estudo sobre a comercializaciÓn da manteigaaxelugo.org/wp-content/uploads/2017/01/manteiga.pdf ·...

ESTUDO SOBRE A

COMERCIALIZACIÓN DA MANTEIGA

ASOCIACIÓN DE XÓVENES EMPRENDEDORES LUCENSES

2

ÍNDICE

Páx.

1. INTRODUCIÓN. .......................................................................... 3

2. A MANTEIGA. ............................................................................. 4

3. PRODUCIÓN DE MANTEIGA EN GALICIA. .................................. 5

4. MERCADO E PREZOS DA MANTEIGA. ........................................ 7

5. CANLES DE DISTRIBUCIÓN DA MANTEIGA. .............................. 10

6. CONCLUSIÓNS. .......................................................................... 13

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS. .................................................. 15

Estudio sobre a comercialización da manteiga Páxina | 3


1. INTRODUCIÓN.

O presente estudo pertence a nunha liña de traballo da

asociación AXEL que ten por obxectivo a detección de oportunidades de

negocio para as zonas rurais da provincia de Lugo. Xorde a raíz da

lectura dun artigo publicado o 5 de decembro de 2016 na web

www.campogalego.com segundo o cal “la reducción de la producción de

leche en la UE y en otros países de referencia ha llevado a que los precios

de la mantequilla se disparasen hasta alcanzar el mayor pico de los

últimos 10 años” (G.B., 05/12/2016), se ben no propio artigo fan

constar que “esa mejora del mercado de la mantequilla y de otros

productos lácteos industriales aun no llegó a las granjas”. Esta situación

relacionámola coas conclusións obtidas dun estudo precedente

realizado na asociación, no que chamaba a atención “a escasa

comercialización de manteiga elaborada a partir do leite producido pola

cabana de vacún galego, o que ten unha difícil explicación cando Galicia

é a comunidade autónoma que máis leite de vacún produce de todo o

estado español (con diferenza, xa que triplica á produción de Castela e

León, que é a segunda) e as marxes comerciais no prezo do leite nos

últimos anos son negativas para moitos gandeiros”.(AXEL, 2016, p.11).

Así pois, a finalidade é determinar en qué medida está sen cubrir

a demanda de manteiga ecolóxica nas tendas especializadas e en qué

medida o incremento na súa produción podería mellorar os

rendementos económicos das explotacións gandeiras, comparándoo en

ambos casos coa situación da comercialización da manteiga elaborada a

partir de leite de vacún obtido a partir de sistemas convencionais de

produción.



2. A MANTEIGA.

Segundo o dicionario da Real Academia Galega, a manteiga é a

“substancia graxa comestible que se obtén batendo a tona do leite ata

que queda consistente”. A definición da Real Academia Española fala

dun “producto obtenido por el batido, amasado y posterior maduración

de la crema extraída de la leche de vaca o de otros animales”, o que

evidencia a laboriosidade do proceso (que implica batemento, amasado

e posterior maduración) e o fai extensivo á crema extraída do leite “de

outros animais”, aplicación que na definición galega se omite, debido a

que tradicionalmente en Galicia o proceso para a obtención de manteiga

se aplicaba só ao leite de vaca. Presenta unha consistencia branda a

temperatura ambiente, cor marela e sabor suave. Pódese consumir

crúa, untada en pan ou galletas, ou como ingrediente na elaboración de

pratos e cocción de alimentos.

Para que a manteiga reciba a consideración de “ecolóxica”, a

alimentación, o manexo e os tratamentos aos que se somete ás vacas

deben axustarse ao sistema de produción ecolóxica, é dicir, debe ser

respectuosa co medio ambiente e estar libre de produtos químicos de

síntese. En Galicia as producións ecolóxicas están amparadas pola

etiqueta do Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica de Galicia

(CRAEGA), que se pode ver na Imaxe 1.

Imaxe 1: Etiqueta do Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica.

Fonte: CRAEGA.



