escenas familiares. helena e ricardo segura torrella

36
1 1 Helena e Ricardo Segura Torrella ESCENAS FAMILIARES

Upload: dardo-ds

Post on 24-Mar-2016

241 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Catálogo de la exposición Escenas Familiares

TRANSCRIPT

Page 1: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

1

1

Helena e Ricardo Segura TorrellaESCENAS FAMILIARES

Page 2: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

2

2

ricardo segura torrellaHelena con lazo rojo, 1987

Óleo sobre lenzo65×80 cm

ricardo segura torrellaHelena con lazo rojo, 1987

Óleo sobre lenzo65×80 cm

Page 3: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

1

1

ESCENAS FAMILIARES HELENA Y RICARdo SEguRA ToRRELLA

José Manuel Rey Varela Alcalde de Ferrol

Ricardo Segura Torrella constituye una de las figuras clave para la cultura de Ferrol, una ciudad habituada a acoger grandes nombres del arte y la literatura. Escenas familiares. Helena y Ricardo Segura Torrella se presenta como un proyecto imprescindible, una iniciativa que vincula el arte de Ricardo Segura Torrella con las fotografías de su hija, también artista. En el recorrido, se expo­nen conjuntamente los lienzos y láminas del pintor y las imágenes digitales de Helena, ofreciendo la oportunidad de conocer de cerca dos procesos de trabajo en apariencia dispares que finalmente encuentran un punto común, una mirada cómplice.

En el caso del pintor, conocido y valorado no solo a nivel local sino también nacional, hemos podido apreciar su evolución desde muy joven en las diferentes muestras que se le han dedicado en nuestra ciudad. En todo caso, estamos con­vencidos de que esta relación familiar que se da también en el campo del arte, nos presenta una ocasión única a la hora de emprender un viaje a través de colores, escenarios y temáticas comunes a la obra de ambos artistas, lo que empujará a los amantes del arte y la cultura a visitar más de una vez el Centro Torrente Ballester en busca de nue­vas relaciones, de nuevos descubrimientos. La ex­posición supone un modo de vincular el arte con­temporáneo a las creaciones del maestro ferrolano, abriendo un camino con forma de perspectiva histórica que permite comprender ambos estilos y la inevitable influencia pictórica que ha dejado el legado del pintor en el trabajo de Helena.

En definitiva, es esta una exposición de visita obligada en la que se revisa el complejo univer­so de los dos creadores, organizada con la intención de generar ese nexo de unión que va más allá de los lazos familiares. Para ello hemos contado con la generosidad de la artista, Helena Segura­Torrella y la voluntad de Julia, viuda del pintor, que han ofrecido su apoyo y colaboración; así como la disposición del comisario, Eduardo Hermida y de Sara Donoso por su reflexión crítica para este catálogo. A todos ellos, nuestro más sincero agradecimiento por acercarnos el trabajo de estos dos artistas ferrolanos claves para anali­zar nuestra historia y nuestro arte.

ESCENAS FAMILIARES HELENA E RICARdo SEguRA ToRRELLA

José Manuel Rey Varela Alcalde de Ferrol

Ricardo Segura Torrella constitúe unha das figu-ras clave para a cultura de Ferrol, unha cidade habituada a acoller grandes nomes da arte e a literatura. Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella preséntase como un proxecto imprescindible, unha iniciativa que vincula a arte de Ricardo Segura Torrella coas fotografías da súa filla, tamén artista. No percorrido, expóñense conxuntamente os lenzos e láminas do pintor e as imaxes dixitais de Helena, ofrecendo a oportu-nidade de coñecer de preto dous procesos de traballo en aparencia dispares que finalmente atopan un punto común, unha mirada cómplice. No caso do pintor, coñecido e valorado non só a nivel local senón tamén nacional, puidemos apreciar a súa evolución dende moi novo nas diferentes mostras que se lle dedicaron na nosa cidade. En todo caso, estamos convencidos de que esta relación familiar que se dá tamén no campo da arte, preséntanos unha ocasión única á hora de emprender unha viaxe a través de cores, escenarios e temáticas comúns á obra de ambos os dous artistas, o que empurrará aos amantes da arte e a cultura a visitar máis dunha vez o Centro Torrente Ballester en busca de novas relacións, de novos descubrimentos. A exposición supón un modo de vincular a arte contemporánea ás creacións do mestre ferrolano, abrindo un camiño con forma de perspectiva histórica que permite comprender ambos estilos e a inevitable influencia pictórica que deixou o legado do pintor no traballo de Helena.

En definitiva, é esta unha exposición de visita obrigada na que se revisa o complexo universo dos dous creadores, organizada coa intención de xerar ese nexo de unión que vai máis alá dos la-zos familiares. Para iso contamos coa xenerosida-de da artista, Helena Segura-Torrella e a vontade de Julia, viúva do pintor, que ofreceron o seu apoio e colaboración; así como a disposición do comisario, Eduardo Hermida e de Sara Donoso pola súa reflexión crítica para este catálogo. A todos eles, o noso máis sincero agradecemento por achegarnos o traballo destes dous artistas ferroláns claves para analizar a nosa historia e a nosa arte.

Page 4: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

2

2

ricardo segura torrellaLareira, 1975Técnica mixta100×132 cm

Page 5: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

3

3

APRoXIMACIoNES Sara Donoso

Una luz invasora, enfocada a la figura, sobreco­gedora, mágica, brillante y nublada como Galicia, su tierra natal, caracteriza las obras del pintor Ricardo Segura Torrella y su hija, la fotógrafa, Helena Segura­Torrella.

