

IGIT

AL

AK

ER

AB

ILT

ZE

A

Eskuragarri dituen teknologia-baliabideak erabiltzen ditu.

Ez ditu eskuragarri dituen teknologia-baliabideak erabiltzen.

Zailtasunez erabiltzen ditu eskura dituen teknologia-baliabideak.

Orokorrean, eskura dituen teknologia-baliabideak erabiltzen ditu.

Modu kritikoan eta erantzukizunez erabiltzen ditu eskura dituen teknologia-baliabideak.

IKTen hizkuntza-moldeak darabiltza hainbat egoeratan.

Ikaste-prozesuetan, ez ditu IKTen hizkuntza-moldeak erabiltzen.

Hainbat egoeratan, IKTen zenbait hizkuntza-molde darabiltza.

Edozein egoeratan, testu bidezko hizkuntza, numerikoa, ikonikoa, bisuala,ikus-entzunezkoa eta grafikoa erabiltzen ditu.

Edozein egoeratan, testu bidezko hizkuntza, numerikoa, ikonikoa, bisuala,ikus-entzunezkoa eta grafikoa egokiro baliatzen ditu.

Teknologia baliatzen du, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko.

Informazioa jasotzeko baino ez ditu erabiltzen teknologia-baliabideak.

Informazioa jasotzeko eta komunikatzeko erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Egoera gehientsuenetan, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Erantzukizunez jotzen du teknologia-baliabideetara, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko.

Informazio- eta garapen-iturri berriak hautatzen ditu, erabilgarritasunaren arabera.

Atazei ekitean, informazio- eta garapen-iturri bakarra darabil.

Atazei ekitean, hainbat informazio- eta garapen-iturri teknologiko hautatzen eta erabiltzen ditu.

Atazaren arabera, hainbat informazio- eta garapen-iturri teknologiko hautatzen eta erabiltzen ditu.

Informazio- eta garapen-iturri teknologikoak modu kritikoan balioesten ditu, egokiena hautatzeko.

Modu kritikoan, etikoan eta erantzukizunez darabiltza IKT baliabideak.

Irizpiderik gabe erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Zailtasunak ditu teknologia-baliabideak erabiltzeko irizpideak finkatzeko.

Orokorrean, erantzukizunez erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Balioespen kritikoa egiten du, teknologia-baliabideak egokiro erabiltzeko.


© giltza 54

Matematikarako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Hizkuntza matematikoa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

MA

TE

MA

TIK

A

Hizkuntza matematikoa darabil bat-bateko adierazpenetan.

Arloko ekintzatan, hizkuntza matematikoaren gutxieneko erabilera egiten du.

Eguneroko egoeratan, laguntzarekin baliatzen du hizkuntza matematikoa.

Eguneroko egoeratan, hizkuntza matematikoa erabiltzen du, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Egoera edozein delarik ere, egokiro darabil hizkuntza matematikoa.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du.

Egoera arruntetan, ez du identifikatzen informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, baina ez daki nola erabili.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, eta egokiro darabil, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, eta ebazteko gai da.

Jakintza matematikoez jabetu da, eta erabili darabiltza eguneroko egoeratan.

Arloari dagozkion ekintzetan baino ez ditu jakintza matematikoak aplikatzen.

Beste arlo eta egoera batzuetan ere aplikatzen ditu jakintza matematikoak, betiere laguntzarekin.

Beste arlo eta egoera batzuetan ere aplikatzen ditu jakintza matematikoak, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Beste arlo eta egoera batzuetan, zehaztasunez eta baliagarri zaizkion guztietan aplikatzen ditu jakintza matematikoak.

Informazioa modu matematikoan irakurtzen, interpretatzen, antolatzen eta aurkezten du.

Informazioa laguntzarekin irakurtzen du, eta zailtasunak ditu interpretatzeko.

Informazio matematikoa irakurtzen eta interpretatzen du, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Informazioa irakurtzen eta interpretatzen du, baina ez da gai modu matematikoan antolatzeko eta aurkezteko.

Informazioa modu matematikoan zehaztasunez irakurtzen, interpretatzen, antolatzen eta aurkezten du.

Hizkuntza matematikoa darabil egoera arruntei buruzko adierazpenak egiteko.

Laguntzarekin darabil hizkuntza matematikoa egoera arrunten berri emateko.

