entzumene lantzeko ariketak - ikasten (habe) · entzumene lantzeko ariketak aneurizer l. sarrera...
TRANSCRIPT
Entzumene lantzekoariketakAne Urizer
l. SARRERAAurreko ZUTABEn, 5. zenbakian
hain zuzen, «Entzumena lantzeko zenbait ohar» izeneko artikuluan, entzumenari buruzko zenbait puntu teoriko aztertu ziren. Bi ziren, batez ere, puntuok:- Lehenik, nolakoa den bizitza
errealean entzuteko prozesua.- Eta, bigarrenik, ikasleek entzume
na lantzerakoan izaten dituztenarazoak.
Hirugarren puntu bat ere agertu zenartikuluaren sarreran, entzumena lantzeko klasean erabil daitekeen zenbaitariketa mc{a, hain zuzen; baina hurrengo ZUTABE batetarako uzten zen puntu hori. Remen aztertuko dugu, bada,hirugarren puntua: «Entzumena lantzeko ariketa motak». Artikulu honetanazaltzen den ariketen sailkapena PennyUr-en «Teaching Listening Comprehension» liburuan oinarrituta daga, eta artikuluan zehar azaltzen diren entzumen-ariketa gehienak, berriz, HABEren«Euskalduntzearen A mailarako langaiak» liburutik hartuak <liraedo bestezenbait bibliografiatan azaltzen direnentzumen-ariketa liburuetatik euskarara egokitutakoak.
2. ENTZUMEN-ARIKETAKNahitaezkoa da klaserako entzumen
-ariketak prestatzerakoan zenbait puntukontutan hartzea, adibidez:- Bizitzako zein egoeratako presta
tzen ari garen ikasleak eta egoerahorietan aurkituko dituzten arazoak.
- Klaseko irakaskuntz - ikaskuntzprozesua.
- Ikasgelaren tamainua eta antolaketa. Ikasleen kopurua.
-Arazo teknikoak: kasete, bideoeta beste zenbait tresnaren erabilera.
-Arazo pedagogikoak: nola piztuikasleen motibazio, kontzentrazioeta partizipazioa, nola egin zuzenketak, nola eman erantzunak, etaabar.
2.1. Entzumen-ariketetarakotestuaren aukeraketa
Bizitza errealean entzuten dugun hizkera kolokial eta espontaneoaren kontra, gaurregun klasean erabiltzen direnentzumen-ariketa gehienak hizkera formalean oinarrituta <laude.Egia da ikasleek irakaslearen hizketa espontaneoa
Itzulpenak eta lankidetzak
(azalpenak, oharrak ... ) ere entzutendutela beste zerbait egiten ari diren bitartean, baina hau ez da nahikoa; etaentzurnen-ariketa gehienak aldez aurretik prestatutako eta irakasleak irakurritako edo kaseteen bidez emandako testutan oinarritzen dira batipat. Teori aldetik hau ez legoke ando. Baina ontzateman daiteke, teknikoki zaila izan baitdaiteke hizkera espontaneoko zatiakirakaskuntzan erabiltzea. Bestalde, benetako hizkera espontaneoko grabazioak erabiltzerakoan, bi oztopo nagusirekin topo egiten dugu:- Benetakoa izaki, erabilitako hiz
kera ez daga mailakatuta eta sarritan oso zaila izaten da. Goi mailetarako bakarrik balio izaten dutehorrelako grabazioek.
- Denok dakigu zein zaila izaten denhizkera espontaneoaren grabazioak ulertzea. Hiztuna ez ikusteak zaildu egiten badigu jatorrizko hiztunoi ere ulertzea, pentsadezagun zein zaila izango den hizkuntza ikasten ari den batentzat.
Baina hain beharrezkoa ote da espontaneitatea? Hizkera kolokialaren grabazioak entzuteak bizitza errealerakoprestakuntza bobea ematen ate du?Elkarrizketa espontaneoaren graba
zioak ez dira oso egokiak behe mailetarako, ikasleek gehiago ikas dezaketeegi-egiazkoa ez baina bai oso hurbilekoaden hizkera entzunez, batez ere, ikasleen mailarako eta beharretarako prestatua dela kontuan harturik.
2.2. Eginkizuna
Entzumen-ariketak eraginkorragoakdira, eginkizun baten inguruan antolatzen baldin badira. Ikasleak entzun duena ulertu duela frogatzeko egin beharkoduen zerbait da EGINKIZUNA, hainzuzen. Eginkizunak honako hauek izandaitezke, esate baterako: diagrama batosatzea, aginduak betetzea ...Geure bizitzan norbaiti zerbait entzu
ten diogunean, arrazoi ezlinguistikoakdauzkagu esaten duena entzuteko. Ikasleak klasean entzuteko daukan arrazoinagusia linguistikoa da erabat: entzu-
91
mena lantzea. Hori horrela izanik, komenigarri da ariketari helburu ezlinguistikoren bat gaineratzea: EGINKIZUNA. Ikasleak aldez aurretik baldin badaki era bateko edo besteko erantzunaeman beharko duela, badu entzutekoarrazoi bat; eta zein informazio motaentzungo duen eta horren aurrean nolaerreakzionatu badaki.Aurreko ZUTABEn esaten genuen
entzumen-egoera gehienetan entzuleakerantzuna berehala ematen duela. Eginkizunak bizitzako egoera hori klaseansimulatzeko aukera eskaintzen digu,baina erantzun gehienek isilekoak izanbeharko dute: zerbait egin, marraztu,idatzi. .. ; batez ere, irakaslearentzat ezinezkoa delako ikasle guztien erantzunak batean entzun eta zuzentzea.Behe mailetan hobe da eginkizuna
ikusizko materialetan (marrazkiak, diagramak, mapak) eta erantzun laburretan (mugimendu fisikoa, hitz bakarrekoerantzunak ... ) oinarritzea. Maila altuagotan entzumena beste trebetasun batzurekin batera lan daiteke: irakurketa(erantzun anitzeko galderei erantzun,adibidez), idazketa (oharrak hartu), etaabar.
2.3. Motibazioa
Norbaiti pasiboki entzutea baino askoz ere pizgarriagoa da aktiboki erantzutea; horregatik, ondo prestatutakoeginkizuna interesgarria eta eraginkorraizan daiteke. Gaiak berak ere interesaeta gustua pizten laguntzen du. Behemailetan gaiaren hautapenak ez duhainbesteko problemarik sortzen, aukera ikasleen hizkuntz ezagupenek gai jakin batzutara mugatzen dutelako: familia, etxea, animaliak, lagunak ... Mailaaltuagotan zailagoa da gaiak aukeratzea; gai aspergarriak baztertu eta ikasleen gustukoak aukeratzea komeni da.Bestalde, umoreak ere asko laguntzendu interesa haundiagotzen.
2.4. Arrakasta
Ikasleek arrakasta izan eta pozik gelditzeko moduan prestatu behar dira
92
eginkizunak. Ikasleak garaile ateratzenbadira, motibazioa handitu egingo zaieeta egindako entzumen-ariketaren efektibotasuna ziurtatuko da.Ikasleentzat ez da inoiz arazoa izaten
entzundakoa ulerterraza den ala ez; aregehiago, entzundakoa erraz ulertzeakmotibatu egiten du ikaslea. Nekez ulertzeak, berriz, frustrazioa sortzen dio.Beste puntu bat ere kontuan hartubehar da: entzumen-ariketen helburuaentzumena lantzea dela. Honekin esannahi da, askotan, agintzen den eginkizuna zailegia izan daitekeela edo konplexuegia; eta, horrelakoetan, entzumenaeginkizunaren zerbitzuan jartzen da,eginkizunaren helburua juxtu-juxtu alderantzizkoa delarik, hots, entzumenaren zerbitzuan egotea.Eginkizunaren prestaketak eta bana
ketak ere ahalik eta sinpleena izanbeharko luke. Paper-zati gehiegi edoekipo konplikatua eskatzen duten ekintzek, askotan, denbora gehiegi kentzendute eta ez dute pena merezi izaten.
2.5. ZuzenketaZuzenketak eginkizuna burutu bezain
laster egitea komeni da, hau da, ikasleak entzun duenaren oihartzuna oraindik buruan darabilenean eta berriz ereentzun dezakeen bitartean.