3. PRODUCIÓN DE MANTEIGA EN GALICIA.

A día de hoxe en Galicia existen moitas empresas que

comercializan manteiga elaborada a partir de leite de vacún obtido

mediante sistemas de produción convencionais, tales como Leite Celta,

S.L., Leite de Galicia, S.L., Grupo Leite Río, S.A., Queixería Prestes,

Lácteos Farelo, S.L., etc. Pola contra, só se atopan rexistrados en

Galicia dous produtores de manteiga ecolóxica: Casa grande de

Xanceda e Dairylac S.L.

A Casa Grande de Xanceda é unha empresa familiar do concello

de Mesía (provincia da Coruña), dedicada á elaboración de produtos

lácteos ecolóxicos de alta calidade. Producen e venden leite ecolóxico e

dende o ano 2006 elaboran e comercializan unha ampla gama de

produtos lácteos ecolóxicos que levan a súa propia marca, entre os que

destacan os iogures, os queixos e a manteiga. Actualmente contan con

200 Ha de pastos e 380 vacas, sendo un dos maiores produtores de

lácteos ecolóxicos en España.

Imaxe 2: Envase de 200g de manteiga ecolóxica.

Fonte: Casa Grande de Xanceda.

En Lugo, concretamente en Palas de Rei, outra granxa familiar

“Arqueixal”, dedicada á produción de queixo, iogur e leite fresco

ecolóxicos, fixo pública no ano 2012 a súa intención de elaborar e

comercializar manteiga ecolóxica para ampliar a gama de produtos que

xa ofertaba, sen que ata o momento se teña materializado esta idea.

Quizais debido á posta en marcha por parte da empresa dun proxecto

de ecoagroturismo, coa restauración dun conxunto de casas antigas coa

idea de acoller a hóspedes e dar a coñecer o seu modo de vida.



Dairylac, S.L. é unha compañía ubicada en Melide (provincia da

Coruña) dedicada á fabricación, procesamento e comercialización de

derivados lácteos. É un proxecto de recente posta en marcha,

emprendido conxuntamente pola empresa melidense Lasurgal, S.L., as

cooperativas ICOS e Codeira, e a Xunta de Galicia (a través de

Xesgalicia), cuxa misión é investigar, crear, producir e comercializar

alimentos de alto valor engadido que, ademais de satisfacer as

necesidades nutritivas da sociedade, melloren o seu benestar e a súa

saúde. Comercializan os seus produtos baixo a marca “Deleitar”,

especialmente para hostalería e obradoiros, e ademais de queixo crema

e mascarpone, ou tona líquida, xa iniciaron a comercialización de

manteiga obtida a partir de leite de vaca.

Imaxe 3: Produtos da marca “Deleitar”.

Fonte: www.campogalego.com.



4. MERCADO E PREZOS DA MANTEIGA.

Entre as fontes consultadas ao respecto da produción, mercado e

consumo de manteiga destaca a existencia de datos dispersos, pouco

homoxéneos e non sempre actualizados.

Segundo un estudo feito polo Ministerio de Agricultura e Pesca,

Alimentación e Medio Ambiente (MAPAMA) o volume de produción de

manteiga ecolóxica en España no ano 2013 foi de 344.690 quilogramos,

descendendo con respecto ao ano anterior un 4,6%. En canto ao valor

de produción, no ano 2013 situábase en torno aos tres millóns de

euros, como se reflicte no Gráfico 1.

Gráfico 1: Volume e valor da produción de manteiga ecolóxica.

Fonte: MAPAMA.

O prezo da manteiga ecolóxica incrementouse nun 3,6% de 2012

a 2013, situándose neste último ano en 8,70 €/kg.

Gráfico 2: Evolución do prezo da manteiga ecolóxica (€/kg).

Fonte: MAPAMA.



