C.E.I.P. “A RÚA” Curso 2012/13 Número 49

SUBVENCIONADA POLA CONSELLERÍA DE EDUCACIÓN E NORMALIZACIÓN LINGÚÍSTICA

FLORA

E

DO

FAUNA

NOSO

ENTORNO

FALADEIROS Nº 49

SU

MAR

IO EDUCACIÓN INFANTILE. Infantil 3 anos, 2E. Infantil 4 anos, 3-4E. Infantil 5 anos, 5-6

PRIMARIA1º e 2º de Primaria, 7-153º de Primaria, 16-204º de Primaria, 21-25 e 285º de Primaria, 29-336º de Primaria, 34-41

DÍA DAS LETRASGALEGASRoberto VidalBolaño, 26-27

ESPECIALISTAS, 42-43BIBLIOTECA, 44ANPA A RÚA, 51

FALADEIROS 1

Editorial

DESPEDIDAA NOSA AMIGA,

52

COLABORACIÓNCO C.E.I.P DO HÍO, 49-50

Unha vez lin: “O patrimonio dunha comunidade é esencial para que os seus membros podanpreservar a súa identidade e autoestima, se beneficien da súa diversidade e da súa his-toria e que entre todos podan construír un futuro mellor”. Quen dixo esta frase era unhadestacada científica da organización UNESCO, da que non recordo o seu nome. Creo queé unha chamada para salvagardar a nosa diversidade, a nosa cultura, a nosa historia...Peronon sempre foi así, noutro tempo os montes, as fragas, as plantas, as árbores e os animaisocuparon un lugar moi importante na nosa vida.

Co traballo que este curso dedicamos ó “Tema Núcleo” o que quixemos foi volver a apre-ciar estas facetas que por un lado están a desaparecer da nosa vida.

Como todos os anos, saúdos e parabéns aos alumnos e alumnas de 6º curso que este anonos abandonan para seguir os seus estudios. Non vos esqueceremos e estaredes semprecon nós!. O CEIP A Rúa será sempre a vosa casa!

Por último, queremos agradecer a nosa compañeira Chus os seus anos de traballo, ami-zade, paciencia, amabilidade... que nos dedicou en todo momento e que en este curso nosdeixa para disfrutar dun máis que merecido descanso. Sempre estarás con nós e entrenós.

2 FALADEIROS

E. INFANTIL - 3 ANOS

O DÍA 19 DE DECEMBROCELEBRAMOS NO COLE ACHEGADA DO NADAL. OS NENOS DE INFANTIL

AGARDABAMOS IMPACIEN-TES A CHEGADA DOS REISMAGOS PARA PODER DAR-LLE A CARTA CON TODOS

OS NOSOS DESEXOS.

E OS REIS, QUE SABENQUE SOMOS MOI BOS, DÉ-RONOS UNS CARAMELIÑOS.

¡POR FIN VIÑERON!¡XA ESTABAN AQUÍ!

UN A UN,IAMOS ENTRE-GÁNDOLLE ANOSA CARTA .

FALADEIROS 3

E. INFANTIL - 4 ANOS

O venres 8 de febreiro celebramos nocole a festa do Entroido. Comezamosdegustando produtos típicos destasdatas como orellas, filloas que osnenos e nenas trouxemos da casa. Es-

taba todo ri-quísimo!!!

Despois em-pezamos aprepararnospara o des-

file. Este ano, tendo en conta o temanúcleo do centro, disfrazámonos de trasnos do bosque. Puxemosos nosos disfraces e fixemos un desfile ao redor do colexio. Que guapos íamos!!!

Ao remataro desfilecantamos anosa copla“Os trasni-ños” que levabamos ensaiando toda a

semana. E, por último, vimos a queima do meco que se realizouno patio.

O ENTROIDO

4 FALADEIROS

E. INFANTIL - 5 ANOS

Na clase de catro anos realizamos unha plantación dentrodo noso obradoiro da natureza. Uns plantamos lentellas(porque quero saber como son, porque me gustan moito…) eoutros plantamos fabas (porque son máis ricas, porque sonmáis grandes e a planta será máis grande, porque non ascomín nunca…). A miúdo coidámolas, regámolas e observámolas para vercomo van crecendo. Deste xeito puidemos comprobar se se cumprían ou non asnosas ideas iniciais: as fabas saen de máquinas e as lentellasestán no supermercado porque as leva alí un señor.

OBRADOIRO DA NATUREZA

MAGOSTOE. INFANTIL - 5 ANOS

FALADEIROS 5

“MEDRANDO XUNTOS”OS NENOS/AS DE INFANTIL ESTAMOS APRENDENDOMOITAS COUSAS SOBRE AS PLANTAS E OS ANIMAISDO NOSO ENTORNO. DENDE AS NOSAS AULAS PODE-MOS OBSERVAR OS CAMBIOS QUE SE PRODUCEN NANATUREZA, AS ÁRBORES, AS SÚAS FOLLAS E AS DIS-TINTAS CORES QUE TEÑEN EN CADA ESTACIÓN DOANO, OS ANIMAIS, COMO OS PARRULIÑOS, QUECADA ANO NOS VISITAN COA PRIMAVERA, PEROADEMÁIS ESTE ANO SAÍMOS UN POUCO MÁIS AFÓRA DO NOSO PATIO: O RÍO SAÍÑAS ESTÁ SENDOUN LUGAR MOI ESPECIAL PARA O COÑECEMENTO DAFLORA E DA FAUNA DA NOSA COMARCA.

