Institutionele rol van Het Huis en beloning van klokkenluidersAOM 11 december 2015Franck van Uden

1

Inhoud(1) Het Huis: institutionele rol(2) Beloning van klokkenluiders

2

(1) Het Huis: institutionele rol

3

Rol Huis: evolutie wetsvoorstel (1)• Eerste wetsvoorstel (33 258):

• Gecombineerde advies- en onderzoeksfunctie.• Huis onderzoekt alle misstanden zelf. Monopolist.• Huis onderdeel van Nationale Ombudsman.

• Kritiek (onder veel meer):• Twee petten: adviseren en onderzoeken.• Huis hindert deskundige toezichthouders, effectiviteit.• Nationale Ombudsman: niet bevoegd voor

private sector.4

Rol Huis: evolutie wetsvoorstel (2)• Tweede wetsvoorstel (34 105). Oplossing:

• Gescheiden advies- en onderzoeksfunctie: Afdeling Advies en Afdeling Onderzoek.

• Primaat OM en toezichthouders bij onderzoek naar misstanden. Huis vangnet.

• Huis weg bij Nationale Ombudsman > zelfstandig bestuursorgaan (ZBO).

5

Advies (1) Artikel 3j en 3k WHvK

• Klokkenluider kan Afdeling Advies advies en ondersteuning vragen over vermoeden van misstand.

• Afdeling Advies kan klokkenluider doorverwijzen naar OM of bevoegde toezichthouder en hem daarbij begeleiden.

• Advies en ondersteuning niet openbaar.• Identiteit klokkenluider niet openbaar.• Chinese muren: Afdeling Advies informeert Afdeling

onderzoek niet over advies/ondersteuning. • Werkbaar?

6

Advies (2) Artikel 3j en 3k WHvK

• Huis is één organisatie; zelfde gebouw.• Afdeling Advies kan klokkenluider blijven

adviseren als Afdeling Onderzoek onderzoek pleegt.• Adviespunt Klokkenluiders (www.apkl.nl) wordt de

Afdeling Advies.• Nut Afdeling Advies onomstreden: laagdrempelig,

deskundig en gratis.

7

Onderzoek: twee soorten Artikel 4 WHvK

• Klokkenluider kan Afdeling Onderzoek vragen onderzoek te doen naar:

• De misstand • De wijze waarop de werkgever hem i.v.m. melding van

de misstand heeft bejegend (‘bejegeningsonderzoek’)• Uitgezonderde werknemers:

• Rechterlijke ambtenaren• Medewerkers inlichtingen- en veiligheidsdiensten• Wel advies, geen onderzoek

8

Onderzoek: ontvankelijkheid (1) Artikel 6(1) WHvK

• Afdeling Onderzoek stelt binnen 6 weken na verzoek van klokkenluider onderzoek in.

• Eerst ontvankelijkheidstoets. Afwijzigingsgronden:(1) Verzoek voldoet niet aan formaliteiten.(2) Verzoek kennelijk ongegrond. (3) Maatschappelijk belang bij onderzoek of de ernst

van de misstand is ‘kennelijk onvoldoende’:– Wanneer is dat het geval? – Geen bagatel-misstanden volgens PG.

9

Onderzoek: ontvankelijkheid (2) Artikel 6(1) WHvK

(4) OM of toezichthouder is bevoegd én behandelt de melding van de misstand ‘behoorlijk’ (of heeft dat inmiddels gedaan):– Wanneer wordt misstand niet ‘behoorlijk’ behandeld?– Hierarchie? Wat als OM of toezichthouder onderzoek weigert? – Inhoudelijke weigering (artikel 12 Sv)? Capaciteitsgebrek?– PG: ‘eigen verantwoordelijkheid’ Afdeling Onderzoek.– Voor meeste misstanden is OM of toezichthouder bevoegd.– Wat blijft nog over voor Afdeling Onderzoek?– Mismanagement? Verkapt enqueterecht?– Hoofdzakelijk bejegeningsonderzoek?

10

Onderzoek: ontvankelijkheid (3) Artikel 6(1) WHvK

(5) Misstand is niet eerst intern gemeld tenzij dit niet ‘in redelijkheid’ van klokkenluider valt te vergen:

– Wanneer is dat het geval?– Vrees voor benadeling of vernietiging bewijsmateriaal, zeer ernstige

misstanden, wettelijke of contractuele meldplicht, betrokkenheid hoogste leiding onderneming bij misstand?

(6) Dezelfde misstand wordt onderzocht of is al onderzocht (behoudens nova).(7)Onherroepelijke rechterlijke beslissing misstand.