Segundo un estudo da Oficina de Estudios y Políticas Agrarias

(ODEPA) do Gobierno de Chile (Esnaola, V.M., xuño 2014) a Unión

Europea é o segundo produtor mundial de manteiga1, con 2.090.000

toneladas en 2013 (o primeiro é a India, con 4.745.000 toneladas,

mentres que o terceiro, a unha distancia considerable, foron os Estados

Unidos con 852.000 toneladas). Os datos proveñen de ODEPA, a partir

das estimacións do Departamento de agricultura estadounidense

(USDA)), que estiman o incremento anual na produción mundial en

torno ao 2%. Sendo o segundo produtor mundial, a Unión Europea é

tamén o segundo exportador de manteiga a nivel mundial con 128.000

toneladas en 2013 (o primeiro é Nova Zelandia con 461.000 toneladas, e

séguenlle en terceiro lugar os Estados Unidos con 94.000 toneladas,

segundo datos incluídos no mesmo informe de ODEPA en base a un

estudo da FAO en 2014) e, aínda que poida parecer paradóxico, a Unión

Europea é o quinto importador mundial de manteiga, con 43.000

toneladas en 2013, por detrás de Rusia, China, Arabia Saudí e Irán

(segundo a mesma fonte). Estes datos indican claramente o dinamismo

do comercio deste produto.

No mesmo estudo da ODEPA, e baseado en información do

Agricultural Marketing Service do USDA, indícase que os prezos

internacionais da manteiga no ámbito europeo flutuaron entre os 3,20 e

os 6,00 €/Kg, no período entre os anos 2010 e 2014, e a maior parte do

tempo estiveron entre os 4,00 e os 5,00 €/Kg. Estes datos son

coincidentes cos ofrecidos polo MAPAMA para o prezo da manteiga

“convencional” en España, que no ano 2013 se situaba en 6,12 €/Kg,

fronte aos 6,23 €/Kg do ano 2012 (ver Gráfico 3). Por tanto, parece que

a manteiga “convencional” en España alcanza uns prezos lixeiramente

superiores aos prezos medios no conxunto da Unión Europea (6,23 ou

6,12 €/Kg, fronte aos 6,00 €/Kg nos momentos máis favorables). Datos

máis recentes atopámolos publicados polo Observatorio do Mercado

Lácteo Europeo, que reflicte unha baixada continuada dos prezos

medios da manteiga a nivel europeo dende os 4,00 €/Kg a comezos do

1 O estudo non especifica o tipo de manteiga atendendo ao sistema de produción. Suponse que a “ecolóxica” está incluída, tanto no volume comercializado como nos prezos medios, pero debido á baixa porcentaxe que representa no conxunto total, tómanse as cantidades como referentes a sistemas de produción “convencional”.



ano 2014, ata os 2,50 €/Kg en maio de 2016 (o prezo máis baixo dos

últimos 6 anos), momento dende o que empezan a subir ata situarse a

finais de 2016 en torno aos 4,25 €/Kg. Isto parece motivado pola crise

de excedentes de leite dos últimos dous anos e a conseguinte redución

na produción de leite na UE, quizais influenciado pola desaparición do

sistema de cotas en abril de 2015.

O que non cabe dúbida é que a manteiga ecolóxica se paga moito

mellor que a “non ecolóxica”. En torno a un 40% máis: 8,70 €/Kg a

ecolóxica fronte a 6,12 €/Kg a convencional, en 2013 en España.

Gráfico 3: Evolución do prezo da manteiga “convencional” (€/kg).

Fonte: MAPAMA



5. CANLES DE DISTRIBUCIÓN DA MANTEIGA.

No Gráfico 4 obsérvase que a canle de distribución onde maior

volume de manteiga ecolóxica foi exposta no ano 2013 en España foron

os pequenos supermercados (cun 36,8%), mentres que o menor volume

correspondeu aos grandes supermercados (só o 16,6%). Respecto ao

ano 2012 os hipermercados gañaron un 2,5% en volume, que perderon

os pequenos e medianos supermercados.

Gráfico 4: Concentración de volume de manteiga ecolóxica por canles (%).

Fonte: MAPAMA.

No caso de manteiga convencional (Gráfico 5), practicamente a

metade en volume deste produto se comercializa a través dos grandes

supermercados (un 49,6% no ano 2013), tendo unha baixa distribución

a través dos pequenos supermercados (13,1% en 2013, e sen variacións

ao respecto de 2012) e dos hipermercados (16,3% en 2013, fronte ao

17,9 en 2012).