3. ENTZUMEN-ARIKETENSAILKAPENA
Bi multzo nagusitan sailkatzen dituPenny Ur-ek entzumen-ariketak:- Pertzepzio mailakoak.- Ulermen mailakoak.Lan honetan pertzepzio mailako en
tzumen-ariketak ez ditugu ikusiko, ezbait dute euskara irakasteko ia balio.Lau multzotan banatzen ditu autore
horrek ulermen-ariketak: lehenengomultzoko entzumen-ariketetan, entzuleak entzun egiten du, baina agerikoerantzunik eman gabe; bigarrenean,entzuleari erantzun xume bat (normalean ez-ahozkoa) eskatzen zaio, bere
ltzulpenak eta lankidetzak
ulermen maila neurtu ahal izateko; hirugarrenean, entzulearen erantzunak luzeagoak dira. Bestalde, gainontzekogaitasunenak (irakurmena, idazmenaeta mintzamena) erabili beharraz gain,entzumen-ariketak berak planteatzenduen arazoa ere burutu behar izaten duikasleak. Azkenengoan (eztabaida pizteko ariketak dira), zeregin funtsezkoadu entzumenak, baina baita gainontzeko gaitasunek ere. Sailkapen honetanprogresio bat daga hasierako ariketaerraz eta sinpleenetatik bukaerako sofistikatuenetara; baina ariketa askomaila askotarako eta adin desberdinekotaldeetarako egokiak dira. Honako haudugu, beraz, ulermen mailako entzumen-ariketen sailkapena:
- ERANTZUNIK GABEKOULERMEN-ARIKETAK• Testu idatzi bat jarraitu• Testu ezagun bat entzun• Ikusizkotan oinarritutako entzumen-ariketak
• Irakaslearen hizketaldi informala• Denborapasako entzumen-ariketak.
- ERANTZUN LABURREKOULERMEN-ARIKETAK• Aginduak bete• Hitzakjaso• Egia/Gezurra ariketak• Okerrak atzeman• Hutsuneak bete• Definizioak asmatu• Informazio espezifikoa hartu• Marrazkiak• Planoak eta mapak• Diagramak• Famili zuhaitzak• Grafikoak
- ERANTZUN LUZEKOULERMEN-ARIKETAK• Errepikapena eta diktaketa• Parafraseatu• Itzulpenak egin• Galderei erantzun• Testuen ulermenari buruzko galderei erantzun
Itzulpenak eta lankidetzak
• Antzeman• Hutsuneak bete• Laburpen-ariketak
- EZTABAIDA SORTZEKOULERMEN-ARIKETAK• Arazoak ebatzi• Puzle entzumen-ariketak• Interpretazio entzumen-ariketak• Azterketa ebaluatzaile eta estilistikoa
ZUTABEren ale honetan «erantzunlaburreko ulermen-ariketak» bakarrikaztertuko ditugu, gainontzekoak hurrengo baterako utzirik.
4. ERANTZUN LABURREKOULERMEN-ARIKETAK
Entzumen-ariketa hauek ikaslearenbapateko erantzun laburra eskatzendute. Entzungaiak, normalean, hizketakolokialeko hizketaldi laburrak izatendira (bakarrizketak edo elkarrizketak),baina hizketaldi luzeak ere erabil daitezke.Hauetako batzuk ez diote ikasleari
materialik eskatzen edo, asko jota, boligrafo bat eta paper-zati bat besterik ez.Beste ariketa batzu konplexuagoak iza-
93
ten dira eta marrazki eta diagrametanoinarritzen dira.Irakaslearen zuzenketak, kasu gehie
netan, ariketa burutu ahala jasotzen dituzte ikasleek.
4.1. Aginduak beteAriketa mota hauetan aginduak ema
ten zaizkie ikasleei. Agindu horiek betez erakusten dute ikasleek entzundakoa ulertu dutela. Ariketa mota ezagunenak hauek dira:4.1.1. Mugimendu fisikoa.4.1.2. Ereduak eraiki.4.1.3. Marrazkien diktaketa.
4.1.1. Mugimendu fisikoaBehe mailan aginduak oso sinpleak
izaten dira: «etorri hona», «eser zaitez»,«leihoa ireki» ... Maila altuagotan agindu konplikatuagoak eman daitezke; adibidez, «jar itzazue liburuak zeuenmahaiaren ezker aldeko puntan» ...Ariketa mota hau globalkiago ere lan
daiteke. Ikus ditzagun «ZINE ZUZENDARIA» izeneko ariketa (l. urratsa, 3.ikastunitatea, HABE) eta «ERREPORTAIA GRAFIKOA» izenekoa (1.urratsa, 3. ikastunitatea, HABE)
«ZINE ZUZENDARIA»• Nola egin
Ikasleak hirunakako taldetan banatuko ditugu. Talde bakoitzean hiru pertsonaiaizango <lira:filme-zuzendaria eta bi filme-izar. Filmearen eszena baten filmazioa antzeztubehar dute. Zuzendariak aginduak emango ditu eta ikasleen artean paperak aldatzenjoango <lira,denek zuzendariaren papera egin ahal izateko.
• Filmatu beharreko eszena (l. marrazkia):Zuzendariak dio:
- Isilik, mesedez, isilik!Beno, Rodolfo, ireki atea, sartu ...Ibili; korrika ez! Poliki... , horrela ... , eseri aulkian, ez mugitu.Orain, hartu eskua... ; ez farre egin,irrifar gozo bat bakarrik ... horrela,oso ondo.Lulu, itxi begiak.Rodolfo, eman musua. Oso ondo.Beste musu bat, horrela.Moztu.
94 Itzulpenak eta lankidetzak
«ERREPORTAIAGRAFIKOA»
• Nota egin
Ikasleak binaka jarriko <lira,bata argazkilaria delarik eta bestea artista famatua (LolaFlores, Koo Stark ... ). Argazkilariak artistari buruzko erreportaia grafikoa egin behar dueta, horretarako, artistari aginduak eman beharko dizkio, behar den jarrera har dezan.
" Ereduak:- Eseri- Besoa altxa- Irrifarre egin- Eskuak aurpegian jarri
4.1.2. Ereduak eraikiAriketa hauetako aginduak ereduak
eraikitzeko <lira.Etxeak eta figurak egi-teko joko didaktikoetako listoitxo kolorezkoak erabil daitezke. Adibidez:
«Lehendabizi, har itzazue listoi bi, bata gorria eta bestea zuria. Jar itzazuemahai gainean luzeka, bata bestearen ondoan. Orain hartu listoi urdin bat etagorriaren gainean jarri ...».
Ariketa hau zailagotu ere egin daiteke, ikasleen mailaren arabera.
4.l. 3. Marrazkien diktaketaAginduak emanez egin daitekeen bes
te ariketa mota bat marrazkien diktaketarena da. Irakasleak edozein aldizkariedo liburutako marrazki bat har dezakeeta honen deskribapena egin, ikasleekmarraz dezaten. Haurrek oso gustoraegiten dute. Oso entretenigarria izatenda, batez ere, egindako marrazkiak orijinalarekin konparatzen direnean.
Ariketa hau egiteko beste modu batikasleek binaka egitea da, hau da, batekaginduak emango ditu eta besteak marraztu egingo du. Era honetan mintzamena ere landu egiten da.
4.2. HitzakjasoEntzumen-ariketa honetan ikasleek
bakoitza bere sailean jarri beharko duten hitz-zerrenda bat entzuten dute.«Bingo» izeneko ariketa ere hauetarikoa da. Adibidez:
Itzulpenak eta lankidetzak 95
ALTZARIAKaulkia
• Irakasleak edo zintak esandako hitz-zerrenda bi sail hauetan sailkatu beharkodute ikasleek: «aulkia, mahaia, soinekoa, prakak, telebista, zapata, ohea,gona ... »
ARROPAKsoinekoa
Maila altuagoetan hitzak pasartekoherente baten barruan egon daitezke(ipuin batean, adibidez) eta ikasleek
kategoria jakin batzuren arabera sailkaditzakete. Hona hemen zenbait sugerentzia:
4. NORBAITDESKRIBATZEN
l. KOLOREAK ARROPAK 2. GAUZABOROBILAK GAUZAERREKTANGULARRAK
gorria azpiko gona arrautzak liburuakurdina zapatak baloia irratiakberdea elastikoa sagarrakzuria ... piÍotak
3. KUALITATE ONAK KUALITATE TXARRAK
azkarra lodiaatsegina zuhurramaitagarria ganorabakoaalaia alferra
4.3. Egia/GezurraariketakAriketa mota hau oso ezaguna eta
sinplea da. Ikasleei pasarte bat ematenzaie aditzera eta egia ala gezurra denesan behar dute. Edozein lagungarriikusizko, pasarte idatzi edo mintzatuerabil daiteke oinarritzat. Erantzunaemateko era asko daude:- «Bai», «ez», «EIG» letrak idatziz.- Erantzuna ekintza fisiko baten bi-
dez emanez: «bai» eta «ez» idatzitako paperak altxatuz ... ; edo ezkerreko eskua altxatuz «bai» etaeskuinekoa «ez» adierazteko, kolore diferentetako paper-zatiak altxatuz.
Ikasleak epaitu beharreko pasarteakgauza orokorrak izan daitezke («Astoakgorriak dira», «Lurra edan daiteke» ),edo oraintxe bertan gertatzen ari direngauzak («euria ari du», «ni italiananaiz»), aldez aurretik irakurri edo entzundako ipuin bati buruzko baieztapenak.Ikusizko lagungarriak ere erabil dai
tezke ariketarako oinarri bezala. "Taberna" marrazkia erabiliz, adibidez, irakasleak honako esaldiok bota ditzake:«zerbitzari betaurrekodunak ardo-botila bat dauka eskuan», «barran eseritadauden mutilei sartuberri den neskagustatzen zaie»...
