galego todo 2011

8/6/2019 galego todo 2011

1/34

LINGUA GALEGA E LITERATURA: PREPARACIN PARAA SELECTIVIDADE

VITORIA OGANDO VALCRCEL& ANXO GONZLEZ GUERRAwww.ogalego.eu

1.-Exame de selectividade(estrutura)2.- Teora.

Alfabeto Acento ortogrfico Coma Punto e coma Guin Direse Maisculas Interrogacin e admiracin Substantivo Comparativo e superlativo Artigo Pronome persoal Posesivo Demostrativo Verbo Cuantificadores e identificadores Relativo, interrogativo e exclamativo Adverbio Preposicin Conxuncin Anlise sintctica Anlise das clusulas/oracins Lxico Semntica Fonoloxa Dialectoloxa

3.- Sociolingstica4..- Literatura

5.-Exames de selectividade

PAU Xuoesetembro

CURSO 2010-2011

EXAME DE SELECTIVIDADE

I. Competencia comunicativa. 5 puntosa) Comprensin textual. 2 puntos (2 preguntas de 1 punto)b) Producin textual. 3 puntos (1 pregunta)

II. Contidos especficos da materia. 5 puntosc) Lingua e gramtica. 2 puntos (2 preguntas de 1 punto)d) Sociolingstica. 1 punto (1 pregunta)e) Literatura. 2 puntos (1 pregunta)
http://www.ogalego.eu/http://www.ogalego.eu/http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/selectivo2.pdfhttp://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/selectivo2.pdfhttp://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/selectivo2.pdfhttp://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/selectivo2.pdfhttp://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/selectivo2.pdfhttp://www.ogalego.eu/


2/34

Na parte de compresin textual (preguntas I-a) formularanse das breves cuestins sobre algnaspecto de interpretacin e anlise do texto proposto. Velaqu algunhas posibles preguntas:

Resumo breve do texto ou dunha parte del. Estrutura do texto. Ideas principais e secundarias.

Intencionalidade do texto. Ser especialmente interesante que o/a alumno/a perciba o sentidoreal do texto, mis al da sa literalidade (pnsese en recursos como, por exemplo, a irona). Opinin do autor sobre algn aspecto que se indique. Ser especialmente interesante que o/a

alumno/a perciba o sentido real do texto, mis al da sa literalidade (pnsese en recursoscomo, por exemplo, a irona).

Significado concreto no texto dalgunha palabra ou expresin.

Na parte de producin textual (pregunta I-b) pedirselles aos alumnos e alumnas que constran untexto persoal cunha extensin aproximada de 200-250 palabras sobre un tema proposto, relacionadodalgn xeito co contido do texto sobre o cal se basea o exame. Valorarase a capacidade para producir untexto que sexa informativo, coherente, ben estruturado, adecuado situacin comunicativa e correctoortogrfica e gramaticalmente. Os 3 puntos desagregaranse en tres tramos de 1 punto cada un, doseguinte xeito:1) Construcin textual: 1 punto. Valorarase:1.a) A adecuada seleccin da informacin, coa presenza da informacin pertinente e necesaria para queo texto sexa cabalmente comprendido, evitando tanto a sa excesiva previsibilidade (clixs,estereotipos, lugares comns) como a orixinalidade gratuta.1.b) A coherencia discursiva: a sucesin de enunciados do texto debe presentar asemade continuidadetemtica e progresin informativa, e non introducir contradicins.1.c) A organizacin da informacin: estruturacin do texto (e. g., introducin, desenvolvemento,conclusins), argumentacin, organizacin en pargrafos.2) Adecuacin lxico-gramatical: 1 punto. Valorarase a capacidade de construcin de textos adecuados situacin (formal) en que estes se producen. Requrese un apropiado manexo dos rexistros da lingua,tanto nas escollas lexicais como no emprego das construcins gramaticais. Deben evitarse tanto ostrazos propios da oralidade e dos textos espontneos e non planificados como os que amosan unrequintamento afectado. Bo manexo dos recursos cohesivos, tanto gramaticais como lxicos.3) Correccin ortogrfica e gramatical: 1 punto. Valorarase o correcto dominio da ortografa, dos signosde puntuacin e da gramaticalidade das construcins sintcticas e das escollas morfolxicas, desde opunto de vista do galego estndar.No caso de textos cunha extensin manifestamente menor solicitada, ao punto de dificultar a sa

avaliacin consonte os criterios expostos, esta circunstancia dar lugar a unha diminucin proporcionadada valoracin global da pregunta.

Na parte de lingua e gramtica (pregunta II-c) formularanse das preguntas sobre conceptos defontica, fonoloxa, morfoloxa, sintaxe, semntica, lexicoloxa ou dialectoloxa. Nas preguntasgramaticais tentamos introducir algunha cuestin cun enfoque comunicativo ou de gramticacomprensiva. Trtase de cuestins a travs das cales se pretende facer reflexionar o alumno ou alumnasobre unha estrutura gramatical a partir do significado especfico que se consegue co seu uso. Asdistintas construcins gramaticais son as concibidas como estratexias para expresar contidos demaneiras distintas, e o alumno ou alumna debe, ademais de saber usalas, ser quen de explicar asdiferenzas que hai entre usar unhas ou outras.Poder empregarse calquera das terminoloxas lingsticas existentes.

Na parte de sociolingstica (pregunta II-d) as posibles preguntas son unicamente as seguintes:

1.- As funcins sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuzos lingsticos: a sarepercusin nos usos.2.- Historia da normativizacin: a construcin da variedade estndar. Interferencias e desviacins danorma.3.- Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vas de normalizacin.4.- O galego no primeiro terzo do sculo XX: caractersticas lingsticas fundamentais. Contexto histricoe situacin sociolingstica.5.- O galego de 1936 a 1975: caractersticas lingsticas fundamentais. Contexto histrico e situacinsociolingstica.6.- O galego a finais do sculo XX e comezos do XXI: caractersticas lingsticas fundamentais. Contextohistrico e situacin sociolingstica.

Agrdase do alumnado unha resposta concisa e asemade completa. Sera desexable unhaextensin aproximada dunhas 200 ou 250 palabras. Valorarase a adecuada seleccin e presentacin dainformacin mis relevante sobre o tema escollido, evitando as divagacins e as xeneralidades poucoinformativas.


3/34

Na parte de literatura (pregunta II-e) a pregunta ser necesariamente unha das seguintes:1.- A poesa das Irmandades da Fala. Caractersticas, autores e obras representativas.2.- A poesa de vangarda. Caractersticas, autores e obras representativas.3.- A prosa do primeiro terzo do XX: as Irmandades e o Grupo Ns (narrativa, ensaio e xornalismo).4.- O teatro do primeiro terzo do XX: Irmandades, vangardas e Grupo Ns.5.- A poesa entre 1936 e 1976: a Xeracin do 36, a Promocin de Enlace, a Xeracin das FestasMinervais.

6.- A prosa entre 1936 e 1976: os renovadores da prosa (Fole, Blanco Amor, Cunqueiro e Neira Vilas).7.- A Nova Narrativa galega. Caractersticas, autores e obras representativas.8.- O teatro galego entre 1936 e 1976: a Xeracin dos 50 e o Grupo de Ribadavia.9.- A literatura do exilio entre 1936 e 1976: poesa, prosa e teatro.10.- A poesa de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Poetas e tendenciasactuais mis relevantes.11.- A prosa de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Prosistas e tendenciasactuais mis relevantes.12.- O teatro de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90. Dramaturgos,tendencias e compaas actuais mis relevantes.

En ningn caso se considerarn correctas respostas que consistan nunha mera listaxe de autores eobras. Valorarase a adecuada inclusin dos seguintes elementos sobre o tema escollido:i) Informacin sobre o contexto: acontecementos histricos, grupos, influencias, iniciativas, tendenciasii) Informacin acerca dos principais autores dun perodo ou corrente. Esta informacin non s debefacer referencia s principais obras senn tamn aos trazos que caracterizan cada un dos autores.

iii) Informacin acerca do que un grupo, autor ou poca supuxeron na historia da literatura galega.Como orientacin en canto extensin podemos falar aproximadamente dunhas 400 palabras, anda queisto pode ser moi variable dependendo de se o alumnado opta por unha resposta con redaccin misdesenvolvida ou mis esquemtica.

Observacins comns para as preguntas de sociolingstica e literatura:1) Nestas das preguntas ofreceranse das posibilidades, para que o/a alumno/a escolla unicamenteunha delas. Estas das posibilidades sern as mesmas nas Opcins A e B do exame. Deste xeito poderescollerse unha ou outra opcin sen que inflan as preferencias nas preguntas de sociolingstica ou deliteratura.2) A pesar de que as preguntas responden a un repertorio pechado preestablecido, esprase que os/asalumnos/as constran o seu propio texto de maneira personalizada, evitando na medida das sasposibilidades que se incorra en prcticas pedagoxicamente pouco apropiadas. Tase en conta, nestesenso, que se penalizarn as respostas que evidencien unha pura reproducin memorstica de textosnon-persoais.

Consideracins relativas correccin lingsticaTamn se valorar a correccin lingstica do exame, polo que sobre a cualificacin global se poderndescontar ata un mximo de 2 puntos por erros ortogrficos. Os erros podern ser:Moi graves: aquelas solucins que son alleas sistema lingstico do galego (tempos compostos, malacolocacin do pronome persoal tono...). Descontaranse 0,2 puntos.Graves: solucins ortogrficas contrarias norma lingstica (b/v, h, y...). Acentuacin diacrtica.Descontaranse 0,1 puntos.Leves: solucins galegas alleas estndar vixente. Acentuacin non diacrtica. Penalizaranse con 0,05puntos.Estas penalizacins non se aplicarn sobre a pregunta 3, xa que, tal como indicabamos, na propiavaloracin da pregunta vai includa a avaliacin da correccin lingstica do texto producido..

I.- ALFABETO

GRAFEMA: representacin escrita dun fonema

1.- Os nomes das letras teen xnero masculino: o gue, o que, o xe, o zeta...

Os dgrafosrepresentan un nico son: o che, o gue u, o elle, o ene hache, o que u, o erre dobre.

2.- k, w, j, y, (ka, uve dobre, iota, y grego, cedilla) s se usan en palabras tomadas doutros idiomas: kantiano,

byroniano, wagneriano, Jefferson, Ea de Quiroz

Obsrvese: quilo, quilmetro, quilovatio. (Abreviaturas con k)

3.- Exemplos de uso do h: Helena, Henrique, Heladio, hendecaslabo, hedra, hipocrisa, harmona (compostos e

derivados dos anteriores)

Mais: arpa, orfo, oso, oco, irmn, inchar, ermida, ombreiro, baa, a.

4.- Exemplos de uso do v/b:

- baleiro, orballo, bolboreta, mbil, marabilla. pobo, goberno...(compostos e derivados dos anteriores)- av, avogado, voda, varrer, vasoira, ouvear, esvarar, pavilln, gravar, gravata, vulto, verniz, verza, covarde, esvelto,

voitre


4/34

5.- nh representa unha consoante nasal velar. Debe manterse unida no final de lia.

6.- g+a,o,u gu+i,e (g) Para a representar a gheada: gh

7.- Uso do X:exame, extensin, lxico, txtil, trax...

Obsrvese: escavadora, estender (extensin), estraar, estrao, estranxeiro

esaxeracin, esaxerar, esixir, esixente. (oxxeno)

II.-ACENTO ORTOGRFICO1.- Agudas (oxtonas). Ex. : chofer, chins

Acentanse as polislabas rematadas en -vogal (+n,s,ns)

Mais non levan acento grfico:

a) Monoslabos: leis, el, ti.

b) As rematadas en ditongo decrecente(+n,s): papeis, colleu, amei, tomou, pediu, azuis.

c) As rematadas noutra consoante que non sexa -n ou -s: cantar, nariz, arroz.