La atmósfera híbrida, entre pasiva y enérgica, vacilante a veces y otras definida, alterable y ver­sátil, es representativa de un otoño gallego que se prolonga en el tiempo. Los trazos nerviosos, tangibles, firmes, se dibujan, unos con el pincel, los otros a través del objetivo de la cámara, para crear ambientes enigmáticos asociados a una lí­nea poética próxima a los mundos encantados de la literatura y, quizás, de una mitología plagada de meigas, conxuros y feitizos.

Un acercamiento pictórico evidente en el trabajo de Helena señala la influencia del pintor, con quien comparte además cierta concordan­cia temática. La naturaleza, enfocada desde la percepción romántica que impulsa el anhelo de libertad y el gusto por la soledad, se presenta como nexo de unión. Podríamos decir que todo en ellos es paisaje visual, enmarañado y confuso al principio, que finalmente cobra sentido en un caos dirigido por ambas miradas.

El tratamiento del color constituye otro de los elementos comunes, que incorpora en sus obras una dimensión psicológica. Cargados de sub­jetividad y poblados por ese exquisito universo interior que los une, se presentan como campos aislados que, integrados en conjunto, adquieren coherencia espacial. Tonalidades ocres se fusio­nan con verdes esmeralda, cenizas y cadmios. Paralelamente, sienas y carmines añaden presen­cia a la composición y el azul, siempre presente, se incorpora en fondos y detalles conducién­donos, finalmente, a una sensación de relajada soledad.

Así, concluimos una relación que no sólo atiende a lazos familiares, sino que explicita una herencia de recorridos que han ido forjando un entramado donde reconocemos el reflejo de una obra frente a la otra. Tanto es así que encon­tramos, en fotografías como Sopa de caracol o El olor de tu sombra, evidencias notorias de la

APRoXIMACIÓNS Sara Donoso

Unha luz invasora, enfocada á figura, sobrecolle-dora, máxica, brilante e anubrada como Galicia, a súa terra natal, caracteriza as obras do pintor Ricardo Segura Torrella e a súa filla, a fotógrafa, Helena Segura-Torrella.

A atmosfera híbrida, entre pasiva e enérxica, vacilante ás veces e outras definida, alterable e versátil, é representativa dun outono galego que se prolonga no tempo. Os trazos nerviosos, tanxibles, firmes, debúxanse, uns co pincel, os outros a través do obxectivo da cámara, para crear ambientes enigmáticos asociados a unha liña poética próxima aos mundos encantados da literatura e, quizais, dunha mitoloxía enchida de meigas, conxuros e feitizos.

Un achegamento pictórico evidente no tra - ballo de Helena sinala a influencia do pintor, con quen comparte ademais certa concordancia te-mática. A natureza, enfocada dende a percepción romántica que impulsa o anhelo de liberdade e o gusto pola soidade, preséntase como nexo de unión. Poderiamos dicir que todo neles é paisaxe visual, enmarañada e confusa ao principio, que finalmente cobra sentido nun caos dirixido por ambas as dúas miradas.

O tratamento da cor constitúe outro dos ele mentos comúns, que incorpora nas súas obras unha dimensión psicolóxica. Cargados de subxectividade e poboados por ese exquisito universo interior que os une, preséntanse como campos illados que, integrados en conxunto, adquiren coherencia espacial. Tonalidades ocres fusiónanse con verdes esmeralda, cinzas e cad-mios. Paralelamente, sienas e carmíns engaden presenza á composición e o azul, sempre presen-te, incorpórase en fondos e detalles conducín-donos, finalmente, a unha sensación de relaxada soidade.

Así, concluímos unha relación que non só atende a lazos familiares, senón que explicita unha herdanza de percorridos que foron forxan-do unha armazón onde recoñecemos o reflexo dunha obra fronte á outra. Tanto é así que atopa-mos, en fotografías como Sopa de caracol ou El olor de tu sombra, evidencias notorias da pegada

Page 6: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

4

4

huella que Ricardo Segura Torrella ha dejado en las creaciones de su hija.

Por otra parte, también se hacen patentes los tintes personales que definen la personalidad y estilo de cada artista por separado. En el caso de Ricardo Segura Torrella, nos encontramos con una obra en la que prima la valoración gestual de la materia, aunque ligada asimismo a una lírica existencialista que identificamos a través de la re­presentación de una naturaleza interna, desligada de la visión pragmática u objetiva de la realidad.

Enfrentarnos a sus piezas significa conectar con un universo particular, que cosecha las pecu­liaridades de la cotidianeidad a través de escenas costumbristas rescatadas directamente de la psique del artista. El soporte de la imaginación supone el principal eje temático de una obra que delega en nosotros, observadores, la responsabi­lidad de definir lo oculto que hay tras ella.

“El verdadero misterio del mundo es lo visible, no lo invisible”, decía Oscar Wilde. En efecto, el trabajo de Ricardo Segura parte de un realis­mo verídico, como el recorrido ordinario que a menudo, cada día, aceptamos como rutina sin considerar los detalles que determinan la diferen­cia. Y en ello precisamente está ese misterio del que hablamos, en la acumulación de sensaciones primarias que se esbozan en el lienzo con total autonomía.