Tarteka akatsen bat egiten du hizkuntza matematikoa erabiltzean egoera arrunten berri emateko.

Gai da egoera arrunt konplexuak hizkuntza matematikoa baliatuz adierazteko, bai eta ebazteko ere, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Gai da edozein egoera arrunti buruzko adierazpen matematikoak egiteko, eta egokiro ebazten ditu.


© giltza 55

Matematikarako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Problemak ebaztea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

MA

TE

MA

TIK

A

Problemak ebazteko metodo orokorra darabil (ulertzea, enuntziatzea, planifikatzea, plana ebaztea eta emaitza zein prozesua berrikustea).

Ez du problemak ebazteko metodo orokorra aplikatzen.

Zenbait zailtasun ditu problemak ebazteko metodo orokorra jarraitzeko.

Problemak ebazteko metodo orokorra aplikatzen du, baina ez beti.

Modu sistematikoan eta eraginkorrean darabil problemak ebazteko metodo orokorra.

Problemak ebazteko estrategiak erabiltzen ditu (eskema, saiatze-huts egitea, deskonposizioa...).

Ez ditu estrategiak identifikatzen, ez eta erabiltzen ere.

Estrategia zuzenak hautatzen ditu, baina ez ditu egokiro erabiltzen.

Estrategia zuzenak hautatzen ditu, baina ez ditu zehaztasun matematikoz baliatzen.

Estrategia zuzenak hautatzen eta aplikatzen ditu, zehaztasun osoz.

Taulak, grafikoak eta irudiak erabiltzen ditu problemak adierazteko.

Ia ez ditu baliabideok erabiltzen, edo ez ditu problemak zuzen adierazten.

Gutxitan erabiltzen ditu baliabideok, eta darabiltzanean gaitz zaio problemak interpretatzea.

Baliabideok erabiltzen ditu, baina ez ditu beti problemak argi adierazten.

Beti darabiltza baliabideok, eta problemak argi adierazten ditu.

Kontzeptu matematikoak bereganatu ditu, eta problemak ebazteko aplikatzen ditu.

Problemak ebaztean, zailtasunak ditu kontzeptu matematikoak ulertzeko.

Zailtasunen bat badu ere, kon-tzeptu matema-tikoak bereganatu ditu, eta problema errazak ebazteko baliatzen ditu.

Kontzeptu matematikoak bereganatu ditu, eta problemak ebazteko erabiltzen ditu.

Erabat berega-natu ditu kontzep-tu matematikoak, eta problemak ebazteko trebe eta ziur darabiltza.

Modu ordenatuan eta antolatuan ebazten ditu problemak.

Problemak ebaztean, ez du ordenarik eta plangintzarik ageri: ez prozesuan ez eta ebazpenetan ere.

Problemak ebaztean, ordena eta plangintza gutxi agertzen ditu: bai plangintzan eta bai ebazpenetan.

Zailtasunen bat badu ere, argi, ordenaturik eta argumentaturik adierazten ditu problemak ebaz-tean jarraitutako prozesua eta lortutako emaitza.

Modu argian, ordenatuan eta argumentatuan adierazten du problemak ebaztean jarraitutako prozesua eta lortutako emaitza.

Problemak ebaztean, ez du matematika-akatsik egiten.

Problemak ebaztean, hainbat matematika-akats egiten ditu.

Problemak ebaztean, matematika-akatsak egiten ditu, prozesuan zein emaitzetan.

Problemak ebaz-tean, gutxieneko matematika-akatsak egiten ditu, prozesuan zein emaitzetan.

Problemak ebaztean, ez du matematika-akatsik egiten, ez prozesuan ez eta emaitzetan ere.

Problemak ebaztean, prozesua eta emaitzak berrikusten ditu.

Problemak ebaztean, ez du emaitza berrikusteko edo konprobatzeko ohiturarik hartu.

Problemak ebaztean, emaitza baino ez du konprobatzen.

Problemak ebaztean, emaitza zuzena ez denean baino ez du prozesua berrikusten.

Problemak ebaz-tean, aurrera egin ahala berrikusten eta justifikatzen du prozesua, eta emaitzak konpro-batzen ditu.


© giltza 56

Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Kartografia-trebetasuna

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

ZIE

NT

ZIA

-, TE

KN

OL

OG

IA- E

TA

OS

AS

UN

-KU

LT

UR

A

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu.