UN GRUPO DEALUMNOS DE 5ºCURSO E OSNENOS/AS DE 5ANOS, DECIDI-MOS XUNTARNOSPARA LIMPAR ERECOLLER.TODO O LIXOQUE RODEABA ONOSO RÍO.....ENCHEMOS MÁIS

DE TRES SACOS DE PAPEIS, PLÁSTICOSE ENVASES DETODO TIPO....

DESPOIS DE LIMPAR E LIBRAR DE“MALAR HERBAS” O ENTORNO DORÍO, DECIDIMOS DELIMITAR A SÚAMARXE CON PEDRAS PARA MELLO-RAR O SEU ASPECTO.

E DESPOIS DUNHAS XORNADAS DE TRABALLO,ASÍ DE FERMOSO QUEDOU O NOSO RÍO...

6 FALADEIROS

1º CICLO

FALADEIROS 7

1º CICLO

Os nenos/as de 1º Ciclo fi-xemos este mural confotos de animais do nosocontorno. Este ano a clasedos nenos/as de 1º é a das“margaridas” e a dosnenos/as de 2º é a dos“gatiños”.Os pais e as nais axudá-

ronnos a facer as fotos, tamén adornamos o mural con debuxos demargaridas e de gatiños.

Esta é a in-formación da

GAIVOTAque completa-

mos entretodos e todas

despois debuscar infor-mación coaaxuda das

nosas fami-lias.

TEMA NUCLEO

8 FALADEIROS

1º CICLO

Esta é a recreación que fixemos entretodos e todas do recitado “Xan Pericán”.Nós titulámolo:

RAMÓN TARDÓN

Ramón tardónenriba dun avión,o avión era fortetirouno no monte,o monte era escurotirouno no muro,o muro era durotirouno nun tubo,o tubo era quentee nel había xente,a xente choraba

e Ramón a consolaba.

FALADEIROS 9

1º CICLO

A FESTA DO ENTROIDO NO COLEXIO

NO COLEXIO DE A RÚA CELEBRAMOS A FESTA DOENTROIDO O DÍA 8 DE FEBREIRO.AO ENTRAR FIXEMOS TAREFAS, DESPOIS MEREN-DAMOS FILLOAS, ORELLAS, GALLETAS... CANDOREMATAMOS FOMOS AO RECREO.MÁIS TARDE NOS DISFRAZAMOS DE GATIÑOS,DESFILAMOS, CANTAMOS A COPLA E POR ÚLTIMOQUEIMAMOS O MECO.PASÁMOLO MOI BEN.

1O FALADEIROS

1º CICLO

FAI MOITO TEMPO UNHA NENA ATOPOU UNHA CASAVELLA NUN BOSQUE. ENTROU E VIU QUE ESTABAESCURA COMO A NOITE. DE REPENTE APARECEUUNHA PANTASMA , A NENA SAIU CORRENDO E ES-CONDEUSE DETRÁS DUN CASTIÑEIRO.AO POUCO TEMPOABRIUSE UN OURIZOE CAEULLE UNHACASTAÑA ENCANTADANA CABEZA. BERROUFORTE E EMPEZOU AVER PANTASMIÑAS PE-QUENAS ARREDORDA CABEZA. DESPOISCONVERTEUSE NUNHABRUXA FEA CUNHAVERRUGA NO NARIZ.SAIU VOANDO NUNHAPOLA DE ÁRBOREENCANTADA E ATO-POUSE CUN MORCEGO. FIXÉRONSE AMIGOS E FORONBUSCAR A PANTASMA. ENTRE OS TRES DEDICÁRONSEA ASUSTAR A TODAS AS PERSOAS QUE ENTRABANNO BOSQUE A NOITE DO SAMAÍN.E COLORÍN COLORADO ESTE CONTO ENCANTADOESTÁ REMATADO.

FIN

O BOSQUE ENCANTADO

FALADEIROS 11

1º CICLO

ACRÓSTICOSAN GALERÍAS DEBAIXO DA TERRAS SOLDADOS NON DEIXAN SAÍR ÁS CRÍASAÍÑAS HAI NOS FORMIGUEIROSOI UNIDAS TRABALLAN

MOS ESTUDIALASARDAN A SÚA COMIDA PARA O INVERNONDAN FACENDO RINGLEIRASEIS PATIÑAS TEÑEN

O ATO É MAMÍFERORAÑA COAS SÚAS ZARPASEÑEN BIGOTES GATOS SON OVÍPAROSON XOGUETÓNS

AS

NO

SAS

AD

IVIÑ

AS

12 FALADEIROS

1º CICLO

Fai moito tempo un zapateiro vello estaba cosendo uns zapatos, men-tres escoitaba música clásica. Pasou un bo rato e entrou na zapateríaun señor que quería arreglar unha chancleta que se lle rompera oano anterior.

O ZAPATEIRO

Mentres falaban, entrou un ladrón e rouboulle algúns pares de za-patos e a máquina rexistradora. O zapateiro, que viu todo o queaconteceu, colleu a súa bici e saíu a toda mecha detrás do ladrón.Cando case estaba a punto de collelo, pinchóuselle unha roda e o ladrónfuxiu a fume de carozo.

FALADEIROS 13

1º CICLO

O 17 de abril veu á biblioteda do colexio de A RúaAnxo Moure, contounos o conto que se titulaba"O carballo con botas". Recordounos que temos que

respectar ecoidar asárbores. Foi moi di-vertido. Bai-l a m o s ,cantamos er e p e t imo smoitas pa-labras. Par-t i c i p a r onNerea, Adri,A ï c h a . A sp r o f e st a m é nbailaban.