Discípulo de artistas como Sotomayor o Váz­quez Díaz, se evidencia en su pintura la estrecha relación con el impresionismo y cierto deje cubista manifiesto en el tratamiento de la mancha, a veces incorporada a modo de áreas de color como en los coqueteos pictóricos de un Cézanne temprano. La composición contenida de sus pri­meras obras pronto evoluciona hacia una pintura suelta, desenfada, encontrando, desde finales de los años cincuenta, el carácter gestual y un tanto espiritual que acompañará su personal estilo. El ritmo frenético del trazo se complementa con un dibujo sólido, insinuado, exento de detalles, pero delimitado en sus formas. El crítico Ramón Codina Bonet en el libro Segura Torrella, publi­cado por la Diputación Provincial de A Coruña y dedicado a la obra del pintor, asegura que “a día de hoy, Ricardo Segura Torrella aún está infravalo­rado”, calificando su obra como “una síntesis del expresionismo con las concepciones pictóricas del siglo veinte”. Desestructurada y personal, con­cebida como una pintura en apariencia caótica, hay, sin embargo, un apoyo arquitectónico que confiere serenidad a la imagen. La línea, rotunda y extrema, es la encargada de componer esa figu­

que Ricardo Segura Torrella deixou nas creacións da súa filla.

Por outra banda, tamén se fan patentes as tinguiduras persoais que definen a personali-dade e estilo de cada artista por separado. No caso de Ricardo Segura Torrella, atopámonos cunha obra na que prima a valoración xestual da materia, aínda que ligada así mesmo a unha lírica existencialista que identificamos a tra-vés da representación dunha natureza interna, desligada da visión pragmática ou obxectiva da realidade.

Enfrontarnos ás súas pezas significa conectar cun universo particular, que obtén as peculiarida-des da cotianidade a través de escenas costumis-tas rescatadas directamente da psique do artista. O soporte da imaxinación supón o principal eixe temático dunha obra que delega en nós, observadores, a responsabilidade de definir o oculto que hai tras ela. “O verdadeiro misterio do mundo é o visible, non o invisible”, dicía Oscar Wilde. En efecto, o traballo de Ricardo Segura Torrella parte dun realismo verídico, como o per-corrido ordinario que a miúdo, cada día, acepta-mos como rutina sen considerar os detalles que determinan a diferenza. E niso precisamente está ese misterio do que falamos, na acumulación de sensacións primarias que se esbozan no lenzo con total autonomía.

Discípulo de artistas como Sotomayor ou Vázquez Díaz, evidénciase na súa pintura a estreita relación co impresionismo e certo deixe cubista manifesto no tratamento da mancha, ás veces incorporada a xeito de áreas de cor coma nos coqueteos pictóricos dun Cézanne tempe-rán. A composición contida das súas primeiras obras pronto evoluciona cara a unha pintura sol-ta, desenfada, atopando, dende finais dos anos cincuenta, o carácter xestual e un tanto espiritual que acompañará o seu persoal estilo. O ritmo frenético do trazo compleméntase cun debuxo sólido, insinuado, exento de detalles, pero deli-mitado nas súas formas. O crítico Ramón Codina Bonet no libro Segura Torrella, publicado pola Deputación Provincial da Coruña e dedicado á obra do pintor, asegura que “a día de hoxe, Ricardo Segura Torrella aínda está infravalorado” cualificando a súa obra como “unha síntese do expresionismo coas concepcións pictóricas do século vinte”. Desestruturada e persoal, conci-bida como unha pintura en aparencia caótica, hai, non obstante, un apoio arquitectónico que confire serenidade á imaxe. A liña, rotunda e extrema, é a encargada de compoñer esa figura-

Page 7: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

5

5

ración camuflada y distorsionada tras una paleta de innumerables matices.

Tanto el retrato como el autorretrato ocupan un lugar privilegiado en su imaginario, ejercido más allá de la representación de caracteres físicos, exento de detalles y repleto de manchas que reafirman la personalidad de quien allí apare­ce. Naturaleza, erotismo, mujer, la profundidad de la mirada, mirada intrínseca, la fecundidad relacionada con los orígenes que conectan la independencia femenina con la autonomía del paisaje indicando contundencia en el rostro y una presencia autosuficiente. En esta línea, próxima al misticismo, se incorporan también imágenes de animales, naturalezas muertas y paisajes que ofre­cen un testimonio vivo, sagaz, analizado desde la perspectiva de quien se detiene y mira. De un lado, el desnudo tangible, perpetuo y sincero de las curvas de mujer descargan sensualidad y vo­luptuosidad situándonos, como observadores, en una actitud incómoda, de voyeur involuntario. De otro lado, este posicionamiento no es exclusivo para un tipo de imágenes, el resto de ambien­tes encierran esa misma carga expresiva que produce la inevitable intromisión en cada escena, confundiendo los roles entre espectador y obra.

Es el territorio de la pintura, del juego de color. Presente, palpable, grueso y vívido como la naturaleza que representa. Con la fuerza inconte­nida, rebelde, de lo que se resiste a dejarse llevar, la pincelada es larga y fresca, aplicada sobre el lienzo con aire desmedido. “El asustado, el tímido gesto del niño a quien alumbra una llamita que le arde, bastándose a sí mismo, en el corazón”, así definía Camilo José Cela el trabajo de Ricardo Se­gura Torrella, a quien conoció durante su estancia en la capital madrileña.