96 ltzulpenak eta lankidetzak
Itzulpenak eta lankidetzak
Ariketa mota hau maila altuagotanere erabil daiteke. Grafikoak oinarri bezala erabiliz, ariketa zailagotu egiten da.
Eguraldiari buruzko grafikoa erabilizadibidez: ·
97
«EGURALDIA»
• «Kataluniako eguraldia Canarias aldekoa baino askoz ere lainotsuagoa etahotzagoa da. Haizeak gogor jotzen du Tarragona aldean eta bi metroko olatuak sortzen dira hondartzetan. Eguzkiak asko berotzen ditu, berriz, Canariasaldeko hondartzak, oskarbi bait dago, eta ez dago haizearen arrastorik,itsasoa urmahel bat bezain bare dagoelarik ... »
R elLAITZA e lillif&OA
e LAINaA T E.Plil.A- f- l-IAIZ.E:A 1-bTz.A-D ~I F HoTZ. 1-WJNDIA
~ TA!l'TEl'O ~ H 1Z.Ol.TEAI'
[] oso LAINOT40< v..AAJ l'\ETllO &A1EI'<>OUl\'lW>.IC.
111 l!:Sl"AL.IA ~ BI MSTPOTAl'OOl.A"n¡All.
rl!~E4P.IA. w; 1\\1'4 t\El'WfAl'b OIATlllll'
* '-AAA.I
E.l)(¡Flfl.A. W: ~ 11ETl'IJW'OOl.A~
e B!Zp.o ~DIA
98
Ariketa erraz daiteke, ikasleei egiaala gezurra den adierazteko ohar !abur
Itzulpenak eta lankidetzak
batzu emanez. Aurreko ariketarekin jarraituz, adibidez:
- Kataluniako giroa Canariasekoa baino lainotsuagoa da- Kataluniako giroa Canariasekoa baino hotzagoa da- Haizeak gogor jotzen du Tarragonan- Tarragonako hondartzetan 2metrotako olatuak izaten dira
BaiEzEzEzBai
4.4. Okerrak atzemanArestian ikusitako «egia/gezurra» ari
keten bertsio sofistikatuago bat da.Ikasleek esaldi solte bakoitza egia alagezurra den ebaluatu ordez, pasarte luzeagoak entzuten dituzte, gezurra entzuten denean bakarrik erantzuna emanez. Gezur hau ipuin ezagun batean zerbait oker esatea izan daiteke, edotaerrealitatean okerra den zerbait (posible ez den zerbait), edota esandakoarekin bat ez datorren hitz edo esaldiren
bat (inkonsistentzia edo kontraesanenbat). Ikasleek okerrei buruz emango duten erantzuna eskuak altxatzea, ahozesatea edota oker bakoitza paper bateanseinalatzea izango da.Munduko kultura guztietan <laude
herri-ipuinak, eta horietako zenbaitezagunak dira mundu osoan. Aproposak dira «okerrak atzeman» motako ariketan erabiltzeko. Ikus dezagun «TXANO GORRITXO»rena, adibidez:
«TXANO GORRITXO»
Behin batean Txano Gorritxo bere amarekin bizi zen. Egun batean honelaesan zion aitatxok:- Hartu saski hau eta eraman izebatxori. Ez zaitez geldiperretxikoak biltzen,
ez zaitez tren-bidetik atera.Negu hotza zen, eta Txano Gorritxo bidean bere lagunekin hizketan geldituzen. Hauetako batek amonaren etxera lagunduko ziola esan zion ...
• Bertsio orijinala hau da:Behin batean Txano Gorritxo bere amarekin bizi zen. Egun batean honelaesan zion amatxok:
- Hartu saski hau, eta eraman amonatxori. Ez zaitez geldi loreak biltzeneta segi ezazu bidea, ez zaitez bidetik atera.
Udaberria zen, eta Txano Gorritxo bidean gelditu eta loreak hartzen hasi zen.Otsoa agertu zen bidean eta ... «Egunon, Txano Gorritxo. Nora zoaz? ,» esanZIOil ...
Beste gauza bat ere egin daiteke.Ikasleek aurrean ikus dezaketen zerbait, okerrak sartuz, deskribatzea: ikasgela, leihotik ikusten den paisaia, ikaslebaten edo batzuren itxura, marrazkiak ...
4.5. Hutsuneak bete
Ariketa mota hau normalki irakurmena ebaluatzeko erabiltzen da. Ikaslearihitz batzu (tarte irregular edo erregularretan) ezabatuta dituen pasarte idatzi
ltzulpenak eta lankidetzak
bat ematen zaio. Ezabatutako hitzakzeintzu diren asmatu behar du ikasleak,testuingurua lagun.Ariketa hau entzumena lantzeko ere
erabil daiteke.Ikasleei hutsuneak dituen testu bat
banatzen zaie, eta irakasleak bertsio
osotua irakurri besterik ez du egiten,ikasleek hutsuneetako hitzak batetzendituztelarik.Hemen dugu adibide gisa «KONTXA
NEGUAN» izeneko bideokasetea (2.urratsa, 24. ikastunitatea, HABE):
«KONTXANEGUAN»
• Nola eginBideokasetea behin edo bitan ikusi eta entzun, eta testuan falta diren hitzakbete.
ijK~NTXANEGUAN
Donostiara neguan etortzen bazarete, Kontxa gehienetan honela ikusiko
duzue.
Santa Klara irla eta Igeldo mendia lanbro artean. Hau Donostia itsas-
ondoan gertatzen da,
Begira, gaur itsasoa daga. Eguraldi
Kaioak Euria
daga.
Ni hona farolakdabiltza. Hot4 daga.
eta hondartza etorri nalz.
Eguerdiko dira eta eguraldia ari
da. Lehen Igeldo lanbro artean egon da, baina orain ia
ikusten da.
Urrutiko mendi haiek elurrez estalita daude¡ zuri-zuri daude. Saina
Kontxa berde lkusten da. Zergatik? Ba Oonostian ia
inoiz ere ez
Honelaxe ikusten da Kontxa Igeldo mendi . Lehenengo Santa
Klara, ondoren u rou Ll ,eta azkenean Ulia mendia. Donostia itsasertzean
da oso palita. Hura portua da. Batzutan itsasoa
oso haserre ~~~~- eta ikaragarrizko olatuak altxatzen dira.
L
• Testo orijinala:«Donostiara neguan etortzen bazarete, Kontxa gehienetan honela ikusiko duzue.Santa Klara irla eta Igeldo mendia lanbro artean. Hau Donostia isasondoandagoelako gertatzen da.
99
J
100 Itzulpenak eta lankidetzak
Begira, gaur itsasoa bare-bare <lago.Eguraldi motela <lago.Kaioak bilduta dabiltza. Hotz <lago.Euria ari du. Ni hona farolak eta hondartza ikustera etorrinaiz.Eguerdiko hamabi t'erdiak <liraeta eguraldia aldatzen ari da. Lehen Igeldolanbro artean egon da, baina orain ia garbi-garbi ikusten da.Urrutiko mendi haiek elurrez estalita <laude; zuri-zuri <laude.Baina Kontxainguru guztia berde ikusten da. Zergatik? Ba Donostian ia inoiz ere ez duelako elurrik egiten. Honelaxe ikusten da Kontxa lgeldo mendi-puntatik, Lehenengo Santa Klara, ondoren Urgull eta azkenean Ulia mendia. Donostia itsasertzean dagoelako da oso polita. Hura Donostiako portua da. Batzutan itsasoa oso haserre egoten da eta ikaragarrizko olatuak altxatzen <lira... »
Bertsio idatziaren aurrean ikasleak ezdu hain gogor sentitzen normalki entzumen-ariketek sortzen duten presioa.Ikasleak ez <lirahainbeste belarriez baliatzen, lanik gogorrena begiek egitenbait dute. Hala ere, «hutsuneak bete»motako ariketak beste era batzutan ereegin daitezke, ariketa zailagotuz; baina,ikasleek bizitza errealean entzungo dutenari aurre emateko, askoz ere egokiago bihurtuz.
Orain ikusiko dugun adibidean,«KAIXO, ETXEKOAK» (3. urratsa,HABE), ikasleek elkarrizketa bat entzuten dute eta «esaldi mailako» hutsuneak betetzea izango da ondoren burutubeharko duten eginkizuna. Bete beharreko hutsuneok ez <liraentzundako pasartetik hitzez hitz hartuak izango, esaldi mailan zenbait transformazio eginbeharrekoak baizik.
«KAIXO, ETXEKOAK»
• Entzuteko pasarteaManu: Ama, tori. Aurrezki Kutxako gutunak <lira.Eta Ixabel eta Joxean
en postala ere heldu da.Ama: Ekarri postala, ManuManu: Zaude piska bat, ama. Nik irakurriko dizuet. Gainera betiko pos
tala bialdu dute: Parlamendua. Badirudi Londresen besterik ez dagoela.