14 FALADEIROS

1º CICLO

Na noite do cinco de xaneiropasou a cabalgata de Reis porCangas e outras cidades. OsReis ían en carrozas grandesacompañados de nenos e

nenas. Cando pasaban tirabancaramelos.

FALADEIROS 15

COUSAS DE GATOSO nome ciéntifico do gato doméstico é Felix catus. Son vivíparos. Son de-

predadores, poden alimentarse de animais de diferentes especies. Nor-

malmente un gato pesa entre 2,5 e sete quilos. Sen embargo existiron

casos de gatos que superaron os 23 quilos por unha mala alimentación. Os

gatos domésticos machos teñen unha esperanza de vida entre 12 e 14 anos,

mentres que as femias soen vivir dous anos máis. O gato que máis tempo

viviu ata o de agora foi 36 anos. Poden saltar aproximadamente de 2,5

a 3,5 metros de altura. Hai docenas de razas. Algúns non teñen cola.

Os gatos durmen de 16 a 18 horas diarias.

Hai unha crenza de que a maioría dos gatos brancos cos ollos azúis son

xordos.

Os bigotes sérvenlle para medir as distancias

Os gatos teñen cinco garras nas patas dianteiras, nas traseiras teñen

catro.

Non só os gatos machos teñen bigotes, tamén os teñen as femias.

O gato é un animal doméstico pero tamén hai salvaxes e rueiros.

Hai gatos de distintas cores e tamaños, tamén de pelo longo e pelo curto.

A todos lles encanta estar ao aire libre.

Se un gato levanta a cola e a mantén totalmente estirada cara arriba

significa que te está saudando. Cando se frota contra ti é porque te está

amosando como parte do seu territorio. Fanlles máis caso as mulleres que

aos homes porque reacionan mellor ante un ton de voz agudo. Teñen unha

excelente visión nocturna. Despois de comer lávanse inmediatamente.

Ten 32 músculos en cada orella ademais funcionan como antenas para-

bólicas que se dirixen cara a fonte de son. Todos os gatos nacen cos ollos

azúis e despois cambian de cor. Non poden tomar alimentos doces. Os

gatos tricolores sempre son femias.

Se deixas caer un gato, sempre cae de pé.

O gato camiña e corre movendo as patas dianteira e traseira do mesmo

lado. Só o camelo, a xirafa e o gato teñen estas particularidades.

1º CICLO

POESÍAHabía unha vez un gatoque durmía nun zapato.

Había unha vez un coello que saltaba como un vello.

Había unha vez unha bruxaque voaba como unha curuxa.

Había unha vez unha bolboreta que dicía todo ó pé da letra.

Había unha vez un esquíoque tiña sempre moito frío.

Había unha vez unha lavandeiraque voaba xunto a unha bandeira.

Había unha vez un gorriónque voaba como un avión.

Había unha vez un merloque encontrou moito diñeiro.

Había unha vez un parrulo que quería ser moi chulo.

Eu vin a unha xoaniñafalando cunha galiña.

Miguel coñece a un ratoque vive nun burato.

Había unha vez unha bruxaque voaba como unha cuxa.

Nos sabemos dun xabarilque pasea por Marín.

Eu miro a unha abella que pasea cunha vella.

3º DE PRIMARIA

16 FALADEIROS

FALADEIROS 17

3º DE PRIMARIA

18 FALADEIROS

1.-Ainda que a miña apa-

rencia é moi seria, e sem-

pre vou vestido de loito, nas

noites de verán cantando e

cantando, eu disfruto.

Quen son? __________

2.- Son amiga da lúa, non

me gusta o sol, e cando

amañece, apago o meu

farol

Quen son? __________

3.-Vivo no bosque, trepo aos

arbores,como piñóns. E,

anque non teño as,parece

que bo como os avións.

Quen son? _____

4.- Asusto coas pinzas e

fuxo por detrás.

¿Quen son? ________

5.-Son pequeno e vivo na

mazá. Empezo polo V e

acabo polo E.

¿Quen son? _________

6.- É do tamaño dunha

noz, sube a costa e non ten

pes.

¿Quen é? ______

7.- É unha planta herbá-

cea, non é dente nin é

león. E con ela gústanos

xogar e gústanos soprar.

Que é? __________

AS NOSAS ADIVIÑAS

8.- Verde nace, verde se

cría, e sube os troncos

cara arriba.

¿Que é ? ______

9.- Teño grandes ollos,

corpo cuberto de plumas.

Vexo mellor pola noite e

xiro de todo a cabeza.

¿Quen son ? _______

10.-Son unha planta herbá-

cea, que medro en moitos

lugares e sé me tocas, haste

rascar porque pico.

Quen son? _______

11.-Parézome a un vam-

piro. Aínda que voo non

son ave, son mamífero.

Quen son?__________

12.-Adiviña,adiviñanza, son

verde como a lima, gús-

tame a auga como ós pei-

xes. O meu menú preferido

son as moscas que atrapo

coa miña lingua.

Quen son? __________

13.-Eu teño un animaliño

que semella un paxariño

que voa e revoa ó vento e

póusase nunha flor.

Quen son?_________

14.-Adiviña que animal é:

ten pinchos nas costas, ten

un fociño de porco, e as

patas cortiñas.

Quen son? ______

3º DE PRIMARIA

FALADEIROS 19

3º DE PRIMARIA

DITOS SOBRE ANIMAIS

E

PLANTAS

20 FALADEIROS

4 .- Despois de varios días, saíron as follaspolo oco superior.