Tonalidades amarillas, verdes y azules predo­minan en retratos, naturalezas muertas y paisajes, unificando la visión peculiar de un entorno al que se aferra. Visión distorsionada y genuina, inabarcable, percibida con agudeza y embarca­da en la búsqueda de un sentimiento relativo al individualismo que, sin embargo, proyecta en el espectador esa necesidad de encuentro cons­tante. Tal es el caso, por poner un ejemplo, de la acuarela Casa de Ferrería do Incio, donde somete la representación al ejercicio de las emociones, mostrando una paleta en este caso contenida. En los paisajes se aprecian reflejos de luces y sombras y un despliegue tonal apasionado, casi impulsivo, que demuestra una vez más el vínculo psicológico de su trabajo.

De pulso extravagante y mirada humana, nos

ción camuflada e distorsionada tras unha paleta de innumerables matices.

Tanto o retrato coma o autorretrato ocupan un lugar privilexiado no seu imaxinario, exercido máis alá da representación de carácteres físicos, exento de detalles e repleto de manchas que reafirman a personalidade de quen alí aparece. Natureza, erotismo, muller, a profundidade da mirada, mirada intrínseca. A fecundidade relacio-nada coas orixes que conectan a independencia feminina coa autonomía da paisaxe indicando contundencia no rostro e unha presenza autosufi-ciente. Nesta liña, próxima ao misticismo, incor-póranse tamén imaxes de animais, naturezas mortas e paisaxes que ofrecen un testemuño vivo, sagaz, analizado dende a perspectiva de quen se detén e mira. Dun lado, o espido tanxible, perpetuo e sinceiro das curvas de muller descar-gan sensualidade e voluptuosidade situándonos, como observadores, nunha actitude incómoda, de voyeur involuntario. Doutro lado, este posicio-namento non é exclusivo para un tipo de imaxes, o resto de ambientes encerran esa mesma carga expresiva que produce a inevitable intromisión en cada escena, confundindo os roles entre espectador e obra.

É o territorio da pintura, do xogo de cor. Pre-sente, palpable, groso e vívido como a natureza que representa. Coa forza incontida, rebelde, do que se resiste a deixarse levar, a pincelada é longa e fresca, aplicada sobre o lenzo con aire desmedido. “O asustado, o tímido xesto do neno a quen ilumina unha chama que lle arde, abon-dándose a si mesmo, no corazón”, así definía Camilo José Cela o traballo de Ricardo Segura Torrella, a quen coñeceu durante a súa estanza na capital madrileña.

Tonalidades amarelas, verdes e azuis predomi-nan en retratos, naturezas mortas e paisaxes, uni-ficando a visión peculiar dun entorno ao que se aferra. Visión distorsionada e xenuína, inabarca ble, percibida con agudeza e embarcada na busca dun sentimento relativo ao individualismo que, non obstante, proxecta no espectador esa nece-sidade de encontro constante. Tal é o caso, por poñer un exemplo, da acuarela Casa de Ferrería do Incio, onde somete a representación ao exer-cicio das emocións, amosando unha paleta neste caso contida. Nas paisaxes aprécianse reflexos de luces e sombras e un despregamento tonal apaixonado, case impulsivo, que demostra unha vez máis o vínculo psicolóxico do seu traballo.

De pulso extravagante e mirada humana, subimos a bordo dos seus trazos enfrontados a

Page 8: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

6

6

subimos a bordo de sus trazos enfrentados a un viaje a través de las leyes del tiempo y el espacio, descubriendo esa inquietud inherente que conti­nuamente desvela en clave de luz y color.

“Quizás sea ahora cuando me siento más cercana a su visión del mundo a través de la pintura. Y pienso que eso se está reflejando en mis fotogra­fías más recientes”. Así confesaba Helena Segura­Torrella, en una entrevista para La Voz de Galicia publicada en el año 2009, la influencia directa de su padre.

Próxima a la visión pictórica del artista, Helena Segura­Torrella se nutre de esa estética para transferirla al terreno de la imagen digital. Sus se­ries fotográficas recrean escenarios mentales que funcionan ante el espectador como proyección de lugares familiares. Observando esos ambien­tes, vívidos y vibrantes, nos reencontramos sin quererlo con sensaciones olvidadas. Susceptibles de diferentes lecturas, se nos presentan como una válvula de escape de la realidad cotidiana. Los territorios, en apariencia lejanos, van adqui­riendo importancia a medida que profundizamos en ellos, son asociados a la naturaleza como origen, como terreno necesario para el desarrollo de la imaginación, sugiriendo así la recreación de una existencia ilusoria.

En un intento por transportarnos a ese mundo, la artista nos proporciona el escenario perfecto para poder evadirnos de la realidad. Y es que lo que Helena nos cuenta no dejan de ser, de algu­na manera, pequeñas historias fragmentadas que el espectador deberá completar buscando un hilo narrativo dentro de su propio imaginario.

