md\M ^5^V-
'iX/w:.s^.V>'^
K'>
/
>-
-^^
XL^^
V.
;>^-
^
TERCERO
CATECISMO
POISSY.
TYP. Y STER. DE
A.
BORET.
,308
^i}1
.
TERCERO/
CATECISMOY EXPOSICINDE LA DOCTRINA CRISTIANA POR SERMONESPARA QUE LOS CURAS Y OTROS MINISTROS PREDIQUEN, Y ENSEEN A LOS INDIOS Y A LAS DEMS PERSONASCONFORME A LO QUE SE PROVEY EN EL SANTO CONCILIO PROVINCIAL DE LIMA EL ANO DE 1583
MANDADO REIMPRIMIR POR EL CONCILIO PROVINCIAL DEL ANODE 1773
;
>
^T^
''
i
'z'.
r\'
60;i5PARSLIBRERA DE ROSA Y BOURET23, CALLE VISCONTI, 23
186
pfl^\f-
J0^^Lf
t %^i
n
TERCERO CATECISMOY
EXPOSICIN
DE LA DOCTRINA CRISTIANAPOR SERMONES
NOS DON TORIBIO ALFONSO MOGROVEJOPor la gracia de Dios, y de la Santa Iglesia de Roma, ArzobispoDE LOS Reyes, y del Consejo de
Su Majestad, etc.
Habiendo
visto
el
Catecismo Tercero^ y Exposicin de la
Doctrina Cristiana^ hecha por Sermones^ conforme lo que enel Concilio
Provincial
que
se celebr
en
la
Ciudad de
los:
Reyes
el
ao pasado de ochenta y
tres se platic,
y
trat
y los pareceres que los Telogos, y Personas doctas, que por1
orden y comisin nuestra vieron
el
dicho Catecismo, y Ex:
posicin de la Doctrina Cristiana en su aprobacin dieron
Decimos, que aprobamos los dichos sermones, y los damos
por de catlica y sana doctrina, y por
muy
tiles
y prove-
chosos, para que se predique, y ensee por ellos la DoctrinaCristiana los Indios:
y que
asi se
publiquen, impriman
juntamente conse contienen
el
Catecismo, segn, y
como
estn escritos, y
en este Original que nos ha sido exhibido. En
testimonio de lo cual lo firmamos de nuestro sello, y refrendar
de nuestro Secretario.
Dada en
la villa
de Arnedo del Per veinte y tres dias del
mes de
Julio de mil quinientos ochenta y cuatro aos.
T. Archiepiscopus de los Reyes liustrsima.
Por mandado de su Seora Illma.
Juan
RODRGUEZ.
Secretario.
PROEMIO DE LOS SERMONESDEL MODO QUE SE HA DE TENER EN ENSEAR, Y PREDICAR A LOSINDIOS
La Caridaddice el Apstol
Cristiana que obliga, y constrie,
como
\
que busquemos, no nosotros^, sinoal
Jesucristo
:
ensea
que trata con pequeos que
se
huelgue antes de bajar, y condescender con los bajos
para ganarlos en Dios, que no de subirse en cosas altas
para cobrar opinin de sabio
^.
El
mismo Apstol Sans
Pablo que dio
el
aviso, mostr en:
admirablemente
tambin
el
ejemplo
facti
sumus
(dice escribiendo los
Tesalonicenses) parvuli in medio vestrum^
tamquam
si
nutrix foveat
filios suos, ita desiderantes
vos cupide^ vol-
hamus
tradere vobis^.
non solum Evangelium Dei^ sed etiamel
animas nos tras
Por
simil
que pone en
si
del
ama
1.
2.3.
2. Ad Corinth C. Ad Romn, 12.
V.C. II.
Ad Thosalon,!,
IV
PROEMIOcria, declara
que
escogidamente
el oicio
del Predicadorel
Evanglico, que
l
hacia gente nueva y tierna, y
quela
debe imitar cualquier Ministro de Cristo zeloso deconversin, y salud de los Indiosaparte el afecto y ternura con que*.
Porque dejandotrae colgada
una ama
de sus pechos la criatura, y
el
no cansarse de sus nieces,
importunidades, envolvindola, limpindola, acallndo-
la,
le
y adormecindola, y dejando por momentos lo que da gusto, por acudir su chicuelo. Todo lo cual es un
propio retrato de la caridad, paciencia, perseverancia, y
longanimidad que
las
amas
Evanglicas^, que son los quef,
doctrinan gente nueva en la
han dese les
tener,
si
quierendi-
que sus hijuelos espirituales nocen) malogrados.
mueran (como
Mas en
el
particular de que hablamos,la
es cosa notable lo
que San Agustn advierte, tratandoel
propia autoridad, que es ver
lenguage, y
pltica
que
tienen las amas, Madres con sus chiquillos de teta, ha-
blando aniadamente^ y gorgeando con
ellos.
Y
aun
los
hombres con canas, en siendo Padres, noy mama, y eneiectat,
se
empachan
de parlar con sus hijuelos su tono, y repetirles tayta,efecto hacerse niosnisi^
como
ellos.
Num
enim
dice,
amoret
invtete decurtata^ et mutilatce
verba immurmuraretes^
tune optant homines habere infan^:
quibus id exhibeant
et
suavius est matri inmutaet de-
mansadan
inspuere prvulo suo,2.
quam ipsam mandere^loslo
vorare grandioralos
Mas de
que por imprudencia
les
pequeos mas recio manjar de
que sufre su
1.
Ad
Thesalon,
3.
2.
August de Cas. Rudib, C. XII.
PROEMIOtierna edad,
Vde la doctrina conformeestos, dice
y no
lesel
dan
el trigo
su medida,
como
Seor
lo
manda; de
San
Gregorio Nazianceno que hacen notable dao con su predicacin.est,
Qudam^ dice
l, lactis
alimonia opushdbent^ hoc
simplici, et rudimentaria doctrina^ qui
nimirum animi
habitudine teneri sunt^ nec virilem sermonis cibum ferunt,
quemsi quis
ipsisprceter vires admoverit^ ejus pondere op-
presis, atque obrutis, pristinas
etiam vires labefactabit
*.
Esto hacen los Predicadores, y Maestros de la Ley Evanglica,
que no teniendo
la consideracin
que deben, mas
excediendo de la capacidad, y necesidad de los oyentes,se
ponen predicar Indios cosas
exquisitas, en estilo
levantado,
como
si
predicasen en alguna corte, univer-
sidad
:
y en lugar de hacer provecho, hacen gran daolos cortos,
porque ofuscan^ y confundendimientos
y tiernos entenQui
de
los
Indios.
De
esto
tambin avisa San:
Gregorio Papa, exponiendo aquel verso de Job
li-
gat aquas in nubibus suis^ ut non erumpant pariter deor-
sum
2
:
donde declarando comoel
los
Apstoles y Predila doctrina ce-
cadores son nubes que lluevenlestial,
agua de
dice
:
Curaverunt summopere rudibus populis
plana,
et captabilia^
non sumnia, atque ardua prcedicarc
Nam
si
scientiam sanctam^ ut hauriebant corde, ita ore
funderenty immensitate ejus auditores suos opprimerentpotius
quam
rigarent
^
:
y no hay duda, sino quela Escritura sin
es esta
una de
las causas
de hacerse poco fruto, pues unos son
como nubesLuc. 11.Job. 26.
estriles,
que llama
agua de
1.
S.
Greg. Naz. in Apolog.
2.3.
S.Gregor. Lib. 17 Moral. Cap. XIV.
VIciencia
PROEMIOy doctrina:
otros por ostentacin en lugar de llofructifi-
ver mansa lluvia que se empape en la tierra, y
que
*,
son como aguaceros que espantan^ y enturbian los
flacos entendimientos.
Hase pues de acomodar en todo que quisiere hacer fruto
la capacidad de los oyentes el
con sus sermones, razonamientos.los Indios, gente nueva,gelio,
Y siendo,
como sonEvan-
y tierna enno de
la doctrina del
y
lo
comn de
ellos
altos,
y levantados en-
tendimientos, ni enseados en letras, es necesario lo pri-
mero
:
que
la doctrinaf,
que se
les
ensea sea
la esencial
de nuestra
y
la
que es de necesidad saberla todos
los
cristianos. Esto llama el Apstol elementos, A. B, C,
de la doctrina de Diostienen enel
2,
como son:
las cosas
que se con-
Catecismo, Cartilla
porque tratar Indios
de otras materias de la sagrada Escritura, de puntosdelicados de Teologa^ de moralidades,, y figuras,
como
se hace con Espaoles, es cosa por ahora excusada,
y pues semejante manjar slido, y que ha menester dientes, es para hombres crecidos en la religinpocotil;
cristiana,
y no para principiantesles preguntis
:
porque acaece que
muchosmones,
Indios, despus de haber oido largo tiempo Sersi
que sienten de
Cristo,
y de
la
otra vida,
y
si
hay mas que un Dios, y cosas
tales,
que
son q\A.B.ni es
C, cristiano, los hallis tan ignorantes,
que
aun
el
primer concepto de eso han formado, que
cierto
un grande
vituperio al cabo de tantos aos de frecuen-
tar la Iglesia,
y
oir la palabra de Dios,
Lo segundo ne
se
1.
Jui.
1.
2.
Ad
Haebr. 5.
PROEMIOdebe enfadarel
VIIdi-
que ensea Indios de repetirles con
versas ocasiones los principales puntos de la doctrinacristiana,
para que los:
fijen
en su memoria, y les sean
familiaresbis
Eadem
scribere
mihiquidem non pigrura^ voel
autem necessarimrij decia
Apstol
*
y
asi
con estos,
como que sonen los que
discpulos rudos, conviene inculcarles los
puntos mas esenciales de nuestra religin, especialmenteellos
padecen mas ignorancia, como es
la uni-
dad deDios;
un
solo Dios,
y que noes:
se
ha de adorar mas de un
que Jesucristo
Dios, y hombre,
y
es nicoel
Salvador de los hombrescielo,salir
que por
elel
pecado se pierde
y
se
condena para siempre
hombre
:
que para
de pecado se ha de bautizar, confesar entera:
mente
que Dios es Padre,vida,
Hijo,
y Espritu Santolos malos,
:
que
hay otra
y pena eterna para
y
gloria
eterna para los buenos. Tales cosas
como
estas,
que sonllama
los fundamentos esenciales de nuestra f,la Escritura2,
y
asi los
es necesario en todas ocasiones repetirlos,
inculcarlos los Indios, hasta
que estn
muy
entera-
dos en ellos, y no lo sepan como poco mas menos.