1 .-Plantamos afaba e despois

a regamos.

2 .-Mentres nacía afaba faciamos a caixanegra: collemos unhacaixa larga e dentropuxémoslle 3 estan-tes con furados endistintos lugares. Naparte superior fixe-mos outro oco paraque entrase a luz.

3 .- Colocamos aplanta dentro e

fomos observandocomo medraba e íabuscando os ocosdende salia a luz.

EXPERIMENTO COA CAIXA NEGRA

3º DE PRIMARIA

FALADEIROS 21

4º DE PRIMARIA

RECOLLIDA DE TAPÓNS

22 FALADEIROS

ESTUDAMOSEste curso os nenos e nenas de 4º curso estudamosa poboación en Coñecemento do Medio e o aplicamosconfeccionando unhas gráficas sobre a poboación donoso pobo segundo as idades, os sexos e as nosasparroquias . Primeiro buscamos información en internee logo fixemos gráficas como as que vedes aquí:

4º DE PRIMARIA

FALADEIROS 23

GRÁFICAS

COAS

PRACTICAMOS

E4º DE PRIMARIA

24 FALADEIROS

Este ano no colexio traballamos sobre as plan-tas.Fixemos un herbario con moitas follas e que-dounos moi ben. Plantamos algunhas sementes por exemplo cas-tañas,landras,aguacates e xudias.Tamén escribimos e buscamos adiviñas, poesíase refráns sobre plantas e árbores.

4º DE PRIMARIA

FALADEIROS 25

O mércores 17 de abril viunos visitar Anxo Moure, é un es-critor amante das árbores.Dicíanos que era o carballo con botas. Ensinounos a coidaras árbores e nos preguntaba nomes de árbores .Sacaba rapazas ao escenario para interpretar persoaxes.

Contounos unha historia de amor que trataba dunha nena

(Candela de 5º) que todas as mañás preguntábanlle: quesoñou o bosque?A todas as clases regalounos un libro chamado “O carballocon botas “ .Escribiuno el.

Anxo Moure

4º DE PRIMARIA

26 FALADEIROS

ROBERTODebido o seu despido no ano 1977do banco no que traballaba, estedramaturgo veuse obrigado a con-verter o grupo Antroido na pri-meira compañía teatral galega.Tamén foi un dos primeiros direc-tores que participaron no teatroinstitucional escenografiando, coacolaboración do Centro DramáticoGalego, a súa obra “Agasallo desombras” en 1984. Ademais de de-dicarse á dramaturxia, escribiuguións para Televisión de Galicia eTelevisión Española. Incluso parti-cipou como actor en varias seriesde televisión moi coñecidas como,por exemplo, “Mareas vivas”.

No ano 2001 representou “Rosa-lía”, a obra que Ramón Otero Pe-drayo escribiu en 1958. As súasúltimas actuacións foron co grupoTeatro do Aquí, a súa compañíados últimos anos. Vidal Bolaño mo-rreu no ano 2002 en Composteladun cancro de pulmón.

Roberto Vidal Bolaño naceu en Santiagode Compostela no ano 1950. Foi escritor eactor de teatro ao que se lle dedica esteano 2013 o “Día das Letras Galegas”.Xa de mozo iniciouse no mundo do teatroda man do grupo teatral Antroido. Acudi-ron ás Mostras de Teatro de Ribadavia(1973-1980) nas que Roberto se deu a co-ñecer como dramaturgo e escenógrafo.Vidal Bolaño foi esencial no teatro galegoxa que promoveu a súa profesionalización.Foi un dos actores máis coñecidos en Ga-licia naquela época, e tamén moi impor-tante a nivel internacional.

FALADEIROS 27

VIDAL BOLAÑOA súa obra destaca polo pesimismo, a derrota eunha crítica á modernidade, tal vez influído porOtero Pedrayo que defendeu unha recuperacióndo popular. Traballou no teatro histórico arredorda figura de Rosalía de Castro; ademais unhadas súas maiores influencias foi a do teatro deValle-Inclán. Nas súas obras cóidase o diálogoco público.

Representacións destacadasVidal Bolaño destacou como actor, director, es-cenógrafo e iluminador.

Laudamuco, Señor de Ningures (1976)Bailadela da morte ditosa (1980)A Casa dos Afogados (de Miguel Anxo Fer-

nán-Vello)Rosalía (de Ramón Otero Pedrayo) (1985)Caprice des Dieux (1996)Anxeliños. Comedia satánica (1996)La Lengua de las Mariposas (1999)Mar Revolto (2001)

Obras escritas destacadasLaudamuco, Señor de Ningures (1976)Bailadela da morte ditosa (1980)Agasallo de Sombras (1992)Días sen Gloria (1992)Saxo Tenor (1993)As Actas Escuras (1994)Rastros (1998)Día que os Cífanos Deixaron de Zoar

EnsaioPerspectivas do Teatro Galego (2002)

Roberto Vidal Bolaño foiunha persoa moi intere-sante que morría polo tea-tro. Está claro que viviupara iso e, investigandosobre a súa vida, descubri-mos que traballou nunhapelícula que visionamos naclase de Atención Educa-tiva, “A lingua das bolbore-tas”, na que facía o papelde pai do protagonista.

Este escritor foi unha revo-lución para o teatro galegoxa que o levou a unha ca-tegoría superior, a nivel detoda España.