2.- Graves (Paroxtonas). Ex. : atmosfera, biosfera, heroe

Levan acento grfico cando rematan en consoante diferente de n, s, ou en grupos consonnticos distintos

de -ns:lbum, mbil, msil, rptil, Flix, trceps, carcter. (Tamn se acentan as que teen ditongo decrecente na

ltima slaba: ambeis).

Polo tanto: cantan, cantas, lapis, canons, colons, dolmens.

3.- Esdrxulas (Proparoxtonas).Todas levan acento grfico: mgoa, brbaro, tpedo, xlgaro, trmite.

4.-i, u en hiato.

Independentemente das regras anteriores, levan acento grfico as vogais i, u tnicas cando van

inmediatamente antes ou despois dunha vogal tona, para indicar que mbalas vogais non forman ditongo: anda, bal,

cada, egosmo, mido, raa, raz, rudo, saa, sa, traa, ta, xuzo... (mais: prohibo)

5.- Estranxeirismos e latinismos: seguen as normas anteriores.

6.- Acentos diacrticos.

/a s/as bla/ bola c/ca cs/cas ch/cha chs/chas c/co cs/cos cmpre/compre cmpren/compren

d/da ds/das d/do /e fra/fora m/ma ms/mas mis/mais n/no ns/nos (ao)/o s(aos)/os

so/oso p/pe pla/pola pr/por prsa/presa s/se s/so t/te vn/ven vs/ves vs/vos

7.- Observacins.

7.1.- As maisculas levan acento grfico.7.2.- Non o levan os adverbios acabados en -mente, os demostrativos, o numeral un, o pronomeel.

7.3.- Tampouco os interrogativos e exclamativos: Como lle vai? Onde ests?. S se acentan para evitar

anfiboloxas: dille que queres, dille qu queres.

7.4.- O pronome posposto ao verbo conta como unha slaba mis, pero mantense o acento diacrtico: cntallo, me

igual, dlle.

III.-A COMA

1.- Separa os elementos dunha enumeracin cando non os une unha conxuncin.

2.- sase despois dunha subordinada, cando precede principal.

3.- sase para separar os vocativos, aposicins...

4.- sase coas locucins adverbiais: pois, dicir, en fin, finalmente...5.- sase coas conxuncins adversativas cando introducen oracins curtas.

6.- sase nas oracins adxectivas-explicativas, etc.

Non se separan os elementos da oracin con comas (suxeito-verbo...). A coma non pode iniciar unha lia .

IV.- PUNTO E COMA

1.- Utilzase en oracins longas cando xa se usou coma e se precisa unha pausa.

2.- Utilzase en oracins longas cando hai unha conxuncin adversativa.

O punto e coma ten pouco uso en galego.

V.- O GUIN

1.- sase para partir unha palabra ao final da lia, coas segundas formas do artigo e en certas palabras compostas: ce-

/rra-/llei-/ro, ma-/cha-/da, co-/rrom-/per, al-/gu-/nha.


5/34

2.- Escrbense con guin as palabras nas que o 1 elemento non (non-fumadores, non-aliados), asociacins

ocasionais (dicionario alemn-galego, manaco-depresivo), palabras complexas (nor-nordeste) ou estranxeirismos

(streap-tease, foie -grs).

Mais: garda civil (gardas civs), moble bar (mobles bar), sof cama (sofs cama), porco bravo (porcos

bravos), cartafol (cartafoles), sapoconcho (sapoconchos), xordomudo, vagalume, malhumor, lusquefusque, cabodano...

VI.- A DIRESE1.- ge,gipara indicar que se pronuncia o u: ungento, antigidade, lingista.

2.- Co ina 1 e 2 persoas do plural do imperfecto de indicativo/copretrito dos verbos acabados en -aer, -oer, -oir, -uir:

caamos, doades, moamos, saades, constituamos, destituades.

VII. USO DAS MAISCULAS

1.- Comezo de escrito, despois de punto.

2.- Nomes propios e alcumes.

3.- Formas abreviadas de tratamento: Dra., Vde.

4.- Na 1 palabra do ttulo dunha obra: Follas novas(xornais e revistas en todas: A Nosa Terra).

5.- Nos substantivos e adxectivos dos nomes de institucins e empresas: Xunta de Galicia, Adega Cooperativa.

6.- As siglas escrbense con maisculas: ONU, TVG.

VIII.- OS SIGNOS DE INTERROGACIN E ADMIRACIN

Colcanse s ao final do enunciado (? !). Ao inicio s excepcionalmente.

IX.- SUBSTANTIVO (e adxectivo)

Forma: lexema(significado bsico) + morfemas(xnero e nmero). Significado: comn/propioe concreto/abstracto.

1.- XNERO

1.1.- Substantivos nos que o cambio de xnero non se refire ao sexo:

1.1.1.- Tamao: pipo, rato, barco, vasoiro.

1.1.2.- Feminino colectivo: madeiro, gran, ovo.

1.1.3.- Semanticamente diferentes: porto, corte, cura

1.2.- Xnero mal usado por influencia do casteln:

1.2.1.-Masculinos: berce, cal, crcere, costume, couce, cume, cuspe, dote, fel, labor, leite, lume, mel, nariz,

riso, sal, sangue, sinal, sorriso, ubre, legume, nomes de letra.

1.2.2.-Femininos:

- cor, dor, orde, orixe, ponte, testemua, suor, marxe.

- Palabras acabadas en -axe, menos paxe, traxe, garaxe, personaxe.

- Palabras acabadas en -se(=sis), -ite(=itis):anlise, farinxite, peritonite.

- As que comezan por tniconon mudan de artigo: a arte

OBSERVACIN: as rbores froiteirasteen o mesmo xnero que a froita, ags castieiroe figueira.

1.3.- Formacin do feminino.

O feminino frmase comunmente co morfema -a, que se une directamente ao masculino (deus, rapaz, av,

s, cru, chins, burgus) ou substite a vogal final da forma masculina (sobrio, presidente). Mais:

1.3.1. Nomes rematados en -n:

1.3.1.1.- -n/-: alden, artesn, chan, cidadn, cristin, curmn, irmn, pagn, san, alemn,cataln, afgn

1.3.1.2.- -n/-ana: despectivos: folgazn, charlatn....

1.3.1.3.- -n/-oa: ladrn (ladra), len, patrn, campin. Nos aumentativos e despectivos -ona:

cabezn, abusn, faltn.

1.3.1.4.- -in/-ina: bailarn (run invariable)

1.3.2. Sufixos especiais: barn, duque, abade, poeta, rapaz, galo, actor, emperador, rei, heroe, xudeu,

sacerdote, tsar.

1.3.3. Palabras diferentes (heternimos): mao, bo, cabalo, xenro, castrn, can, home, macho, frade,

padrio, pai, marido, padrasto, compadre, prncipe.

1.3.4. Non hai formaspara o feminino:

sase o artigo: intrprete, estudante. sase macho/femia para animais: sapo, pardal, paspalls.

2.- O PLURAL.

2.1.- As palabras rematadas en vogal, ditongo: engaden s: lei, i, u, bamb, custo, bocoi.


6/34

2.2.- As palabras rematadas en -r e -z: engaden es: mar, vez, luz.

2.3.- As palabras rematadas en -se x (ks):

2.3.1.- As agudas: +es: deus, comps... Mais: luns, fax, lux, unisexson invariables.

2.3.2.- As graves e esdrxulas son invariables: choromicas,lapis, martes, oasis, tlex, trax.

2.4.- As palabras rematadas en -n: engaden s: can

2.5.- As palabras rematadas en -l:

-Monoslabos: +es: pel, fel, mel, mil, cal, tal, val, xel, ril, sol...-Polislabos agudos: l por is: mandil, fusil, cadril, bemol, anel, aval, control... Mais: eles, aqueles.

-Polislabos graves: +es: fcil, smil, xil, tnel, cnsul...

Mais -bel:-beis(ambeis)

2.6.- Os estranxeirismos e cultismos. A maiora engaden s: club, coac, tic, lord, test. Algns engaden -es: hsar, dlar.

2.6.- S se usan en plural: andas, nupcias, exequias, tesoiras.

2.7.- Teen distinto significado en singular e plural: miolo, aire, lente, auga.

2.8.- Palabras compostas (Vid. o uso do guin): vacaloura, sapoconcho, vagalume, ollomol/es,cartafol/es...

X.- COMPARATIVO E SUPERLATIVO (adxectivos)

1.- Grao positivo: o significado non est modificado.

2.- Grao comparativo:

2.1.- De igualdade: tan.. coma/como / igual... ca/que/do que2.2.- De superioridade: mis... ca/que/do que

2.3.- De inferioridade: menos... ca/que/do que

bo/mellor, mao-malo/peor, grande/maior-meirande, pequeno/menor

ca e coma son obrigatorios ante un 2 termo da comparacin pronome persoal. Ca non contrae co artigo ca o(ou pode contraer

c)

como e do que son obrigatorios ante un 2 termo da comparacin verbo.

3.- Grao superlativo:

3.1.- Relativo: o/a mis-menos... de-entre..

3.2.- Absoluto: -simo: altsimo, grandsimo. Mais: antiqusimo, fidelsimo, nobilsimo, amabilsimo, celebrrimo,

misrrimo, pauprrimo, pulqurrimo.

-Tamn: mximo, mnimo, ptimo, psimo, supremo, nfimo.

-Moi, bastante, ben, abondo... + adxectivo.

-Os prefixos derivativos hiper, ultra, re, sper...

-A repeticin do adxectivo. Frases feitas.

XI.-ARTIGO

Artigo (determinado) :o, a, os, as (El Rei, El Seor)

As segundas formas lo, la, los, las sanse con por e u: polo, u-lo libro?

Todososoutdolos, ambasasoumbalas.

Un, unha, uns, unhas: artigo indeterminado?

Contraccins:

Por e tras contraen co artigo: polo, tralo, pola, trala...

O a Os as un unha uns unhas

a ao () aos (s) s con cun cunha cuns cunhas

con Co coa Cos coas de dun dunha duns dunhas

de Do da dos das en nun nunha nuns nunhas

en No na nos nas

Exemplos: veo da Corua, vou ao Carballio, samos antes de os galos cantaren, qureme mis a min ca a

ti, caeulle mis auga nosa ca delas.

XII.- O PRONOME PERSOAL1.- Formas Tnicas:


7/34

Singular Plural

1 persoa Eu ns / nosoutros, -as

2 persoa Ti vs /vosoutros, -as

3 persoa el, ela eles, elas

En rxime de preposicin: 1 min, Reflexivo: si

Prep. con: comigo, contigo, connosco, convosco, consigo

Cortesa: vostede, vostedes (esixen o verbo en 3 persoa)

El Ela Eles elas

de Del Dela Deles delas

en Nel Nela Neles nelas

2.- Formas tonas:

Singular Plural

1 persoa Me nos

2 persoa te(comple. directo)

che(comple. indirecto e solidar.)

vos

3 persoa o, a/lo, la/no, na (comp. directo)

lle (comp.indirecto e solidar.)

os, as/los, las/nos,nas (com. dir.)

lles (compl. indirecto e solidar)

-Reflexivo 3 persoa : se Cortesa: 3 persoa

-O -s final da 1 de plural dos verbos prdese ante o pron. persoal nos: perdmonos, esquecrmonos.

-Solidariedade: che: atuando a 1. vos: atuando a varios. lle: de vostede a 1. lles: de

vostede a varios.

3.- Contraccins:

O A OS ASME Mo Ma Mos mas

CHE Cho Cha Chos chas

LLE Llo Lla Llos llas

NOS Nolo Nola Nolos nolas

VOS Volo Vola Volos volas

LLES Llelo Llela Llelos llelas

4.- Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se). Resume.

- Reflexivo: complemento directo. A accin que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can lmbese. Pode ser

nalgn caso complemento indirecto: preguntouse a razn diso.