Amona: Baina, zer diote? Ondo dabiltza?Manu: Entzun. Zer moduz gauden galdetzen dute eta ea aitari katarroa
joanzaion.Amona: Eta ez dute nitaz ezer galdetzen?Manu: Bai, amona. Ea ondo zauden. (Orain neska-ahotsez) «Oso ondo
gabiltza Londresen. Hau udaberrian zoragarria da.» Bah! Ezkonberri guztiek idazten dituzten txorakeriak.
Ama: Zaude isilik eta segi, Manu, mesedez.Manu: Ondo <lago.Atzo Canterbury-ra joan zirela esaten du eta oraindik
ez dutela nire diskoa aurkitu; bihar joango direla erosketak egiteraeta aurkituko dutela. Ea Esther Madina ezagutzen duzun galdetzendu, ama.
Ama: Bai, horren ama nire laguna da. Ezagutuko ez dut ba.Manu: Londresen ikusi dutela dio Ixabelek eta Londresen bizi direla. In
geles batekin ezkonduta ornen <lago.Ama: Bai, zerbait entzuna nuen. Donostian ezagutu zuten elkar. Besterik
kontatzen dute, Manu?
ltzulpenak eta lankidetzak 101
Manu: Ea hamar egun hauetan txakurra asko hazi den galdetzen dute etaOxford ezagutzera doazela diote, eta trenez joango direla. Eta bu-katzeko, (emakume-ahotsez) «agur eta muxu bana». ·
• Ikaslearen fitxa-Zinta entzun eta postalaren hutsuneak bete.
lq\l>-5-ll
~o •••,~!:.it...-m~~
1
El>t.l\.q,,- 11a...M."°"~c:!.o.T>«J(..........._ ?e.w- O,.fo--0..
~ Alta.. •••••••••••••.•'b'Q.M...
~~l1o.11».. !ASAl..ETAt}bicz,fQ 11 ' \.
DONOST IA 5'>cli"
4.3. Definizioak asmatuIrakasleak zerbait definitu edo deskri
batzen du eta zer den asmatu behar doteikasleek, erantzuna emateko beren eskuak altxatuz edota paper-zati batetanidatziz.Asmatu beharrekoa bineta bateko
marrazki bat izan daiteke batzutan.Adibidez, «NON GERTATZEN DAELKARRIZKET A» (1. urratsa, l.ikastunitatea, HABE) ariketan, entzundako deskribapenari zein marrazki dagokion asmatu behar dute ikasleek.
102 Itzulpenak eta lankidetzak
«NON GERTATZEN DA ELKARRIZKETA»
e11 Nola eginIkasleek lau elkarrizketa entzun behar dituzte; ondoren, elkarrizketa bakoitzari zein marrazki dagokionasmatueta marrazkiarenondoan 1, 2, 3, edo 4zenbakiaipinikodute. Gero, binaka, elkarrizketahoriek antzeztukodituzte.
1. TELEFONOZRinggg!
-Bai, esan!-Juantxo Gutierreznaiz.-Nor zara? (harriduraz)-Juantxo Gutierrez. Ikaslebat naiz.-Ikaslea? (harriduraz)-Bai, hori euskaltegiada?-Ez, hauMariaCristinaHotela da.-A! Barkatu!
2. HOTELEAN-Arratsalde on!-Baita zuri ere. Nor zara zu?-Idoia Agirrebengoanaiz.-Bakarrik zaude?
3. TABERNAN-Gabon, Mikel!-.Zer moduz, Garbiñe?-Oso ando; eta zu?-Onda ni ere. Zer da hori?-Hau whiskyada; eta hori?-Hau ardoa.-Aizu, Mikel, zeinda gizonbeltzhori?-Hori Andy Brownda, Real Soziedadedofutbolaria.-Ummm, osomutil egokiada!
4. EUSKALTEGIKO IDAZKARITZAN-Egunon.-Baita zuri ere.-Zein zara zu?-Roberto Etxekaltenaiz.-A bai, Roberto. Abizenak?Etxekalte...-Etxekalte Garaizabal.-Helbidea?-Urbieta Kalea, 10.-Ikasketak?-Maisua naiz.-Adina?-24 urte.-Eskerrik asko.
ltzulpenak eta lankidetzak
Era honetako ariketak egokiak dirabehe mailetarako, baina ez altuagoetarako; altuetan oso erraza izaten bait daentzundakoari dagokion marrazkia zeinden asmatzea. Zailagoa da ondorengo
103
marrazkian* azaltzen dena bezalako binetak erabiltzea, zeren ikasleek arretabiziz entzun beharko bait dute, entzundako deskribapena binetan identifikatuahal izateko. Adibidez:
«Gizon bat dago marrazkian. Besaulki batean eserita dago, musika klasikoa entzuten. Aurpegi alaia du eta ametsetan ari da. Bere ametsean xirulari bat ikustendu txilibista jotzen. Xirularia ez da eskuineko eskuko erdiko hatzamarrarekintxilibistaren zuloa zapaltzen ari, beste hatzamarrekin bai»,
• QUINO (1976): «Bien. Gracias. ¿Y usted?», Barcelona, Lumen, 91 or.
104
Egindako deskribapenari zein marrazki dagokion asmatu beharko duteikasleek. Era honetako binetak behineta berriro erabil daitezke, entzunaldibakoitzean marrazki desberdina deskribatuz. Edozein eratako marrazkiakizan daitezke. Gauzarik inportanteenamarrazkiak berdintsuak izatea da,horrela ikasleek entzuteko arreta biziajarri beharko bait dute.Ikusizkoez aparte, igarkizun-jokoe
tan erabiltzen den edozein gai ere era-
Itzulpenak eta lankidetzak
bil daiteke deskribapenak egiteko:gauzak, jendea, lanbideak, animaliak,tokiak, gertaerak. Irakasleak erantzunen zerrenda egiten du eta deskribapenak inprobisatzen ditu. Deskribapenak motzak izatea komeni da, bi edohiru minututan hamar deskribapenedo gehiago egin ahal izateko. Adibide bezala «ENTREBISTAK» (1.urratsa, 2. ikastunitatea, HABE) izeneko entzumen-ariketa ikusiko dugu:
«ENTREBISTAK»
• Nola eginEntzungai bakoitzaren aurretik hiztegi berria azaltzen da.Ikasleek bi aldiz entzuten dute elkarrizketa; ulertzen dutenean, ikaslearen fitxa banatzen zaie, bertako pertsonaien zerrendan entzundakoa aukera dezaten.Binaka jartzen dira, entzun duten elkarrizketa antzezteko.
• Testua (zintaz graba daiteke)WOODYALLENZEIN DA TIPO HAU?
-Euskalduna zara?-Ez, judua naiz.-Judu poloniarra ala israeldarra zara?-Ez poloniarra, ez israeldarra; judu amerikarra naiz.-Politikaria zara?-Ez! Ez naiz politikaria.-Zer zara, bada?-Komikoa eta zinemagileanaiz.-Dotorea zara?-Tira, itsusia naiz, baino oso sexya!
BENITO LERTXUNDI
ZEIN DA TIPO HAU?-Frantziarra zara?-Ez, ez naiz frantziarra.-Eta amerikarra?-Ez, euskalduna naiz.-Politikaria zara?-Ez, ez naiz politikaria.-Aktorea zara?-Ez, kantaria naiz.-Bilbotarra zara?-Ez, oriotarra naiz.-Imano! zara?-Ez, ez naiz Imano!.
Itzulpenak eta lankiderzak
ROLLING STONESZEINTZU DIRA PERTSONA HAUEK?
-Txinatarrak zarete?-Ez gara txinatarrak.-Euskaldunak zarete?-Ez, ingelesak gara.-Gizonak zarete?-Bai, denok gizon sexyakgara.-Kirolariak zarete?-Ez, kantariak gara.=-Gazteak zarete?-Tira, ba ez gazteak, ez zaharrak; 40urtekoak.-The Beatles zarete?-Ezta pentsatu ere!
SATRUSTEGINOR DA GIZON HAU?
-Egokia da?-Bai, oso egokia.-Alemaniarra da?-Ez, ez da alemaniarra.-Suediarra?-Ezta ere; nafarra da.-Politikaria da?-Ez da politikaria.-Zer da, bada?-Kirolaria da.-Korrikalaria ala arraunlaria?-Ez, ez, futbolaria da.-Athletikekoa da?-Ez, Real Soziedadekoa da.
• Ikaslearen fitxa
Entzun eta aukera itzazu pertsonak.