El tercero aviso es deltrina,
modo de proponer:
esta doc-
y ensear nuestra f
que sea llano,
sencillo, claro^
y breve, cuanto se compadezca con la claridad necesaria
y
as el estilo
de Sermones, Plticas para Indios se re-
quiere ser
fcil,
y humilde, nolargas,
alto,
ni levantado. Las
clausulas no
muy
ni de rodeo. El lenguage
no
exquisito, ni
trminos
afectados;
y mas modo de
1.
2.
Ad Phihp. 3. Ad Hspbr, 6.
VIHquienplatica
PROEMIOentre
compaeros,,el
que
no de
quien
declama en teatros. Finalmente
que ensea ha de
tener presente el entemlimiento del Indio quien hal)la,
y su medida ha de cortar
las razones,
mirando que
la
garganta angosta se ahoga con bocados grandes. Estoadvierte el Sabiofacilis^ .
cuando dice
:
Doctrina prudentium
El cuarto aviso, y
el
mas importante
es,
que de
ral
manera
se
proponga
la
doctrina cristiana, que no solo
se perciba, sino
que tambin se persuada.
Y
aunque
esta es propia obra del Espritu| Santo, cuyo fin es abrirlos oidos del corazn,
y levantar
el
alma para que asienta
cosas que son sobre todo nuestro entendimiento, y no
conformes nuestro apetito
:
pero ayudan mucho las bue;
nas razones, y eficacia del que predica, ensea
pues
aunque no podamos hacer evidencia derios,
estos
miste-
podremos bien mostrar que son muyf,
crebles 2,
y
dar satisfaccin de nuestra
como
dice la Escritura^.
Y
asi lo
hacan los Apstoles^ cuando predicaban los
Judios,
y Gentiles
el
Evangelio, aprovechndose con los
unos de
los testimonios de la Escritura
que tenian, y con
los otros de la
bios
'^
.
Mas
es
buena razn, y sentencias de sus sade advertir que con los Indios no sirvenpersuaden argumentos
razones
muy
sutiles, ni los
muylla-
fundados. Lo que mas los persuade son razonesnas^ y de su talle,1. 2.
y algunos smiles de cosas entre
ellos
Prov. 14.
Pselm. 92.Actor. 1. 3.7. 13. 17.
3. In Pest. 32.4.
PROEMIOusadas.
IXla
Ejemplos tambin de cosas que:
Escritura
cuenta
y sobre todo
el descubrirles
sus errores, y mos-
trarles la burlera y falsedad que contienen; y desau-
torizar sus
maestros los hechiceros,:
declarando suslo cual es
ignorancias, y embustes, y maliciasfcil
muy
de hacer, como se tenga cuidado de saber de raiz
sus ritos y supersticiones. ltimamente por experienciaconsta,
que estos Indios, comose persuaden,
los
dems hombres^afectos^
comunmente masque por razones:
y mueven por,
y
as
importa en los Sermones usar
de cosas que provoquen,apostrofes,,
y despierten
el afecto,
como
exclamaciones, y otras figuras que ensea
el arte oratoria,
y mucho mejorardeel
la
gracia del Espritudel
Santo,
cuando
sentimiento:
Predicadoresse
Evanglico. El Apstol decainodo^ et
Vellem apud vos
mutarevocem meam^
:
porque sin duda, aunqueera sin comparacin
sus cartas tenan
mucha
eficacia^
mayor
la
de su pronunciacin, y semblante con quecielo todo
daba un espritu delesto
cuanto decael
:
y por
aconseja
tanto
San Agustn, quela palabra de
Predicador
que desea imprimirSermones,la
Dios en otros pors
imprima primero en;
por oracin^
Y
aunque
esto es general todos
pero
muy
especialmente
se espermenta
que
los
Indios,el
como gente de suyoles
blanda, en sintiendo en
que
habla algn gnero:
de afecto, oyen, y gustan, y se mueven estraamente
porque
ellos
entre
s
mismos en su lenguage tienen
1.
Ad
Galat. 4.4.
2.
Avgust. Lib.
de Doctrin, Christian. Cap. XV.
Xtanto afecto
PROEMIOenel
decir,
que parece quien no los
conoce
pura
afectacin,
y melindre.
Y
asi
usar
vueltas de la doctrina que se ensea
algunos afectos
con que se provoquen amarlo
lo
bueno,
y aborrecerparael
malo,
es
negocio
muy
importanteIndios.
queestas
hubiere
de predicar
estos
Ylas
todas
advertencias,
y
otras"
que se ofrezcan, no
debe tenertratar
en poco
el
que desea ser obrero de almas yel ministerio
dignamente
de la palabra de Dios.
DEL INTENTO DE ESTE
TERCERO CATECISMO, O SERMONES SOBREDEL FRUTO QUE SE PUEDE' SACAR DE
LA DOCTRINA CRISTIANA YELLOS.
Habindose pues tratado ense
el
Snodo Provincial, que
celebr en la Ciudad de los Reyes el ao pasado
de ochenta y tres del Catecismo, y forma de ensearla
Doctrina
Cristiana
los
Indios
;
pareci
los
Prelados, y otras Personas graves, y expertas, que fueradel Catecismo Menor,
y Mayor que habia de hacerse
por
modo de Dilogo de Preguntas y Respuestas onvenia mucho hacerse otra manera de Catecismo, por
PROEMIO
XI
modo de Sermones,asi
Plticas,
que sirvan principal-
mente pralos Curas, y Predicadores de Indios. Porque
como
el
Catecismo Menor es para que todos los
Indios, por rudos que sean, lo sepan,
y tengan de memisterios de
moria, y
el
Catecismo Mayor
es,
para que los que sonlos
mas capaces sepan mas por enteronuestra religincristiana,
y que parala
esto se recite,
y repita de coro,
cuando se juntan
Doctrina
;
asles
tambin es menester que esta misma Doctrina, sepropusiese los Indiospercibiesen,cristianas;
en
tal
modo, que no
solo la
y formasen concepto de estas verdades pero tambin se persuadiesen creerlas^ yse requiere
obrarlas
como
para ser salvos
es necesario diferente estilo,
y para esto ha de ser como Sermn, y:
Pltica del Predicador, y tal que ensee, y agrade, y
mueva
los oyentes^ para que asi reciban la Doctrina
de Dios, y la guarden.
Y
aunque durante
el Concilio
Provincial no se hizo este tercero Catecismo,otros
como;
los
que
el
dicho Concilio aprob y
public
pero
vista la intencin de los Prelados,
y
lo
mucho que im-
portaba, se procur que quien por comisin del Snodo
habia sacado los otros Catecismos hiciese tambin estetercero,
y con aprobacin del Metropolitano de nuevo
se publi-
case para utilidad de los Curas, y Sacerdotes que doc-
trinanInfieles.
Indios,
predican
el
Evangelio
Ya pues
toda la Doctrina Cristiana por
modo
de Sermones, acomodados la capacidad de Indios; y conforme los avisos que arriba se han dicho. Se hatenido cuenta deciales;
que
la Doctrina sea de cosas
esen-
y
las
que son mas importantes
se repitan
muchas
XII
PROEMIO:
veces
y
el estilo
sea humilde y
fcil,
y razones
llanas,
smiles que persuadan lo que es contra errores, vicios
mas usados
entre Indios
;
y que y
la
misma Doctrina
lleve alguna mezcla de exhortacin
afecto.
Y
aunque
esto
no
se
haya hecho como era de desear,
se
da siquiera
ocasin,
para que se entienda como se ha de hacer.la Doctrina
Aunque
de los Sermones es la misma delel
Catecismo,
no va todo por
mismo orden, mirandolos
ala mayor comodidad para ser bien percibida. En
primeros Sermones se trata de los Misterios de nuestraF, poniendo primero los fundamentos, y puntos mas sustanciales, y despus lo dems por modo de narracin, que es el mejor
modo
de catequizar, como San
Agustn ensea, y se ve por experiencia, y aun porejemplo de la Ley Escrita, y Evanglica, que ambas se
ensean por narracin^tateuco,
historia,
la
una en
el
Pen-
y
la otra
en los cuatro
Evangelios.
Despus
de la F se trata de la Penitencia interior. Despus delos Sacramentos, cuanto los Indios parece conveniente.
Tras esto de los
Diez Mandamientos y Oracin, tra-
tando en particular de lasvicios contrarios
costumbres
cristianas,
mas
familiares estas gentes.
y Al cabo
de los Novsimos, con que se concluyen los Misteriosde nuestra F, y se despierta laesperanza, y
amor
para cumplir la Ley de Dios, que por
todos son treintala
y un Sermones. Pnese en cada Sermnprincipio, parala Doctrina
suma
al
que se noten
los principales puntos dela
Cristiana.
Se han traducido enel
Lengua
general del Cuzco por los mismos que
Snodo nom-
br para
la traduccin del
Catecismo, aunque no todos
PROEMIOy ocupaciones de algunos de
XIUellos
porque
la ausencia,
no;
ha dado lugar juntarse todos, ni hay tanta necesidadpueslos principales trminos son los
mismos
del Cate-
cismo, y estos Sermones no son cosa de obligacin,lo es el
como
Catecismo, sino de pura voluntad del que quisiere:
aprovecharse de este trabajo
y
asi le
queda lugar cadael
uno que predique
la
misma Doctrina por
modo ylos
palabras que mejor le pareciere.