Mapak identifikatzen ditu, baina ez ditu geografia ikertzeko tresna gisa antzematen.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta, laguntzarekin, informazioa laburtzeko gai da.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta, akatsen bat egiten badu ere, informazioa laburtzeko gai da.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta beharrezko informazioa laburtzeko gai da.

Mapa motak (fisikoa, historikoa, biztanleena...) eta haien eguneroko erabilera identifikatzen ditu.

Lagunduz gero, mapa motak identifikatzen ditu.

Zailtasunen bat izaten du mapa motak eta horien eguneroko erabilerak identifikatzen.

Mapa motak eta haien eguneroko erabilera identifikatzen ditu.

Mapa motak identifikatzen ditu, eta erabileraren arabera erabiltzeko gai da.

Mapetako oinarrizko elementuak (orientazioa, eskala, sinboloak) identifikatzen eta interpretatzen ditu.

Ez ditu mapetako oinarrizko elementuak identifikatzen.

Mapetako oinarrizko elementuak identifikatzen ditu, baina zailtasunak ditu horiek ulertzeko.

Identifikatzen eta interpretatzen ditu mapetako oina-rrizko elementuak eta horien funtzioak, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Mapetako oinarrizko elementuak eta horien funtzioak zehaztasunez identifikatzen eta interpretatzen ditu.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Mapan koordenatuak erabiltzeko laguntza behar du.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Koordenatuak trebe eta ziur darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak sortzen ditu.

Laguntzarekin, errealitate geografikoa irudikatzeko mapak osatzen ditu.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak osatzen eta sortzen ditu, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak egoki eta zehatz osatzen eta sortzen ditu.

Mapak egoki eta zehatz osatzen eta sortzen ditu, eta hainbat baliabide darabiltza (irudiak, IKTak, Google Maps...).

Errealitatearen adierazpen geografikoa identifikatzen du, eta hainbat teknologiarekin erlazionatzen du.

Ez ditu bereizten errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak.

Tarteka zailtasunak ditu errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak identifikatzeko.

Errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak identifikatzen ditu.

Zehatz identifikatzen ditu errealitate geo-grafikoari dagoz-kion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak, eta horietatik informazioa erausteko gai da.


© giltza 57

Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Zientzia-ikerketa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

ZIE

NT

ZIA

-, TE

KN

OL

OG

IA- E

TA

OS

AS

UN

-KU

LT

UR

A

Natura-fenomeno arruntak behatzen eta konparatzen ditu, errealitate naturala eta teknologikoa ulertzeko eta adierazteko.

Natura-fenomeno arrunt batzuei soilik erreparatzen die, eta notatzen dituen arren, ez ditu konparatzen.

Natura-fenomeno arrunten arteko berdintasunez eta ezberdintasunez ohartzen da, eta deskribatzeko gai da.

Behatutako natura-fenomeno arrunten arteko berdintasunak eta desberdintasunak nahiko ondo deskribatzen ditu.

Behatutako natura-fenomenoen arteko berdintasunak eta desberdintasunak egokiro, argi eta zehatz deskribatzen ditu.

Natura-fenomeno arruntetatik abiatuta, galderak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Laguntzarekin, behaketaren ondoren galdera errazak planteatzen ditu.

Behaketaren ondoren, galdera errazak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Behaketaren ondoren, galderak koherentziaz planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Galdera koherenteak, logikoak eta esanguratsuak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun eta frogatu asmoz.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin lotutako hipotesiak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Behatutako ekintzarekin edo fenomenoarekin lotura handirik gabeko hipotesiak planteatzen ditu.

Laguntzarekin, behatutako fenomenoari eta horri buruz egindako galderei buruzko hipotesiak planteatzen ditu.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin lotutako hipotesiak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin guztiz lotutako hipotesi logikoak eta zehatzak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Hipotesiak arrazoitzen ditu, errealitatea azaltzen duten egiazko ondorioak ateratzeko.

Planteaturiko zenbait hipotesi esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, baina laguntza behar du prozesuan.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, tartean akatsen bat egiten badu ere. Laguntzarekin, egiazko ondorioren bat ere ateratzen du.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, eta egiazko zenbait ondorio ateratzen ditu, errealitatea azaltzeko.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen, arrazoitzen eta justifikatzen ditu, eta errealitatea azaltzen duten ondorioak ateratzen ditu.