- Recproco: con suxeito mltiple. A accin que realiza cada un recae sobre os demais. Antn e Helena qurense. Irea

e Sara mndanse SMS.- Compoente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da cabeza.

- Na pasiva reflexa, impersoal. Anda non se recolleu o millo.

(Atencin: se no exame de selectividade aparece a pregunta de analizar valores de SE, lmbrese que pode ser nexo

condicional conxuncin- ou pronome persoal tono. Indquese sempre isto. Se ademais se sabe o anterior tamn se

sinala. Na maiora dos casos este pronome tono CD)

5.- Colocacin do pronome tono na frase:

1.- En oracins subordinadas: antes do verbo

2.- Non subordinadas: despois do verbo. EXCEPTO (vai antes):

2.1.- Oracins desiderativas e enfticas. Para salientar a palabra que precede ao verbo.

2.2.- Oracins introducidas por partcula interrogativa/exclamativa.

2.3.- Se ao verbo precede un negativo

2.4.- " " " : algun, todos, calquera....


8/34

2.5.- " " " : case, ata, disque, eis, mesmo, seica, vela, anda, axia, sempre, s, tamn, ben, cedo, tarde, mal,

moito,talvez, quizais, .....

3.- Cos infinitivos: se o infinitivo suxeito, predicado nominal ou aposto, o pronome vai despois. No resto dos casos

pode ir antes ou despois, mesmo se pode intercalar entre o inf. e unha preposicin/conxuncin que o rexe.

4.- Cos xerundios: se ncleo verbal, o pronome vai despois; no resto dos casos antes ou despois.

4.- Orde de colocacin dos pronomes: Primeiro vai se, logo o pron. de solidariedade, logo o complementoindirectoe finalmente o complemento directo.

XIII.- POSESIVO

masculino feminino masculino feminino

meu mia meus mias

teu ta teus tas

seu sa seus sas

noso nosa nosos nosas

voso vosa vosos vosas

seu sa seus sas

singular singular plural plural

Existe un posesivo de respecto mi que acompaa a madre, padre, to, seor, amo...

Observacins:

1.- obrigatorio o uso de artigo ante adxectivo posesivo (excepto nos vocativos). Cos nomes de parentesco optativo.

2.- Os de 3 persoa acompaados de numerais poden indicar cantidade aproximada ou ponderacin; xa ten os seus 20

anos / valer as sas boas pesetas.

3.- De meu, de noso, de teu, de voso, de seu: propiedade exclusiva ou por si: teo casa de meu/ a casa caeu de seu.

4.- Os meus, os teus....: a familia

5.- Das mias, das tas...: falcatruadas, trasnadas, tarefas: xa anda a facer das sas / xa che pasei as mias.

6.- Cadanseu, sa, seus, sas: sentido distributivo, algo para cada un.

7.- Posesivo= de+pron. persoal: diante mia, ta, sa....

8.- O posesivo pode indicar algo habitual: xa volveron ao seu

XIV.-DEMOSTRATIVO

MASCULINO este Ese aquel estes eses aqueles

FEMININO esta Esa aquela estas esas aquelas

isto Iso aquilo

1.- Estoutro, a, os, as, esoutro, a, os, as, aqueloutro, a, os, as: sanse en correlacin cun simple sinalando a 2

cousa dunha serie de 2.

2.- O demostrativo contrae coas preposicinsde, en: deste, naquel, niso, daqueloutra, nestoutro...

3.- Aquel (substantivo): motivo, aspecto, aparencia.

2.- Aquela(substantivo): coidado, agarimo, interese, desgraza.

3.- Daquela(adverbio): naquel tempo, entn.

4.- Nisto, con estas, nestas: de repente, nese momento

XV.- VERBO

1.- Uso do infinitivo persoal/conxugado/flexionado.

Unha das caractersticas do galego-portugus a de posur un infinitivo flexionado que portador dun

morfema de persoa.

1.1.- Debe usarse:

1.1.1.- Sempre que o infinitivo vaia introducido por unha preposicin (e non forma parte de perfrase verbal).

1.1.2.- Cando o infinitivo ten un suxeito propio, diferente do do verbo principal.

1.2.- Non pode usarse:

1.2.1.- Cando ten o mesmo suxeito que o verbo antecedente do que depende ou nas perfrases verbais.

1.2.2.- Cando non ten un suxeito determinado nin posibilidades de repoelo.

1.2.3.- Cando un complemento tono do outro verbo fai de suxeito do infinitivo: gstanos gaar.


9/34

2.- Valor dos tempos e modos.

2.1.- O MODO: Expresa a actitude do falante con relacin accin verbal.

- Indicativo: feito real, obxectivo.

- Subxuntivo: feito como posible, como desexo ou mandado atenuado; tamn dbida, emocin, temor, etc.

- Imperativo: feito como mandado atenuado ou orde.

2.2.- O TEMPO: o tempo expresado tamn polos adverbios...

2.2.1.- Presente de Indicativo. Coincidencia co momento actual.

- Presente habitual: accin frecuente.

- Presente histrico ou narrativo: sucesos do pasado.

- Presente intemporal: verdades permanentes.

- Presente prospectivo: certeza no futuro.

- Presente imperativo: mandado atenuado.

2.2.2.- Copretrito (pret. imperfecto) de indicativo. Coincidencia cun momento do pasado (un adverbio ou

outro verbo).

- Copretrito narrativo: nos contos, historias...

- Copretrito. de cortesa.- Copretrito con valor de futuro (desde o pasado).

2.2.3.- Pretrito (p. perfecto). Un feito pasado mis ou menos afastado (non precisa referente).

- Valor imperativo.

- Pretrito de futuro: accin futura que se realizar axia.

2.2.4.- Antepretrito (pretrito pluscuamperfecto). Un feito pasado con relacin a outro tamn pasado -non

con respecto ao momento actual-.

2.2.5.- Futuro de Indicativo. Feito que anda non sucedeu no momento actual.

- Incerteza, posibilidade.

- Obrigatoriedade.

- Cortesa.

2.2.6.- Pospretrito (Condicional / futuro hipottico). Feito futuro con relacin a un tempo pasado.

- Incerteza na pasado.

- Cortesa.

2.2.7.- Presente de Subxuntivo. Coincidencia co momento actual ou co futuro.

2.2.8.- Pretrito (imperfecto) de subxuntivo. Tempo pasado, presente (feito irreal) ou futuro (referente ao

pasado)

N.B. As formas -ra son antepretrito e as formas -se, pretrito de subxuntivo (mais -ra tamn pode ser

subxuntivo)

2.2.9.- Futuro de subxuntivo -pouco usado-. Unha accin futura que posible que se realice.

2.3.- AS FORMAS NOMINAIS. Non expresan tempo nin modo.

2.3.1.- O Infinitivo (=substantivo). Expresa a accin verbal en potencia, sen ter en conta se se est a realizar

ou non.

2.3.2.- O xerundio (=adverbio). Modifica adverbialmente o verbo principal expresando unha circunstancia a el

referida. A accin est vista na sa realizacin.Precedido de en: accin sucedida inmediatamente antes que a do verbo principal.

2.3.3.- O participio (=adxectivo). Pode funcionar como un adxectivo perdendo case o seu sentido verbal ou como

ncleo (case sempre seguido dun substantivo suxeito)


10/34

1 conxugacin 2conxugacin 3conxugacintema suf.flexio. tema suf.flexio. tema suf.flexio.

Rad VT SMT SNP Rad VT SMT SNP Rad VT SMT SNP

PRESENTE DE INDICATIVOand o tem o part o

and a s tem e s part e s

and a tem e part e

and a mos tem e mos part i mos

and a des tem e des part i desand a n tem e n part e n

COPRETRITO (pretrito imperfecto) DE INDICATIVOand a ba tem a part a

and a ba s tem a s part a s

and a ba tem a part a

and a ba mos tem i a mos part i a mos

and a ba des tem i a des part i a des

and a ba n tem a n part a n

PRETRITO (pretrito perfecto) DE INDICATIVOand e i tem n part n

and a ches tem i ches part i ches

and o u tem e u part i u

and a mos tem e mos part i mos

and a stes tem e stes part i stes

and a ron tem e ron part i ron

ANTEPRETRITO (pretrito pluscuamperfecto) DE INDICATIVOand a ra tem e ra part i ra

and a ra s tem e ra s part i ra s

and a ra tem e ra part i ra

and a ra mos tem e ra mos part i ra mos

and a ra des tem e ra des part i ra des

and a ra n tem e ra n part i ra n

FUTURO DE INDICATIVOand a re i tem e re i part i re i

and a r s tem e r s part i r s

and a r tem e r part i r

and a re mos tem e re mos part i re mos

and a re des tem e re des part i re des

and a r n tem e r n part i r n

POSPRETRITO (condicional, futuro hipottico)DE INDICATIVOand a ra tem e ra part i ra

and a ra s tem e ra s part i ra s

and a ra tem e ra part i raand a ria mos tem e ria mos part i ria mos

and a ria des tem e ria des part i ria des

and a ra n tem e ra n part i ra n

PRESENTE DE SUBXUNTIVOand e tem a part a

and e s tem a s part a s

and e tem a part a

and e mos tem a mos part a mos

and e des tem a des part a des

and e n tem a n part a n

PRETRITO (pretrito imperfecto) DE SUBXUNTIVOand a se tem e se part i se

and a se s tem e se s part i se s

and a se tem e se part i se

and a se mos tem e se mos part i se mos

and a se des tem e se des part i se desand a se n tem e se n part i se n

FUTURO DE SUBXUNTIVO: No verbo regular igual que o infinitivo.IMPERATIVOand a tem e part e

and a de tem e de part i de

FORMAS NOMINAIS : INFINITIVO, XERUNDIO E PARTICIPIOand a r tem e r part i r

and a r es tem e r es part i r es

and a r tem e r part i r

and a r mos tem e r mos part i r mos

and a r des tem e r des part i r des

and a r en tem e r en part i r en

and a ndo tem e ndo part i ndo

and a do tem i do part i do


11/34

1.- Verbos con alternancia voclica no radical.a) e/i: advertir, divertir, referir, repetir, espir, dixerir, suxerir, medir, ped r...

mido, mides, mide, medimos, medides, miden // mida, midas, mida, midamos, midades, midan // mide, medideb) e/i: ferir, seguir, sentir, servir, mentire derivados: perseguir, consentir, desmentir, etc.c) u/o: acudir, bulir(derivs.), cubrir(comp.), cumprir(= precisar), cuspir, durmir, engulir, fundir(=render) fuxir,

lucir(derivs.), muxir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir(derivs.), xunguir, tusir, ulir, xurdir

2.-Son regulares: os acabados en -cer (menos facer), -cir(menos dicir):

nazo, parezo, aparezo, renazo, conduzo, reduzo, produzo.......naces, pareces, apareces, renaces, conduces, produces.....naza, pareza, apareza, renaza, conduza, produza.......nacn, parecn, reducn, producn, conducn....reduciras, conduciras, produciras.....

3.- Algns verbos con futuro de indicativo e condicional regular son:caber, haber, poder, poer/pr, querer, saber, sar, ter, valer, vircaberei, habers, poder , poeremos/poremos, quereredes, saber n, terei, valers, vira, caberiamos, haberiades,poderan, poera/pora, querera, saberiamos, sairiades, teran, valerei, viras....

4.- ler, crer, rir (reler, sorrir...): s irregular a 1 do pres. de indicativo:leo, les, le, lemos, ledes, len, // la, lerei, lera, lin, lera....creo, cres, cre, cremos, credes, cren, // cra, crerei, crin, crera... ro, ris, ri, rimos, rides, rin, // ra, rirei, rin, rira,rira....