Pueden aprovecharque sonsas:
estos
Sermones, lo primero,
faltos
de Lengua de Letras, de ambas co-
porque con tomarlos de memoria, y predicarlos con buen afecto, podrn sin duda hacer gran fruto en losIndios.
alguno tuviere esto por cosa impropia, y agena de la autoridad de un Predicador, sepa que se ussi
Y
asi entre
hombres
muy
sabios en la Iglesia Santa, y esel
pareceral fin
muy
aprobado de San Agustn,
cual escribe:
de los Libros de Doctrina Cristiana asi:
Sunt sane
qudam^ qui bene pronuntiare possuntnuntiant, excogitare non possunteloquenter^ sapienterque.
quid autem pro-
Quod si ab aliis sumanteeam personam
conscriptum^ memoriaque com(
mendent^runt)est^
et
ad populum proferant^
si
ge-
non improbe faciunt. Sic enim quod jorofecto*.
titile
multi prcedicatores veritatis fiant
Esto alaba San
Agustn.:
y
esto
vemos que hoy
dia hacen los
mas de
los
Predicadores, que predican por Papeles y Cartapacios
de otros; y silo hacen con espritu, no dejan de hacer
mucho provecho. Asi podr
ser este
tapacio, Sermonario de Indios.
como un breve CarPueden tambin apro-
1.
Auguslin. Lib. 4, do Doelrin. Christian. Cap. 29.
XIV
PROEMIO
.
vechar para dar materia y ocasin otros mas hbiles,
y prcticos enlos
la
Lengua
:
porque
les
ser fcil
dilatar
mismos puntos, y tendrn pao de que sacar mas ropa.
Finalmente aunque solamente se leyesen, recitasen, nodejaran de ser de provecho los Indios,
como son
los
Tratados, Libros compuestos en latin, en romance los
que
los leen,
oyen
leer. Solo resta advertir,
y rogarno
los que en Letras, y en Lenguas vuelan
masel
alto,
desprecien los pequeos, ni por tener hecho
gusto
viandas
mas
delicadas, se enfaden de estas papitas de
nios; pues no se han de mirar estos Sermones, sino
comohay
dichos gente nueva en las cosas de Dios
:
que
si
caridad, y zelo de su bien, cierto es que parecern cosas
muy nuevas, y muyyatrilladas,
gustosas, las que miradas en
si
son
y sabidas. Debemos tomar en esta parte el saludable y docto consejo del glorioso San Agustin, queescribe asi:
Si
iisitata^ et:
parvulis congruentia^ scepe reeis
petere fastidimus
congruamus
per fraternum^ patercopulatis cordi
num^ maternumque amorem,etiam nobis] nova videbuntur*.
et
eorum
El smil que trae este
propsito es galano. Cuando estamos hechos ver un Jardin,
una Pieza
rica de nuestra casa,:
no sentimos mucho
gusto en mirarla
mas
si
algn amigo, persona quiense
mucho deseamos que agrade,es cosa cierta
pone de nuevo mirarlaal otro,
que con
el
gusto de que agrade
nosotros tambin nos le da
muy:
particular mirarla,as
y rolos
dearla, y mostrarla de espacio
ha de
ser,
y es en
AugUbtin. de Cat. Rud. Cap. Xl,
PHOtMlO
XV
que tienen amor de
la salud
de los Indios, que las cosas
muy menudas
y
muy
ordinarias de nuestra Religin
Cristiana, se hacen nuevas,
y muy gustosas, cuando las almas, que Dios llama su gracia, de nuevo las oyen yellas.
gustan de
SERMN PRIMEROEn quese declaran los primeros presupuestos de la F. Es saber, que hay otra vida donde van nuestras almas, porque son inmortales Dios hizo al hombre para que goce de l y porque es justo, los buenos da descanso, y los malos pena.:
:
Hermanos mos muy amados Deseo ensearos la verdadera Ley de Dios para que conociendo y amando el bien, salvis vuestras almas. Oidme con atencin, porque os va la vida en saber el camino del cielo y si me escuchis, entenderis cual es lo bueno que habis de seguir, y cual es lo malo que habis de dejar.:
;
:
Esto ensea la palabra de Dios, la cual yo os vengo declarar,lo
comolos
Jesucristo nuestro
Seor manda que
hagamos
que somos sus Ministros, y Predicadores.
sois Primeramente, hermanos, bien sabis que hombres como yo, y como los dems; y que todos los hombres, ac dentro de este cuerpo que veis, tenemos
DE LOS MISTERIOS DE LA KE
Ancha munascay chriycnayachachiyta munayquichic,
:
apunchic Diospa simintan
allicta riccispa
munaspa, animay-
quichicta quispichincayquichicpac. Chayraycu ari, soncocama
uyarihuaychic, hanacpacha anta yachaspatacmi quispinqui-
chicman.allictapas,
Tucuy soncoyquichichuan uyarihuaptiyquichicca, mana aUictapas unanchachiscayquichicmi, allictaallictari
munancayquichicpac, mana
uischuncayquichicpac.
Caytaca Diospa siminmi yachachin, ocari cayta yacliachi-
queyquichictacmi cunan hamuyquichic. Cay simicta runacunacta yachachinqui, ispa Jesu Ghristo
camachihuaycu paypa
ranlin padrecunacla, cunacpac iscacunacta.
Ghuriycuna, caytarac aupaclla uyarihuaychic. aracaytaca yachanquichic.Gamcunapas, llapanchicpas,canchic,
ari
runacamam pana animanchicta, (mana aychayoc, mana tulluyoc2
4
SERMOiN PRIMERO
una alma, que aunque no la vemos, porque no es de carne, ni de hueso como el cuerpo, pero con ella vivimos, y hablamos, y andamos, y sentimos, y pensamos, y queremos, y hacemos muchas cosas, y en saliendo esta alma del cuerpo (que es cuando muere un hombre), luego el cuerpo queda sin habla, y sin sentido, y sin
menearse como una piedra, un pedazo de tierra. Esta alma, hijos mios, cuando sale de este cuerpo, no se acaba, ni muere, como se acaban las bestias, y animales, que en muriendo el caballo, el perro le echis en el muladar, y no hay mas cuenta con l, porque ya se acab del todo. Mas los hombres no son asi, antes cuando el alma sale de este cuerpo, va luego otra vida, donde para siempre ha de durar, y nunca jams se ha de acabar. Por eso los hombres tienen tanta cuenta con dar sepultura ios cuerpos, y hacerles enterramiento, y no echan los cuerpos de sus difuntosal
muladar como los perros, caballos. Porque si pensis porqu el alma vive todavia, huelga que se tenga cuenta con su cuerpo, y esto as lo entendieron vuestros antepasados, aunque en muchas cosas anduvieron muy errados y engaados pero bien atinaron que habia otra vida, y que las nimas salidas de los cuerpos no se acababan luego, mas vivian en la esto mismo dice la palabra de Dios que otra vida tienen los Cristianos, la cual no puede errar, ni mentir. Esta dice que hay otra vida despus de esta de ac, y que aquella vida nunca se acaba y dice que nuestras almas son inmortales, y no se pueden acabar. Y dice mas, que los que en esta vida viven bien y; :
agradan Dios, tienen bienes y descanso para siempre en la otra vida^ y los que en esta vida son malos, y enojan Dios con pecados, en la otra vida son castigados con penas y tormentos para siempre. Y esto, hermanos mios, es muy justo, y muy conforme razn:
DE LOS MISTKUIScascanmanla) mana ricunchicchuy,
D\l
LA FE
5
cay animayoc caspam ri-
manchicpas,
purinchicpas,
yuyanchicpas,
munanchicpas.
ymahaycanchicpas.
Y
chaca cay animanchic, cay aychanchic-
manla raquiricuptinmi huaunchic, huausparimanchicchu, maDaam yuyanchicchu,manchici
manam rimanaam ymananchicmanam huaunchu,:
paschu, rumihuan, curpahuan pactapunim canchic. Cay ani-
aychanchicmanla
llocsispa,
manam
puchucacunchu, llamacuna hia
Gaballoca allcoca
huauspa yancan uischucayan, uzucayan, ranacanacpac iscachu canchic:
manam
h-
Yallinracmi animanchic ucunchlc-
mantaari
llocsispa, pachalla
huc cauzayman
rin,
chay cauzaypim
uiaypac cauzanca. Ghayraycum ranacuna ayanta cuya-
cuspa,
zumacta pampancu, huacintapas huacichachipuntac.caballo huauctaca
AUco huauclaca,
manam
hinacchu yan-
callam maypipas uischuc.
Ymaraycutac ayancunacta runacuna pampacpas, ymacpas?
animanmi uiaypac cauzan, chayraycum ayanta,ricun,
allichascact
ancham cusicun. Cay cunan
iscaytaca machuyquichic-
cunapas checamlam unancharcancu pana yma haycacta auzahia hapraycachacpas, pantaycachacpas. Y, huc cauzay can-
mi, chay cauzaypim animacuna ucunmanta llocsispa uiaypaccauzan, ispam ic carcancu. Cay quiquillantatacmi Diospa
siminpas
christianocunaman
yachachisca
yichihuanchic.
Diospa siminri
mana panlacmi, mana
llullacm, cay simin in.
Cay cauzay puchucaplin, huc cauzay canmizayri
ispa, chay cau-
mana
tucuc,
mana puchucacucmi, animacunari uiay
cauzacpac camascam, Diosman sonco ranap animanmi, huccauzaypi cusizamacuy causayta uiaypac causanca, mana Dios-
man
sonco runap animanmi cana, huc cauzaypi uiaypac ain. Caytari checampi, coAlli
cayman cauzanca, ispa caycaytallanantapuni
Diosninchic
camachin.
ranaca manachu
Diospa simincama
cauzascanmanta,
cusinchaypaclac,
mana
6
SERMN PRIMERO
Porque, decidme, no es razn que los buenos tengan premio del bien que bacen? No es razn que los malos tengan castigo por el mal que cometen? Asi vemos que lo hace el buen padre con sus hijos, que al buen hijole
honra, y hace bien, yl,
al
malo, y desobediente se
enoja con
y
le castiga.