AndyWarholLizaMinelliArkonadaPeter SellersFelipe GonzálezEtxenikeClaudiaCardinaleBenito LertxundiFraga lribarneJoanManuelSerratKoo StarArzallus
WoodyAllenCrace deMonacoFelliniRobert RefordAitaSantuaRollingStonesIribarAndu LertxundiJulio IglesiasSatrustegiXabierreko FrantziskoVulpes
105
106
4.7. lnformazio berezia hartu
Ariketa hauetan ikasleek pasarte batentzuten dute eta informazio berezi batlor dezatela eskatzen zaie. Ikasleak entzundakoaren zati konkretu batzuri jarriko dio arreta, entzuten duen besteguztia alde batera utziz. Hau bizitzangertatzen den gauza arrunt bat besterikez da: interesatzen zaiguna lortzeko entzuten dugu, beste guztia alferrikakohitz bihurtzen delarik.
Gaia zein izango den azaltzen zaieikasleei entzuten hasi aurretik, eta baitazein informazio berezi lortu beharko duten ere.Ikasleek lortu behar duten informa
zioaren arabera, bi motakoa izan daiteke entzumen-ariketa hau:a) Hitz berezi batzu lortu besterik ez.
Aldez aurretik ikasleek badakite
Itzulpenak eta lankidetzak
zein informazio mota lortu beharduten eta beste guztia sobre dagoela; horregatik, informazio hori lortutakoan, belarriak itxi ditzakete,sobre dagoena alferrikakoa bait da.Entzunaldi osoa bi edo hiru minututakoa izan daiteke, adibidez, etahorretatik interesatzen zaiguna, bisegundotakoa. Aireportuko adibidea, esaterako: eman dezagun bozgorailuetatik hegazkinei buruzkoinformazioa ematen ari direla etaikasleei eskatzen diegun gauzabakarra hau dela: «Zein da Chicagotik goizeko 11etan datorren hegazkinaren hegaldi-zenbakia?»,«Zenbat ordu atzeratu dute Mexikorako hegazkina?»Beste adibide egoki bat «TXE
KEAK» (2. urratsa, 28. ikastunitatea, HABE) izeneko ariketa dugu:
«TXEKEAK»
•Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:
Dendariak:Emakumeak:Dendariak:
Emakumeak:Dendariak:
Bai, asko gustatzen zait gona hau. Zuri zer iruditzen zaizu?Oso ondo daukazu, benetan. Gainera hau da merkeena, gutxitan izaten da horrelako aukerarik. Begira, beste gona guztiak garestiagoak dira.Bai, arrazoi duzu. Braman egingo dut.Ez zara damutuko. Ikusiko duzu.Ez dut dirurik hemen, baina txekerik onartzen duzue?Bai, noski.Oso ondo, hortaz. Nola da dendaren izena?Ipini: «Lolita Moda Gaztea» denda.Eta gonak zenbat balio duela esan duzu?5.799pezeta.(Letraz letra idazten ari delako) Bost mila zazpirehun eta larogeita hemeretzi peseta. Et gaur 1983ko azaroaren zazpia.Oso ondo. Orain izenpetu. Nola duzu izena?Maria Lurdes Gorroño. Beno, tori.Ondo da. Eskerrik asko. Tori gona.Agur.Bai, hurren arte.
ltzulpenak eta lankidetzak
• Ikaslearen fitxa
107
Entzun eta txekea bete:
Orda!nKopuru haU--
3035003
____ pzta.
-·-··-·---------------
(Eguna letraz idatz)
19a,
Jabearen izenpea
b) Ikasleei gai batí buruzko informazio berezia lortzeko eskatzen zaie,Kasu honetan ez dute ikasleek testua hitz-giltz bat bakarrik lortzekoentzungo. Lortu beharko duten informazioa luzeagoa izango da; era
honetan, ikasleek testua oso-osorikentzun beharko dute. Normalkiikasleak erantzunak idatzi egitenditu. Ikus dezagun adibide gisa«ETXE BAT ALOKATZEN» (1.urratsa, 7. ikastunitatea, HABE):
«ETXE BAT ALOKATZEN»
•GIZONAK:
EMAKUMEAK:GIZONAK:
EMAKUMEAK:
GIZONAK:EMAKUMEAK:
GIZONAK:
EMAKUMEAK:GIZONAK:
EMAKUMEAK:GIZONAK:
EMAKUMEAK:GIZONAK:
EMAKUMEAK:
Ring-ring,Bai. Esan.Kaixo. Martín Irigoien etxean dago?Bai, ni naiz. Nor zara, ba?Begira. Arantxa da nire izena eta egunkarianiragarki bat írakurri dut. Etxebizitza bat alokatunahi duzu, ezta?Bai, hala da. lnformazioa nahi duzu?Bai, mesedez. Zenbat gela ditu guztira?Begira: lau logela, sukaldea, egongela eta komun bi ditu, Ah, balkoia ere badu.Eta ... zenbat metro koadro dira?120direla uste dut.Garajerik badu?Ez, garajerik ez du, baina ganbara txiki bat bai.Zer prezio du?Garestitxoa da, 35 mila pezeta; baina abantailahandiak ditu; oso toki onean dago, Donostiaerdian. Parte Zaharra ere hurbil du; dendak,autobusak eta zerbitzu guztiak oso gertu ditu.Bai, baina garestitxoa iruditzen zait. Altzaririkbadu?
108 ltzulpenak eta lankidetzak
GIZONAK: Ez, ez; hutsik dago.EMAKUMEAK: Beste gauza bat: gela guztiak kalera begira dau
de?GIZONAK: Bai, noski, gela guztiak daude kalera begira. Ez
du gelarikpatio aldera.EMAKUMEAK: Eta berogailueta telefonoa baditu?
GIZONAK: Begira. Berogailua badu, baina telefonorik ez.Eskailerako gastuak ere ez dira garestiak: bi mila pezeta besterik ez.
• Ikaslearen fitxa
Orrialdeko datuak bete
Ho;,r-k \~(;OIEN
~~ ~5JA_ü~o3- ~Te.rro3-~k-8 cJX-&·Ú-~}e_Ketro krJ--Jc;OJ°';/ ex-t_~ .G~osoJL~
Itzulpenak eta lankidetzak
Hauek dira entzumen-ariketa motahonetan erabil daitezkeen zenbait gaieta hitz-zerrenda:- Oporretara joateko maletak pres
tatzen: arropak, bainu-jantzia, irakurtzeko liburuak, eguzkitako betaurrekoak, kremak, toaila...
- Erosketetako zerrenda: ogia, esnea, sagarrak, arraina, egunkaria,barazkiak, gazta...
- Gaur egin behar ditudan gauzak:ileapaindegira joan, erosketak,plantxatu, bazkaria prestatu, lagunak ikusi...
- Oporretan ikusi behar ditudan tokiak: Londres, Edinburgo, Paris...
4.8. Marrazkiak
4.8.1. ldentifikatu eta ordenatuIkasleei marrazki batzu banatzen
zaizkie. Ikasleek, hauen deskribapenaentzutean, deskribatuak izan diren ordena berean zerrendatuko dituzte marrakiok.
Oso egokiak dira, esaterako, Quinoren «Gente en su sitio»" liburuko binetak. Aukeratutako binetaren marrazkieitestua jarri diezaiekegu eta ikasleei testurik gabeko marrazkiak nahastutaeman. Ikasleek testua entzun ahala, binetako marrazkiak testuaren araberaordenatu beharko dituzte. Baina kontuzibili beharko dugu binetako marrazkiakaukeratzerakoan; marrazkiak ordenabatean baino gehiagotan jartzeko modukoak izatea komeni da; bestela, entzundakoari kasurik egin gabe binetaosatzeko gai izango bait lirateke ikasleak. Bestalde, ez da komeni izaten 5edo 6 marrazki baino gehiago erabiltzea, denbora gehiegieskatuko bait lukebineta osatzeak.
4.8.2 Marrazkia aldatuHaurrei asko gustatzen zaie marraz
kiak egitea, aldatzea, erretratoei biboteak, bizarra eta txapela jartzea ... Baitahelduei ere. Ikus dezagun hori aprobetxatuz egin daitekeen joko bat: «NOLAKOA DA IÑIGO» (1. urratsa, 10.ikastunitatea, HABE).
109
«NOLAKOA DA IÑIGO»
Arratsalde on, Gertrudis.Arratsalde on, Dolores. Zer moduz?Beno, ondo. Erreumarekin berriro, baina tira.Begira, begiranire iloba Iñigo.Norena damutiko hau? Jonena?Ez, Jon ezkongai dago, Pedrorena da, 17hilabete ditu.Begira zer polita den!Bai, zure begiak ditu, Dolores.Bai, nire begiak; eta ile kizkurra Jonena da.Bai, ilea Jonena da, baina belarriak Juliorenak dira.
• Nola egin- Gidoia behin edo bi aldiz entzun- Ulertu- Berriro entzun- Ikaslearen fitxa bete
• Entzuteko gidoiaDOLORESEKGERTRUDISEK:DOLORESEK
GERTRUDISEK:DOLORESEK
GERTRUDISEK:DOLORESEKGERTRUDISEK:
• QUINO (1979): Gente en su sitio, Barcelona, Lumen.