Gráfico 5: Concentración de volume de manteiga non ecolóxica por canles (%).

Fonte: MAPAMA.

Da análise dos gráficos 4 e 5 conclúese que a canle de

distribución prioritaria para a manteiga ecolóxica son os pequenos

supermercados (máis da terceira parte), gañando terreo os

hipermercados (que comercializan a cuarta parte do volume total), é

dicir, as canles dos extremos, mentres que para a manteiga

“convencional”, ou non ecolóxica, son os grandes supermercados (con

case a metade do volume) a principal vía de comercialización do

produto. En canto ao valor económico, é de salientar que as maiores

vendas en volume non necesariamente se traducen nas mesmas

porcentaxes en valor. Así, no caso da manteiga ecolóxica a porcentaxe

do valor das vendas no caso dos pequenos supermercados é 4 puntos

inferior respecto á porcentaxe en volume (32,7% en valor fronte ao

36,8% en volume, en 2013), mentes que son os hipermercados os que

sacan un maior rendemento das súas vendas (fronte a unha porcentaxe

en volume do 24,7 conseguen 28,8 en valor, en 2013). No caso da

manteiga non ecolóxica tamén son os hipermercados os que sacan o

mellor rendemento económico. Os grandes supermercados que

acaparan o maior volume de distribución do produto cun 49,6%, en

valor quédanse case 5 puntos por debaixo (44,7%). En cambio os

hipermercados cun volume do 16,3% representan en valor un 19,0%,



case 3 puntos máis. Isto evidénciase máis claramente na Gráfica 6,

onde se presentan os prezos da manteiga ecolóxica en función das

canles de distribución empregadas.

Gráfico 6: Evolución do prezo da manteiga ecolóxica por canles de distribución.

Fonte: MAPAMA.

Obsérvase que nos hipermercados (10,12€/Kg) e grandes

supermercados (9,74€/Kg) a manteiga ecolóxica se vende a prezos moi

superiores aos da media en España (8,70 €/Kg), mentres que os

medianos (7,90 €/Kg) e pequenos (7,74 €/Kg) supermercados venden

por debaixo desa media (datos referidos ao ano 2013. Os hipermercados

e grandes supermercados son tamén os que máis incrementaron os

prezos do produto respecto ao ano 2012.



6. CONCLUSIÓNS.

Despois da análise precedente constátase que os prezos da

manteiga están actualmente moi condicionados pola situación que

atravesa o sector lácteo en Europa. Quizais xa se teña superado a etapa

de transición a raíz da supresión das cotas lácteas, e a recuperación

dos prezos da manteiga durante a segunda metade do ano 2016 remate

nos seguintes meses coa estabilización dos mesmos. En calquera caso,

parece que o da manteiga é un mercado moi dinámico, xa que no

conxunto da Unión Europea, sendo o segundo produtor e exportador

mundial é ao mesmo tempo o quinto importador. Semella que en

España a situación é similar. Segundo datos da Organización

Interprofesional Láctea no ano 2015 o consumo de manteiga en España

foi de 14.000 toneladas, cantidade que practicamente iguala ás

exportacións realizadas (14.119 toneladas), mentres que as

importacións ascenderon a 20.922 toneladas. Atendendo a estes datos,

e tendo en conta que as importacións de manteiga aumentan ano a ano

(desde as 13.866 toneladas do ano 2010) parece claro que a demanda

deste produto non está cuberta e que hai moita marxe para a

incorporación de novos produtores.

Segundo a mesma fonte (INLAC, 2016) en Galicia o consumo de

derivados lácteos per cápita en 2015 foi de 34,83 Kg, lixeiramente por

debaixo da media española, que se sitúa nos 35,79 Kg, moi lonxe da

comunidade autónoma de Canarias, que é a primeira con 42,72 Kg.

Polo tanto, co apoio de campañas adecuadas para a promoción do seu

consumo, tamén se aprecia unha ampla marxe para a absorción de

novas producións.