28 FALADEIROS

O 22 de abril fomos a Vigo a ver o casco vello e unha obra deteatro.

Fomos os nenos de 3º e 4º en autobúse aparcamos diante do centro comer-cial da Laxe.Vimos a casa mais antiga de Vigo que sechamaba casa “Arines o Ceta”,estive-mos dentro da Concatedral e había unsmosaicos muybonitos, estive-

mos na Praza da Constitución que da en-trada ó casco histórico da cidade e habiaun reloxo de sol, estivemos na rúa Real,onde no número 12 se imprimiu por pri-meira vez ‘’Cantares Galegos” de Rosalía

de Castro , vimos a fonte do Anxeloteque estaba na praza da Princesa ondese veía o Sireno , despois fomos me-rendar e marchamos ó teatro.No teatro vimos unha obra que se cha-maba ‘’Na percura do tesouro” tratabadun home que vivíano monte .Estaba

tocando a flauta e se atopou uhna moura queestaba peiteándose .Díxolle que tiña que su-perar catro probas para conseguir un tesoroque se atopaba na cova .Pouco a pouco foi superando as probas conaxuda dos seus amigos. Cando superou asprobas o tesouro era a moura.

EXCURSIÓN A VIGO

4º DE PRIMARIA

O PROXECTO ABALAR

FALADEIROS 29

5º DE PRIMARIA

30 FALADEIROS

Excursión a Vigo

Autora: Inés Entenza

5º DE PRIMARIA

FALADEIROS 31

5º DE PRIMARIA

32 FALADEIROS

PELÍCULA CRIADAS E SEÑORASOla a todos. Fai pouco en atención educativa, vimos a película "Criadas e Señoras" que se trata doque pasaba no sur dos EEUU no século XX coas criadas negras. O titulo orixinal da película en inglésé "The Help", porque na película as criadas piden axuda.

Despois de ver a peli fixemos unha posta en común sobre que actitudes nos chamaron a atenciónsobre como trataban os brancos ós negros:

•Os brancos non querían que os negros utilizasen os mesmos baños.•Cando dispararon a un negro, botaron ós negros do autobús e os brancos quedaron nel, achegandoa estes á súa casa. Os brancos e os negros non estaban sentados no mesmo sitio no autobús.•Había unha muller branca, unha das protagonistas, que quería ser escritora e escribiu un libro sobreos negros para a súa defensa.•Había o KKK (Kukusklan) que mataba ós negros de forma organizada.•Pasaban os criados negros en herdanza, coma se fosen obxectos.•As mulleres brancas non coidaban case nada aos seus fillos/as (e pegábanlles) , só as criadas seocupaban deles.•Había un hospital só para negros.•Tampouco podían compartir igrexa.Despois a profe leunos un texto sobre as prohibiciónsque tiñan os negros nesa época que, o lela, calqueraquedaría coa boca aberta.

Os negros tiñan prohibido:

•Sentarse a comer cos brancos.•Probarse prendas ou zapatos nuns almacéns.•Vivir en barrios brancos.•Beber auga das fontes públicas.•Nadar en piscinas públicas•Entrar nos concellos pola porta principal.•Ir a un perruqueiro branco.•Ir a un dentista branco.•Recibir unha transfusión de sangue dun doante branco.•Viaxar xunto aos brancos nos autobuses, nos trens e incluso nos ascensores.•Lavar a roupa nas mesmas máquinas que os brancos.•Casar cos brancos.•Ir a escola cos brancos.•Atuar aos brancos.•Usar a mesma sala de espera que os brancos na consulta dos médicos.•Prestar xuramento para testemuñar ante un tribunal, agás que o fixeran sobre unha biblia para ne-gros.•Ser internados nas mesmas prisións ou reformatorios que os brancos.•Entrar nos corpos policiais.•Votar ou ser candidatos a cargos políticos.•Ser enterrados xunto aos brancos nos cemiterios.

¡Meu Deus!, prohibíase aos negros gran cantidade de cousas.

Gustoume moito a película porque aprendín moito e sei que foi inxusto que os brancos trataran asíaos negros.

Autor: Ían Vilariño

5º DE PRIMARIA

FALADEIROS 33

As herbas e os cachos

• É unha tradición galega que consiste en botar herbas aromáticas nun reci-piente con auga de sete fontes deixándoas ó orballo da noite. Ó día seguinte,lávaste a cara coa auga e disque che dará boa sorte todo o ano, espantando ódemo, as meigas e as envexas.

• Herbas que forman parte do cacho: (as sete primeiras son as fundamentais,que non poden faltar)

-romeu (romero) Serve para dar masaxes e curar as inflamacións.-herba luisa Fanse infusións para curar a dor de barriga.-fiúncho (anises) Utilízase para cocer castañas. Serve para curar a dor de gases.-herba de San Xoan-fento macho-malvarosa-codeso-lirio-peineta (fento rizado)-silvas. Bótanse as que medran mirando cara ó mar. Segundo a tradición, póñense enriba do cacho para que o demo non cague nel.-malvaloca-follas de laranxeira-ourego (orégano) Serve para curar o catarro e a diarrea.-herba limona (melisa)-lavanda-xarxa (salvia)

(Texto colectivo elaborado con toda a información recollida entre todos os alumnos/as de 5º de Primaria)

Sobre as herbas anterio-res poden botarse, paraque o demo non cagueno cacho, estrugas, sil-vas ou toxos. É habitualque alguén faga dedemo e apareza unhasorpresa no cacho, poloque... ¡¡¡coidado co lugaronde se coloca!!!