110 Itzulpenak eta lankidetzak
Bai, baina sudurra nirea da, ezta?Bai, eta hortzak? Julianarenak dira. Bai itsusiak. Eta irrifarra?Irrifarra berea da, Iñigorena da.(Haurrari laztanak egiten dizkio).Beno, Gertrudis, joan egin behar dut.Agur, Dolores, nik ere bazkaria prestatu behar dut.Adio
DOLORESEKGERTRUDISEK:
DOLORESEKGERTRUDISEK:DOLORESEKGERTRUDISEK:
DOLORESEK
• Ikaslearen fitxaEntzun, eta Iñigoren aurpegia marraztu.
PEDRO GOIENE TXE J"ON Q.Q\SN5TXE
' INIGO~ ¡~ = •....
ILE. K11i<UP.l<.A E!>l'.LAP.11.\A SUDUP.M BE;G-IAI' 112.11.IFA\>.\>.A,~
¿ ®®,_.-¿~""""--
Itzulpenak eta lankidetzak
4.9. Planoak eta mapakOso egokiak dira entzumen-arikete
tarako, batez ere ikasleengan sortzenduten motibazio eta interesarengatik.
Ikus dezagun «GIDARI-ESKOLA» (1.urratsa, 11. ikastunitatea, HABE) izeneko ariketa:
111
«GIDARI·ESKOLA»
• Nola egin
- Gidoia behin edo bi aldiz entzun.(Gidari-eskolako irakaslea emakumea da eta ikaslea gizonezkoa)
- Ulertu- Berrio entzun eta ikaslearen fitxa osatu.
• Gidoia
IRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAK
IRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
GIDARI-ESKOLA
Kotxea gidatzeko hau egin behar duzu: lehenengo, kotxeamartxan ipini; gero enbragea sakatu eta lehenengo martxaipini; azkenik, enbragea poliki-poliki askatu.Horrela?Gizon guztiak tentelak zarete. Poli* esan dizut.POLIKI. Begira. Honela.Bigarrena sartzeko, enbragea berriro sakatu behar duzu etapoliki bigarrena jarri. Horrela ez. Gizon hauek ...Hau ez da bigarrena?Ez, hori hirugarrena da. Hau da bigarrena.Ea, ba; zer egin behar duzu frenatzeko?Sakatu, ezta?Baina, zer sakatu behar duzu?Frenoa sakatu behar dut eta gero enbragea.Tira, ba; orain hasiko gara: martxan ipini, enbragea, lehenengo martxa, poliki, enbragea, berriro, bigarrena ... osoondo, astiro joan, ez dugu presarik, eta kontuz. Enbrageaberriro, hirugarrena, oso ando. Segi aurrera.Baina, nora goaz? Hiri erdira? Ez, mesedez, trafiko handiadago.Kale nagusian frenatu. Begira, semaforoa gorri dago! Eskuinetara joan. Poliki-poliki.Baina, autobus hori nora doa? Txoratuta dago ala?Oso ondo zoaz. Orain frenatu piska bat eta lehenengo martxa ipini, Pilota kalera goaz eta.Poliki-poliki, ez dugu presarik. Beste semaforo bat. Frenatueta gero Haizea kalean ezkerretarajo.Oso urduri nago. Furgoneta bat dugu atzean.Zuk segi aurrera. Piska bat frenatu eta Dormitaleria kaleansartu. Kontuz, bizikleta bat. Polikijoan.Begira, txakur bat kale erdian.Poliki joan. Lehentasuna duzu. Semaforoa berdea dago.Zuzen joan Ilargia kalera. Poliki, ez dago presarik. Orainezkerretara, Leire kalera sartu.
Hemendik trafiko gutxiago dago. Hiri erdian zeharo urduritu naiz.Urduritu? Poliki joan. Orain ezkerretara hartu. Kale nagusira goaz berriro.Ez dut ezer ikusten fruta-kamioi horrekin.Frenatu. Eskuinetara jo, gero Iparralde lbilbidera sartu gidari-eskolara joateko. Oso ondo, orain martxa piska bathan ditu.Hirugarrena, ezta?Bai, baina kontuz bi horiekin. Bozina jo.
112
.IKASLEAK
IRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
IKASLEAKIRAKASLEAK:
ltzulpenak eta lankidetzak
(Pi...).
• Ikaslearen fltxaGidoia entzun.
Remen planoa bat duzu. Hartu boligrafoa eta kotxeak egiten duen bideaseinalatu. Gero, ondokoarekin konparatu zeure planoa.
~<i.·~ <:.:.:_: . . ...>;:; 16~1~
~ su .... ·~
leak hiri-planifikatzaile bailiran hirunaka jarririk, planoko hiria planifikatzeko eskatzen diegula; hotela,enparantza, udaletxea, postetxea,norabide bakarreko kaleak, kaleenizenak, berdeguneak... non jarrierabaki beharko dute, horrela eztabaida-aríketa sortuko delarik.
Era honetako entzumen-ariketakzailagotu egin daitezke. Arestianikusi duguna egokia da norabideaadierazten duten posposizioak lantzeko. Baina mapak eta planoakhelburu globalagoetarako ere osoegokiak izaten dira. Eman dezagun,adibidez, goiko planoko izenak tippExekin ezabatu ondoren, eta ikas-
«GANBOA BASERIA»
• Entzumen-ariketa hau, adibidez, baserri baten planoan oinarritzen da. Entzumen-ariketa honek hiru zati ditu. Ikasleak hiru taldetan jartzen baditugu, talde bakoitzak zati bat bakarrik entzuten du. Ikasle bakoitzak bere fitxa dauka,bere entzumen-taldeari dagokiona, ulertu eta oharrak jaso ahal izateko (hauizango litzateke ariketaren lehenengo eginkizuna).
Itzulpenak eta lankidetzak
Talde bakoitzak bere zatia entzun ondoren, ikasleak hirunakako taldetan jarriko ditugu, talde bakoitzean zati desberdina entzundako hiru ikasle egongodelarik. Izan ere, ariketaren bigarren eginkizuna ikasle bakoitzak planoanapuntatutako datuak taldeko lagunei kontatzea izango da, horrela baserrikoesparru guztien erabilera osatuz.Hirugarren eginkizuna beren ametsetako baserria eztabaidatzea eta deskribatzea izango da.
• lrakaslearen fitxa
l. ZATIA
Beno, azkenean etorri zarete. Lehenengo, baserriaren planoa erakutsiko dizuet eta horrela hobeto ikusiko duzue nola banaturik dagoen. Ondoren, ikustera joan gaitezke, nahi baduzue.Baserriaren atzekaldean 3 zenbakia daukan zelaia ikusten duzue. Aurten belarra eta alpalpa egiteko utzi behar dugu zelai hori. Baserrian 10 bat behidauzkagu, eta beti behar izaten da horrelako zelai bat behientzat. Zelai horrenondoko esparruan, 4 zenbakia duenean, sagarrondo, madariondo eta intxaurrondoak dauzkagu. Orain dela hamar urte sartu genituen eta ez gara damutu.Sagarra eta madaria ugari biltzen dugu udaldean, gero Durangoko merkatuansaltzeko. Intxaurrak, berriz, udazkenean biltzen ditugu.Beste soro honetan, baserriaren ezkerraldean dagoenean, artoa ereingo duguziur aski. Artoa oso ona da animalien janaritarako, batez ere oilo eta behientzat.
2. ZATIA
Beno, ba, planoan ikus dezakezuenez, zortzi esparru ditu baserriak. Esparrubakoitza gauza diferente baterako erabiltzen dugu. Aurten, adibidez, errekaondoko zelai handi horretan ez dugu ezer ereingo; belarretarako utziko duguardientzat. Zelai honen ezkerraldekoa ere ardientzat izango da aurten. Udaberri honetan ardi-esne dexente saldu dugu. Durangoko merkatura joatengara esnea saltzera, eta auzoko batzu ere baserrira etortzen zaizkigu erostera.Ardí eta behi-esnea eta arrautzak ere erosten dizkigute. Ah bueno!, harategietatik arkumeak eskatzen dizkigute saltzeko.Hemendik, leihotik, ikusten den puska horretan, planoan 2 zenbakia daukanean, babak eta lekak egingo ditugu. Horiek ez dira denak guretzat izango.Sobre gelditzen direnak merkatura eramaten ditugu saltzera.
3. ZATIA
Zatozte honantza eta baserriaren plano bat erakutsiko dizuet; horrela hobeto ikusiko duzue nola banaturik dagoen. Ikusten duzuenez, hainbat esparruditu eta horietako bakoitza gauza baterako erabiltzen dugu. Erreka ondokoan, boskarrenean, adibidez, orain dela 15 bat urte pinua sartu genuen, etabaita errekaren bestaldeko lurretan ere. Baina planoan ez dira pinua sartutako lur guztiak ikusten. Sarrera, bideko eskuinaldean ikusten duzuen lurra, barazkietarako erabiltzen dugu. Hor egiten ditugu, adibidez, tomateak, letxugak, azelgak, porruak, azenarioak, tipulak. Aurten endibiak ere aldatuko ditugu ziur aski. Zer gehiago? Ah,. .. kalabazinak, azak eta horrelakoak. Horiek, gero, batzu etxerako eta besteak merkatuan saltzeko izaten dira.,;
113
114 Itzulpenak eta lankidetzak
o Ikaslearen ñtxa
- SarerraGregorio Ganboa Durangaldeko baserritarra da. Eskola bateko haur batzu
joan dira beren irakaslearekin baserria ezagutzera. Zinta honetan entzungoduzunez, Gregoriok haurrei bere baserria deskribatzen die, beheko planoazbaliatuz.