As tambin los Seores que mandan, y rigen los pueblos, honran y hacen bien los que les sirven ygan, y aun veces los
obedecen, y los soberbios y malos los azotan y castimandan matar, y todo esto
Porque la virtud merece premio, y el pecado merece castigo. Pues as, hijos mos, aquel gran Dios que est en el cielo^ y es Seor de todo el mundo, como es bueno y justo, tiene mucha cuenta con todos los que en esta vida vivieron, y mira si obran bien, si obran mal y los buenos y obedientes les da premio de gloria, y los malos, y rebeldes sus manjustamente.:
damientos castigo de infierno.Este Dios es padre de todos los nombres, y les tiene por Porque as como el hijo es semejante su padre,
hijos.
y
es
como imagen suya,
as los
hombres
los hizo
Dios
su imagen y semejanza. Porque esta alma que tenemos ac dentro conoce lo bueno y lo malo, y tiene libertad demal. Y esta alma nunca se acapuede conocer, y gozar de Dios y su Criador. Y por eso todos los animales, y aves, y peces no los tiene Dios por hijo^ porque no son como l pero al hombre le tiene por hijo, porque su alma es se-
tomarba,
el bien,
y dejarvive,
el
mas siempre
mejante su hacedor.
As que Dios,hijos
siendo bueno, y justo,
como
lo
es,
y
padre de todos los hombres, justo es que los buenos
que obedecen Dios, y guardan su
ley, les d
DE LOS MISTERIOS DE LA FEalli
7
runari
manacha
huchamantaca muchuchiypactac?
Y,
checam. Yumaquenchic yayanchicpas soncoyoc cachinactacmicahuanchic, yupaychacuc sonco churinlaca huayllucmi,
mu-
nacmi, hatun soncoctaca macacmi miraracmi.
Camachicnanactaca,aispari
apucunapas
runacta
hinactacmi,
soncocama
yupaychaquentaca, sirviquentaca cuyacmi, allichacmi. Huaapuscachac soncoctaca macacmi,huarcucliichicpasmi,
muchuchicmi,huauchi-
cipichichicpasmi,
chicpasmi. Gayri collanan camachisca piinim. Alli runaca cu-
sinchaypacmi,cuna,
mana
alli
runari muchuchiypactacmi. Ghuriy-
hian capac
Diosninchicpas hanacpachapi cae tucuyallin caspa, collananalli
hinantin
ymaymanap zapay apun, paymanaalli
caspam cay uraypachapi cauzac runacunacta ricnanchiccauzascanchictapas,
cauzascanchictapas,
alli
runa-
cunacta, paypa siminta huacaychactam, hanaspachaman pusaspa uiaypac cusichin, zamachin.
Mana
alli
runactan canaacaricuchin.
ucupachaman carcuspa uiaypac muchuchin,Cay Diosmillapa
runap yayanchic, payri churinta hinam
huaylluhuanchic.Ymanam yumacyayanchicpa ricchaynin manricchacuc canchic, chay hinatacmi Diosninchicpas, quiquimpa
ricchayninman unanchanman camahuarcanchic. Cay animanchic ucunchic ucupi cacmi, allictapas,
mana
allictapas riccic,
yachac,
paymantatacmi
allictapas
munasac ispa muan,
mana
allictapas
animanchicri mana tucucmi, pac cauzacmi
ama jnunasacchu ispa mana munanchu. Cay mana puchucacmi,yaripas uiayari
Dios ruraquenta riccicpac, payhuan uiaypacDiosninchicca,
cusicucpac camascan. Chayraycum
runa
zapallanta, churiy ihuanchic, pay ruraquenchicpa ricchaynin-
man camasca cascanchicmantachallhuacunacta;
:
huaquinnin cauzaccunacta,
piscocunactaca,
manam
ari
churiy ninchu.
Manam
ari
chaychaycunaca Diospa unanchanman camascaallin, chica
chu. Cay chica
collanan Diosri, llapa runacunap
yayanchic caspam, caytaallintataccamachipuanchicjalli sonco,
8
SERMN PRIMERO:
bienesnas.
malos y desobedientes les d males y peTodos diris, as es padre^ no hay que dudar. Pues mirad ahora vosotros, bien veis que en esta vida hay muchos hombres malos, que roban otros, y les toban sus mugeres, y son soberbios, y cometen
y
los
No
es esto asi?
maldades, y con todo eso estn ricos y contentos. Pues estos no han de ser castigados por sus grandes deli-
Es posible que Dios, que es justo, ha de dejar que merecen? Por eso, hijos mios, hay otra vida, donde se castigan esos malos, y all pagarn con tormentos el mal que hicieron. Al contrario otros buenos hay en esta vida, que estn pobres y enfermos, y callan, y no hacen mal nadie, antes obran bien, y son buenos Cristianos. Qu ser de estos? Por eso hay otravida donde los buenos reciban bien.tos?estos malos sin el castigo
De manera, hijos mios que nuestro gran Dios, que es Seor del Cielo y de la tierra, hizo todcfs las cosas cuantas veis, hizo al hombre su imagen y semejanza,para quele conociese,
y
sirviese,
y guardase sus manda-
mientos, y en pago de esto alcanzase en la otra vida, que dura para siempre, aquel descanso y bienes que Dios tiene,rios,
y y aves, y peces, y animales, cri Dios para que sirvan al hombre, que le tiene Dios como hijo suyo y si el hombre no quisiere servir Dios, ni guardar sus mandamientos, enojarse h Dios mucho con l, porque habiendo recibido tantos bienes de Dios, es tan malo, ingrato. Bien me habis oido. Pues ahora no os quiero decir mas, sino que guardis en vuestra memoria, como:
y todas esas
otras cosas, cielos,
y mar, y
tierra,
DE LOS MISTERIOS DE LA FE
9
ynpaychacuc sonco churintaca,uyriaypacmicusichin, mana allsonco churintariuiaypacmimuchuchin, acaricuchin.Gheca-
chucay? y checampi hinapunin. Ricuychycriinactan
ari
ancha achcacauzactacama,
caypachapi ricunquichic
mana
alli
paycunamantahuaquinninca, zuapas, huachucpas,hucpa huarminta quechupucpas, apuscachac, soncopas,
ymaymana huc-
chapi cauzacpas, hia caspatac chaycunaca, llaquimanalla puricun, cauzacun.
Manachu, chaycan ninacuna haycap pachacaallin cas-
huchanmanta muchuncanta muchunca? Diosri chicapa, achu, caci, quispilla
cauzacuchun inca? Manan, Chayra-
cummana
churiycunaya, huc cauzay can, chay cauzaypim, chayalli
runacuna huchallicuscancama, uiaypac muchunca,
acaricunca. Huaquin runacunari cantacmi,sonco,alli
paycunam llampu
sonco,
mana
pictapas, maytapas, quezachacuc yan-
cachacuc runa, chica
alli
runatac, huaccha
mana ymayoclla,simintarialli
acaymanachristiano
,
oncorayascalla
puric,
Diospa
caspaalli
lucuy
sonconhuan huacaychaspa cauzac,chica
cay
chica
runacuna,ari,
Diosman sonco
ymanam
canea? chayraycumalli
huc cauzay can,
chay cauzaypim,
sonco cascanmanta, cochocuspa, cusicuspa, uiaypac cau-
zancu.
Ghayca churiycuna, hucllamzapallaniacmi
ari Diosninchic,
cay Diosmi,
hanacpachapi, caypachapi caccunap yayanchic, apunchic, pay
ymaymana, haycaymanacta
ricuscanchicta,
ma-
na ricuscanchictahaampas camarcan, rurarcan. Runactan qui-
quimpa ricchayninman unanchanman, rurarcan, payta ricucpac, payta sirvicpac, paypa siminta huacaychacpac, caycaytaalli
huacaychaspa, hanacpachaman rincanpac, chaypiri uiay-
pac
ymaymanahayca.
cusicuypi, cochocuypi caazancanpac.
Tucuy
ymala,
Rurascantari,
hanacpachacunacta,
hatuncochac
caypachacta, mayueta, piscocunacla, challhuacunacla, tucuy
hinantin cauzaccunactahuampas, runap sirviquenpac
camampamric-
rurarcan
:
runactaca, churinta
hinam
ari
munahuanchic, ru-
nari Diospa chica munascantac, huaylluscantac siminta
pachanca cliayca ancha puni, Diosta piacuchinca mana
10
SERMN PRIMERO
hay Dios que es Seor, y hacedor de todo, y que este Dios es muy bueno, y muy justo, y as hace bien los buenos, y castiga los malos. Y que hay otra vida despus de esta, donde van nuestras almas, y all reci ben de Dios los buenos gloria, y los malos pena parasiempre. Ahora conmigo de todo vuestro corazn, ado-
rad este gran Dios, y llamadle, diciendo.
Obres,
altsimo,
en
el
y eterno Seor que nos hiciste los hompara que te conozcamos, y sirvamos, y gocemos cielo y aunque somos tan pequeos, y tan po:
bres criaturas,, nos llamas hijos:
t,
y nos quieres como
haz que nuestro entendimiento reciba tu pala-
bra, y que nuestro corazn telo
ame y te desee, y guarde que nos mandas, para que as alcancemos la vida del cielo para que nos criaste para siempre jams.
Amen,
DE LOS MISTEBIOS DE LA FEciciic
It
soricoyoc
cascanmsnta.
Allich
ar
cay
iscaycunacla
uyarihuanquichic. Gunanca chicallarac cachun, ychaca cayllata
soncoyquichicpi apaychic.
Huc zapallampun, paymi
Dios,
paymi
tu-
cuy yma haycacacpa ruraquen, pacarichiquen. Cay Diostacmianchaallin,
ancha collanan
alli
runacunacta
uiaypac cusichic, mana allicunactari uiaypac muchuchic.
Cay cauzaymanlari huc cauzay cantacmi, chay cauzaymanmi animanchiccuna rin chaypi cauzascancama, ucupachamampas rin, hanacpachamampas uiaypac rin. Cunanri cay capac Diosninchicta
muchaycuusihuaychic ispa.
A
capac yayay, capac apuy. Dios, chunca muchaycuscay-
qui, huacchayquicla, runayquicta, rurahuascayquiraycumanta,
camtariccicpac, camta sirvicpac,
camhuan hanacpachapi
ui-
aypac cusicucpac, zamacucpac. Yanca mana yupay churillayquictapas
hamuy ihuanquim, churiy ihuanquim, campaaililla
calpayquicta coaycu, yuyayniycuhuan capac simiyquicta
hatallincaycupac soncoycuhuanri
cam
zapallayquicta huayilua
ncaycupac, yupaychancaycupac. Hinaspari, hanac cusipachy-
quiman, maypacmi camahuarcanqui, chayta usachincaysapac.