5º DE PRIMARIA

34 FALADEIROS

O carballo é un árbore de folla caduca(un árbore que lle cae a folla no outono-inverno). O carballo é nativo dohemisferio norte. Os carballos esténdese tanto por zonas de clima atlántico como clima continental ou climamediterráneo. Medran en calquera tipo de terreo, tanto en chairas como en ladeiras rochosas. Caracterízansepor ser árbores vigorosas e fortes e polos froitos: as landras.

Diferentes especies de carballos son moi comúns en toda Galicia, salientando o carballo común. De feito oscarballos constitúen a formación forestal máis representativa do país: a carballeira. As carballeiras están sendodeforestadas debido a plantación de piñeiro bravo ou o eucalipto; con todo, estase incrementado a extensióndas carballeiras nos últimos anos, especialmente nas zonas do interior, igualmente esta case ameazada polaextinción, debido ós incendios, e durante os anos 60 cortáronse moitos para facer as travesas do tren.

É unha árbore de gran tamaño, que pode alcanzar 40 metros de altura e ata 2 metros de diámetro no tronco,cunha cortiza gris pálida, copa ampla, follas glabras (quere dicir que non teñen ningún pelo) flores masculinase femininas en pequenos ramos colgantes.

CARBALLO

ÁRBORELANDRA

FOLLA

EUCALIPTO

: Eucaliptus Globulus.

: Eucaliptos.

: invasora.

: Australia.

: Perenne.

: Pode chegar a máis de corenta me-tros.

: Cor castaño, aspecto cortiza lisa.

: Alargada e puntiaguda.

: ten pero non en todas as estaciónsdo ano.

: Moi rápido.

: Non se poda, crece soa.

: Adáptase a calquera solo, por-que as súas raíces poden recorrer metrosen busca de auga.

: Non se abona.

: Polas sementes.

6º DE PRIMARIA

FALADEIROS 35

CASTIÑEIROO castiñeiro é unha árbore típica dos soutos galegos, sobre todode Lugo e de toda a provincia de Ourense. A súa flor recibe onome de candea. Habitan en lugares con sombra. Tamén ató-panse nos vales e ladeiras que teñan unha temperatura tempada efresca.O castiñeiro pertence a familia das Faias, Sobreiras e Cerquiños(Fagáceas). É unha árbore de folla caduca que pode chegar amedir ata vinte metros de altura.Hai zonas de Galicia cheas deles, como a de Trives (Ourense) poronde discorre o río Navea, denantes de desembocar no río Sil, que é o principal afluente do ríoMiño. Tamén o Caurel en Lugo ten zonas cheas de castiñeiros.É unha árbore pouco común, forte e que as súas varas se utilizan para fabricar toneis e cestas.Tamén se empregan en pisos e mobles. Florece entre maio e xuño e o seu froito, a castaña, ma-dura entre setembro e outubro. Os froitos están recubertos por unha casca verde con espiñas (oourizo) de ata 4 cm. de diámetro e preséntanse en grupos de dous ou tres, ó igual que as súas fo-

llas. A casca é lisa nos castiñeiros novos e esgrezada nos exem-plares vellos.A época da recollida das casta-ñas é en novembro, e en Galiciacelébrase co magosto. A castañacómese cocida ou asada, e enmenor medida crúa.O tronco nas árbores máis xóve-nes, é liso de cor verdoso tirandoa gris, tamén é dereito e moigroso xa de cando nace; crece

rapidamente os primeiros anos, pero logo crece amodiño. Nas árbores máis vellas o tronco é oco, curto pero moi groso. O tronco pode medir ata 12 metrosde contorno, son incribles.O castaño era moi importante economicamente, a súa madeira foi moi estimada en ebanistería,para adornar escaleiras ou estatuas, e carpintería. Case todo o interior das casas era de madeirade castaño, dende as vigas ata as fiestras e mobles.Como leña, o castaño é un mal combustible. O seu froito, a castaña, fai moitos anos foi a fonte dealimentación, (cúas, secas, asadas, cocidas, de tódolos xeitos), ata que chegou a pataca e o

millo. O seu valor nutritivo é moi bo.Hai moitas variedades, máis de cenactualmente, que dependen do tamaño, época de madurar, sabor, etc.Estas variedades van ligadas ó cultivo, segundo sexa para madeira oupara comer.Utilízase tamén para menciñas, as follas e a cortiza ten propiedades as-trínxente, válido para a disentería, diarreas, e en infusión para a tose.O mel do castiñeiro, que procede da flor masculina e os usos das follassecas, que facían unha boa cama para os animais, son outras formasque se tiñan de uso de este gran árbore.Algúns produtos tradicionais, como a augardente de castaña ou a cremade castañas, non conseguen que a súa venta e a súa especie sexa efec-tiva. Isto lle leva ocorrendo ós galegos dende hai dous milenios atrás.

Javi, Lorena, Aarón, David e Helga.

6º DE PRIMARIA

36 FALADEIROS

Piñeiro é un xénero de prantas (xeralmente árboles e raramente arbustos), co-munmente chamadas pinos, pertence a familia das pináceas (que conteñen todaclase de pinos), que presentan unhas ramas que van para todos os lados con amesma ou parecida medida.O copa pode ser piramidal ou redondeada. As fo-llas teñen clorofila, mentres que as polas curtasrematan en dous a cinco follas lineares ou agullas.Os troncos masculinos brotan todo o ano. Otronco ten unha corteza dura. As sementes sonalargadas coa cabeza máis ou menos fina. Moitasespecies son cultivadas desde os tempos antigospara a súa colecta ou fins forestais, o que fai difícilestablecer as súas áreas orixinais.