5.- Os verbos que teen o radical do pretrito perfecto irregulartamn o teen no futuro de subxuntivo. p.ex.: facer,poer, dar, vir, ver, estar:fixer, puxer, der, vier, vir, estiver......

6.- Son da segunda conxugacin, entre outros moitos, os seguintes verbos:bater (combater, debater, rebater..), correr (concorrer, escorrer, ocorrer, percorrer, transcorrer..) derreter, fender, ferver,render, rexer, romper (corromper, interromper, prorromper..), verter (converter, perverter...),xemer Mais: advertir,divertir, tusir...

7.- Formas irregulares de valer: vallo, valla, vallas, valla, vallamos, vallades, vallan. O resto regular.

PERFRASES VERBAIS/COMPLEXOS VERBAIS/FORMAS PERIFRSTICASVerbo auxiliar +(partcula)+ Verbo auxiliadoen forma persoal en forma impersoal: infinitivo/xerundio/participio

perdeu o significado propio conserva o significado propioaporta: persoa, tempo, aspecto...

PRINCIPAIS PERFRASES1.- Temporais: futuridade, inmediatez.

*IR + INFINITIVO: movemento, futuro. Vai chover hoxe. Vou ir de vacacins este Nadal*HABER (DE) + INFINITIVO: futuro. Han de chegar.*ESTAR A/PARA + INFINITIVO: futuro inmediato. Olla, est para chover.*ANDAR PARA + INFINITIVO: futuro inmediato. Mara anda para ter un neno.

2.- Modais: obriga ou hiptese/probabilidade.*HABER (DE) + INFINITIVO: hiptese. Ha (de) andar por oitenta pesos.En pretrito : accin a piques de se realizar(ou imperfectiva). Tropezou e houbo caer.*HABER QUE + INFINITIVO: obriga. Hai que ser educados e saber comportarse.*TER QUE/DE + INFINITIVO: obriga. Sntoo, mais teen que marchar axia.*DEBER (DE) + INFINITIVO: obriga ou hiptese. Para aprobaren deben tirar un 5. Aqu debe vivir un gaiteiro.*PODER + INFINITIVO: hiptese. Podo facer un exame sorpresa en calquera momento.

3.- Aspectuais (os tempos non expresan o aspecto):a) Imperfectivas: accin na sa duracin, desenvolvndose.

*ESTAR + XERUNDIO (=A+INF). Est a chover. Estaba cantando.*ANDAR + XERUNDIO (=A+INF): movemento continuado, prolongado. Anda a preparar oposicins.*LEVAR + XERUNDIO (=A+INF): incide sobre o inicio. Leva chovendo un mes.*SEGUIR + XERUNDIO (=A+INF): contina un proceso anterior. O Teucro segue a xogar ben.*IR + XERUNDIO: progresivo. A cousa vai indo a mellor.*VIR + XERUNDIO: segue o anterior. E ti de quen vs sendo?

b) Perfectivas: accin acabada, proceso concludo.*ACABAR DE + INFINITIVO. Cando acabedes de charlar, podevos a estudar.*VIR DE + INFINITIVO: Fin dun movemento. Veen de cantar en Pars.*DEIXAR DE + INFINITIVO. Cando deixe de chover, sairemos dar unha volta.*DAR + PARTICIPIO en interrogativas e negativas: non se consegue rematar o proceso iniciado. Eu non dou chapadotodo ese librote. Deches sabido onde vive?*LEVAR + PARTICIPIO: matiz reiterativo. Eu lvovos sufrido moito nesta vida, meus fillos.*TER + PARTICIPIO: matiz reiterativo: non substite perfectamente o pretrito perfecto casteln. Xa che teo dito quenon quero probar o tabaco.

Tamn se poden considerar terminativas (fin dun proceso):*CHEGAR A + INFINITIVO. Nunca chegou a se saber quen foran os asasinos.*ACABAR POR + INFINITIVO. Os criminais acabaron por se entregar.


12/34

*VIR A + INFINITIVO. E as foi como veu a saberse quen fora o autor da trasnada.c) Reiterativas: accin que se repite.

*VOLVER (A) + INFINITIVO. Se volves (a) tusir, estragars o concerto.*TORNAR (A) + INFINITIVO. Foi recompensado por tornar (a) facer sadas difciles.

d) Incoativas: proceso no seu inicio.*BOTARSE A + INFINITIVO. Cando se botou a chover, fuximos a fume de carozo.*POERSE/PRSE A + INFI. Pxose a cantar unha pandeirada no medio do paraninfo.*ROMPER A + INFINITIVO. Ponlle un dente de allo cando rompa a ferver.

*DAR EN + INFINITIVO. Era marabilloso, ata que deu en pincharse.*EMPEZAR A + INFINITIVO. Tpalle a boca, xa empeza a berrar.*COMEZAR A + INFINITIVO. Xa comezo a aborrecerme con tanta perfrase.

4) Pasivas:*SER + PARTICIPIO. Por fin, xa foron explicadas as mis importantes, que non todas.

Para ver as perfrases ordenadas doutro xeito:http://www.xente.mundo-r.com/anvi/exercicios_de_lingua/solucions/morfoloxia/verbo2/perifrases.htm

Sinalar as perfrases verbais e indicar o seu valor:

1.Vou deixar o coche no aparcadoiro, que ante houbronmo roubar; xa tia a fechadura un pouco forzada.

Cando acabe de pagar a casa, hei de mercar unha praza de garaxe porque quero durmir tranquilo e non ter que andar

con preocupacins.

2.Este mes andan a recoller os pexegos. Segundo a televisin, est para mudar o tempo e hai que darse

prsa.

3.Debe vivir aqu un gaiteiro. Sempre est ensaiando e deberas chamarlle a atencin para que non volva a

tocar a esas horas da noite.

4.A mia curm anda para ter un neno. Non ficaba embarazada desde que se puxo a traballar na ferretara, e

agora volver pedir a baixa.

5.Puido morrer no accidente e desde entn deu en beber como unha esponxa. Como non deixe de visitar

tanto os bares vai acabar con cirrose.

6.Cando rompa a ferver a auga, btalle as nabizas, que xa han estar medio cocidas noutra pota; bixaslle o

lume e, cando remate de ferver, tornas a botarlle mis auga.

7. Boteime a correr detrs del, xa o estaba collendo cando escorreguei e houben caer.

8. Breixo segue sendo un lacazn; leva facendo que traballa moito tempo, porque di que non d atopado unoficio sa medida.

9.Ti vai andando diante, que eu xa che levo camiado moito e estou desfeito.

10. Andas dicindo por a moitas falsidades. Ests a xogar con plvora e vaste queimar.

11.En negocios peores me vin eu metido e sempre san ben librado. Teo feito algn cambio con el e sempre

fiquei satisfeito.

12.Anda levado do demo porque ten que facer a declaracin da renda e este ano vai pagar o dobre do

pasado.

13.Han ser uns vinte. A Uxa tamn quera vir mais non pode porque anda non acabou de arranxar a horta.

14.Xa vai dito case todo o que tia preparado. As que non me vou pr a comezar novos captulos.

15.Principiou a chover e non deixou de caer auga ata noite. Deban ser as sete e anda estaba a

decembrar.16.Houbo aprobar o exame de conducir, s lle faltaron catro preguntas: agora ter que volver

a pagar a matrcula.

17.Chegaron cantando e moi ledos, logo deron en bailar e seguiron cantando ata alba.

18.Eu podo conseguir o que queira do Marcial, levo abusando del moito tempo e penso seguir igual.

19. Deches entendido ese texto? En non, e iso que o levo estudado abondo.

20.Xa lle teo dito moitas veces que hai que andar con ollo, que hai tempo que deixou de estar nos

biosbardos.

21.Deben ser as sete e xa han estar no estadio.

22.Coido que es o mellor anda que sexas castigado a diario.

23.O camio foi percorrido en menos de tres horas.
http://www.xente.mundo-r.com/anvi/exercicios_de_lingua/solucions/morfoloxia/verbo2/perifrases.htmhttp://www.xente.mundo-r.com/anvi/exercicios_de_lingua/solucions/morfoloxia/verbo2/perifrases.htmhttp://www.xente.mundo-r.com/anvi/exercicios_de_lingua/solucions/morfoloxia/verbo2/perifrases.htm


13/34

XVI.-CUANTIFICADORES E IDENTIFICADORES

1.- Cuantificadores.

Algn (algunha, algns, algunhas), algun, algo, ningn (ningunha, ningns, ningunhas), ningun, nada, un

(unha, uns, unhas) varios/as, pouco (...), bastante/s, abondo (...), moito (...), ben, demasiado (...), mis, menos, tanto

(...), todo (...), cada, ambos/as, entrambos/as.

2.- Identificadores.Outro (...), calquera, quenquera, tal/es, mesmo (...), propio (...), certo (...) determinado (...).

Algne outrocontraen coas preposicins de, en. Algoe algunnon contraen.

XVII.- RELATIVO, INTERROGATIVO E EXCLAMATIVO

que, quen(invariables)

cal, cales

canto, a, os, as

cuxo, a, os, as

Ser quen a/de: ser capaz de.

XVIII.- NUMERAL

1.- Cardinais.Cero, un/unha, dous/das, tres, catro, cinco, seis, sete, oito, nove, dez, once, doce, trece, catorce, quince,

dezaseis, dezasete, dezaoito, dezanove, vinte, vinte e un/vinte e unha, vinte e dous/vinte e das, trinta, trinta e un,

trinta e unha, corenta, cincuenta, sesenta, setenta, oitenta, noventa, cen, cento un, cento unha,

douscentos/duascentas, trescentos/as, catrocentos/as, cincocentos/as ou quientos/as, seiscentos/as, setecentos/as,

oitocentos/as, novecentos/as, mil.

Cento, milln, billn, trilln, ducia, decena, centena, funcionan como substantivos.

2.- Ordinais.

Primeiro, segundo, terceiro, cuarto, quinto, sexto, stimo, oitavo, noveno, dcimo, undcimo ou dcimo

primeiro, duodcimo ou dcimo segundo, dcimo terceiro, vixsimo, trixsimo, cuadraxsimo, quincuaxsimo,

sesaxsimo, septuaxsimo, octoxsimo, nonaxsimo, centsimo, milsimo, millonsimo.

3.- Multiplicativos.

Dobre (duplo/a), t riplo/a, cudruplo/a (cudruplo/a), quntuplo/a, sxtuplo/a.

4.- Partitivos.

Medio/a, terzo/a, cuarto/a, quinto/a, sexto/a, stimo/a, oitavo/a, noveno/a, dcimo/a, onceavo/a, doceavo/a,

centsimo/a, milsimo/a, millonsimo/a.

Metade un substantivo.

XIX.- ADVERBIO

un vocbulo invariable que modifica o verbo (chegou tarde), o adxectivo (est bencocido), un adverbio (via moi

lonxe) ou unha oracin.

1.- Adverbios situacionais de lugar.onde? ulo,a,os,as?

aqu a al :repouso, estado

ac .. al :movemento

ac .. al :repouso e movementoacol: usado moito como 2 termo dunha oposicin

dentro / fra arredor // cerca-preto / lonxe

arriba-enriba-derriba-encima / abaixo-embaixo-debaixo

adiante-diante-/ atrs-detrs en fronte //vela, velaqu

algures ningures xalundes

Algunhas locucins adverbiais: a carn, ao p, beira, a rente(s), dereita, esquerda, a desmn, a contramn..

2.- Adverbios situacionais de tempo. Cando?

antano, hogano sempre, decote asemade

antonte/trasantonte (antes de antonte), onte, hoxe, ma, pasadoma

antes, noutrora, agora-arestora, despois, outrora

anda, xa mentres nunca, xamais (endexamais) xacando


14/34

antes, entn, logo, daquela, axia cedo/tarde

arreo, pronto, seguido, sempre

Algunhas locucins adverbiais: de contado, de camio, a deshora, s veces, aos poucos, a coto, a mido,

tardia, de cando en vez, hoxe en da.