Amen.
SERMN SEGUNDOEn quese declara
cuanto enoja Diosel
el
pecado, y
el
dao que nosel
hace, y se exhorta huir
mismo pecado, y
buscar
remedQ
de tanto mal.
Si os acordis,
hermanos mios, enoti-a
el
Sermn pasado
os dije
como hay
vida despus de esta, donde;
nuestras nimas viven para siempre
y que aquel gran
Dios, y Seor, y hacedor de todo lo criado, los bue-
nos que
le
sirven les d bienes de gloria,al
para 'siempre; porque quiere muchocri su semejanza,
y descanso hombre, y le
y le tiene como hijo, y asi tiene guardados para los que son buenos hijos, y guardan sus mandamientos, bienes eternos tan grandes, que no hay lengua que pueda^ contarlos, ni corazn que pueda pensarlos. Ahora os dir por qu causa pierden los hombres tantos bienes, y caen en tantos males que no se pueden contar. Quiero, hijos mios, ensearos en que est todo el mal y perdicin de los hombres, para quelo sepis
y huyis, y busquis
el
remedio. Todo nes-
Huauqueycuna, canimpa cunacuscayta yuyarinquichiccha,chaypm uillarcayquichicispa, cay cauzay pucliucaptin,
huccac-
cauzay canlacmi. Ghay cauzayri animanchicpa uiay cauza-
nanmi. Gapac Dios yayancliicri, paymi tucuypa apun, ruraquen, huallpaquen, paytacminacta camachicuscan simintaalli
yma hayca
all
christianocu-
huacaychacta, hanacpacha-
man
pusaspa uiaypac cusichic, paymi runacunacta checa
sonco munaspa, paypa ricchayninman, unanchanman cama-
huarcanchic, churinta hinatac munhuanchic. Ghayraycum
caychapun. Ghay cusicuytari
payman sonco churincunapac, ymaymana cusicuyninta liuamanam rimaspapas yayayhuau,
yuyaspallapas tucuychahuanchuchic.
caycayta uyarichircayqu-
Gunanmicana uillascayquichic, ma ymaraycus runacunaall
chay chica
cusioc, cancanchicta zaquirispa,
dcaricuymanchayanchic, cunanmi hatunin aucanchicta,
ymaymana yma
14
SERMN
II
tro
hacer
mal es el pecado. Sabis qu es pecado? no querer lo que Dios manda, sino lo que nosotros nos:
da gusto
tad de Dios
hacer nuestra voluntad, y no hacer la volunmas traspasar sus mandamientos, esto es:
pecado. Pecado es hurtar, y adulterar, y jurar falso, y adorar huacas, y hacer mal otro, todo esto es pecado, y todo aquello que es contra lo que Dios quiere y manda, esto es toda vuestra perdicin. Y para que sepis enteramente, cuan mala cosa es el pecado, y cuantos
daos os hace^ y sabindolo asi, lo aborrezcis, y huyis de l sabed que dice Dios que el pecado es sierpe, y culebra que echa ponzoa, y mata, y que es:
una pestilencia que corrompe, y hiere de muerte el alma quu toca, y mirad lo que hace la muerte en vuestros cuerpos,
que eso hace el pecado en vuestras nimas. El cuerpo muerto, ya veis cuan feo se pone, cuan
sucio, y hediondo. Antes era una doncella muy hermosa, y linda en muriendo est fea^ y hiede. Quien hizo eso? la muerte que apart el nima de aquel cuerpo. Era primero un mozo recio, y valiente^ despus de muerto no se menea, ni anda, ni habla^ ni siente, y si lo echis al muladar, le pisis, no se defiende.:
liente?
Pues como es tan para poco el que antes era vaCon la muerte perdi las fuerzas, y la vida, el sentido, y todos huyen del muerto, porque espanta, y huele mal. * Habis mirado esto? Pues eso propio haceel
pecado en vuestras nimas
;
espiritual,
que es Dios, y
el
porque les quita la vida alma apartada de Dios,
DE LOS MISTERIOS DE Lk FEliaycap
15
acaricuyinan,
raycuquenchictachaycantaalli
riccichiscayquichicriccispa,all
unanchachiscayquichic
unan-
chaspa zupaymanta, ayquec hia ayquisun.
Imach, ymaca
Hucha zapallantacmi tapia millay aucanchicca. Imactatac hucha inchic? Imactac? Dios ruraquenchicpa siminta, munascanlahuan mana huacaychaspa, mana yu-
canman?
paychaspa sonconchicpa
munascallanta
catinchic,
yupaycaci-
chacunchic, chaytam ari hucha inchic, hucpa ymanta zua-
cuypas, huchan,
huachuc tucuypas, Diospa
sutinta
manta juracuypas, huaca muchaypas, runacta quezachaypas^, huchacaman, imapich Diospa siminta, munaynintahuan runahancuchan, chaytam, hucha inchic. Cay checampi aucanchicca. Cay campa manaatitapiaalli
huchallam
cascanla asta-
huanrac yachancayquichicpac, yachaspari, millancayquichicpactocaycuncayquichicpac, paymanta, ayquencayquichicpacuilascayquichic.
cayllanmauta
Buchaca amarun, macha-
chuay
huauchicpuni hampiocmi, ispan Diosninchic in.tuychicalla huauchic, oncoylacsi.
Ghaymanta animanchicta
Ymanam huauypaAyaca ancha manamillay asnacmi.nalla,
chayaycuscan ucunchic, aychanchic cae,
chay hinallatacmi animanchicpas huchap chayaycuscan cae.alli
ricchayniocmi cae, millay
mapam,
Zumathia
sipasca,:
cisaymanallam cae
manarac huauspa eicllaymahuaucun, chayca millay riechayhuaynapas, maa huauspaca,
nioc an.
Pim
cucuchin? huauymi, animanta chay:
ucunmanta raquircun, chaymi hia tucunnarac huauspaca cinchi,
huamineam
cae,
manaam yuyarinchu, puririnchu, rimarinchu, ymampaschu. Huauecman uischurcuscapas, zarur euscapas, manapunim ama inchu, anay ninchu.Chicacinchca
imanatac
yancalla
quezachachieun hua-
uymi
eallpantapas, eauzaynin tapas yuyaynintahuampas atin,
chaymi hia tucun? Ayaecmantaca,
pipas ayquelamunmi,
miticatamunmi. Piraccha, y, chica asnacman^aca chica manchay manchaymantaca mana, ayquenmam? * Cayta rieucchu
canqui? chay hamuUatacmi hucha pas tucuchic cahuanchic
16
SERMNfea,
l
queda
pultada en
Pues si porque no os hiera, y de la sierpe, y vbora porque^ no os mate porqu no aborrecis el pecado, que os hace mas mal que la vbora, ni el cuchillo^ ni el fuego? Si en vuestra ropa, cuando es nueva, y de muy fina lana, veis que os echan alguna grande mancha, os enojis con el que tal hace, y es pesa de ver vuestra ropa manchada pues eso es el pecado en el alma que la cri Dios muy hermosa, muy linda, muy blanca, y por el pecado se vuelve muy sucia, y muy negra. Si queris saber qu cosa es el pecado, sabed que os hace esclavo del Diablo, enemigo de Dios, condenado los tormentos eternos del infierno, que el que muere en pecado v para siempre jams condenado al fuego, donde arder sin fin, y aunque mas gritos d con rabiosos dolores, nunca acabar de penar lo que merece por el pecado que hizo contra Dios. Maldito sea el pecado que tanto mal hace los hombres Me diris, hijos, Padre, la muerte del cuerpo biea la vemos, y cuan feo y sucio queda despus de muerto pero no vemos como el pecado mata al alma, y la deja tan fea y abominable como decs, antes hacemos cada dia muchos pecados, y con todo eso comemos, y bebemos, y hablamos ni mas ni menos que antes. Pues como decis que el pecado hace tanto mal, pues no lo vemos? Tampoco veis hijos mios vuestras nimas, y no por eso dejais de creer, que tenis almas; pues como no veis vuestra alma con los ojos del cuerpo, tampoco veis el pecado, que es enfermedad del alma, y con todo eso sabis que pecis cuando cometis adulterio con la mujer agena, y cuando hers vuestro hermano, y cuando hurtis, porque all dentro os dice vuestro corazn, que hacis mal, y luego de lo mal hecho os remuerde, y procuris encubrirlo, y que no:
y sucia, y sin fuerzas, y condenada ser seel infierno, y padecer eternos tormentos. liuis del fuego, porque os quema, y del cuchillo
:
!
:
DE LS MISTERIOS DE LA FE
17
aiiimancliicmaii chayaycuspa? Diosmi animanchicpa cauzay-
nin,
maypacham Diosninchic animanchicmanta anchurin,
chayllatacmi animanchic mapachacun, maiiafiam callpampas
canchu, pisipapunmi, ucupachap camanani. Ninactaca, runacuiia
manchacmi
cancliic
rupahuanmancha ispahuchactaca
cuchilluc-
tapas
nacalmanmancha
ispa, ainaructa
machachuaylabuam:
pas huauchihuaiimancha ispa,
Imaraycutac
mana manchanchic, manallumantapas,
millanchic, ninamantapas cuchi-
machachuaymantapas ashuanrac manchanan-
chicta? Mosoc pachayquicla,
zumac pachayquicta mapacha-
puqueyquipac manachu piac canqui? Imaraycutac, huchac-
tam mana piapayanqui, animayquicta, chica zumacla, chicayuracta, mapachapuqueyquicla yanayachipuqueyquicla? Ma-
nan hia
cachicllachii,
huchaca,
hucham zupaypa yanan,chicnispan
tucuchisunqui
hucham Diospa,
tucuchisunqui,
hucham ucupachaman ayzaycusunqui, chaypiluiaypac muchuncayquipac acaricuncayquipac. Huchamanla manarac penitenciada ruraspa huaucca, ucupachamanmi checachatamun. Chay ucupacha ninapim, uiaypac nupanca. Panaanau, acau ispa haycapas caparcachanca, manatacmi chay-
mantaca quispimunmanchu, manatacmi Diosman huchallicus-
canraycumanta muchuscantaca ymaypachapas puchucanmanchu. Atha huchaya muypi uzuc ruada chica allparichicI
Nihuanquichicmanraccha. Padre, ucunchic aychanchic hua-
un, chay laca
y,
ricuycum, ymahina mapa cascantapas, miricuycum, ychaca ymanach
llay ricchaynioc cascantapas, y,
hucha animanchicta huauchicuc, yanayachicuc, ymanachicucpas,
cay caytaca
manan
ricucracchu caycu, yaliinracmi
punchaunincuna huchallicuyllata yuyaycu, micuytaca, upiaytaca, rimaytaca
cochocuycum, Imactatac camca hucham
hi-
nachic, canachic cahuanchic ipayahuanqui, ocaycu mayrac
ricuycu? Ghaypachuyarihuaychic tapuscayquirac. Animayquictaca ricucclm canquichic?