- EginkizunaPlanoaz baliatuz, Gregorioren azalpenak idatz itzazu: zein lur-sail eta zerta
rako erabiltzen ditu?
- Eztabaidarakol. Eztabaida ezazue hirunaka zertarako erabiltzen duen Gregoriok espa
rru bakoitza. Hiruron artean planoa osatu.2. Baserria zuena balitz, nola banatuko zenukete? Idatz ezazue zuen
«ametsetako» baserriaren deskribapena.
ltzulpenak eta lankidetzak
4.10. DiagramakEntzumen-ariketetan erabil daite
keen beste teknika bat diagramena da.Diagramek mapek eta planoek bainoaukera zabalagoa eskaintzen dute bizi-
tzako zenbait alderdi deskribatzeko.Hona hemen «SONDIKA AIREPOR.TUAN» (3. urratsa, 40. ikastunitatea,HABE) izeneko entzumen-ariketa:
115
«SONDIKA AIREPORTUAN»
G'I
BIKOTEABULEGARIA:MUTILA
BULEGARIA:
NESKA
BULEGARIA:
MUTILABULEGARIA:
NESKABULEGARIA:MUTILABULEGARIA:
MUTILA
BULEGARIA:
NESKABULEGARIA:
BIKOTEABULEGARIA:
MUTILABULEGARIA:
Kaixo, arratsalde on.Baita zuei ere. Ongi etorri Bilbora! Zer nahi duzue?Ba, begira. Buenos Airesekoak gara eta ez dugu Bilboezagutzen. Hotel, jatetxe eta kafetegiei buruzko informazioa nahi dugu.Bai, horixe. Hona hotelen informazioa. Ertzilla Hotela,esate baterako, oso ona da, baina garestia. Bost mila pezeta gaueko. Indautxun <lago,hiri erdian.Ez, hori ez. Oso garestia da guretzat. Merkeagorik ez<lago?Bai. Denetarik <lago.El Ocaso, adibidez, Alde Zaharrean <lago,Iturribide Kale hasieran, baina oso zaharrada.Guk berria nahiago dugu.Orduan Bilbo Hotela komeni zaizue. Hiru mila pezetagaueko. Campo Volantinen.Emaguzu. telefonoa mesedez.Idatzi: 45-43-45-6.Berriz: 45-43-45-6.Milesker. Etajatetxe egokirik?Horrelakoak asko <lira. Nolako janaria gustatzen zaizue: euskalduna, txinatarra ... ?Niri italiarra: pizzak eta pastak. Jatetxe italiarrik badago?Bai, Madariaga Hiribidean <lagobat, Deustu auzoan.Oso merkea eta ona gainera. Hau da telefono-zenbakia.Esan.43-52-23-5.Berriz: 43-52-23-5.Kafe ona nahi baduzue,Arriaga edo Iruñea kafetegietara joan. Jende asko izaten dute.Nondaude?Arriaga Arenalean <lago,Arriaga antzokiaren azpian;eta Iruñea kafea Albia lorategietan, Dena Berdea jatetxearen ondoan.Milesker.Ez horregatik. Eta egun onak igaro gure artean.
116 Itzulpenak eta lankidetzak
e Ikaslearen fitxaZinta entzun eta azaltzen diren hotel, kafetegi eta jatetxeen helbidea, telefono-zenbakia eta prezioa diagraman jaso.
l-loTeLA~ l<'AFe:Te:G>tA~ J"ATell(.eA-
IZSitJÁ EP.TZ.11-\.A E.I.. oc.ASO eu.eo A1112-IA~ IP.t¡ÑeA PIZ.l.AP.E:1-1-A
HE.1-BIDEA
TE:LEFONOA
Pilez.10A.
Goikoa bezalako diagrama huts bateman diezaiekegu ikasleei, entzundakodatuak jaso ditzaten, edota ondorengoabezalakoren bat okerrez betea, okerrok
zuzentzeko. Edozein motudan ere,azpian azaltzen denaren antzeko batizango litzateke soluzio zuzena erakusten duena.
l-loTl!!t..A~ l<'AFe:Tl!.G>IA~ J'ATeT)(.eA.
IZ!itJA ep.T;z.it,.\.A E.I.. oc.ASO eu.se A11P.IA~ IP.t¡ÑIUI. PIZ.l.AP.E:Ll-A
DeusTu Twl~..dx<.L Cc..J.~Jfº D~~ Parte_·h°harrd :&'ba\\,ur"'-l-IE.1..BIDEA ve-lo.iA.+,'lA .;óT.t1e .Uda\et~~~ o3l\
TE:t..EFONOA~3SS1J8 4:>S'J'.146 ~1$ li'\ '1-s"
y,S-00 Z.600 '.S, l.JOOPileZ.loA. e5U\o\.~ o..J&<i
l-loT!!t..A~ l<'AFe:Tl!.G>IAI'- J'ATell(.eA.
IZetJA EP.TZ.l\.\.A E.l- oc.ASO su.ao A11P.IA~ JP.t¡ÑIUI. PIZ.l.AP.E:Ll-A
lrr.Jo.;.t,""". ,111.1.e_ 4.a.\,orra,. Co.=.fo Ar<.>\oJe..w.A~i'.l"io.. loro:!t'.li"" l-lo..J.w'f-:lo....l-IE.l..BIDEA kiriu~. I-b.u-ri.t~ YJ.c,..Vc-\iVVA tlrri_.o....~o..... · ll.,'0' -e.u.le.o.re.>\iv:rc~i~.
tH-P\.l.i,A, nuuk.
TE:L.EFONOA 4S'is Y.>6 'JJK<lZ:SS
s oc c 2oOOPileZ.JoA. 3~ ~=J'...c
Diagramen teknika beste egoera entretenigarriago batzutan ere erabil dai-
teke: hilketak, irratiko berriak, eguraldia, planak ...
Itzulpenak eta lankidetzak
4.11. Famili zuhaitzakDiagrama mota berezia dugu famili
zuhaitzarena. Oso egokia da bai entzumen eta baita mintzamen-ariketa bezala, familiarteko harreman eta honen in-
guruko istorioak interesgarriak izatendira eta. Ikus dezagun, adibidez,«URIARTETARRAK» izeneko ariketa:
117
«URIARTETARRAK»
• (Jaime eta bere laguna, Ana, argazkiak ikusten ari dira Jaimeren etxean)
Jaime:Ana :Jaime:
Ana :Jaime:
Ana :Jaime:
Ana :
Jaime:
Ana :Jaime:Ana :
Jaime:
Ana :Jaime:
Begira, Ana! Argazki honetan azaltzen da nire amaren familia.Hauek al dira zure aitona-arnonak?Bai, bizkaitarrak dira. Patxi du izena aititak. Amama, Margari,oraindik bizi da ... Markinan. Begira, hau da berarekin bizi dena ...Osaba David. Nire antza duela esaten dute.Hori al da zure osaba David?Bai, gaztetan Ameriketara joan zen, pilotan jokatzera. Han hamarbat urte egin zituen eta berriro itzuli zen. Bera da hiru neba-arreben artetik ezkondu ez den bakarra. Orain amarekin bizi da Markinako baserrian ...Eta, bi hauek zure Bilboko osaba-izeba izango dira orduan?Bai, Sabin eta Feli. Izeba Feliren besoetan dagoen umetxoa Susizen; orain dela hiru urte edo hil zitzaien kotxe-istrípu batean. Amamak ere pena handia hartu zuen ... Susi zuen iloba neska bakarra.Beste guztiak mutilak gara. Begira, bi hauek dira Imanol eta Jonlehengusuak. Imanol soldaduskan dago orain. Jon ezkondu eginzen eta Bartzelonan bizi da.Oso dotore dagoena zure aita da, bi koloreko zapatekin! Benetan,lehen gizonek beste gustu bat zeukaten jazteko !Gertatzen dena zera da: argazki hau orain dela urte asko aterea dela. Horregatik harritzen zaitu piska bat jazkerak. Argazki hau atera .zutenean, oraindik nire anaia Iñaki jaio gabe zegoen. Horregatik ezda ageri.Zuk bost bat urte izango dituzu hemen,Gutxi gorabehera bai.;Orduan, zure izeba Feli izango da neba-arreben arteko zaharrena,ezta?Beno, izeba Feli ez, Feli nire amaren koinata da. Nire amaren nebarik zaharrena Sabin da, gero nire ama dator, Miren, eta gazteena, David. Uriartetarrak ...