3.- Adverbios nocionais de modo.Como?

-Adxectivos: alto, baixo, doado, s...-Adxectivos co sufixo -mente: comodamente, facilmente, soamente.

-as, ben, mellor, como, gratis, mal, peor, engorde, pasenio, case, adrede...

Algunhas locucins adverbiais:/de presa, de vagar, a modo, a escape, s carreiras, a eito, a feito, ao chou, s

toas, a treu, de balde, de socato,a mantenta, a tergo, ...

4.- Adverbios nocionais de cantidade e precisin. Canto?

abondo, algo, bastante, ben, canto, case, dabondo, demasiado, mis, menos, moito/moi, nada, pouco, s,

tanto, xusto.

Algunhas locucins: a mares, s mancheas, a encher, a esgalla...

5.- Negacin-afirmacin-dbida .

Comprtanse sintacticamente de xeito diferente ao adverbio. Son as tres formas de presentar unha oracin canto aoxuzo nela emitido: negativo(termo marcado), positivoou incerto.

5.1.- Negacin

5.1.1. Total: colcase non entre suxeito e verbo: ti non vas

-non si? = non? non ? tampouco ca!(categrico)

-Expletivo (non nega): mira, se non parvo..

-nin.. nin..: coordinacin negativa

5.1.2.- Parcial: un suxeito ou complemento negativo, non toda a oracin.

nada, ningun, ningn, nunca, xamais.

5.2.- Afirmacin. Se non hai marca negativa, calquera enunciado de por si afirmativo (termo non marcado).

Nas respostas ha de repetirse o verbo: chegaches cedo? - Cheguei.

Reforzos da afirmacin: si, si que, abof, de seguro, claro, as , as mesmo, con certeza, de certo, tamn,

efectivamente, certamente, xaora....

5.3.- Dbida. Vale para a afirmacin e para a negacin.acaso, quiz-quizais-quizabes, ao mellor, talvez, se cadra, se callar, seica, disque, igual

XX.-PREPOSICIN

a clase de palabras invariables que serve para relacionar dous elementos da oracin, sinalando a

dependencia que hai entre eles. O sintagma que encabezan a frase preposicional.

Clasificacin formal:

1.- Propias.- Sempre funcionan como preposicin: a, ante...

2.- Impropias.- Formalmente pertencen a outra categora gramatical, mais poden funcionar como preposicins: fra,

segundo, onde...

3.- Locucins prepositivas.- conxunto de palabras que funcionan como unha preposicin (a ltima sempre unha

preposicin): en vez de...a, ante/perante, ata/deica, baixo/so, cara, con contra, de, desde/dende/des, en, entre, para, por, sen, sobre, tras

Outras: ags/bardante/menos/salvo, canda, cas, malia, segundo

a carn de, ao p de, a rente(s) de, a poder de, de par de, co gallo de, a/en prol de, por mor de, verbo de, aln

de, encol de, en troques de, cabo de, en fronte de, no canto de ...


15/34

XXI.- CONXUNCIN

1.- Copulativas.e, mais, nin, a mais, e mais

2.- Distributivas e disxuntivas.ou, ben...ben, cal...cal, nin...nin, ora...ora, quer...quer, xa...xa.

3.- Adversativas.mais, pero, senn, ags que, nonobstante, porn...

4.- Concesivas.anda que, a pesar de que, as, mesmo que, nin que, pese a que, por mis que, por moito que.

5.- Condicionais.se, con que, con tal que, caso de que...

6.- Causais.porque, que, dado que, pois, pois que, por causa de que, por mor de que, posto que, xa que...

7.- Consecutivas.conque, daquela, de a que, de forma que, de maneira que, de xeito que, entn, logo, polo tanto, xa que logo...

8.- Finais.a fin de que, para que, que, en favor de que...

9.- Locativas (lugar).onde, onde queira que.

10.- Temporais.cando, antes de que, asemade, ata que, axia que , cada vez que, desde que, despois de que, inda ben que, logoque, mal, mentres, mentres tanto, namentres, non ben, sempre que...

11.- Modais.como, como se, como queira que, conforme, consonte, segundo, sen que, tal e como...

12.-. Comparativas.ca, que, coma, como.

13.- Completivas (substantivas).que, se.

XXII.- ANLISE SINTCTICA

****A frase (sintagma): ncleo e adxacentes (determinante, modificador)-fn frase nominal: ncleo un substantivo ou pronome-fv frase verbal: ncleo un verbo-fadx frase adxectiva: ncleo un adxectivo-fadv frase adverbial: ncleo un adverbio-fprep frase preposicional: o 1 elemento o relator enlace- (preposicin) seguido do termo (outra frase)

*** Consellos para analizar os elementos dunha clusula/proposicin/oracin: suxeito, ncleo do predicado,complemento directo, suplemento, complemento indirecto, complemento circunstancial, complemento predicativo,axente da pasiva, pronome de solidariedade, pronome de interese.

1.- Procuramos o suxeito, (quen? realiza a accin verbal) que ha de concordar co verbo. En moitos casos estaroculto (elidido) e hai verbos impersoais. O solsae por al. Chove moito

2.- Procuramos o verbo (ncleo do predicado)

2.1.- Se un verbo copulativo (ser, estar, parecer, semellar), procuramos o atributo: Helena estcansa


16/34

2.2.- O verbo predicativo (resto dos verbos)

2.2.1.-Se o verbo transitivo ha de levar complemento directo(que?). Se temos dbidas de cal o complementodirecto podemos volver a frase a pasiva e o complemento directo resultar suxeito. Exemplo: onte vintena ra = ontetifuches visto por min na ra. En moitos casos o complemento directo un pronome persoal.

2.2.2.- Se observamos que o verbo pide (nese significado) un sintagma preposicional teremos un suplemento: o can

bebano leite

2.2.3.- Procuramos o complemento indirecto (a quen? para quen?) nos verbos intransitivos (non obrigatorio) etamn o podemos atopar nos transitivos acompaando o complemento directo. En moitas oracins atoparemos uncomplemento indirecto duplicado, un pronome tono e outro sintagma: deilleso mandoaos meus pais.

2.2.4.- O verbo predicativo mais encontramos un adxectivo ou similar nunha funcin semellante ao atributo dosverbos copulativos..., estamos diante dun complemento predicativo (que podemos confundir cun complementocircunstancial de modo): Mara quedouparadaal.

2.3.- Procuramos o complemento circunstancial(cando? onde? como? canto?; adverbios, sintagmaspreposicionais...): tempo, lugar, modo, cantidade...

2.4.- Se nos quedan pronomes persoais tonos que non son complemento directo nin indirecto, podern ser de

solidariedade ou interese (propios da lingua falada). O pcaro nonche mecome nada estes das

2.5.- Se a oracin est en pasiva (ser+participio), podemos encontrar o axente de pasiva (encabezado polapreposicin por): Antn foi educadopolos avs

XXIII.- ANLISE DAS CLUSULAS/ORACINS/PROPOSICINS

0.- Modalidades: aseverativas, interrogativas, imperativas, desiderativas, exclamativas.

1.- Xustapostas: non hai nexo (pausa, coma)

2.- Coordinadas

copulativas (e, mais, nin)

adversativas (mais, pero, porn...)

disxuntivas (ou, ben...)

distributivas (ben... ben, xa... xa, ...)

explicativas ( dicir, ou sexa...)

3.- Subordinadas

substantivas (funcin de CD, CI, SUX, SUP, PRED, AT) (que, se)

adxectivas (nexo relativo: que, cal...)

adverbiais:

1.- Funcin de CC:

tempo (cando, antes de que, asemade, despois de que, mentres...)


17/34

lugar (onde)

modo (como, segundo, consonte...)

cantidade (canto)

2.- Funcin non CC:

comparativa (ca, que, coma, como)

causal (porque, dado que, posto que, xa que ...)

condicional (se, con tal que ...)

consecutiva (conque, de maneira que, de xeito que... )

concesiva (anda que, a pesar de que ...)

final (para que, a fin de que ...)

XXIV .-LXICO-SEMNTICA: A formacin de palabras.

1.- Derivacin: (morfema)+lexema+(morfema). o procedemento mis comn para formar palabras sobre

unha primitiva.

1.1.- Derivacin prefixal. A maiora dos prefixos son de orixe grega e latina:

Prefixos gregos: a/an-, arqui-, ex-,hiper-,peri-...

Prefixos latinos: bis-, re-,extra-,vice-..

Moitos radicais grecolatinos funcionan como prefixos na lingua: electro-, aero-, euro-, foto-, macro- neo-, tele-

, radio-, video-...

1.1.1.- Prefixos apreciativos (valor intensificador):

arqui-, extra- hiper-, pre-, re-, sobre- super-...

1.1.2.- Prefixos nocionais (modifican o contido do lexema):

negacin: a-, anti-, contra-, des/dis-, in-...

lugar: entre-/intra-, meta-, retro-, sobre/super-, sub, tras/trans, ultra...

tempo: ante-, pos-, pre-...

cantidade ou tamao: bis/bi-, multi-, pluri-, semi-, uni-...

1.2.- Derivacin sufixal. O sufixo un morfema ligado que serve para formar novas palabras.

1.2.1.- Sufixos alterativos ou apreciativos(achegan matices de tamao ou afectividade):

diminutivos: -io(valores afectivos, etc.), -acho, -echo, etc..

aumentativos: -n, -n, -azo, -ata, -udo... despectivos ou pexorativos: -exo, -astro, -orra, -uza, -ete...

intensificadores: simo, rrimo.

1.2.2.- Sufixos nocionais(forman novas palabras con significado diferente)

eiro: home/muller que exerce as funcins de..., colectivo ou conxunto de, lugar onde hai, profesin, plantas

ou rbores, recipiente, etc.

a) Sufixos formadores de substantivos:

desubstantivais: -ado/a, -axe, -eiro, -ismo, -ista...

deadxectivais: -dade, -eza, -ismo, -ume...

deverbais: -cin, -deiro/a, -dela, -dor, -mento...

Polo significado: colectivo (-al), locativo(-al, -eiro), accin (-acin, -axe), ocupacin (-eiro, -ismo), doutrina (-

ismo), etc...

b) Sufixos formadores de adxectivos:

desubstantivais: -al -s, -oso...

deverbais: -ble, -nte, -n/ona...


18/34

Polo significado: caracterizador (-ble, -az, -ado), relativo ou pertencente a(-al- ar, -exo), xentilicio (-s, -eiro, -

an/ano/ao)

c) Sufixos formadores de verbos (a maiora dos verbos frmanse sobre a primeira conxugacin):

desubstantivais:ar, -ear, -izar...

deadxectivais:ar, -ear, -ecer, -ificar...

deverbais: -iar, iscar..

d) Sufixos formadores de adverbios: -menteA derivacin pode tamn ser prefixal e sufixal (parasntese).

2.- A composicin: (lexema+lexema)

2.1.- Imperfecta ouxustaposta: os dous elementos conservan o seu valor e corpo fontico.

2.2.- Perfecta ouaglutinada: prdese a nocin de composicin.

quebranoces, lavalouza, salvavidas, gardalamas, bulebule, sapoconcho, beiramar, beirarra, lobishome, lobicn,

augaforte, augardente, augamaria, camposanto, xordomudo, agridoce, clarividente

3.- A parasntese: (morfema)+lexema+lexema+(morfema).

4.- Os acrnimos: palabras formadas con siglas ou iniciais.

NB.- Familia lxica (campo lxico): conxunto de palabras derivadas, compostas e parasintticas formadas

a partir da mesma palabra primitiva. Este concepto est relacionado coa forma e non co significado.

XXV.- A SEMNTICA

Estuda o significado das palabras. Os semas son os trazos significativos das palabras.

O conxunto de palabras que teen un ou mis semas comns e algn oposto ou diferenciador forman un

campo semntico.