Zientzia-ikerketak (saiakuntzak) egiten ditu.

Saiakuntzak inongo prozedurarik gabe egiten ditu.

Saiakuntzak egiten ditu, nahiz eta prozeduran akatsen bat egin.

Ikerketa txikiak egiten ditu, planteatutako hipotesian araberakoa.

Ikerketa osoa egiten du, planteatutako hipotesiaren araberakoa.


© giltza 58

Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Gizarte-trebetasunak

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

GIZ

AR

TE

A E

TA

HE

RR

ITA

RTA

SU

NA

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Ez ditu onartzen uneko egoera sozialaren araberako araubideak, eta ez ditu betetzen.

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen ditu, baina ez ditu beti aplikatzen.

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Egoera soziala edozein delarik, jarrera egokia izaten du, eta eskura dituen baliabideak erabiltzen ditu horretarako.

Egunerokoan gizabidez jarduten du.

Gizabidez jarduteko arauak ezagutzen ditu, baina egunerokoan ez ditu guztiz betetzen.

Egunerokoan gizabidez jokatzeko arauak ezagutzen eta aplikatzen ditu, baina ez ditu bereizten herritar gisa inguruan txertatzeko eskubideak eta betebeharrak.

Egunerokoan, gizabidez jarduten du, eta herritar gisa inguruan txertatzeko eskubideak eta betebeharrak onartzen ditu gehientsuenetan.

Egunerokoan, gizabidez jarduten du, modu autonomoan, herritar gisa dagozkion eskubideen eta betebeharren arabera.

Bizikidetza-egoeretan, modu asertiboan jokatzen du.

Bizikidetza-egoeretan, zailtasunak ditu norberaren emozioak kontrolatzeko.

Norberaren emozioak identifikatzen ditu, baina ez da gai bizikidetza-egoeretan egokiro kudeatzeko.

Bizikidetza-egoeratan, norberaren emozioak identifikatzen eta kudeatzen ditu, baina, egoera kritikoetan, zailtasunak izaten ditu.

Edozein bizikidetza-egoeratan, egokiro identifikatzen eta kudeatzen ditu norberaren emozioak.

Testuinguru errealetan, enpatia-gaitasuna du.

Ez die gainerakoei entzuten, eta ez du bere ikuspuntua baino onartzen.

Gainerakoei entzuten die, baina ez ditu besteen ikuspuntuak ulertzen.

Gainerakoei entzuten die, baina, noizean behin, besteen ikuspuntuak ulertzeko zailtasunak ditu.

Gainerakoei entzuten die, bestelako ikuspuntuak, emozioak eta asmoak ulertzen ditu, eta gai da besteen erantzunak balioesteko.

Jarrera altruistak eta besteei laguntzekoak agertzen ditu, eguneroko egoeretan harremanak hobetzeko.

Egunerokoan, galdegiten zaionean baino ez die besteei laguntzen.

Onuraren bat izatekotan baino ez die egunerokoan besteei laguntzen.

Egunerokoan, musu-truk laguntzen die besteei.

Jarrera altruistak eta besteei laguntzekoak agertzen ditu (sinpatia, laguntza, eskuzabaltasuna, dolua, kooperazioa), asmo sozialaz.


© giltza 59

Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Idatzizko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

GIZ

AR

TE

A E

TA

HE

RR

ITA

RTA

SU

NA

Jarrera positiboan aritzen da taldean, helburu jakin bat erdiesteko.

Taldean jarrera pasiboa izaten du.

Noizean behin jarrera positiboa izaten du taldeko ekintzetarako eta ikaskideekiko, helburu jakin bat erdiesteko.

Besteen lana onartzen du. Bete beharreko ekintzetan jarrera positiboa izaten du, bai eta kideekiko jarrera egokia ere, helburu jakin bat erdiesteko.

Besteen lana onartzen du, publikoan kriti-karik egin gabe. Jarrera positiboan aritzen da taldean (ekintzekiko eta kideekiko jarrera onez), helburu jakin bat lortzeko.

Talderako helburuak lortzeko ekintzetan, denbora egokiro kudeatzen du.

Zailtasunak ditu ekintzak betetzeko taldeak ezarritako denborak kontrolatzeko.