lachucay
Manan. Mana ricuscayquiraycumanmana animayoc canquichic? ymanan animayquichicta, aycha auihuan mana ricunquichicchu, hipatacmi hu-
18
SERMN
II
lo
sepan. Porqu? porque es malo. Quien os dijo que
era malo hurtar, y adulterar, y matar?
es malo. Pues ese Dios
Dcelo Dios en vuestro corazn, y no podis negar que ha dicho por su sagrada palabra,el
le enoja mucho, y que tiene por enemigos hacen pecados, porque contra el mismo Dios, y los que contra su santa Ley cometen grande ofensa. Si vuestro
que
pecado
hijo,
es rebelde
quien engendrastes, y criastes, y le mantenis; y desobediente, y os dice palabras feas, y tomal,
un palo para daros conqu merece portal
qu
diris de este
mal hijo?
maldad
? Si el
criado roba la hacienda
de su seor, y dice mal de l, qu har el seor? no se enojar? no le castigar como malo? Dios es vuestropadre, que os
y os mantiene. Dios es vuestro seor, y vuestro Rey, en cuya casa estis (que toda la tierra es casa suya), pues no os parece que habindoos l hecho tanto bien, y siendo tan gran Rey y seor, se enojar con razn de que vos le ofendis^ y le despreciis, y le quebrantis su ley? Si, que se enojar mucho, y con mucha razn. Por un pequeo y sucio decri3,
y dio
el ser qjie tenis,
leite
Dios.
quebrantas, t adltero, y t borracho la ley de Por un pequeo enojo maldices tu hermano, y
le hieres.
Por una pequea ganancia hurtas y desprecias la ley de Dios. No se enojar Dios de esto contra t ? Mucho,y con mucha razn. Y el que deja de adorar Dios, y adora al Diablo y las huacas, y no quiere aprenderla ley de Dios, ni obedece los padres, sino en sus enfermeda-
DE LOS MISTERIOS DE LA FEchaclapas,
19
anima} quichicpa
oncoyninla
cay
auiyquihuan
mana
ricunquichicciiu, pana
mam
ricuspapas, hucpa huar-
minla huchallicupuspaca,
runa maciyquicta quirichaspaca,
hucpa ymana zuapuspaca, y, huchallicunim, mana allictam Furani inquim ari, soncoyqui ucupi cae, chaymi, huchalli-
cunquim, ipayasunqui. Chayraycum huchallicuspa, huchay-
ama pipas, yachahuancachu, fiinqui. Imaraycum hinaycuycachac canqui? Hucha mana alli cascanmanLam. Pim huchaca manam allichu nispa yuyachisurquicLa pacaycachanqui,
canqui ?
Diosmi soncoyqui ucupisunqui. Manatacmi huchaca
lian,
chaymi cayta yuyachipaya-
yachacunchu. Quiquin Diosmi quellcampi in huchaca, mana allin, qaiquin uchacta huchallicuquentahuampas ancham checnini, halunin aucayta hian ricuni fiispam in. Churiyqui yumacuscayqui,
allim, incayqui
huchuyllamanta uyhuacuscayqu
, uiachicuscayqui hatun sonco caspa simiyquicta, camachiscayquicta, mana yupaycha-
sunquiman,
ayisunquiman
,
camisunquiman
,
collcohuan
huactarcosac ispa camapayasunquiman, ma,
yma ihuacmi?
chaycan churiyquiri
yma muchuchiypac camanmi? Yanayqui canman, chayri yanayqui caspatac, ym.ayquiclapas zuapuzunquiman, paytac zipcicasunquiman, rimacusunquiman, chaycantaca, maymanahuacmi? piacuacchamacahuaccha. Diosmi yayayqui huyhuaqueyqui chusacmanla ruraqueyqui, cachiqueyqui Diosmi capaqueyqui, apuyqui.Gaypa huacimpim tianqui
hinanlin liccimuyupas paypa huacincaman ari, pay chica aliichaqueyqui caspaca, chica capac caspaca, manachu checantatac piacunca ? Cam uzupa runallaracchu, Diosta allcocha-
cunqui, payman huchallicunqui, simintapas pampachanqui?
Cam huachucCamlacta
runa,
cam machay camayoc runa, huc
millay
cusicuy hucharaycullachu Diospa simintahaplla
pampachapunqui.
runari asila piachiscailachu runa maciyquicta
acaycunqui, quirichanquipas.
Cam
za runari as coUquelsiminta
mirachicuncayquiraycullachu. Diospa
pampa.3
chaspa hucpa ymanla zuapunqu. Manachu chay huchayqui-
20
SERMN
11
des y necesidades consulta los hechizeros y viejos., cuanto os parece que tendr enojado Dios? Sabed que esterrible Dios, y que castiga bravsim ament los pecados. Por el pecado de soberbia ech los Angeles, con Satans del cielo, y se hicieron fieros Demonios. Por el pe-
cado de desobediencia desterr nuestros primeros padres, AdaU;, y Eva del paraso "de deleites, y todos sushijos,
y descendientes padecemosel
trabajos,
y miserias, y
muerte. Portodoel
pecado de lujuria y fornicacin, hundi mundo con el gran diluvio, y solo escaparon ochoel
personas. Por
pecado contra natura nefando, con fuegodir,
del Cielo abras cinco ciudadeslos volvi
y todos sus moradores hermanos mios, de otros mil castigos crueles, hechos por el pecado? Mucho enoja Dios el pecado, huyamos hermanos mios del pecado, y lloremos haber pecado, y busquemos remedio contra el pecado, porque no perezcamos para siempre, y vamos al infierno por las culpas que hemos cometido mas seamos salvos para siempre. Amen.en ceniza. Que os:
DE LOS MISTERIOS DE LA FE
21
raycumanta Dios campac ancha pianca? Y, checampi piancapunin.
Cam
huaca muchac, zupay muchac Diosta muchan,
cayquilacchuDiospa
chaycancunactarac
mnchaycunqui manatacpadre Diospa
simintaca
yachacuyta munanquichu,
ramlimpa simitapas, manatac yupaychasac inquichu, oncospa nanaspa,
ymamanta muchuspa huanaspari umacunallactasonconta
machucunallacla mincacuc, manan hinallachu Diosta piacuchinqui.
Diospa
piacucta manaracmi
riccicchu
casca canqui, a piacuspaca
mana atiytam
piacuc, ruada
muchuchispaca
,
mana
rimaytam muchuchic.AngelcunactaSatans
xVpuscachay
bucharaycullamantan
aputintahuan
hanacpachamanta carcotamurcan, zupay tucuncampac Diospasiminta pampachascanchicta
huchanraycnllamantamAdan machun-
Eva mamanchictahuan, huc ancha cusicuy pachamanla
cayhuequcpachaman carcomurcan, hinam ari ocanchic chirincuna miramuquencunapas ymaymana acaricuypi cau^zanchic huaunchicpas. Huachuc hucharayculiamantan, hinantin runacunacla,llocUacta
hinantin cauzaccunactahuampas
halun
cachamuspa yacu cincaypi huauchichircan puzac
runallam unumantaquispimurcan.
Huauza hucharaycumanllapallanta
tam ancha nanac runacunacla, pichca llactantintahuan hanacpachamanta ninacta cacharimuspa
ymancamapas
haycancamapas rupachichircan, uchpa tucuchircan. Ati moscoy hucharaycu, runacuna mucquscantaca, acaricuscantaca,
manatacmi
uillayta
tucuychayquichicmanchu. lluchaca an-
chamchacta
Diosla piachin.
Ghayraycu
ari
huauqueycuna
,
hu-
zaquesunchic, huchamanla
ayquesunchic, huchayoc-
cunarihuchanchicmanla llaquicusun, puticusun, penitenciadarurasunchic. Pactach zupay huaciman rispa, chaypi uiaypac
acaricuchuan, yallinrac hanacpaqhaman uiaypac cusicuc,
zamacuc risum. Amen.
SERMN TERCEROEn quese declara,
como
el
nico remedio de los hombres, para
li-
brarse del pecado, es Jesu Cristo nuestro Seor, y se refieren en suma ios misterios de su humanidad, y se exhorta poner todo
nuestro corazn en nuestro Salvador.