Como absorbido por ese reloj ajetreado que marcaba, rápidas, las horas de un conejo con prisa en su País de la Maravillas, el tiempo no se detiene ante las imágenes de la artista. Al contra­rio, más bien diría que nos empuja a movernos y correr tras él. Se trata, sin embargo, de una carrera a la inversa, un ejercicio de introspección hacia esa infancia añorada a la que a veces teme­mos acercarnos. Quizás porque la libertad de la inocencia puede volverse irresponsabilidad con los años, tal vez porque hemos perdido la facul­tad de mirar a través de la lente de la ingenuidad. Pero ¿hay realmente ingenuidad en sus imáge­nes? ¿son esas muchachas, dulces y traviesas, tan delicadas como parecen a primera vista?

Acostumbrados a una literatura fantástica de finales felices y princesas sumisas en busca

unha viaxe a través das leis do tempo e o espazo, descubrindo esa inquiedanza inherente que con-tinuamente desvela en clave de luz e cor.

“Quizais sexa agora cando estou máis próxima á súa visión do mundo a través da pintura. E penso que iso se está a reflectir nas miñas fotografías máis recentes”. Así confesaba Helena Segura-Torrella, nunha entrevista para La Voz de Galicia publicada no ano 2009, a influencia directa do seu pai.

Próxima á visión pictórica do artista, Helena Segura-Torrella nútrese desa estética para trans-ferila ao terreo da imaxe dixital. As súas series fotográficas recrean escenarios mentais que funcionan ante o espectador como proxección de lugares familiares. Observando eses ambien-tes, vívidos e vibrantes, reencontrámonos sen querelo con sensacións esquecidas. Susceptibles de diferentes lecturas, preséntanse como unha válvula de escape da realidade cotiá. Os terri-torios, en aparencia afastados, van adquirindo importancia a medida que afondamos neles, son asociados á natureza como orixe, como terreo necesario para o desenvolvemento da imaxina-ción, suxerindo así a recreación dunha existencia ilusoria.

Nun intento por transportarnos a ese mundo, a artista proporciónanos o escenario perfecto para poder evadirnos da realidade. E é que o que Helena conta non deixan de ser, dalgún xeito, pequenas historias fragmentadas que o especta-dor deberá completar buscando un fío narrativo dentro do seu propio imaxinario.

Como absorbido por ese reloxo atafegado que marcaba, rápidas, as horas dun coello con présa no seu País da Marabillas, o tempo non se detén ante as imaxes da artista. Ao contrario, máis ben diría que nos empurra a movernos e correr tras el. Trátase, non obstante, dunha carrei-ra á inversa, un exercicio de introspección cara a esa infancia botada de menos á que ás veces te-memos achegarnos. Quizais porque a liberdade da inocencia pode volverse irresponsabilidade cos anos, talvez porque perdemos a facultade de mirar a través da lente da inxenuidade. Pero hai realmente inxenuidade nas súas imaxes? Son esas rapazas, doce e travesas, tan delicadas como parecen á primeira vista?

Afeitos a unha literatura fantástica de finais fe-lices e princesas submisas en busca de salvación, a autonomía feminina foise desacreditando ata o

Page 9: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

7

7

de salvación, la autonomía femenina se ha ido desacreditando hasta el punto de delegar en la figura del hombre la necesidad de protección. El papel de la mujer, condenada desde una edad temprana a situarse a la sombra de su opuesto, ha sufrido los mecanismos legitimadores de una postura patriarcal. Esta repetición de esquemas confeccionados a lo largo de los años, han llegado a estancarse en un sistema narrativo ficticio y obsoleto, que se percibe con mayor claridad en disciplinas como el cine o la literatura. Tanto es así que a día de hoy desconocemos las versiones originales de cuentos tan clásicos como La Bella Durmiente, La Cenicienta o Caperucita roja, modificados a posteriori a favor de un machismo imperante que se ha ido inculcando, acaso inconscientemente, generación tras generación.

Las fotografías de Helena Segura­Torrella, lejos de alimentar estos estereotipos, nos presentan a unas niñas felices, autosuficientes, que juegan en sus cuentos de hadas sin miedo a la oscuridad ni a los terrores del bosque. Unas niñas que no es­peran, ni muchos menos, la llegada del príncipe azul. Más bien al contrario, sus personajes sub­vierten los roles, toman independencia buscando conscientemente la aventura, como una Alicia independiente y exploradora sumergida por completo en sus ensoñaciones. Ellas componen la escena, toman la decisión de sus acciones y las llevan a cabo. Las piezas For my Grandpha, La nie-bla y la ya citada Sopa de caracol son esclarece­doras de ese posicionamiento autónomo del que hablamos. En ellas vemos unas niñas seguras, sin problemas que las aflijan, que podrán desarrollar­se con total libertad de movimientos.

Además del legado pictórico de Ricardo Segura Torrella, de quien Helena asegura sentirse totalmente deudora, se suman a sus referentes artistas contemporáneos como Julia Fullerton Batten o Ellen Kooi y los ya consolidados Alberto García­Alix, Cristina García Rodero, Ouka Lele y Ciuco Gutiérrez. En los primeros casos es clara la relación discursiva, mientras que el resto de autores generan influencias diferentes tanto en técnica como en temática. Así, podemos extraer la teatralidad y dramatismo de las escenas de García Rodero y García­Alix y el agudo colorido acompañado de elementos oníricos que rodean las obras de Ouka Lele y Ciuco Gutiérrez.

