ENERGIA

ZER DA ENERGIA? Energia, gure inguruan gertatzendiran aldaketa guztien erantzulea da. Ezin

dogu energia ikusi, baina gorputzetan zer eragin daukan igarri daikegu.

Energia leku guztietan dago eta hainbat modutara agertu daiteke.

ENERGIA MOTAK

ENERGIA MOTAK

ENERGIA MEKANIKOA

ARGI ENERGIA

BERO ENERGIA

ENERGIA KIMIKOA

ENERGIA NUKLEARRA

ENERGIA ELEKTRIKOA

*ENERGIA MEKANIKOA:

Mogitzendogunobjektuekdaukien energia da.

Adibidez: olatuak.

*ARGI ENERGIA: Hainbat gorputzek argi moduan

igortzendabena da. Adibidez: naturala, eguzkia eta

artifiziala, bonbilla.

*BERO ENERGIA: Gorputzek bero moduan

igortzendabe. Adibidez: eguzkiak edo suak

igortzendauana.

*ENERGIA KIMIKOA: Hainbat substantziatan

batzen dauan energia da, adibidez: petrolioa.

*ENERGI NUKLEARRA: Hainbat substantzietatik

sortzen da, adibidez: poloniotik.

*ENERGIA ELEKTRIKOA: Etxeetan gehien erabiltzen den energia da.

Adibidez, ur jausietatik lortzen da.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

Energia ez da sortzen, ezta suntsitzen ere; aldatu egiten da. Hau da,

hainbat motatako energiek beste mota batzuetako energiak sortzen dira.

Adibidez esku biak igurtzi ezkero, energi mekanikoa, bero energia

bihurtzen da.Zentral hidroelektrikoetan energia

elektrikoa lortzen da uraren mugimenduari esker.

*Eguzki panelen bidez eguzki energia

aprobetxatu eta bero energia edo energia

elektrikoa bihurtu daikegu.

*Aerosorgailuenbidez haize energia edo energia

eolikoa ustiatzen dugu. Energia mekanikoa

energia elektrikoa bihurtzen da.

*Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da

eta garaiera jakin batetik isurtzen da energia

hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan

ustiatzen da. Ur jausietako energia

mekanikoa, energia elektrikoa bihurtzen da.

*Instalaziomaremotrizen bidez, itsasgorako

eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta

itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia

mareomotriza energia elektrikoa lortzeko

usiatzen da.

*Materia organikoa landara hondakinak edo

zaborrak errez edo tratatuz, energia lortzen da.

Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

*Petrolioa mundu osoan gehien erabiltzen den

energia iturria da. Jendeak esaten dau, 50 urte

barru agortu egingo dela. Petroliotik hainbat erregai ateratzen dira

ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK

EGUZKI ENERGIA

HAIZE ENRGIA EDO ENERGIA EOLIKOA

ENERGIA HIDRAULIKOA

BIOMASA

ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK

PETROLIOA

IKATZA

GAS NATURALA

SUBSTANTZIA ERRADIOAKTIBOAK

ENERGIA GEOTERMIKOA

adibidez gasolina edo gasolioa, hortik aparte ere, plastikoak fabrikatzen

dira.

*Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen dabe.

*Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan

erabiltzen da.

*Zentral nuklearretan, substantzia erradioaktiboetatik

abiatuta, energia nuklearra lortzen da eta gero energia

elektriko bihurtzen da.

*Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia

geotermikoa lortzen da, eta, gero, energia elektriko

bihurtzeko erabili daiteke.

ENERGIA ITURRIEI LOTUTAKO

ARAZOAK

Energia oinarrizko elementua da gizarteen

garapenean. Gizartea zenbat eta garatuago egon,

orduan eta makina gehiago. Horrek hainbat arazo

eragiten dauz, adibidez, energia iturri ez-

barriztagarriak agortzea eta ingurumena hondatzea.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA

ITURRIAK

ENERGIA KONBENTZIONALA

Herrialde garatuen eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko

kontsumitzen dabe. Energia hori iturri ez-barriztagarrietatik lortua izaten

da. Hori dala-eta gehien erabiltendiran energiak diralez, energia

konbentzional deitzen jake.

ENERGIA ALTERNATIBOA

Energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak hartzen dabilz ,

adibidez, eguzki eta haize energien kontsumoa sustatzeko. Mota horretako

energiei energia alternatibo deitzen jake. Energia barriztagarriak ez dira

agortzen.

*PAISAIA HONDATU:Gasa,petrolioa edo ikatza lortzeko, meatzeak edo

hobiak hondeatzen dira. Paisaia hondatu eta lurzoruak eta landaradiak

suntsitzen dabez.

*ENERGIA LORTZEKO INSTALAZINOAK

ARRISKUAN JARRI:Energia lortzeko instalazinoek

arriskuan jarri daikiez inguru horretako animalia

espezieak. Adibidez, aerosorgailuak arrisku handia

dira hegaztientzat.

*ERREGAIAK ERRETEAN SUBSTANTZIA

KUTSAGARRI ASKO

IGORTU:Erregaiak erretzean,

substantzia asko eta asko igorten dira

atmosferara.

>atmosferara karbono dioxido asko

igorten da, eta, horren

ondorioaz, berotegi efektu naturala

handitu egiten da.

>erregaiak erretzean atmosferako ura kutsatzen daben beste gas batzuk

askatzen dira.

*HONDAKIN NUKLEARREN

ARRISKUA:Zentral nuklearrek, hondakin

nuklear deitutako arrisku handiko beste

hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin

horreek lurperatzean, inguruko lurzorua, ura

eta airea kutsatu daikiez.

OZONO GERUZEAREN SUNTSIKETA

Ozono geruzea estratosferan dago, eta izaki

bizidunentzat kaltegarriak diran eguzki izpiak

iragazteko eginkizuna betetendau. Hozte aparatuak

eta aerosolak erabiltearen eraginez, ozonogeruza

suntsitzen doa.

ENERGIA ARDURAZ

ERABILTEA

Garapen iraunkorra baliabide naturalen eta, batez ere, energiaren erabilera

arduratsuan oinarritzen da, etorkizuneko belaunaldien beharrizanak ere

asetzeari begira.

ENERGIA GARBIA LORTZEKO

• Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilera bultzatzen dabe, diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta aerosorgailuak instalatzea sustatuz.

ENERGIA ERAGINKORTASUNA

• Energia eraginkortasuna hobetzen ahalegintzen dira: energia hobeto aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.

ENERGIA AURREZTEA

• Energia aurreztea sustatzen dabe, informazino kanpaonen bidez. erakunde txikiek adibidez udalek eta alkarteek energia aurrezteko neurriak zabaltzen dabez, adibidez garraio publikoa.

BANAKAKO EKINTZAK

KONTSUMO TXIKIAGOKO

BONBILAK ERABILTEA

ARGIAK ETA MAKINAK

ERABILTEAN AMATATU

BEROKUNTZA ETA AIRE GIROTUA BEHARREZKOA

DANEAN ERABILI

GARBIGAILUA BETETA

DAGOANEAN BAKARRIK ETABILI

GURE HERRIKO ENERGIA

AURREZTEKO KANPAINETAN PARTE HARTU

EGILEA