Asentos: cadeira, banco, banqueta, sof, escano, tallo. Semas: obxecto para se sentar as persoas, con

respaldo, para unha persoa, con brazos, con patas, baixo...

A organizacin dos campos semnticos non ten por que ser permanente no tempo e universal en todas as

linguas.A denotacinmstranos os semas que configuran a palabra sen ter en conta o contexto, o significado

obxectivo. Pola contra, a connotacinten en conta o contexto e fai referencia aos elementos subxectivos.

Non sempre se corresponde un significante cun significado, hai diferentes relacins entre as unidades

semnticas que favorecen a comunicacin:

1.- A sinonimia: un significado ten varios significantes.

Os sinnimos perfectos son moi escasos, sempre hai matices de uso, afectivos, etc.

2.- A antonimia: oposicin de significados.

2.1.- Complementarios ou privativos: exclense un ao outro, non admiten graduacin, comparacin.

2.2.- Antnimosgraduais: non se exclen totalmente, hai graos intermedios.

2.3.- Inversos ou recprocos: son dous aspectos dunha mesma relacin ou concepto, a presenza dun supn

a existencia do outro.

Pola sa formacin poden ser lxicos (palabras diferentes) ou gramaticais (mediante prefixos).3.- A polisemia: un significante ten varios significados.

beneficiosa para a lingua xa que reduce o nmero de palabras para memorizar.

As principais causas de polisemia son:

- A linguaxe figurada: ollo, cabeza.

- A especializacin nun medio social: fondo, operacin.

- Os cambios de aplicacin: nio.

4.- Ahomonimia: sincronicamente un significante con varios significados, mais diacronicamente son

tamn diferentes significantes.

4.1.- Homonimia absoluta: ro, cal

4.2.- Homonimia parcial:

Homfonos (non homgrafos): pronncianse igual pero escrbense de xeito diferente.

Homgrafos (non homfonos): escrbense igual pero pronncianse de xeito diferente.

A homonimia pode ser provocada pola evolucin fontica converxente ou polos prstamos doutras linguas.


19/34

5.- As relacins de inclusin ou xerarqua:

5.1.- Hiponimia: a relacin de significado entre un termo mis especfico (subordinado) e outro mis xeral:

can-animal, caravel-flor, len-mamfero (hipnimo-hipernimo)

5.2.- Hiperonimia: a relacin de significado entre un termo mis xeral e outro mis especfico.

5.3.- Cohiponimia: a relacin entre hipnimos dun mesmo hipernimo.

6.- Os cambios semnticos: mudanzas de significado. As causas son variadas:Lingsticas: contaxio, elipse. Histricas: pluma. Socio-culturais: vndalo. Psicolxicas: sobre

XXVI.-FONOLOXA

A fontica a ciencia que estuda os sons.

A fonoloxa a ciencia que estuda os fonemas.

O fonema o elemento mnimo distintivo.

Fonema voclico : pode formar slaba s e o aire sae pola boca sen ningn obstculo.

Fonema consonntico : non pode formar slaba s e o aire atopa obstculos ao sar.

A slaba

A slaba cada un dos golpes de voz con que se articula a palabra

O ncleo sempre unha vogal, obrigatorio

A marxe non obrigatoria.

Marxe explosiva : anterior ao ncleo. Marxe implosiva : posterior ao ncleo.

Slabas libres son aquelas que acaban en ncleo e trabadas as que acaban en marxe silbica.

Atendendo ao acento, as slabas poden ser tnicas ou tonas.

1.- Sistema voclico do galego

1.1.- En posicin tnica: sistema de sete fonemas.

Modo de art Lugar de art ANTERIOR

Palatal

CENTRAL

media

POSTERIOR

velar

PECHADA /i/ /u/

MEDIA pechada /e/ /o/

aberta // //ABERTA /a/

/a/: central, aberta.

//: posterior, media aberta.

/o/: posterior, media pechada.

/u/: posterior, pechada.

/i/. anterior, pechada.

/e/: anterior, media pechada.

//: anterior, media aberta.Cando se quere marcar ortograficamente o timbre da tnica, acentase sempre a aberta : Fra-fora, so-oso,

bla-bola, pdo-podo, crvo-corvo, pla pola, vs-ves, p-pe, plo-pelo, nto-neto, prsa-presa

Algunhas indicacins para sabermos se a tnica media aberta ou pechada:

a) As palabras rematadas en vogal tnicaacostuman ser abertas: av, beb ...

b) As tnicas rematadas en -el, -olacostuman ser abertas: papel, espaol (mais: el, aquel)

c) Boa parte da secuencia on pechada (lambn, monte) e enaberta (ningun, ben)

d) A vogal temtica dos verbos da 2 conxugacin pechada: lamber, lambedes

e) Nos verbos con alternancia voclica no radical, a vogal aberta na 2, 3 e 6 persoas do presente de

indicativo: segues, dorme, foxen

Verbos en -er que teen -e- ou -o- como ltimas vogais do radical. Na 2, 3 e 6 do presente de indicativo

presentan a vogal aberta: bebes, bebe, beben, comes, come, comen

f) As vogais equivalentes aos ditongos ie, ue en casteln acostuman ser abertas: p, ovo.


20/34

(IMPORTANTE: no exame de Selectividade non deixar nunca en branco a abertura das tnicas e, o xa que

sempre hai un 50% de posibilidades de acertar; ademais en moitos casos acaban dando como vlidas as das

posibilidades por existiren na fala)

1.2.- En posicin tona (non final): non hai oposicin de medias abertas-pechadas

Sistema de cinco vogais :

/i/: anterior, pechada /E /: anterior, media /a/: central, aberta

/O/: posterior, media /u/: posterior, pechadapero : botar/votar, polia/polia

1.3.- En posicin final (tona): sistema de tres vogais : /E/ /a/ /O/

O ditongo combinacin de das vogais. Unha delas forte (ncleo silbico) e a outra feble (marxe silbica)

Os ditongos poden ser crecentes ou decrecentes :

- crecentes : marxe+ncleo, a 2 forte. Piano, fiestra, miolo, cuarto, tenue, triduo

- decrecentes : ncleo+marxe, a 2 feble. Caixa, niveis, queixo, Roi, coita, causa, eu, veu, pouco, pediu

Os tritongos son combinacins de tres vogais (feble+forte+feble). Son escasos : denunciou, policiais, vieiros

2.- Sistema consonntico do galego.

Modo de art

Lugar de art

BILABIAL LABIODENTAL DENTAL INTERDENTAL ALVEOLAR PALATAL VELAR

Oclusivas Sonoras /b/ /d/ /g/

Xordas /p/ /t/ /k/

Fricativa Xordas /f/ // /s/ //

Africada Xorda /t/

Nasal Sonoras /m/ /n/ [] //

Lateral Sonoras /l/ //

Vibrante

(sonora)

Golpeada //Vibrante /r/

/b/: oclusiva, bilabial, sonora. Grafemas b,v

/d/: oclusiva, dental, sonora.

/g/: oclusiva, velar, sonora. Grafemas: g (+a,o,u), gu (+e,i). Gheada dialectal.

/p/: oclusiva, bilabial, xorda./t/: oclusiva, dental, xorda.

/k/: oclusiva, velar, xorda. Grafemas: c (+a,o, o), qu (+e,i), k(ab. e estranxei.).

/f/: fricativa, labiodental, xorda.

//: fricativa, interdental, xorda. Grafemas: z (final, +a,o,u), c (+e,i). Seseo dialectal.

/s/: fricativa, alveolar, xorda.

//: fricativa, palatal, xorda. Grafema x.

/t/: africada, palatal, xorda. Grafema ch.

/m/: nasal, bilabial, sonora.

/n/: nasal, alveolar, sonora.

[]: nasal, palatal, sonora. Grafema .

//: nasal, velar, sonora. Grafema nh.

/l/: lateral, alveolar, sonora.

//: lateral, palatal, sonora. Grafema ll (moi escasa nos falantes).

//: golpeada, alveolar./r/: vibrante, alveolar. Grafema r(inicial, despois de n,s,l) ou rr.

Existen alfonos e neutralizacins.

3.- A entoacin. como a musica, o ritmo da frase.

O tonema a unidade meldica mnima (desde a slaba tnica ata a pausa). Pode ser horizontal,

ascendente ou descendente.

Os tonemas van formando grupos meldicos separados por pausas.

Aprobaches o exame ? Dme a revista! Colleu o chaveiro, os cartos e o pano.

O campo de entoacin dunha lingua a mxima distancia entre o ton dos tonemas ascendentes mis

agudos e o dos descendentes mis graves (o do galego mis amplo c do casteln e mis reducido c do portugus

brasileiro).

4.- O acentoO acento a maior intensidade articulatoria que recae sobre unha slaba.


21/34

Ten valor distintivo :maza, temera

Dialectoloxa

Malia a grande unidade do galego falado acostuman diferenciarse tres grandes bolques dialectaisbasendose nunhas poucas isoglosas (lias que marcan unha forma diferente de dicir algo no territorio).Dentro dos bloques poden sinalarse tamn reas mis pequenas.

1.-Bloque Oriental:- cais (cans), pantalois (pantalns), ladrois (ladrns) -plural-- camn (camio), paxarn (paxario) , vecn (vecio) io-- cuatro (catro), cuando (cando), guardar (gardar) ditongo ua- baxo (baixo), caxa (caixa)

reas: asturiana (artigo el/l, avolo, mulin av, muo-) //ancaresa (vogais nasais) // zamorana (coll,partcolln, partn)

2. Bloque central:- non seseo: luz, dez, empezar, dicir- -ao: mao, irmao, chao (man, irmn, chan) sufixo-- cas (cans), les (lens) ladrs (ladrns), calcets (calcetns) plural-- algunha gheada

reas: mindoniense: cimo (grelo), golpe (raposo). lucu-auriense: come (cume), bibe (bebe)

3. Bloque occidental:- gheada: logho (logo), amigha (amiga), Lugho (Lugo)- seseo total: disir (dicir), cosia (cocia), des (dez). Seseo s final de slaba: lus (luz) mais

facer- man, irmn, casteln, chan sufixo-- uns, algns, lens, calcetns plural-

reas: fisterr: chesmo (s che pronome) // pontevedresa // Baixo Mio (tesmo)

Exercicios prcticos na webogalego.eu

Napxina do Arquivo Sonoro de Galiciapdese escoitar ou descargar textosdialectais

No seguinte mapa poden verse as reas e bloques dialectais do galego (paraampliar informacin seguir os estudos de Francisco Fernndez Rei)
http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/desvios.htm#7http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/desvios.htm#7http://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.phphttp://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.phphttp://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.phphttp://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.phphttp://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/desvios.htm#7


22/34


23/34

I. EXAMES PROPOSTOS POLA CIUGA NO CURSO 2009-2010 eCriterios de correccin

En azul o exame do alumno. En verde os criterios.

[Mrcanse en vermello os criterios de carcter xeral e observacins de especial interese]

OPCIN 1

O pai de Miguelio chegaba das Amricas e o rapaz non caba de gozo no seu traxe festeiro. Miguelio saba cos ollos pechadoscomo era o seu pai; pero denantes de sar da casa botoulle unha ollada ao retrato.

Os americanos xa estaban desembarcando. Miguelio e a sa nai agardaban no peirn do porto. O corazn do rapaz batalle natboa do peito e os seus ollos esculcaban nas greas, en procura do pai ensoado.

De speto avistouno de lonxe. Era o mesmo do retrato ou anda mellor portado, e Miguelio sentiu por el un grande amor e cantomis se achegaba o americano mis cobiza senta o rapaz por enchelo de bicos. Ai, o americano pasou de largo sen mirar paraningun, e Miguelio deixou de querelo.