Técnicamente, asumimos un dominio de la composición derivado de amplios conocimientos en el campo de la imagen, así como una extensa trayectoria previa. La luminosidad confiere a sus

punto de delegar na figura do home a necesida-de de protección. O papel da muller, condenada dende unha idade temperá a situarse á sombra do seu oposto, sufriu os mecanismos lexitimado-res dunha postura patriarcal. Esta repetición de esquemas confeccionados ao longo dos anos, chegaron a estancarse nun sistema narrativo ficticio e obsoleto, que se percibe con maior cla-ridade en disciplinas como o cine ou a literatura. Tanto é así que a día de hoxe descoñecemos as versións orixinais de contos tan clásicos como A Bela Durminte, A Cincenta ou Carapuchiña vermella, modificados a posteriori a favor dun machismo imperante que se foi inculcando, acaso inconscientemente, xeración tras xeración.

As fotografías de Helena Segura-Torrella, lonxe de alimentar estes estereotipos, presén-tannos a unhas nenas felices, autosuficientes, que xogan nos seus contos de fadas sen medo á escuridade nin aos terrores do bosque. Unhas nenas que non esperan, nin moitos menos, a chegada do príncipe azul. Máis ben ao contrario, os seus personaxes subverten os roles, toman independencia buscando conscientemente a aventura, como unha Alicia independente e exploradora somerxida por completo nas súas fantasías. Elas compoñen a escena, toman a deci-sión das súas accións e lévanas a cabo. As pezas For my Grandpha, La niebla e a xa citada Sopa de caracol son esclarecedoras dese posicionamento autónomo do que falamos. Nelas vemos unhas nenas seguras, sen problemas que as aflixan, que poderán desenvolverse con total liberdade de movementos.

Ademais do legado pictórico de Ricardo Segura Torrella, de quen Helena asegura sentirse totalmente debedora, súmanse aos seus referen-tes artistas contemporáneos como Julia Fuller-ton Batten ou Ellen Kooi e os xa consolidados Alberto García-Alix, Cristina García Rodero, Ouka Lele e Ciuco Gutiérrez. Nos primeiros casos é clara a relación discursiva, mentres que o resto de autores xeran influencias diferentes tanto en técnica coma en temática. Así, podemos extraer a teatralidade e dramatismo das escenas de García Rodero e García-Alix e o agudo colorido acom-pañado de elementos oníricos que rodean as obras de Ouka Lele e Ciuco Gutiérrez.

Tecnicamente, asumimos un dominio da composición derivado de amplos coñecemen-tos no campo da imaxe, así como unha extensa traxectoria previa. A luminosidade confire ás súas escenas un vigor reforzado pola utilización do recurso do claroscuro, que nos conduce pola

Page 10: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

8

8

escenas un vigor reforzado por la utilización del recurso del claroscuro, que nos conduce por la historia del arte hasta el movimiento Barroco, donde fuertes contrastes tonales de luz y color definían las formas.

El uso del Photoshop como fórmula narrativa apoya la función del componente fantástico permitiendo a la artista jugar con la escala, que muestra deformada en algunas imágenes, y manipular conscientemente el color. “El color que daban los rollos de película no me gustaba, ahora el retoque me permite manipularlo” admite.

En este sentido, la aplicación técnica de este tipo de modelos se enlaza aquí a un discurso conceptual que persigue, por medio de la teatra­lización, crear escenarios ficticios próximos a la poética del cuento, donde el espectador pueda encontrarse con su yo interior retornando a una esencia perdida. La esencia de la infancia y la pureza, de la libertad de exploración. Facultades de las que a menudo creemos disponer y, sin embargo, solemos ir dejando atrás, extrañamente, con los años.¶

historia da arte ata o movemento Barroco, onde fortes contrastes tonais de luz e cor definían as formas.

O uso do Photoshop como fórmula narrati-va apoia a función do compoñente fantástico permitindo á artista xogar coa escala, que mostra deformada nalgunhas imaxes, e manipular conscientemente a cor. “A cor que daban os rolos de película non me gustaba, agora o retoque permíteme manipulalo” admite.

Neste sentido, a aplicación técnica deste tipo de modelos enlázase aquí a un discurso concep-tual que persegue, por medio da teatralización, crear escenarios ficticios próximos á poética do conto, onde o espectador poida atoparse co seu eu interior retornando a unha esencia perdida. A esencia da infancia e a pureza, da liberdade de exploración. Facultades das que a miúdo cremos dispoñer e, non obstante, adoitamos ir deixando atrás, estrañamente, cos anos.¶