Ya
os dije,
hermanos, en
el
Sermn pasado,:
la feal-
dad del pecado, y el dao que nos hace y sohre todo, cuanto enoja Dios. Ahora os quiero decir el remedioque tenemosSabed;,los
hombres, para librarnos del pecado.es
hermanos mios, que Dios nuestro Seor
muy
piadoso, y misericordioso, para sus criaturas. Y aunque le enoja mucho el pecado, que los hombres cometen con-
pero tambin le duele el grande mal en que caen hombres, y le pesa de que sean condenados, y desea librarlos de la pena eterna^ y del mal del pecado. Y porque todo el mundo est lleno de pecados, y todos los hombres segn nuestra flaqueza, pecamos, y desde el primer pecado de nuestros primeros padres Adn y Eva,tra l;
los
quedamos todos condenados muerte por eso;
la inmensa
Huauqueycuna, panaycuna canimpa, cunacuscaypi, caytauillarcayquichic ispa,
buchaca ancha mana alUm, huchan
hatunin aucanchic, chaymichic,
ymaymana acaricuyman raycuan-
chaycan huchatacmi, Diosta anchapuni piacuchic, is-
pan caycayta uyarichircayquichic. Gunanmi cana illascayquichic,
ma, ymahuanmi chaycan huchamanta quispisunchic
:
Chaypac uyarihuaychic. Dios yayanchic checampi llampu sonco caspam, huacchaycuyac caspam
runanta cuyaycuanchic,
pana ocanchic huchallicuspa, huchanchichuan Diospa sonconta anchapuni nanachipunchic,y,
ocanchicpac yuyaycu-
puanchictacmi, ymay soncon, huacchaycuna chica acaricuy-
man chayapullahuan, ymayalliyninmanta, uiay
soncollam ucupachaman runay-
cuna ripuan, amatac hinaca cancachu, ocatac huchap mana
muchuncanmantahuan
quispichicullasac,
24
SERMN
III
bondad de nuestro Dios orden un remedio poderoso yadmirable para quitar todos los pecados de todos los hombres,
yel
este es Jesucristo nuestro Seor, al cual adora-
mos, y entodotrajo,
creemos, y en l esperamos, y de lrecibimos bien este es el remedio de nuestras almas, quel:
medicina del
cielo,
para sanar todas las enfermeel
dades del alma. Este es
cordero de Dios que quita losel
pecados del mundo. Este es
que aplaca
la ira de Dios,
y hace los hombres amigos de Dios. No hay otre nombre debajo del cielo que nos pueda salvar, sino el de Jesucristo nuestro Seor. A este Jesucristo nos convieneconocer,
amar, y servir, y obedecer,dir
si
quere-
mos
ser salvos.
Pues ahora os
hermanos mios muy amados
quien sea este Jesucristo^ y despus os dir como habernos de alcanzar perdn de nuestros pecados por l.
Sabed, hijos mios, que Jesucristo es hijo de Dios vivo y verdadero, el cual con el Padre eterno, y el EsprituSanto, esgloria:
un mismoas lo
Dios,
y una misma
sustancia, y
confiesa la fe de los cristianos, y lo dice la palabra de Dios, que no puede errar. Este
que
tambin Jesucristo es hombre verdadero como vosotros, y yo, porque este hijo de Dios, por remediar los hombres, tuvo por bien hacerse hombre como ellos, y con su infinito poder vino del cielo, y en las entraas de la Virgen Mara nuestra Seora por obra del Espritu
San Gabriel
Santo, se hizo hombre, y fu concebido segn el ngel lo anuncio la Yirgen Maria, y despus na-
ci en Beln ^ quedando Yirgen su aladre por el gran poder de Dios, y siendo nio fu adorado de los pastores, y de los Reyes, y de los Angeles, y despus cuando ya grande de treinta aos, predic en el mundo la pala-
bra de Dios, y ense los hombres el camino del cielo, y obr grandes maravillas, sanando con sola su palabralos enfermos,
y contrahechos, y
ciesjos,
resucitando
lOvS
DE LOS MISTERIOS DE LA FEyanapacullasac ihuanchicmi.cauzacca,
25pacliapi
Manam
pillapas, cay
mana huchayoc canchic (pisi callpa caspa) pim mana huchaman lirmanman? Gallaric machunchic Adn, Evamamanchicpa pacarichiscan huchanmanta pacham, uiaypac huaucpac isca carcanchic, chayraycum huacchay cuyac Diosyayanchic Jesu Christom Diosninchicta cauzachiquenchicpac,coarcanchic, paytam ari mucha ycunpaymanmi yinchic, paypim suyacunchic, payraantatacmi yma alli caquenchiccunactahuampas chasquicunchic. Cay Jesu Christom animanchicpa hampin paymi ari hanacpachamanta animanchicpa oncoynimpac nanaynimpac, ham-
quispichiquenchicpacchic,
picta
apapumuarcanchic. Cay Jesu Christom Diospa uallan,
runacunap huchanta pampachapuc, paymi Dios yayampa sonconta huchayoccunapac piacta llampuyachin, runacunactari
Diosmantin
culirichispa.
Manatacmi Jesuspa sutin hynaca hinan-
pachapi quispichiquenchic canmanchu. Hanacpachaman
riyta
munaspaca, cay Jesu Ghristotaracmi riccisunchic, tucuysirvisunchic,
sonconchichuan munasunchic,
paypa siminta
huacaychapusunchic. Cunanmi huauqueycunaya Jesu ChristoDiosninchicta, riccichiyta munayquichic.uillascayqui,
Chaymantam cana
ymahinas pay Jesu Chrisloraycu huchanchicta:
pampachachicusun
chaypac uyarihuaychic. Cay Jesu ChrisDios yayahuan, Dios
tom
ari
Diospa zapay churin, paymi
Spiritu Sanclohuampas, huc quiquin Dios, cay quimzantinri
huc cayniocllam, huc cusicuyniocllam, caytamnapf
christia nocu-
yinccanchic yachachihuanchic, Diospa simimpas
mana
pantac.
mana
llullac caytatacmi
yachachilhuanchic. Pana Dios
caspapas ocanchic hia checan runatacmi, paymi quispichi-
huancanchicpac runa tucurcan, hinantin atipac cayninhuanmi
hanacpachaman la virgen sanctaMariapuiczanman uraycumurcan,chaypimSpiritusanctomantaruna tucurcan, ymanam ngelDiospa cachan nuestra Seoraman uillarcan, chay hinallatac.
Chaymantam Beln
sutioc llactapi
mamanmanta pacarimur-
can, uiay virgen captin, Diosmi hinantin atipac cayninhuan
cay hinapac ircan. Huahuallarac cactaa Angelcuna, llama
26
SERMNel
111
mar, declarando las cosas secretas, y por venir, y haciendo otras^grandes maravillas con sola sa palabra. Su vida era santa, sin pecados. Sumuertos, andando sobre
amorosa, todos hacia bien, y los pobres, y flacos amparaba, y mantenia. Y todos los pecadores convidaba con el perdn^ y daba los hombresconversacin
muy
amaba como hijos, y rogaba al Padre siempre, y lloraba por ellos. Y asi muchos pecadores^ y pobres se iban tras l, y el los reciba todos con grande amor.sus entraas, porque los
que
otros hombres malos, y soberbios, y mentirosos, llaman Fariseos, teniendo grande envidia, y rabia contra l, sinrazn ninguna le persiguieron, y procuraronse
Mas
darle la muerte,
y todo
lo sufri
con gran mansedumbrel.
por nuestro amor.
Y
para que tomsemos ejemplo en
En
esto gast treinta
y
tres aos
,
al
cabo de los cuales
siendo su voluntad morir, por redimirnos del pecado, fu
vendido, y entregado por un falso discpulo suyo llamado
Judas, y puesto en manos de sus enemigos padeci cruelsimos tormentos y afrentas gravsimas por noso,
tros, fu azotado reciamente,
coronada de crueles espinas
su cabeza, escupido y abofeteado por hombres viles. Levantronle muchos falsos testimonios, y llevando una cruz sobre sus hombros en compaa de ladrones fullevado al monte calvario., ytresall
fu crucificado, y estuvo,
horas padeciendo grandes tormentos
y muchas
DE LOS MISTERIOS DE LA FE
27
michiccuna, capaccunapas muchaycurcancu. Quimza chunca
huatayoc caspam Diospa siminta caypachapi yachachircan,
hanacpacha antapas ricuchircan, ymaymana milagrocunacla rurarcan, simllanhuanmi oncoccunactapas, suchucunactapasalliay ispalla,
alliachic carean,
huauccunactapas cauzariy
ispalla, cauzachic carean,
hatun cochaclapas chaquillahuancactapas,
puricmi carean,
yma hayca
manarac eactapas ya-
chacmi carean.
Mana huellapas huchayoc cauzayta cauzacmihuaechac-
carean, rmaspapas misqui misquillacta soneoman chayactam
rimae carean, tucuy runaetapas allinchacmi careant.a,
:
quesiacta,
pisi callpayoeta
yanapacmi carean, micuchic,
upiachic, pachalliehienai carean, huchayoc runactari, pay qui-
quin maseaspan,
hamuy pampaehascayqui,
ic carean, son-
contapas, atinlapas
runacunamnn coemi carean, churunta
hia huayllucuii carean, Diosyayantari huequenhuan, aun-
huan haycay huaeayeuspa mucha puemi, uillapucmi carean.Huehazaparunacunapas huayllucmi carcancu, catiemi carcancu, payri llapantapas cuyacuc sonconhuancarean.
hamuy icmimana:
ehaca huaquinco,
runacunam yscay sonco,Fariseo
allison-
apuscachae sonco carean,
sutioceuna
chay-
cancunam Jesu Ghristocta mana huchayoctatac,eatirayac carcancu.
chiquicuc
sonco caspa, eanillayac carcancu, huauehisun eayta nispa
Payri hia caspa ayicusac inmanrac-
chus, upallallamsoncontaitiycucuspa
muehucuc
carean, o-
canchicman sonco caspa, yachaehiyta munaspan hinac carean.
Cay hian quimza chunca quimzayoc huala caypachapi acaricuspa cauzarean.
Quepampim
cana, ocanchic huchazapa-
eunacta quispichihuancanchicpac, quiquimpa sonsollanmanta
huauyta munarcan. Ghaymi huc ancha munascan discipulonJudas suliocmi candan chayeanmi yscay sonco runaJess yayanchictacaspa,
aucancunaman collequepac ranticuspa cirpacarcan, Ghayeaneuna am haycay acaricuyta acarichirumantapas quichca piiluhuanIlau-
can, pencaycharean, azutircan,pillurichircan, uyantapas
uzupa runaeunaca yncharcan,
28
SERMNyall
III
afrentas de sus enemigos,
en
la cruz
rog
al
Padre
Eterno por aquellos que
hacan mal, y ofreci la sangre que derramaba por todos nosotros los pecadores.le,
Despus de muerto fu sepultadodas
y
al
cabo de tres
habla dicho sus discpulos, y como los Santos Profetas muchos aos antes lo haban dicho, resul lo
como
cit glorioso
en cuerpo inmortal,veces^,
impasible,
y apare-
ci los
suyos muchas
y
se estuvo con ellos cua-
renta dias^ ensendoles las cosas del cielo, y les mand que fuesen predicar por todo el mundo^ como haban
de creer en Jesucristo los hombres, y que creyendo en l, y dolindose de sus culpas, y recibiendo el Santo
Bautismo, y guardando la ley de Dios, seran salvos.