Atazak egitean, oso gutxitan egokitzen da taldeak ezarritako denborara. Taldeak entrega-datak aldatu behar izaten ditu beragatik.

Normalean, eza-rritako denborara egokitzen da, batzuetan atzera-tzen bada ere. Taldeak ez ditu entrega-datak aldatu behar izaten, eskuarki.

Atazetarako ezarritako denborara egokitzen da. Taldeak ez du inoiz entrega-data aldatu behar izaten.

Talderako helburuak lortzeko, lana prestatzen du.

Talderako helburuak lortzeko lana prestatzeko, ez da egokiro antolatzen.

Beharrezko materialak prestatzen eta eskuratzen ditu, baina noizean behin baino ez da prest izaten lanerako.

Talderako helbu-ruak lortzeko, beharrezko materialak prestatzen eta eskuratzen ditu, eta lanerako prest izaten da.

Beharrezko mate-rialak prestatzen eta eskuratzen ditu, eta lanerako prest izaten da, beti. Talderako helburuak lortzen ditu, gainera.

Talde-lanean dagozkion zereginak arduraz betetzen ditu.

Arduragabea da eta ez du talde-lanean konpromisorik hartzen.

Arduragabe samarra da, eta noizean behin soilik hartzen du konpromisorik.

Arduratsu sama-rra da, baina, batzuetan, ez du parte hartzen.

Arduratsua da, eta dagozkion zereginak bukatzen ditu.

Egunerokoan, taldean aritzeko gaitasuna du.

Ez dago ohiturik egunerokoan taldean lan egiten.

Noizean behin besteen ahaleginei erreparatzen die, besteekin bat egiten du, eta besteei lagun egiten die.

Orokorrean, besteen ahaleginei erreparatzen die, besteekin bat egiten du, eta besteei lagun egiten die.

Beti erreparatzen die besteen ahaleginei, beti egiten du bat besteekin eta beti laguntzen die, taldea mantenduz eta elkarlanean arituz.

Taldearen lana balioesten du, eta hobetzeko eta elkartzeko asmoz proposatzen ditu konponbideak.

Ez du arazoentzako konponbiderik ematen.

Oso gutxitan planteatzen ditu konponbideak, gainerakoek egin dezaten uzten du.

Besteen propo-samenak eta konponbideak saiatzen da hobetzen, eta arazoak konpon-tzeko ahalegina egiten du.

Beti jotzen du konponbide bila, eta proposamenak modu aktiboan egiten ditu.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna


© giltza 60

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Arte-produkzioa (musika, artea eta gorputz-adierazpena)

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

GIZ

A E

TA

AR

TE

-KU

LT

UR

A

Artelanak ulertzen ditu (mezua identifikatzen, denboran kokatzen, oinarri etikoak identifikatzen eta balioesten du).

Laguntzarekin, artelanen mezuak identifikatzen ditu, eta artelanak denboran kokatzen ditu.

Artelanen mezuak identifikatzen ditu, eta artelanak denboran kokatzen ditu.

Laguntza txikiren batekin, artelanak ulertzen ditu (mezua, denbora-kokapena eta oinarri etikoak).

Artelanak osotasunean ulertzen eta balioesten ditu.

Norberaren lanetan, egokiro antolatzen ditu ikusizko elementuak eta testua.

Espazioari erreparatu gabe antolatzen ditu elementuak.

Norberaren lanetan, egokiro antolatzen ditu ikusizko elementuak, baina, noizean behin, ez du espazioa kontrolatzen.

Irakurtzeko eta identifikatzeko moduan antolatzen ditu elementuak.

Norberaren lanetan, zehaztasunez eta originaltasunez antolatzen ditu ikusizko elementuak eta testua.

Mota guztietako adierazpen-kodeak, teknikak eta baliabideak darabiltza bere artelanetan.

Mota guztietako adierazpen-kodeak, teknikak eta baliabideak ezagutzen ditu, baina ez ditu egokiro aplikatzen.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak identifikatzen ditu, bai eta bere artelanetako batzuetan aplikatzen ere.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak identifikatzen ditu, bai eta bere artelanetan aplikatzen ere.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak darabiltza, bere artelanetara egokiro ekarriz.

Ekimena, imajinazioa eta sormena ageri du bere artelanetan eta proiektuetan.