Page 11: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

9

9

ricardo segura torrellaHermanas, 1967

Óleo sobre lenzo130×80 cm

Page 12: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

10

10

ricardo segura torrellaEl arenque galáctico, 1985–86

Óleo sobre lenzo105×140 cm

Page 13: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

11

11

ricardo segura torrellaPéndulo de la noche, 1990

Óleo sobre lenzo146×114 cm

Page 14: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

12

12

ricardo segura torrellaCasa de Ferrería do Incio, 1977

Acuarela, tinta, papel55×72 cm

Page 15: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

13

13

ricardo segura torrellaCasa de Esslingen, 1979

Grafito, sanguina, acuarela, tinta, papel52×38 cm

ricardo segura torrellaCasa de Esslingen, 1979

Grafito, sanguina, lápiz de cor, tinta, papel52×38 cm

Page 16: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

14

14

ricardo segura torrellaPájaro muerto, 1988

Óleo sobre lenzo97×130 cm

ricardo segura torrellaFaisán muerto, 1999

Óleo sobre lenzo 97×130 cm

Page 17: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

15

15

ricardo segura torrellaMica, 1984

Óleo sobre lenzo105×140 cm

Page 18: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

16

16

ricardo segura torrellaÁrbol de Muniferral, 1991

Óleo sobre lenzo132×98 cm

Page 19: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

17

17

ricardo segura torrellaBosque mágico, 1980

Óleo sobre lenzo105×140 cm

Page 20: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

18

18

ricardo segura torrellaPaisaje con hogueras, 1980

Óleo sobre lenzo80×100 cm

Page 21: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

19

19

ricardo segura torrellaDesnudo con hogueras, 1980

Óleo sobre lenzo140×170 cm

Page 22: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

20

20

ricardo segura torrellaCamelio en la noche, 1983

Óleo sobre lenzo103×138 cm

Page 23: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

21

21

ENTREvISTA A HELENA SEguRA-ToRRELLA

Se aprecia en tus imágenes un claro componente pictórico, sin embargo, has elegido la fotografía como medio de representación. ¿Por qué?

Comencé a hacer fotografía desde muy joven, con quince años. Desde entonces entendí que era mi medio de expresión por su inmediatez. Intenté pintar pero evidentemente teniendo un padre de ese nivel artístico, son fáciles las comparaciones por lo que siempre me encontré mucho mas cómoda en la fotografía, aunque la ilustración es algo que siempre me ha atraído. Ahora con programas como el Photoshop puedo casi pintar mis imágenes y eso me da mucha libertad de expresión, ya que puedo mezclar las dos técnicas. Evidentemente la pintura está en mi trabajo, crecí rodeada de ella y ha dejado su poso.

La alusión a la fantasía y a la infancia supone el principal eje temático de tu obra. ¿En qué momento decidiste enfocar tu carrera hacia este terreno?¿Hay algún motivo personal en esta elección?

Este es un proyecto muy personal que ahon­da en mis propios recuerdos. Busco representar sensaciones de mi infancia, en la que crecí a veces sola, dada mi situación de hija única. Ahora, a través de los ojos de una niña, exploro ese mundo de fantasía que los niños recrean en su infancia.

Hasta hace unos años la fotografía había pasado casi desapercibida para la crítica, hoy en día, sin embargo, es una técnica completamente asumida y valorada positivamente. En este senti-do, ¿notas alguna diferencia desde tus primeros comienzos con la cámara hasta hoy?

Sí, muchos. Empecé haciendo fotografías en color y después en blanco y negro, ya que el color que daban los rollos de película no me gus­taba, ahora lo puedo manipular, por eso he vuelto al color, el retoque me permite manipularlo. Yo entiendo que toda técnica y avance es bueno y necesario, a mí me ha aportado mucho.

ENTREvISTA A HELENA SEguRA-ToRRELLA

Apréciase nas túas imaxes un claro compoñen-te pictórico, non obstante, elixiches a fotogra-fía como medio de representación. Por que?

Comecei a facer fotografía dende moi nova, con quince anos. Dende entón entendín que era o meu medio de expresión pola súa inmediatez. Intentei pintar pero evidentemente tendo un pai dese nivel artístico, son doadas as comparacións polo que sempre me atopei moito mais cómoda na fotografía, aínda que a ilustración é algo que sempre me atraeu. Agora con programas como o Photoshop podo case pintar as miñas imaxes e iso dáme moita liberdade de expresión, xa que podo mesturar as dúas técnicas. Evidentemente a pintura está no meu traballo, crecín rodeada dela e deixou o seu pouso.

A alusión á fantasía e á infancia supón o principal eixe temático da túa obra. En que momento decidiches enfocar a túa carreira cara a este terreo? Hai algún motivo persoal nesta elección?

Este é un proxecto moi persoal que afonda nos meus propios recordos. Busco representar sensacións da miña infancia, na que crecín ás veces soa, dada a miña situación de filla única. Agora, a través dos ollos dunha nena, exploro ese mundo de fantasía que os nenos recrean na súa infancia.

Ata hai uns anos a fotografía pasara case desapercibida para a crítica, hoxe en día, non obstante, é unha técnica completamente asumida e valorada positivamente. Neste sen-tido, atopas algunha diferenza dende os teus primeiros comezos coa cámara ata hoxe?

Si, moitas. Empecei facendo fotografías en cor e despois en branco e negro, xa que a cor que daban os rolos de película non me gustaba, agora pódoa manipular, por iso volvín á cor, o retoque permíteme manipulala. Eu entendo que toda técnica e avance é bo e necesario, a min axudoume moito.

Page 24: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

22

22

Dices que antes hacías fotografía en blanco y negro, este detalle puede cambiar totalmente el enfoque de la obra. ¿Siempre has tratado el mismo tema, independientemente del medio?

No, mi temática anterior era totalmente distin­ta a la de este proyecto. Se trataba de fotografía de reportaje, más próxima a lo documental, foto­grafía de calle.

Vemos en tus fotografías la influencia de la pintura de tu padre. Tanto es así que en algunas piezas como Sopa de caracol o El olor de tu sombra, incluyes fondos que parecen extraídos de sus propios cuadros. ¿Existe, entonces, una relación directa, temática y técnica, que permita combinar ambos estilos? ¿Con qué otros artistas podrías relacionar tu obra?

Sí, las influencias son claras, más que en la te­mática, en el color o la fuerza, me encanta como pintaba mi padre, con esa fuerza, y supongo que algo he heredado.