A deforestación é o proceso de desaparición de bosques, normalmente causadapolos humanosdebido a tala de árbores, tanto as realizadas pola industria de madeira coma aobtención de solo para cultivos agrícolas.

Nos países máis desenvolvidos, prodúcense outras agresións como a chuviaácida que complica a supervivencia dos bosques.

Así a todo, debe terse en conta que as plantacións de reforestación non substi-túen en ningún caso o bosque, xa que este é un ecosistema que tarda décadase nalgúns casos séculos en formarse. En cambio, a reforestación no mellor doscasos é un conxunto de árbores situadas segundo unha separación artificial,entre as cales medra uha vexetación herbácea. E no peor dos casos, plántanseárbores non autóctonas.Unha consecuencia da deforestación é a desaparición de dióxido de carbono.Como medida de contención, varios organismos de reforestación axudan a re-poboación.

HOJASPINOS MADEiRA

6º DE PRIMARIA

FALADEIROS 37

SALGUEIRO6º DE PRIMARIA

Nun cálido día de verán Yoel estaba coa súa familia na praia de Rodeira. Pasaron todo o día alí. Candoanoiteceu saíron da praia e voltaron a súa casa. Yoel acendeu o seu ordenador para xogar un pouco, peroo primeiro que atopou na pantalla foi un correo do seu tío Pablo. Abriu a mensaxe e comezou a ler:Ola Yoel.Teño que darche unha boa noticia. Conseguín tres plazas nun cruceiro para que veñas cos teus pais a visitarAustralia. Tamén teño dúas habitacións reservadas para vós.O cruceiro saldrá o 23 de xuño. Non vos olvidedes!!P.D: estou desexando vervos. Bicos para todos.

Nada máis terminar de ler a mensaxe foi dicirlles os seus pais a gran noticia. Tiñan medi omes para prepa-rarse para a viaxe.

Un día chamaron á porta varias veces. Yoel foi a abrir e o único que atopou foi un can. Preguntoulle a súanai se podía quedan con el pero ela respondeu:-Dentro de dous días marchamos. Se quedamos co can teremos que deixalo só durante tres meses e estaráfamento. Terás que atopar a alguén que o queira e que poida cuidalo.

-De acordo – dixo Yoel. Pero se non atopo a ninguén que o queira, ¿que lle pasará?-Pois terá que quedarse aquí en España. Cando voltemos, se aínda está na casa, quedaremos con el.

Antes de marchar, Yoel foi visitar a súa avoa e levou o can para pasealo. Nada máis miralo, a avoa pregun-toulle onde o atopara e se podía quedar con el un par de días. Yoel contoulle que ese mesmo día marchabana Australia e pediulle que coidara do can mentras tanto.

Subiron a aquel enorme e luxoso cruceiro e despedíronse do can e da avoa. Tardaron medio mes en chegaró seu destino e, cando atracaron, o seu tío estaba a esperalos no peirao. O primeiro que fixeron foi aloxarsenun hotel próximo a un parque temático. Yoel fixouse nunha placa que dicía “FELICIDADE E COMODIDADE”,e pensou que era de cinco estrelas.

Tardaron un día enteiro en desfacer as maletas e ordenar o seu cuarto.Yoel, nada máis decatarse de que había un parque de atraccións, quixo ir canto antes. Seus pais dixéronlleque quizais fose moi caro pero o seu tío comentou que só a entrada era algo cara pois as atraccións eranbaratas. Ó final foron e pasáronno todos moi ben. Yoel subiu en moitísimas atraccións: nunha montaña rusa,nun simulador de paxaro onde se vía todo dende o ceo...

Durante o mes de agosto ían a unha gran praia con ondas enormes nas que se podía surfear pero algunhasveces tamén se corría o perigo de meterse no mar con quenllas polos arredores. Un día foron a Sidney. Polamañá Yoel e o seu tío estiveron vendo unha competición de surf mentras os seus pais miraban un gran es-pectáculo na ópera desa cidade. Pola tarde voltaron ó hotel e preparáronse para a gran excursión ó desertode Australia.

Mentras camiñaban miraron moitas bandadas de periquitos e taménvarios canguros. Pronto se fixo de noite e tiveron que acampar; mon-taron as tendas e acenderon unha pequena fogueira. Antes de durmiro tío de Yoel empezou a contar historias de medo. Ó seguinte día vol-taron á cidade.

A Yoel xa se lle acababan as vacación e tiña que facer as maletas. O4 de setembro voltaron a España, esta vez en avión. Chegaron a casadespois dunhas vacación divertidísimas, abriron a porta e alí estaba aavoa de Yoel co can nos seus brazos. Enriba deles había un cartel quedicía:“BENVIDOS”

Yoel pasara as mellores vacacións da súa vida! David

38 FALADEIROS

TALLER DE ESCRITURA - “VIAXE A AUSTRALIA”

6º DE PRIMARIA

SECCIÓN: CARTAS AO DIRECTOR

Nós cremos que se debería mellorar o parque infantil do C.E.I.P A Rúaporque no que temos só poden xogar os alumnos máis pequenos. Agora sóhai aparatos nos que os nenos maiores non podemos subir e cremos queestaría mellor ter un patio con diferentes elementos para que todos poi-damos xogar e divertirnos moito máis.Unha proposta para mellorar o patio sería poñer colchonetas, nelastodos os nenos poderían xogar e divertirse. Tamén poderiamos poñer un“columpio olla” porque nel xogarían nenos de distintas idades. Un campode fútbol con céspede sería outra boa idea, por se cae alguén que non sefaga moito dano.E estas son as nosas propostas para mellorar o patio e xogar todos xun-tos.