Artelanak erreproduzitzen ditu, norberaren elementu artistikorik gehitu gabe.

Artelanak erreproduzitzen ditu, eta norberaren elementu artistikoak gehitzen ditu.

Artelanak birsortzen ditu. Hainbat hizkuntzaren bidez adierazten ditu ideiak eta sentimenduak.

Norberaren sormenetik abiatuta, hainbat hizkuntzaren bidez adierazten eta arrazoitzen ditu ideiak eta sentimenduak.


© giltza 61

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Gozatzea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

GIZ

A E

TA

AR

TE

-KU

LT

UR

A

Arte-adierazpenetan murgiltzeko harrera-, komunikazio- eta sentsibilitate-gaitasuna zein zentzu estetikoa ageri ditu.

Arte-adierazpenek eragin egiten diote, eta erantzun egiten die.

Norberak dituen edertasun- eta armonia-kontzeptuak sentitzen eta adierazten ditu.

Orotariko arte-adierazpenak bereizten ditu, eta hizkuntza mota anitzen bidez komunikatzen ditu, modu koherentean, adierazpenek eragindako sentsazioak.

Pentsamendu-gaitasunak darabiltza, eta hainbat mugimendu artistikoren sorkuntza-estetika modu kritikoan komunikatzen du.

Arte-adierazpenen bidezko pentsamenduaren eboluzioa balioesten du.

Inguru hurbileko arte-adierazpenak aintzat hartzen ditu.

Inguru hurbileko arte- eta kultura-adierazpenak ezagutzen eta balioesten ditu.

Bere testuinguru historikoko hainbat arte-adierazpen erlazionatzen eta kontrastatzen ditu.

Mota guztietako adierazpen estetikoak (kultura- eta arte-adierazpenak) ezagutzen eta erlazionatzen ditu, eta modu kronologikoan sailkatzen ditu.

Arte-adierazpen aniztasunarekiko jarrera positiboa du.

Arte-adierazpenen aniztasuna errespetatzen du, baina ez du balioespenik egiten.

Arte-adierazpen aniztasuna hitz errazak erabiliz balioesten du.

Adierazpen estetikorako forma anitzen argumentuak errespetatzen eta balioesten ditu.

Arte-adierazpenerako forma anitzekiko jarrera irekia, errespetuzkoa eta kritikoa du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du, eta gozatu ere gozatzen du.

Interes urria du inguru hurbileko kulturarako.

Inguru hurbileko kultura ezagutzen du, eta horrekiko interesa du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du, eta horrekin ikasten eta gozatzen du.

Egungo gizarteko arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen eta balioesten ditu.

Oraindik ez ditu ezagutzen arte- eta kultura-adierazpide berriak.

Arte- eta kultura- adierazpideren bat ezagutzen du.

Arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen eta balioesten ditu.

Arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen, balioesten eta komunikatzen ditu.


© giltza 62

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Norberaren ezagutza eta konfiantza

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

NO

RB

ER

AR

EN

AU

TO

NO

MIA

ETA

EK

IME

NA

Bere gaitasunak ezagutzen eta onartzen ditu.

Bere buruaren onarpena besteen iritziaren araberakoa da.

Bere gaitasunetako batzuez ohartzen da.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, baina gaitz zaio batzuk onartzen.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, onartzen ditu, eta hobetzeko asmoa agertzen du.

Konfiantza du bere buruarengan.

Besteen iritziaren mende agertzen da guztiz.

Zenbait arlotan, besteen iritziaren mende agertzen da.

Askatasun osoz egiten ditu adierazpenak, noizean behin lotsari aurre egiteko zailtasunak baditu ere.

Ez da agertzen besteen iritziaren mende. Askatasunez egiten ditu adierazpenak.

Autoebaluazioa egiten du.

Ez du autoebaluazio errealistarik egiten.

Badaki hobetu behar duena, baina ez da saiatua.

Hobetzeko plan errealistak proposatzen dituen arren, ez da saiatua.

Hobetzeko plan errealistak ditu, eta normalean saiatua da.

Arazoei aurre egiten die. Akatsetik ikasten du.

Ez die arazoei aurre egiten. Norberaren akatsak onartzeko zailtasunak ditu, inoren errua izaten dela uste baitu.

Norberaren arazoak eta akatsak onartzen ditu, baina ez du jakiten nola aurre egin.