Agora si, agora si que o era. Miguelio avistou outro home moi ben traxeado e o corazn dballe que aquel era o seu pai. Orapaz debecase por bicalo a fartar. Tia un porte de tanto seoro! Ai, o americano pasou de largo e nin tan sequera reparou queo seguan os ollos angurentos dun neno. Miguelio escolleu as moitos mis que non eran e a todos quixo tolamente. E candoesculcaba con mis anguria fxose cargo de que un home estaba abrazado a sa nai. Era un home que non se pareca ao retrato;un home moi fraco, metido nun traxe moi frouxo; un home de cera, coas orellas fra do cacho, cos ollos encoveirados, tusindo...

Aquel si que era o pai de Miguelio.

A. R. Castelao, Cousas.

1.Por que cres que Miguelio, a pesar de que saba cos ollos pechados como era o seu pai, o confunde reiteradamente conoutros americanos e finalmente non o recoece? Apoia a ta resposta con referencias explcitas ao propio texto. [1 punto]Valorarase unha resposta que vaia aln da argumentacin mis obvia das diferenzas fsicas provocadas polo paso do tempo erepare nos efectos que na apreciacin do neno ten a sa idealizacin da figura paterna (vid. p. ex., Os seus ollos esculcaban enprocura do pai ensoado).

2. Que idea cres que nos intenta transmitir o autor con esta ancdota? Cal a visin que nos d Castelao da emigracin nestetexto? [1 punto] Esprase que o/a alumno/a saiba captar a intencionalidade do texto mis al da ancdota concreta as como avisin crtica que o autor nos d do fenmeno da emigracin como traxedia individual e social.

3. Galicia pasou en poucos anos de ser pas de emigracin a receptora de inmigrantes. Compara ambos os fenmenos ereflexiona acerca da imaxe que temos hoxe en Galicia sobre a inmigracin e da que haba antes sobre a emigracin de galegos aoutras terras (extensin aprox. 200-250 palabras) [3 puntos]

Valorarase a capacidade para producir un texto que sexa informativo, coherente, ben estruturado, adecuado situacincomunicativa e correcto ortogrfica e gramaticalmente. Os 3 puntos desagregaranse en tres tramos de 1 punto cada un, doseguinte xeito:

1) Construcin textual: 1 punto. Valorarase: 1.a) A adecuada seleccin da informacin, coa presenza da informacin pertinente enecesaria para que o texto sexa cabalmente comprendido, evitando tanto a sa excesiva previsibilidade (clixs, estereotipos,lugares comns) como a orixinalidade gratuta.1.b) A coherencia discursiva: a sucesin de enunciados do texto debe presenta rasemade continuidade temtica e progresin informativa, e non introducir contradicins. 1.c) A organizacin da informacin:estruturacin do texto (e. g., introducin, desenvolvemento, conclusins), argumentacin, organizacin en pargrafos.

2) Adecuacin lxico-gramatical: 1 punto. Valorarase a capacidade de construcin de textos adecuados situacin (formal) enque estes se producen. Requrese un apropiado manexo dos rexistros da lingua, tanto nas escollas lexicais como no emprego das

construcins gramaticais. Deben evitarse tanto os trazos propios da oralidade e dos textos espontneos e non planificados como


24/34

os que amosan un requintamento afectado. Bo manexo dos recursos cohesivos, tanto gramaticais como lxicos.

3) Correccin ortogrfica e gramatical: 1 punto. Valorarase non s o correcto dominio da ortografa senn tamn dos signos depuntuacin e da gramaticalidade das construcins sintcticas e das escollas morfolxicas, desde o punto de vista do galegoestndar. No caso de textos cunha extensin manifestamente menor solicitada, ao punto de dificultar a sa avaliacin consonteos criterios expostos, esta circunstancia dar lugar a unha diminucin proporcionada da valoracin global da pregunta.

4. Na lia 4 aparece a terminacin -n (peirn) caracterstica dun determinado bloque dialectal do galego. Identifica ese bloque esinala outras tres caractersticas propias desa zona. [1 punto] Pola correcta identificacin do bloque (occidental): 0.4 puntos. Porcada unha das caractersticas propias da zona: 0.2.

5. Analiza sintacticamente: O rapaz debecase por bicalo a fartar (l. 12). [1 punto]

Valorarase a correcta identificacin das funcins oracionais e das categoras ou unidades sintcticas que as desempean.Admtese calquera modo de representacin da anlise as como as diversas terminoloxas, sempre que se empreguen de xeitocoherente. tems de referencia na correccin:

1. O rapaz: FN - Suxeito

2. Debecase: Verbo - Predicado (ou Ncleo da FV-Predicado)

3. Se: Ollo: trtase dun se lxico (v. pron.), que non desempea funcin sintctica ningunha

4. Por bicalo a fartar: FPrep - Complemento preposicional (ou suplemento ou terminoloxa afn)

5. Bicalo a fartar: Oracin (ou FV) - Termo/Complemento da FPrep.

6. Bicar: Verbo - Predicado (ou Ncleo da FV-Predicado)

7. -lo (=o neno): Pron. (ou FN)CD

8. A fartar: Loc. Adv.CCIRC de Cantidade (de bicar, non de debecase!)

Pola correcta identificacin das funcins: 0.8 puntos = 0.1 por cada tem. (No tem 3 sumarase cando non se atriba funcinsintctica ningunha ao cltico)

Pola correcta identificacin das categoras ou tipos de unidades: 0.2 puntos no conxunto da anlise.

6. Contesta unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 200-250 palabras). [1 punto]

a) Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vas de normalizacin.

b) As funcins sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuzos lingsticos: a sa repercusin nos usos.

Agrdase unha resposta concisa e asemade completa, acorde coa propia puntuacin da pregunta e co tempo de que se dispnpara o exame. Valorarase a adecuada seleccin e presentacin da informacin mis relevante sobre o tema escollido, evitando asdivagacins e as xeneralidades pouco informativas. A pesar de tratarse de preguntas pechadas preestablecidas, esprase que o/aalumno/a constra o seu propio texto de maneira personalizada. Penalizaranse (ata 0.25 puntos) as respostas que evidencien unhapura reproducin memorstica de textos non-persoais.

7. Contesta unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 400 palabras) [2 puntos]

a) A Nova Narrativa galega. Caractersticas, autores e obras representativas.

b) A poesa de vangarda. Caractersticas, autores e obras representativas.

Valorarase a adecuada inclusin dos seguintes elementos sobre o tema escollido:


25/34

a) Informacin acerca do contexto (acontecementos histricos, grupos, influencias, iniciativas, tendencias, etc.)

b) Informacin acerca dos principais autores dun perodo ou corrente. Esta informacin non s debe facer referencia sprincipais obras senn tamn aos trazos que caracterizan cada un dos autores.

c) Informacin acerca do que un grupo, autor ou poca supuxeron na historia da literatura galega.

Non se considerarn correctas respostas que consistan nunha mera listaxe de autores e obras. A pesar de tratarse de preguntaspechadas preestablecidas, esprase que o/a alumno/a constra o seu propio texto de maneira personalizada. Penalizaranse (ata0.5 puntos) as respostas que evidencien unha pura reproducin memorstica de textos non-persoais.

OPCIN 2

Coa ofensiva chegaran algns personaxes novos, sobre todo cooperantes. Un deles estvome explicando o psima que era ainformacin que se reciba en Espaa sobre o conflito. O feito de que eu fose, entre moitos outros, un dos que escriban esainformacin, non pareceu afectarlle o mis mnimo. Para el, os xornais estaban cheos de mentiras e manipulacins. Que xornaisla? En realidade, confesou, ningn. Por que? Porque estaban cheos de mentiras e manipulacins. Tia outras fontes deinformacin? Non, en realidade non. Pero intuitivamente, saba que o que contabamos, fose o que fose, era mentira. curiosocanta xente hai no mundo que pensa deste xeito. A mido riamos cavilando na realidade do traballo dun correspondente nun

conflito. Pareca que s ns sabamos que tratar de decatarse de algo en medio do caos informativo, as limitacins fsicas e detempo, eran factores de distorsin da informacin moito maiores que a presin da lia editorial dos nosos xornais que, se exista,era errtica e fcil de esquivar. Escapulinme del e sumeime ao grupo dos xornalistas. Estaban bbedos, falando en serio deorganizar ns tamn un equipo de ftbol para enfrontarse s espas. Estabmolo pasando todos ben, mais, inevitablemente, noneramos quen de gozalo. A guerra volva unha e outra vez s conversas, anda que intentsemos escorrentala, polo menos porunha noite, como quen intenta escorrentar unha mosca.

M. A. Murado, Fin de sculo en Palestina.

1. Sinala de maneira xustificada cal a intencin do autor do texto: [1 punto]

a) Denunciar a manipulacin da informacin nos medios de comunicacin

b) Denunciar as guerras que afectan humanidade

c) Denunciar o tpico de que os medios de comunicacin manipulan a informacin

Esprase que o/a alumno/a sexa quen de identificar a intencionalidade do texto entre as tres opcins propostas. Polaidentificacin da opcin correcta (c): 0.5 puntos.Pola adecuada xustificacin da escolla: 0.5 puntos.

2. Indica o significado que teen no texto as seguintes palabras: manipulacin (l. 4), intuitivamente (l. 6), correspondente (l. 8),errtica (l. 11), escapulirse (l. 12). Non son vlidas as respostas s con sinnimos. [1 punto]

Por cada palabra ben definida concederanse 0,2 puntos.

Pretndese valorar que o/a alumno/a coeza o significado que ten no texto a palabra indicada e que sexa quen de explicar este

significado. Non precisa unha definicin lexicogrfica rigorosa, mais non ser vlida a resposta cando s contea sinnimos oua traducin a outra lingua.

3. Redacta un texto sobre as posibilidades que teen os xornalistas de ofreceren unha informacin obxectiva nos medios decomunicacin. (extensin aprox. 200-250 palabras) [3 puntos]

Criterios de correccin: vxase opcin 1.

4. Estabmolo pasando todos ben (l. 14): Segmenta os constituntes morfolxicos das palabras que integran esta oracin eidentifica o valor de cada un deles. [1 punto]

Est(a)/b/mo/lo pas(a)/ndo tod/o/s ben (total: 10 tems)

0.1 puntos por cada morfema correctamente segmentado e identificado. Se a identificacin do valor non correcta, 0.05 puntos.Non se considerar resposta completa indicar, p. ex., ba: sufixo (ou morf. flex.) de tempo e modo; debe especificarse: sufixo


26/34

(ou morf. flex.) de tempo e modo: pret. imperfecto de indicativo. No caso dos verbos considerarase igualmente correcta aanlise delimitando ou sen delimitar a vogal temtica como morfema de seu ( dicir, est/a- ou esta-; pas/a- ou pasa-); en calqueracaso puntuarase 0.1 por tem.

5. Fxate ben: Que xornais la? (l. 4) e Tia outras fontes de informacin? (l. 5-6) son oracins interrogativas de das clasesdistintas. Que diferenzas hai entre un e outro tipo de preguntas? [1 punto]

Esprase que identifique as diferenzas de forma e contido entre as chamadas interrogativas totais e parciais (ou polarizadas e nonpolarizadas). Mis que a precisin na terminoloxa con que se denominan, interesa a correcta presentacin desas diferenzas.Asignarase un mx. de 0.5 puntos por cada interrogativa ben descrita. (V. NOTA FINAL)

6. Contesta unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 200-250 palabras). [1 punto]

a) Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vas de normalizacin.

b) As funcins sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuzos lingsticos: a sa repercusin nos usos.


7. Contesta unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 400 palabras) [2 puntos]

a) A Nova Narrativa galega. Caractersticas, autores e obras representativas.

b) A poesa de vangarda. Caractersticas, autores e obras representativas.