Mi trabajo se relaciona también con la obra de artistas actuales como Julia Fullerton Batten o Ellen Kooi. En mis comienzos mis referentes eran Alberto García­Alix, Cristina García Rodero y Ouka Lele. También destaco el apoyo de mi profesor y tutor Ciuco Gutiérrez, quien me ayudó a encauzar este proyecto.

La infancia, la inocencia, el papel de una niña que pronto será mujer. ¿Es importante en tu trabajo mostrar siempre la figura femenina? ¿Se presenta como una reivindicación del papel de la mujer?

Es importante, ya que yo soy mujer y hablo siempre de alguna manera de mí, por eso es una niña y no un niño el protagonista de las imáge­nes, pero no reivindico ninguna postura feminis­ta con ello.

Me gustaría concluir haciendo un análisis sobre el significado de la naturaleza, escenario donde se desarrolla la mayor parte de tu obra. Los fuertes contrastes tonales y los juegos de lu-ces y sombras nos asoman a una naturaleza entre temida e ilusoria. ¿Cuáles son tus intenciones?

La naturaleza es importante, ya que es donde empieza todo, es el origen de las cosas y el lugar donde la imaginación se desarrolla más amplia­mente, sin límites ni ataduras.¶

dis que antes facías fotografía en branco e negro, este detalle pode cambiar totalmente o enfoque da obra. Sempre trataches o mesmo tema, independentemente do medio?

Non, a miña temática anterior era totalmente distinta á deste proxecto. Tratábase de fotogra-fía de reportaxe, máis próxima ao documental, fotografía de rúa.

vemos nas túas fotografías a influencia da pintura do teu pai. Tanto é así que nalgunhas pezas como Sopa de caracol ou El olor de tu sombra, inclúes fondos que parecen extraidos dos seus propios cadros. Existe, entón, unha relación directa, temática e técnica, que permi-ta combinar ambos os dous estilos? Con que outros artistas poderías relacionar a túa obra?

Si, as influencias son claras, máis que na temá-tica, na cor ou a forza, gústame como pintaba o meu pai, con esa forza, e supoño que algo herdei.

O meu traballo relaciónase tamén coa obra de artistas actuais como Julia Fullerton Batten ou Ellen Kooi. Nos meus comezos os meus refe-rentes eran Alberto García-Alix, Cristina García Rodero e Ouka Lele. Tamén destaco o apoio do meu profesor e titor Ciuco Gutiérrez, quen me axudou a canalizar este proxecto.

A infancia, a inocencia, o papel dunha nena que pronto será muller. É importante no teu traballo mostrar sempre a figura feminina? Preséntase como unha reivindicación do papel da muller?

É importante, xa que eu son muller e falo sem pre dalgún xeito de min, por iso é unha nena e non un neno o protagonista das imaxes, pero non reivindico ningunha postura feminista con iso.

gustaríame concluír facendo unha análise sobre o significado da natureza, escenario onde sucede a maior parte da túa obra. os fortes contrastes tonais e os xogos de luces e sombras asómannos a unha natureza entre temida e ilusoria. Cales son as túas intencións?

A natureza é importante, xa que é onde em-peza todo, é a orixe das cousas e o lugar onde o maxín se desenvolve máis amplamente, sen límites nin ataduras.¶

Page 25: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

23

23

helena segura-torrellaSopa de caracol, 2008

Fotografía dixital118×150 cm

Page 26: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

24

24

helena segura-torrellaAlice, 2008

Fotografía dixital70×53 cm

Page 27: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

25

25

helena segura-torrellaFor my Grandpha, 2009

Fotografía dixital65×110 cm

Page 28: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

26

26

helena segura-torrellaEl final del viaje, 2008

Fotografía dixital50×130 cm

helena segura-torrellaMeta-morphosis, 2009

Fotografía dixital63×90 cm

Page 29: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

27

27

helena segura-torrellaAres y Juno, 2010Fotografía dixital

63×90 cm

Page 30: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

28

28

helena segura-torrellaSix Feet Under, 2009

Fotografía dixital100×150 cm

Page 31: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

29

29

helena segura-torrellaTideland, 2009

Fotografía dixital95×110 cm

Page 32: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

30

30

helena segura-torrellaShecan, 2010

Fotografía dixital100×150 cm

Page 33: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

31

31

helena segura-torrellaQuizás por eso vuelvo, 2011

Fotografía dixital30×30 cm

helena segura-torrellaEl olor de tu sombra, 2011

Fotografía dixital30×30 cm

Page 34: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

32

32

helena segura-torrellaLa niebla, 2008

Fotografía dixital100×150 cm

Page 35: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

33

33

CoNCELLo dE FERRoL

AlcaldeJosé Manuel Rey Varela

delegación de Cultura e universidadeManuel-Reyes García Hurtado

EXPoSICIÓN

ComisarioEduardo Hermida

CoordinaciónSara Donoso

MontaxeDavid Garabal

TransporteGalaica Fine Arts

SegurosHiscoxRiskmedia

CATáLogo

EditaConcello de Ferrol

TextosSara Donoso

deseño e maquetaciónDARDO (María Agra)

ProduciónTrokut

ImpresiónAgencia Gráfica

d. L.: C 2041-2012

Page 36: Escenas familiares. Helena e Ricardo Segura Torrella

34

34