NATURA ZIENTZIAK DBH 3

8. Gaia: ELEKTRIZITATEA

1. Karga elektrikoak

GORPUTZAK ELEKTROIAK JASOTZEN EDO GALTZEN DITUZTENEAN KARGATZEN DIRA. KARGAREN UNITATEA: COULOMB-A DA

1C = 6,25· 1018 e 1 mC = 10-3 C 1µC = 10-6 C

2. Definizioak

EROALE: KARGA ELEKTRIKOEI HIGITZEN UZTEN DIETEN MATERIALEI (METALAK) ISOLATZAILEAK: KARGA ELEKTRIKOEI HIGITZEN UZTEN EZ DIETEN MATERIALEI

(PLASTIKOAK) KORRONTE ELEKTRIKOA: MODU ORDENATUAN HIGITZEN DIREN KARGA ELEKTRIKOEN

MULTZOA ZIRKUITU ELEKTRIKO: KARGA ELEKTRIKOAK HASIERAKO PUNTURA ITZULTZEKO

AUKERA EMATEN DIEN IBILBIDEA DA.

KARGAK MODU JARRAITUAN ZIRKUITU BATETIK HIGITU AHAL IZATEKO BEHARREZKO DA AMAIERAN PILA BAT JARTZEA IBILBIDEARI BERRIZ EKIN DIEZAIOTEN

3. Zirkuitu elektrikoen elementuak

1. Eroalea

2. Pila

3. Erresistentzia

4. Etengailua: irekia itxita

5. Motorra

6. Sorgailua

7. Anperemetroa (korronte elektrikoaren intentsitatea neurtzeko tresna)

8. Voltmetroa (potentzial-diferentzia neurtzeko tresna)

9. Bonbila

4. Korronte elektrikoaren noranzkoa

Korronte elektrikoaren noranzko erreala

Karga elektrikoak elektroiak dira: elektroiak polo negatibotik atera eta polo positibora doaz

Korronte elektrikoaren noranzko konbentzionala.

Korrontea polo positibotik polo negatibora joaten da, elektroiak zeudela jakin aurretik ezarri zen.

1

5. Zirkuitu elektrikoak: Seriean eta Paraleloan

Serietan: elementuak elkarren segidan jartzen dira.

Paraleloan: elementuak zirkuituaren puntu batetik ateratzen diren adarretan ezartzen dira eta beste puntu batean elkartzen dira.

6. MAGNITUDE ELEKTRIKOAK

a) INTENTSITATEA = I (korronte elektrikoaren intentsitatea)

DENBORA UNITATE BATEAN EROALEAREN SEKZIO BATETIK IGAROTZEN DEN KARGA ELEKTRIKOA.

UNITATEA: ANPERE-a sinboloa= A

Neurtzeko tresna Anperemetroa= elementu batetik zer intentsitate pasatzen den neurtzeko SERIEAN jarri behar da

b) POTENTZIAL-DIFERENTZIA

ZIRKUITU BATEKO BI PUNTUREN ARTEKO TENTSIOA EDO POTENTZIAL-DIFERENTZIA (ΔV): karga unitateak puntu batetik bestera pasatzean jaso edo galtzen duen energia.

UNITATEA: VOLT-a sinboloa: V

Neurtzeko tresna VOLTMETROA PARALELOAN jarri behar da

c) ERRESISTENTZIA

EROALE BATEN ERRESISTENTZIA (R) EROALEAK KORRONTEARI ERAGITEN DION TRABA.

ERRESISTENTZIA EROALEAREN LUZERAREN, LODIERAREN ETA MATERIALAREN ARABEKOA DA

UNITATEA: OHM-a sinboloa: Ω

d) OHM-EN LEGEA: (esperimentala da material batzuk ez bete arren oso erabilgarria)

Definizioa: Zirkuito batean dagoen elementu baten muturreko arteko potentzial-diferentzia: elementu horretatik igarotzen den intentsitatea bider erresistentzia da

ΔV = I · R

Volt bat zera da; Ohmio bateko (1 Ω) erresistentzia duen elementu batetik anpere bateko (1 A) intentsitate bat zeharkatzean, sortzen den tentsioa edo potentzial diferentzia da.

e) ZIRKUITU ELEKTRIKO BATEN ERRESISTENTZIA

SERIEAN KONEKTATURIKO ERRESISTENTZIAK

1. Erresistentzia: Rbal= R1+R2+R3+…

NATURA ZIENTZIAK DBH 3

2. Intentsitatea berbera da, seriean konektaturik dauden elementu guztietan 3. Potentzial-diferentzia: ΔVg = ΔV1 + ΔV2 + ΔV3+…

PARALELOAN KONEKTATURIKO ERRESISTENTZIAK

1. Erresistentzia: 1 / Rbal= 1/R1+1/R2+1/R3+…2. Intetsitatea: zirkuitu paralelora iristen den guztizko intentsitatea adarren artean

banatzen daI = I1+I2+I3…

3. Potentzial-diferentzia: (tentsioa berebera da adar guztietan)ΔVg = ΔV1= ΔV2 = ΔV3=…

7. KORRONTE ELEKTRIKOAREN ERABILERAK

EFEKTU TERMIKOA= korronte elektrikoa igarotzen denean, haria berotu egiten da elektroiek hariaren partikulekin talka egiten dutelako.

JOULE EFEKTUA: energia elektrikoa energia termiko bihurtzea da; ondorioz aireztatu beharra dago

8. KORRONTE ELEKTRIKOAREN ENERGIA

ZIRKUITOETATIK ZIRKULATZEN DUTEN KARGEK KORRONTE ELEKTRIKOAREN ENERGIA ( E) DUTE. Energia hau intentsitatea eta potentzia-diferentziaren mende dago

E = I · t · ΔV (hau da formula)

Ohm legeak dionez potentzial- difentziak honako balio du

ΔV = I · R orduan E = I · t · I · R beraz...

E = I2· t· R (formula honek ere balio du)

Energiaren unitatea : Joulea (J)

9. POTENTZIA ELEKTRIKOA

TRESNA BATEN POTENTZIA (P)

TRESNA HORREK SOR DEZAKEEN ENERGIA ETA ENERGIA HORI SORTZEKO BEHAR DUEN DENBORAREN ARTEKO ERLAZIOA DA

P = E / t unitatea Watt-a (W) 1 watt = joule / Segundo

Hau kontutan izanda Energia beste modu honen bidez kalkula daiteke

E = I2· t· R beraz P = I2· R · t / t orduan P = I2· R eta E= P · t

Kilowatt-ordua Energia unitatea da oso erabilia 1kwh = 3.6 · 106 J

3