• Geen bezwaar of beroep Awb tegen ontvankelijk- heidsbeslissing. Eventeel onrechtmatig handelen.

11

Onderzoek: plichten werknemer Artikel 6(3) WHvK

• Werknemer moet voldoende meewerken aan ‘zorgvuldig verloop’ van onderzoek

• Werknemer moet ‘vertrouwelijkheid van uitkomsten van het onderzoek’ bewaren

• Sanctie: staken onderzoek.

• Streeftermijn Afdeling Onderzoek: 1 jaar.

12

Onderzoek: termijn Artikel 8 WHvK

Bevoegdheden Afdeling Onderzoek Artikel 9-16 WHvK

• Verschillende onderzoeksregimes publiek en privaat.• Werkgever en klokkenluider mogen standpunt toelichten.• Werkgever en klokkenluider moeten volledig en naar

waarheid inlichtingen en bescheiden verstrekken.• Werkgever mag verlangen dat alleen Huis van bepaalde

inlichtingen/bescheiden kennisneemt.• Uitzonderingen: nationale veiligheid, schending

beroepsgeheim of de wet, zelf-incriminatie.• Afdeling mag deskundigen inschakelen.• Sanctie? Bezwaar en beroep Awb wél mogelijk.

13

Rapport Afdeling Onderzoek Artikel 8 en 17 WHvK

• Onderzoek resulteert in rapport met ‘bevindingen’ en mogelijk ‘aanbevelingen’ voor de werkgever.

• Conceptrapport voor commentaar naar werkgever en klokkenluider; geen bezwaar en beroep tegen rapport.

• Rapport openbaar met inachtneming artikel 10 WOB:• Geen ‘bedrijfs- en fabricagegegevens’ in rapport.• Geen persoonsgegevens (PG : alles geanonimiseerd).

• Onderliggende stukken rapport niet openbaar.• Reactietermijn aanbevelingen (comply or explain).

14

Status Rapport Afdeling Onderzoek Artikel 8 WHvK

• Rapport bevat ‘slechts’ aanbevelingen.• Geen vaststelling civielrechtelijke aansprakelijkheid of

vermoeden van strafbaar feit.• Praktijk vermoedelijk anders:

• Rapport opstap voor vordering klokkenluiders en/of (collectieve) aansprakelijkheidsacties derden.

• Voorbeeld van enqueterecht, CRvdM.• Reputatieschade door openbaarheid rapport.• Mogelijke stok achter de deur.

15

Conclusie (1)• Afdeling Advies:

• Advies en ondersteuning nuttig.• Chinese muren dubieus.

• Afdeling Onderzoek > onderzoek naar misstand:• Primaat OM en toezichthouders.• Waarschijnlijk weinig onderzoek naar misstanden.

• Afdeling Onderzoek > bejegeningsonderzoek:• Core business van Afdeling Onderzoek? • PG: vult ‘lacune’, samenloop onderzoeken.

16

Conclusie (2)• Pro bejegeningsonderzoek:

– Afdeling Onderzoek neemt klokkenluider veel werk en (juridische) kosten uit handen.

– Opstap naar procedure.• Contra bejegeningsonderzoek:

– Vervaltermijnen WWZ vs. onderzoek dat jaar duurt.– Slechts aanbeveling (vgl. CRvdM).

• Eindconclusie: zeer de vraag of Afdeling Onderzoek het druk krijgt.

17

(2) Beloning van klokkenluiders

18

Belonen in VS en Nederland• Verenigde Staten:

• Beloning van klokkenluiders is (bijna) de norm.• False Claims Act, Dodd-Frank Act. • Klokkenluider ontvangt deel van boete aan werkgever

als beloning. Spectaculaire resultaten.• Nederland:

• 7:658c BW (nieuw): benadelingsverbod indien melding ‘te goeder trouw en naar behoren’.

• PG: ‘zuivere motieven’ vereist: geen beloning?• Eerste wetsvoorstel: fonds voor klokkenluiders.

19

Fiscale tipgeldregeling en Verordening Marktmisbruik• Tipgeldregeling fiscus:

• 1% van de opbrengst, geen rechtsbescherming.• Verordening 596/2014 Marktmisbruik (juli 2016):

• Lidstaten verplicht klokkenluiders te beschermen.• ‘Financiële stimulansen’ mogelijk.• Aanpassing Wft en uitvoeringsregeling.• Conceptwetsvoorstel: ‘op dit moment geen beloning’. • Verdere invulling in n.n.g. uitvoeringsregeling.• AFM: alleen clementieregeling.

20

Vragen?

21