118 Itzulpenak eta lankidetzak
• Ikaslearen fitxaZinta entzun eta famili zuhaitza osatu. Har itzazu familiako partaide bakoitza-ren ahalik eta datu gehienak.
PAi><I 4i>IAJ1.TE: MA!l&A!Z-1
AITITA AMAt\A14\Ltll>. ~INAN
1
AITA Mlll-6N5A91N DA\110
-- qJ21AJ2T5 '--- FELI JAIH¡;¡¡¡¡NANTZA~12111.12.Ts BILBON \OQll-iENl~l'EW
ZAHA\2J2ENA P1UlTAN.f:~
1 1 1
INl>.\l.i JAltlE \t\ANol- JoN 5451. 1-111..DA./l.12(,/iL\l.\AN E1. 60&T llAT 41tr¡¡; SO\.OAIXl&l'AN e Z.i'a-JD4lA ¡¿oT><E l&ll!AA
Al!G-Al.\<-IAN BA!tiz.E\.CNtlN
4.12. GrafikoakArestian ikusitakoaren antzeko arike
ta grafikoak erabiliz ere egin daitezke.Grafikoek informazioa eskaintzen duteeta egokiak dira goi mailetan erabiltze-
ko. Ikus dezagun Jakin" aldizkaritikhartutako «1970-1980:azken hamar urteotako liburuak eta gaiak» adibidea.(Testua irakasleak berak irakur dezakeedo zintaz grabatua eman):
«Eboluzio-lerro hauei begira, erakutsi pare bat atera dezagun:Liburu-produkzioaren bilakaerako grafikoan, kontuan hartzekoa da
1975era arte produkzioak ez duela 100gainditzen eta geroztik ez dela jaisten.Eta azpimarratzekoak dira, alde batetik, 1976azgeroztik produkzioaren abiadaren etengabea eta handia, eta, bestetik, 1980kobeherakada aipatua.Gairik erabilienen grafikoan bizpahiru gauza nabarmenduko nuke: lehe
nengoa, literaturaren goititasuna urte denetan, eta beronen beherakada harrigarria 1980an. Bigarrena, azken lau urteotako gorakada hiru liburu-motari zorzaiola bereziki: literatur liburuari, «orotatik» sailekoari (ipuinak eta horrelakoak) eta irakaskuntz liburuari (textu eta ingurukoak) ...»
• Ikaslearen fitxaZinta entzun eta, grafikoaren laguntzaz, 1970-1980ko liburu-produkzioarenbilakaera eta gai-sailik erabilienei buruzko ondorioak atera.
TORREALDAI, J.M. (1981): «1980ko euskal liburuak» In: Jakin, 17/18. zenb., 190-192orr.
ltzulpenak eta lankidetzak
Ondoren, ateratako ondorioak erabiliz, euskal liburugintzari buruzko eztabaida bat sortu taldeka.
1970·1980: llburu-prcdukaloaren bllakaera
260
¡,o
2)0 1 -- Llburuak + llburuxkak......... Llburuak solllkIDO
180
rso
"º110
100
80
60
'º10
119
1970 1911 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1°;80
1970-1980: Gel-salllk orablllenak
75
lrakasklntza 08Literatura 21Oroterlk 01Euskara 11Erlljloa 03
s o
55
10
45
40
35
30
I/
15111 1
•'·· .. \ I\·..{\) ·,
',/\ I
/ '- - -v
I'¡I
10
111
15
10
_-:.: - - - ·- -1970 1971 1972 1973 19::. 197~ !976 l:l77 137S 1':379 !~l:!O
120 ltzulpenak eta lankidetzak
BIBLIOGRAFIA
" ENTZUMENARI BURUZKO LIBURUTEORIKOAK- ALLEN, E.D.; VALETTE, R.M (1972):
Classroom Techniques: Foreign Languages and English as a Second Language,New York, Harcourt Brace Jovanovich,179-207 orr.
- CELCE-MURCIA,M.; MCINTOSH,L. (1979):Teaching English as a Second or ForeignLanguage, Rowley, Newbury House, 63-74 orr.
- JoHNSON,K.; MoRROW,K. (1981): Communicative Language Teaching: an introduction, Cambridge, Cambridge University Press, 78-86 orr.
-PAULSTON, Ch. B.; BRUDER,M.N. (1976):Teaching English as a Second Language.Techniques and procedures, Boston, LittleBrown & Co., 127-155 orr.
- RIVERS,W.M.; TEMPERLEY,M.S. (1978):A Practica! Guide to the Teaching of English as a Second or Foreign Language,New York, Oxford University Press, 62-98orr.
- RIVERS,W.M. (1981): Teaching Foreign--Language Skills, Chicago, The Universityof Chicago Press, 151-184 orr.
- UR, P. (1984): Teaching Listening Comprehension, Cambridge, Cambridge University Press, 173 or.
• ZENBAIT LIBURU PRAKTIKOENTZUMEN-ARIKETAZ- BLUNDELL,L.; STOKES,J. (1981): Task
Listening, Cambridge, Cambridge University Press.
- GEDDES,M.; STURTRIDGE,G. (1979): Listening Links, London, Heinemann.
- GoRE, L. (1979): Listening to Maggie,London, Longman.
- HABE(1984): Euskalduntzearen A Mailarako Langaiak, Donostia, HABE.
- McCL!NTOCK,J.; STERN,B. (1980): Let'sListen, London, Heinemann.
- McLEAN, A.C. (1981): Start Listening,Harlow, Longman.
- MoRTIMER,C. (1980): Dramatic Monologues far Listening Comprehension. Resource material far listening and fluencypractice, Cambridge, Cambridge University Press.
- SCARBROUGH,D. (1984): Reasons far Listening, Cambridge, Cambridge UniversityPress.
- Scorr, W. (1980): Are you listening?, Oxford, Oxford University Press.
-TODD, F. (1981): Focus Listening, London, Macmillan Press.
- WEBSTER,D. (1981): Keep Listening, Harlow, Longman.
- WELLMAN,G. (1982): Hearsay. Listeningwork, Walton-on-Thames, Nelson.
ltzulpenak eta lankidetzak 121
EJERCICIOS PARA EL DESARROLLO DE LA COMPRENSION AUDITIVA
• En la planificación de actividades para el desarrollo de la comprensión auditiva hay que tener en cuenta los siguientes factores:
• Las situaciones para las que estamos preparando al alumnado y las dificultades con lasque se encontrarán.
• El proceso de enseñanza-aprendizaje en laclase.
• Características físicas del aula (tamaño, organización del mobiliario), n.º de alumnos.
• Problemas técnicos: utilización del cassette, vídeo y otros materiales.
• Problemas pedagógicos:- Elección del discurso- Importancia de la tarea en las activida-
des auditivas- La corrección
• Clasificación de las actividades auditivas paradesarrollar la comprensión del discurso habladocon respuesta corta por parte del alumno:
• Obedecer instrucciones.• Clasificación de items.• Verdadero/falso.• Detectar errores.• Rellenar vacíos.• Acertar definiciones.• Detectar información específica.• Dibujos.• Planos y mapas.• Diagramas.• Arboles de familia.• Gráficos.
EXERCICESFORTHE DEVELOPMENT OF LISTENING COMPREHENSION
• In the planning of activities for the development of listening comprehension, the followingfactors are to be taken into account:
• The situation for which we are preparingthe students and the difficulties they aregoing to find.
• The psysical characteristics of the classroom (size, furniture lay out), number ofstudents.
• Technical problems (use of a tape recorder. video and other materials).
• Pedagogicalproblems:- lmportance of the task in the listening
activities- Choiceof discourse- Correction
• Classificationof the listening activities to develop the comprehension of spoken discoursewith a short answer from the student:
• To carryout instructions.• ltems classification.• True/False.• To find out errors.• To fill the gaps.• To detect specific information.• Drawings.• Diagrams.• Family trees.• Charts.
EXERCICES POUR LE DEVELOPPEMENT DE LA COMPREHENSION AUDITIVE
• Dans la planification d'activités pour le développement de la compréhension auditive, il fauttenir en compte les facteurs suivants:
• Les situations pour lesquel/es nous préparons les éléves et les difficultés qu'ils rencontreront.
• Le processus d'enseignement-apprentissagedans la salle de classe.
• Caractéristiquesde la salle de classe (dimensions, disposition du mobilier), nombred'éléves.
• Problémes techniques: utilisation du magnétophone a cassettes, vidéo et autre matériel.
• Problémes pédagogiques:- Choix du discours- Importance de la tache dans les activités
auditives- La correction
• Classification des activités auditives pour ledéveloppement de la compréhension du discoursparlé avec une réponse courte de la part de l' éléve:• Obéir des instructions.• Classification des items.• Vrailfaux.• Détecter des erreurs.• Remplir des vides.• Deviner des définitions.o Détecter de l'information spécifique.• Dessins.• Plans et cartes.• Diagrammes.• Arbres de familles.• Graphiques.