Zenbait arazo arrakastaz konpontzen ditu.

Arazoak arrakastaz konpontzen ditu, eta horretatik ikasitakoa beste egoera batzuetan aplikatzeko estrategien jabe da.

Hobetzeko gaitasuna agertzen du.

Ez daki helburuak finkatzen.

Lortu ezinezko helburuak finkatzen ditu, eta erraz uzten ditu alde batera.

Lortzeko moduko zenbait helburu finkatzen ditu, eta motibaturik eta saiatuki ekiten die.

Lortzeko moduko helburu errealistak finkatzen ditu, eta modu saiatuan ekiten du, bukaeraraino.

Pentsamendu-malgutasuna agertzen du.

Ez die besteei entzuten, ez eta arretarik jartzen ere.

Besteei entzuten die, baina ez du bere ikuspuntua aldatzen.

Beste ikuspuntu batzuk onartzen eta balioesten ditu.

Beste ikuspuntu batzuk entzuten, onartzen eta balioesten ditu, eta gai da bereak aldatzeko.

Laguntza eskatzen du. Zailtasunez onartzen du laguntza behar duela. Agintea ukatzen du.

Onartzen du laguntza beharra, baina ez daki horren bila nora jo.

Muturreko egoeratan, laguntza eskatzen du.

Hala behar duenean, badaki laguntza eta aholkuak eskatzen. Besteez fio da.


© giltza 63

Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

EBALUAZIO-ERRUBRIKA

Norberaren ekimena eta garatzeko gaitasuna

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-

ADIERAZLEAK


RA 1 2 3 4

NO

RB

ER

AR

EN

AU

TO

NO

MIA

ETA

EK

IME

NA

Aurretik jasotako informazioa eta elementuak erabilita, hainbat testuingurutarako ideiak eta proposamenak egiten ditu.

Jakintzak baditu, baina ez ditu testuingurura ekartzen.

Zenbait jakintza ulertzen ditu, eta antzeko testuinguruetan eta egoeretan ideiak ekartzen ditu.

Jakintzak erlazionatzen ditu, eta, noizean behin, hainbat testuingurutan eta egoeratan ideiak ekartzen ditu.

Jakintzak erlazionatzen ditu, galderak egiten dizkio bere buruari, eta hainbat testuingurutan eta egoeratan ideia eta proposamen berriak dakartza.

Norberaren zein besteen ideiak martxan jartzen ditu.

Ideia batzuk baditu, baina ez daki nola ekin.

Proiekturen bati ekiten dio, baina ez du bukatzen.

Norberaren gaitasunen araberako proiektu errealistak planifikatzen eta martxan jartzen ditu, noizean behin zailtasunen bat badu ere.

Norberaren gaitasunen araberako proiektu errealistak planifikatzen eta martxan jartzen ditu.

Ekintzak eta proiektuak ebaluatzen ditu.

Ez du gogoetarako gaitasun handirik.

Ez du gogoetarako gaitasun handirik, baina emaitza okerrak auzitan jartzen ditu.

Emaitza okerren kasuan baino ez du ebaluaziorik egiten.

Ekintzak eta proiektuak ebaluatzeko ohitura du, emaitzak hobetzeko asmoz betiere.

Aldaketarako eta garapenerako jarrera positiboa du.

Aldaketarako eta garapenerako jarrera pasiboa du.

Aldaketak onartzen ditu, garatzeko zein proiektu berrietan parte hartzeko beharrizanik sentitzen ez badu ere.

Aldaketarako jarrera positiboa du, baina ez du proiektu berrietan parte hartzen.

Aldaketarako jarrera positiboa du, eta etengabe parte hartzen du proiektu berrietan.

Aurreko esperientziak baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, eta egoera berriaren arabera egokitzen ditu.

Zailtasunak ditu egoera berrietara ohitzeko.

Zailtasunen bat izaten du egoera berrietara ohitzeko. Ez da guztiz egokitzen egoera berrira.

Aurreko esperientziak baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, zailtasunen bat badu ere.

Aurreko esperientziak arrakastaz baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, eta egoera berriaren arabera zuzen egokitzen ditu.

giltza programazio didaktikoa - edebe · 2016-04-27 · prozesuan ikt jarduera hauek txertatu dira:...

Documents