Polo que respecta aos prezos, parece que en España son

lixeiramente superiores aos prezos medios para o conxunto da UE para

a manteiga “convencional”, destacando que para a ecolóxica os prezos

son da orde dun 40% superiores aos que se pagan pola manteiga “non

ecolóxica”. En canto ás canles de distribución, semella que os

maioritarios no caso da manteiga ecolóxica son os pequenos

supermercados e os hipermercados, mentres que para a “non ecolóxica”

se comercializa principalmente a través dos grandes supermercados. En



ambos casos son os hipermercados os que maior rendemento

económico obteñen en relación ao volume que comercializan, xa que

conseguen vender o produto a prezos moi superiores aos prezos medios.

No caso da manteiga ecolóxica, en torno a un 15% superior.

Destacar finalmente a existencia de tan só dúas empresas en

Galicia que contan co aval do Consello Regulador de Agricultura

Ecolóxica de Galicia (CRAEGA) para a produción de manteiga coa

etiqueta de “ecolóxica”. Isto evidencia a escasa competencia que hai

actualmente na nosa comunidade para novos produtores e

comercializadores de manteiga ecolóxica, o que representa unha

oportunidade para moitos gandeiros e gandeiras.



REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS.

Asociación de Xóvenes Emprendedores Lucenses (agosto, 2016). Estudo

de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos. Lugo: AXEL.

Brocos, G. (11/02/2015). Campo Galego. Recuperado o 13/12/2016 de

http://www.campogalego.com/es/leche/barra-libre-la-produccion-de-

leche/

D.G. (19/07/2016). Campo Galego. Recuperado o 13/12/2016 de

http://www.campogalego.com/es/leche/dairylac-lanza-nuevos-

productos-lacteos-al-mercado/

EFE. Lugo (16/04/2012). Laopinioncoruña. Recuperado o 15/12/2016

de http://www.laopinioncoruna.es/galicia/2012/04/16/empresa-lugo-

ultima-nueva-mantequilla-ecologica/599734.html

Esnaola, V.M. (xullo, 2014). Oficina de Estudios y Políticas Agrarias

(ODEPA) do Gobierno de Chile. Recuperado o 16/12/2016 de

http://www.odepa.cl/wp-

content/files_mf/1406041089Mantequilla2014.pdf

EU Milk Market Observatory (2016). Prices of EU Dairy commodities.

Recuperado o 16/12/2016 de

https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/market-

observatory/milk/pdf/eu-dairy-commodity-prices_en.pdf

G.B. (05/12/2016). Campo Galego. Recuperado o 13/12/2016 de:

http://www.campogalego.com/es/leche/el-precio-de-la-mantequilla-

alcanza-el-mayor-pico-de-los-ultimos-10-anos/

Mayordomo, L (31/03/2015). El Comercio. Recuperado 15/12/2016 de:

http://www.elcomercio.es/asturias/201503/31/pone-anos-cuota-

lactea-20150331001513-v.html



Organización Interprofesional Láctea (INLAC) (2016). El Sector Lácteo en

España. Datos de producción, industria y consumo (2008-2015).

Recuperado o 15/12/2016 de

http://inlac.es/admin/uploads/files/id_20173418_Informesocioecono

micoinlac20.09.16.pdf

Subdirección General de Calidad Diferenciada y Agricultura Ecológica

do Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente

(MAGRAMA) (xuño de 2014). Caracterización de las ventas de alimentos

ecológicos, biológicos u orgánicos en la distribución organizada de base

alimentaria en España (1º semestre de 2013). Recuperado o

14/12/2016 de

http://www.mapama.gob.es/es/alimentacion/temas/la-agricultura-

ecologica/Informe_productos_ecologicos_Semestre_01'13_tcm7-

307387.pdf

Este documento rematouse de elaborar en decembro de 2016

ASOCIACIÓN DE XÓVENES EMPRENDEDORES LUCENSES Rúa Montero Ríos, 69, Entrechán. 27002, Lugo (España) CIF: G27305218 - Inscrición Rexistral: 2004-7139-1 Correo: [email protected] Teléfono: +34 982221510

estudo sobre a comercializaciÓn da manteigaaxelugo.org/wp-content/uploads/2017/01/manteiga.pdf ·...

Documents