CORRECCIN LINGSTICA

En ambas as opcins, ademais dos contidos conceptuais tamn se ter en conta a correccin lingstica do exame, polo que sobrea cualificacin global se poder descontar ata un mximo de 2 puntos por erros. Estes podern ser:

- Moi graves: Solucins alleas sistema lingstico do galego (tempos compostos, mala colocacin dos clticos...). Desconto 0,2puntos c/u.

- Graves: Solucins ortogrficas contrarias norma lingstica (b/v, h, y), acentuacin diacrtica.... Desconto 0.1 c/u.

- Leves: Solucins galegas alleas ao estndar vixente. Acentuacin non diacrtica. Desconto 0.05 puntos c/u. Os castelanismostern consideracin, segundo os casos, de erros graves (ex. calle) ou leves (ex. peine)

Estas penalizacins non se aplicarn sobre a pregunta 3, xa que van includas na propia valoracin dapregunta.________________________________________________________________________________________________

NOTA: As preguntas n 5 de ambas as opcins presentan dous tipos de orientacin posible nas cuestins de gramtica. A daopcin 1 unha anlise sintctica tradicional. Por contra, a da opcin 2 ten unha orientacin de gramtica comunicativa /comprensiva, mis adecuada para a avaliacin da capacidade de reflexin metalingstica.

No exame podern formularse preguntas dun ou doutro tipo (e, obviamente, pode ser o caso de que nalgn exame non haxaningunha pregunta de sintaxe!). Para orientacin do profesorado, presntanse a seguir exemplos de posibles tpicos gramaticaisformulados desde esta orientacin comunicativa, na lia do que aparece na opcin 2 do modelo de exame:

Comenta as diferenzas formais (/sintcticas) e de contido entre a seguinte parella: Mara leu o libro / O libro foi lido por Mara

Comenta as diferenzas formais (/sintcticas) e decontido entre a seguinte parella: Mara comeu o queixo / Mara comeu noqueixo

Comenta as diferenzas formais (/sintcticas) e de contido entre as seguintes oracins: Mara alta / Mara a alta / Mara est


27/34

alta

Comenta as diferenzas de contido entre as variantes (a, b e c) que seguen. Refrete tanto aos verbos (estar, ir) como s frasesque aparecen tras eles. Que funcin diras que desempea cada unha delas? (Mara non puido vir porque) a) est vella, b) vai vella, c) vai a un bautizo

Que tipo de resposta se espera? O que se demanda neste tipo de preguntas vn ser sempre a fin de contas un comentario de: a)as diferenzas formais / sintcticas entre exemplos dados e b) as diferenzas de contido que esas diferenzas formais expresan. As,na primeira das opcins propostas (Mara leu o libro / O libro foi lido por Mara) esprase unha caracterizacin das activas frontes pasivas partindo das diferenzas formais (como son?) e chegando s diferenzas funcionais ou de contido (que expresan?, paraque se usan unhas e outras?). Concretamente:

Caracterizacin formal: o CD da activa pasa a SU da pasiva; o SU da activa pasa a CAx da pasiva, con por (ou non aparece;cousa que non ocorre no exemplo); verbo coa forma ser + participio.

Caracterizacin funcional: a voz como mecanismo para mudar a orientacin comunicativa da mensaxe: dicimos Mara leu olibro cando estamos a falar de Mara; dicimos O libro foi lido por Mara cando do que falamos do libro. (i. e., muda o Tema;non estritamente necesario empregar o tecnicismo). [Tamn se podera aludir pasiva como mecanismo para construroracins impersoais, omitindo o CAx (O libro foi lido); pero como o exemplo dado non impersoal, non sera unha informacinnecesaria para considerar correcta a resposta]

Mis propostas de modelos de exame en maio de 2010LINGUA GALEGA E LITERATURA II

OPCIN 1Non morrerei na casa en que nacn,nin talvez na parroquia, e outra lousaconxelar omeunome sobre minlonxe do sitio ondemeupai repousa.

Non cantarn para min as rumorosascarballeiras da infancia (se anda quedan),nin aquel vento gastar as piadosasletras que contra o olvido me concedan.

Quen saber daquela onde estou eu,se esta cadea non se continaque prende un home terra en que naceue onde xa terra tanta xente sa?

Onde estarn os netos dosmeusfilloscando omeucorpo cre xa pampillos?

Dario Xohn Cabana, Canta de cerca a morte, 1994

1.- Ponlle un ttulo a este poema e fai unha sntese del. [1 punto]2.- Indica o significado que teen no texto as seguintes palabras: lousa (verso 2), repousa(verso 4), carballeiras (verso 6), concedan (verso 8),pampillos (verso 14). Non son vlidas

as definicins s con sinnimos. [1 punto]3.- Expn a ta opinin sobre as vantaxes e inconvenientes de que nos desvinculemos dolugar onde nacemos e onde temos os nosos pais. (Extensin aprox. 200-250 palabras) [3puntos]4.- Fxate nos catro posesivos que aparecen destacados no texto (en negria e subliados) eresponde as seguintes cuestins: [1 punto]a) Cal a razn de que un deles non vaia precedido de artigo? Sera correcto que o levase?b) Os outros tres posesivos que levan artigo: poderan ir sen el nalgn caso? Por que?5.- Localiza no texto catro elementos que desempeen a funcin de obxecto directo. [1 unto]6.- Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 200-250palabras) [1 punto]a/b) Poer das preguntas da listaxe de sociolingstica vixente7.- Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 400 palabras)

[2 puntos]a/b) Poer das preguntas da listaxe de literatura vixente


28/34

OPCIN 2Iqbal Masih tia como nica posesin os seus doce anos. Aos catro foi vendido por 600 piastras

menos de quince dlares para traballar nas industrias tecels do Paquistn. Iqbal teca alfombrasdurante doce horas ao da a cambio de tres centavos.

Un da, o pequeno rompeu os fos que o ataban s tecedeiras e converteuse na voz da denunciados millns de nenos escravos do mundo. Cos premios recibidos abriu unha escola na que queraaprender para facerse avogado. A sa loita fixo que pecharan varias empresas nas que traballaban como

escravos nenos e nenas pero, tamn, que puxeran prezo sa pel.O da 16 de abril de 1995, Iqbal caeu abatido a balazos polas costas cando pedaleaba na sa

bicicleta. As mafias tapiceiras paquistans non perdoaron a sa voz, unha voz que xa se escoitarainternacionalmente, mesmo na ONU. Dende entn, o da 16 conmemrase en todo o mundo o dainternacional contra a escravitude infantil.

A trxica historia de Iqbal non , por desgraza, unha excepcin. Segundo Unicef, no mundo haiuns 250 millns de cativos forzados ao traballo. Minas, canteiras, tabaqueiras, fbricas de tixolos,tecedeiras, o agro... Os corpos infants son utilizados como man de obra barata para satisfacer a fameinsaciable do capitalismo.

Nenos-soldado. Nenas-prostitutas. Nenas-obreiro. Nenos-sida. Nenos-venda de rganos. Nenas-

pegamento. Nenos-ra. McDonalds e Disney son citadas pola Axencia de Informacin para Amrica

Latina como multinacionais que empregan a menores para fabricaren xoguetes. Os nenos dos pasessubdesenvolvidos cosen as pequenas pezas coas que os nenos occidentais tecen os seus soos. Os

alicerces da ilusin.

Rosa Aneiros, El Progreso, 18-04-2006.

1.- Sinala a estrutura do texto. [1 punto]2.- Indica, de maneira xustificada, cal a intencin principal da autora do texto: [1 punto]a) Denunciar a trxica historia de Iqbal Masih.b) Denunciar a inxustiza da explotacin e a escravitude infantil.c) Amosar as diferenzas entre a vida dos nenos nos pases pobres e nos ricos.3. Expn de xeito crtico a ta opinin sobre as ideas que aparecen no texto. Ten en contatamn as vantaxes que as prcticas descritas supoen para a nosa vida coti. (Extensinaprox. 200-250 palabras) [3 puntos]4.- Define os fonemas consonnticos que atopes nas seguintes palabras: fixo (lia 6),prezo(lia 7). [1 punto]

5.- Analiza sintacticamente a seguinte oracin: O pequeno rompeu os fos que o ataban stecedeiras e converteuse na voz da denuncia. [1 punto]6.- Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 200-250palabras) [1 punto]a/b) Poer as mesmas preguntas da opcin 17.- Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 400 palabras)[2 puntos]a/b) Poer as mesmas preguntas da opcin 1NOTA: Os nmeros de lia corresponden ao documento orixinal do exame (setembro 2008)que se pode atopar en CiUG >Probas de acceso > PAU LOE > Exames e solucins > 2008.

POSIBLES PREGUNTAS ALTERNATIVAS:A modo de exemplo, na opcin 2, no canto das preguntas 4 e 5 (gramtica) propostas poderanpoerse outras como as seguintes (a primeira era unha das que aparecan no exame de 2008):

4.- Avogado(lia 6), soldado(lia 16) e obreiro(lia 16) pertencen mesmo campo semntico.Indica outros 10 termos que pertenzan a este mesmo campo semntico.5. Comenta o usa de preposicin ae a posibilidade de suprimila no seguinte exemplo:

As multinacionais empreganamenores para fabricaren xoguetes(lia 19)


29/34

II. EXAMES DAS PAU DE 2010

LINGUA GALEGA E LITERATURA II.XUO 2010 PAU

OPCIN 1

Era un cabalo sumarsimo, sen mis rganos que os estritamente indispensables para alocomocin, sen ningn de nutricin, que sen dbida perder por non lle seren tiles, por seren se cadraindignos do cabalo perfecto, que nin debe comer, nin beber, nin arder, senn somentes correr: uncabalo reducido a unha soa funcin, un cabalo rigorosamente cientfico.

Era un cabalo pantasma, tan lixeirsimo na sa masa coma nos seus movementos. Sostasenas sas catro patas por un verdadeiro milagre de levitacin, e tan pouco pesaba que non deixaba naterra a marca das pisadas. Voaba como unha palla no vento...

Moralmente era un asceta o cabalo do mdico de Abrantes. Pode que antes tivera pecadomoito, mais de tdolos xeitos foi para el unha Tebaida expiatoria e santa. Facer, fixo mritos deabondo para conquerir un ceo, ou polo menos un limbo axeitado sa alma de besta padecente. Era unfaquir que viva do xaxn, nica mantenza que lle daba a Providencia, que o que o mdico non lle dabasenn traballo.

Aquela besta heroica viviu en Abrantes a epopea da fame, sen protesta, sen unha queixa, senrincho nin couce ningun soubo apreciar as virtudes excelsas daquel ser singular.

Vicente Risco, Os europeos en Abrantes, 1927

1. Sinala a estrutura do texto, indicando os ncleos de contido de cada parte (1 punto)2. Indica, de maneira xustificada, cal cres que o punto de vista que adopta o autor na descricin

do cabalo: a) obxectivo e realista; b) subxectivo e idealizado; c) irnico e humorstico. (1punto)

3. Elabora un breve relatorio expoendo o cambio nos usos do cabalo no paso da sociedadetradicional moderna; comprao co caso dos seus parentes o asno e a mula. (Extensin aprox.200-250 palabras) (3 puntos)

4. Indica se aberta ou pechada a vogal tnica das seguintes palabras: rganos, perfecto, asceta,mritos, abondo, besta. (1 punto)

5. Identifica as das seguintes construcins sintcticas e responde (1 punto)(a) sen mis rganos que os estritamente indispensables(b) tan lixeirsimo na sa masa coma nos seus movementosSera posible que aparecesen en vez de que e coma outros nexos? Cales? Xustifica a resposta.

6. Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 200-250 palabras) (1punto):a) Historia da normativizacin: a construcin da variedade estndar. Interferencias edesviacins da norma.b) O galego de 1936 a 1975: caractersticas lingsticas fundamentais. Contexto histrico esituacin sociolingstica.

7. Responde unha destas das preguntas (escolle s unha; extensin aprox. 400 palabras) (2

galego todo 2011

Documents