Nerea

Quería dar as grazas ao director por construir un comedor. É moi útilporque algúns pais van a traballar ata as catro ou as cinco da tarde, asípoden deixar no comedoraos seus fillo e non teñenque preocuparse por facera comida ou ir a buscalosás dúas e media.

Ademais así os nenos enenas, cando acaban decomer, xogan no patio axogos tradicionais como oescondite, o escondite in-glés, pita-pita alturita…

E, por último, van á biblioteca a ler libros ou a acabar os deberes.Iria

FALADEIROS 39

6º DE PRIMARIA

40 FALADEIROS

6º DE PRIMARIA

AS NOSAS CREACIÓNS

FALADEIROS 41

6º DE PRIMARIA

42 FALADEIROS

OS NOSOS

TALLERESMUSICAIS

MÚSICA

FALADEIROS 43

INGLÉS

ÑEste ano con motivo da celebración do díada paz preparamos unha actividade que im-plicou o traballo de toda a comunidadeeducativa.

Tratouse de preparar a canción “Hechocon tus sueños” de Maldita Nerea dun xeitomoi especial e o resultado foi un video.

BIBLIOTECA

44 FALADEIROS

PETI, A MASCOTA DE MÚSICA, PARTICIPA DE

AS ACTIVIDADESDO CURSO

TODAS

BIBLIOTECA

FALADEIROS 45

DURANTE ASEMANA DO23 DE ABRILFIXEMOS VA-RIAS ACTIVI-

DADESADICADAS Ó

DÍA DOLIBRO.

BIBLIOTECA

46 FALADEIROS

BIBLIOCINE

DA RUAEste ano na biblioteca,coinci-dindo coas gardas de tarde daprofe May ,levouse a cabo unhaactividade de CINE.Días antes da “cinesesión” publi-citouse con carteis anunciando apeli nas portas de acceso o colexioe no blog do Recanto deRoni.Tamén entregouse unha en-trada a cada nen@,que debíanpresentar na biblio para poderacceder a proxección.Con cada entrada os nen@s po-dían traer un invitado,xa que setratou de que fora unha activi-dade que chegara o maior nú-mero de persoas.O resultado foi moi bo e as se-sións non baixaron de 50 asis-tentes,que disfrutaron do cine nocole.

RONI E OTEMA NÚCLEO

Roni, a nosa mascota da Biblio-teca, está totalmente implicado co traballo do tema núcleo quenos ocupa este ano no colexio.Todos os nenos e nenas investi-gan sobre a fauna e a flora donoso contorno e Roni non ía sermenos.Dende o pricipio de curso Roni ,disfrazado de árbore, préstallesaxuda os nenos/as e tamén osprofes nas súas investigacións,poñendo a disposición detodos/as os libros e tamén os or-denadores da biblio con cone-xión a internet.Todo o necesariopara axudar ós peques a quedescubran o que nos rodea.

BIBLIOTECA

FALADEIROS 47

BIBLIOTECA

48 FALADEIROS

I EDICIÓN DOCONCURSO

DE FOTOGRAFÍA

FINALISTAS

GAÑADORA

COLABORACIÓNS CON OUTROS CENTROS

FALADEIROS 49

COLABORACIÓNS CON OUTROS CENTROS

50 FALADEIROS

ANPA

FALADEIROS 51

Fa i a nos lin un libro deses qu e entran a formar parte de ti sendarte de conta, coánse pola porta traseira e instálanse nos andeisdo teu corazón, e aí quedan pa ra sempre. Fálovos de “O Deus daspequenas cousas”, de Arundhati Roy.Cando me pediron que escribise un artigo para o xornal sobre Chus, case de inmediato, abríronsea nte min as páxinas amarelentas desta magníf ica novela, onde as “cousas grandes” técensedas “pequenas cousas”. Rememorei como os personaxes se aferran ás pequ enas cousas parasobrevivir á dor e á frustración.Fa la r de Chus é falar das “pequenas cousas” do cotiá: o sorriso co que nos recibe cada mañá,a tenrura con que nos fala, a comprensión con que nos escoita, os aloumiños que nos regalacando temos un mal día, a perspectiva (sempre positiva) con qu e nos fa i ver a realidade... Gozada beleza de cada minúsculo instante da súa vida, facéndonos ver a importancia das pequenascousas, dos pequenos xestos.É Para min e para todos/as os/as compañeiros/as (podo xeneralizar, sen luga r a enganarme)un referente como persoa e, por suposto, como profesional, esforzándose, colaborando e innovandoata o último día. Botarémola moitísimo de menos!!Non hai ninguén imprescindible, pero si hai persoas que veñen a este mundo para ilumina r todoó seu redor, como esas f lores que tanto lle gustan. Qu e afortunados/as fomos de poder terte ónoso carón e aprender tantísimo de ti!

Querémoste Chus!!

52 FALADEIROS

FALADEIROS Nº 49

http://ceiparua.blogspot.com/ http://ruagalego.blogaliza.org/

O equipo de Dinamización Lingüística manifesta que algúns traballos presentan incorrecións Lingüísticas propias das idades dos alumnos/as. Aíndasendo comentadas e explicadas polo profesorado responsable non foron correxidas, respectando na maioría dos casos a presentación orixinal.