Y
nuestro
Seor Jesucristo
,
habiendo
ordenadoalto
estas cosas,ellos, est
se subi los celos,
y en
lo
mas
de
sentado la diestra del Padre eterno sobre
todos los Angeles,el
como Seor universal queall
es de todo
hombres de la tierra, lo que hacen, y como viven, y los que hubieren guardado su ley, les dar el da del juicio gloria para siempre, y los malos que no la guardaron, tormento sin fin en el infierno, porque ha de venir tomar cuenta los hombres en el postrero da del juicio final. Yes aqu, hermanos mos, el misterio de Jesucristo, y quien es, que es verdadero Dios, y verdadero hombre,desdeest
mundo.
Y
mirando
todos los
DE LOS MISTERIOS DE LA FEza llauza
29
tocaynmhuan tocaycurcan, ymaymana liuchayocraichaymanla huc anchallasac cruz-
ispa cacimanta tumparcan,ta
marcarichispan zuacunactahuan huaquilla pusarcan
huc
orco Calvario sutiocman.za
Ghaypim cruzpi chacatarcau, quimchicni-
huaycucuy chicam, anchapuni acarispa cauzarcan,allcochapayascan,
quencunap pencaychascan,ispa
hinacaspapas
hinaquencunapacrac Dios yayanta pampachay caycunactayaya
muchapurcan, yahuarintari ocanchicraycum Dios yafiacaricuspan
yanman cocurcan, hiacanchic:
yayanchic huaupuar:
a
huauctan
pamparcan
huauscanmanlari
quimza equen punchaupim, ancha collanan cusicuynioc cauzarimpurcan, ymanan Apostolnincunaman manarac huauspaircan, Diospa quellcampas
paymanta rimarcan chay hinalla-
lacmi, uiaypaca cauzancampac,
maana acaricuncampac,purircan,
hia cauzarinpuspan Apostolnincunaman sulin riccichicurcan,
lahuachunca punchaucaman paycunahuan huaquihanacpachapi ymaymana cacta yachachircan,alli
yachachispam
cana, paycunacta ircan, riychic hinanlin liccimuyu, runacunacla
simiyta
yachachimunquichic, paycuna ocaman yi-
huanca, huchancunamanta liaquispa, putispa baptizacunca,
camachiscay simiyta
alli
huacaychanca, cayta ruraspam hanac-
pachaman quispinca, chaypim uiaypaccusi zamacuy cauzaytacauzanca.
Cay cayta cunacamuspam, hanacpachaman uicha ripurcan,lucuy Angelcunap,
hanacpachacunap hanacquempim. Dios yayampa paaequempi tiaycun, tucuy hinantimpa apunchic
caspa.chicta,alli
Ghaymantam cana
llapa
runacunap ymana cauzascan-
ymascanchictahuampas ricumuanchic, Diospa simintaDiospa siminta mana
huacaychactala, taripay punchaupim hanacpachaman pu:
saspa, uiaypac cusichinca, zamachinca
huacaychactam cana, ucupachaman carcuspa uiaypac acarichinea. Payquiquin Jesu Ghristotacmi
quepa punchaupi
llapa
runacunacta
taripac
hampunca,:
Gaytam
churiycuna Jesu
Ghristomanta uillayquichicchecan Dios,
payta riccichiyquichic, paymi ari
checan runa,
hinantinpa quispichiquenchic
30
SERMN
111
Salvador de los hombres, y Seor del mundo. Veis aqu tambin lo que hizo por nuestro remedio, y lo que padeci
con tanto amor por librarnos de nuestros pecados. Resta deciros como habemos de aprovecharnos de tan grande remedio, y gozar de tanto bien, porque, si no hacemos lo que l nos manda para esto, ser para nosotros mayor condenacin (por nuestra culpa y maldad) la muerte preciosa
y sangre de
Jesucristo, pues la despreciamos,ella nuestras llagas_,
no
queriendo curar conlo
manda. Rogad Dios,
hijos mios, que
tros corazones deseo de oir la
y pecados como ponga en nuespalabra de Dios, que os he
de decir, y que mi
meen
d gracia para ensearos bien,ello,
que os vasiguienteestas
la salvacin
y venid para
el
Sermn
muy
atentos, y ahora platicad entre vosotros
que os he contado de Jesucristo nuestro mirad en la Iglesia la Imagen del Crucifijo, hincadas las rodillas adoradla^ y hablando con Jesucristo nuestro Dios y Redentor, que estuvo en la cruz como aquella Imagen os representa, herid vuestro pecho y con mucho dolor y lgrimas decid Seor mi Jesu Cristo, hijo de Dios vivo, que te hiciste hombre, y moriste en la cruz por m pecador, perdona por tu sangre todos mis pecados, y hazme buen cristiano, y que sea yo hijo obediente, y oiga tu palabra, y] la entienda, y guarde. Salva, Seor, esta alma que t criaste y redimiste, y dame gracia, para que siempre te sirva, y despus de mi muerte, alcance yo la vida bienaventurada del cielo.cosas
Seor.
Y
:
Amen,
DE LOS MISTERIOS DE LA FEapunchicpas,
31
ocanchic huchazapacunaraycu cuyac soncon:
huan acaricuscanlapas uillayquichictacmi chaymantaracmi uillascayquichic, ma, ymacta rurasparacsi, chay chica allimcnsicuyla usacliisunchic. Gaypac camachihuascancliicta hucliap
raycuscanrin
mana chaycama
ruraptinchicca, Jesu Christop yahuayaiicalla
ashuan ucupachapi acaricuncanchicpacmi canea,
uzuchiscanchicmanla, animanchic oncocta, quirichascacta caychica liumpac yahuarinhuan paypa simincama,
mana hampi-
cuyta munascanchicmanla. Chayraycu churiycuna Diosta
mu-
chaycuychic
,
soncoyquichicta
munachipusuncayquichicpac,
paypa simin
cunasac iscayla soncocama uyarihuancayqui-
chicpac, ocapacri gracianta calipanta maapuUahuaychictac,
camcunacta aUilla cunancaypac yachachincaypac, chaymi ancha cusioccanquichic. Cunan cay sermonpa catequenta uyaricuc hanpunquichic, lucuy soncoyquichichuan uyaricunquichic:
cunanri
caycay yachachiscaycunacta, camcuna
pura
yachachinacunquichic. Jesu Ghristo yayanchicpa unanchanlaIglesiapi ricuspari
concoriyquichichuan sayaycuspa muchay-
cunquichic,
chay hinam Jesu Ghrislo yayayqui, quispichi-
queyqui, chay hia cruzpi chacatasca carean, cascoyquictatacacuspa
hucque auiyquihuan
Diosniyquicla
rimarinqui
ispa. A, capac Jesu Ghristo yayay, Diosniypa zapay churin,
cammi ocaycu huchazapa runacunaraycu runa tucurcanqui, cruzpi huaurcanqui cay capac yahuariyquiraycum ma,
ayqui,tianocta
huchayta camayla pampachapullahuay,
alli
Chris-
rurahuay, camla yupaychac churiyqui cancaypac,alli
padrep cunascan simiyquictari
soncolla
uyaricuncaypac,
yachacuncaypac, soncoypi, aliypi huacaychancaypac.
Gay
animallayta campa rurascayqui camascayquicta quispichipul-
lahuay, graciayquictapas
coaycullahuay cam zapallayquicta
uiay sirvincaypac, huauspari hanacpacha cusicausay hua-
ciyquiman rincaypac. Amen.
SERMN CUARTOEn que se declara como hemos dela f
lo
que hemos de hacer para ser salvos, y
lo
primero
creer y esperar en Jesu Cristo, y de la firmeza de
y de
la
confianza en nuestro Salvador.
En
este
Sermn
os dir,
hermanos muy amados^ loque
habis de hacer para alcanzar perdn de vuestras culpas,
y salvaros, por Jesu Cristo nuestro Seor y Redentor. Cuando Jesucristo envi predicar sus Apstoles todas las gentes del mundo: mandles que predicasen penitencia, y perdn de pecados, y para que se salvasen los hombres, ense que hablan de hacer cuatro cosas. La primera es recibir la fe de Jesucristo creyendo en l. La segunda tener verdadero dolor de las culpas cornetidas, y firme voluntad de no cometerlas mas. La tercera recibir los sagrados Sacramentos, que l orden para re-
La cuarta cumplirlos Santos mandamientos de su Ley. Estas cuatro cosas, hermanos mios, hemos de tener en la memoria, y en el corazn. Y de estas os tengo de tratar en estos Sermones. Rogad medio delos pecados.
Gnnancay cunacusaciscaypim, uillascayquichicchuriycunaanchahuaylluscay,
ma
,
ymacta ruraptiyquichiccha
Jesu
Christo Dios npunchic,
quspichiquenchic huchayquichicta
pampachapiisunquichicman hanacpachaman pusasunquichic-
man. May pacham Jesu Christo Diosninchic Apostolnincunaclahinantin ticcimuyu ruada yachachincanpac, chaypacham ircan runacunacta inquichic, huchancunamanta quispiyla munaspa penitenciada ruranca, hanacpa-
cacharcan
:
chaman quispincanpacri cay tahuada huacaychanca ircan aupacpi, Jesu Christo Diospa churinman yinca. Iscayequenmi, llapa huchancunamanta llaquicunca puticunca,,
huanasacmi
Sacramentocunacta Quimzaequenmi chasquinca. Tahuaequenmi Diospa camachicuscan siminta huacaychanca, Cay tahuada churiycuna soncoyquichicpiinca.,,
yuyayniyquichicpihuan
alli
huacaychanquichic. Caylahua
is-
3i
SERMOx\
I
nuestro Seor que toque mi lengua para hablar, y vuestros oidos para oir su palabra. Lo primero pues, parasalvaros, es necesario que creis
vuestro, porque no
pecados, ni
le
niendo
la fe,
en Jesucristo Seor perdonan ningn hombre los recibe Dios por hijo y amado suo, sino teque los cristianos tienen. Y as debisse
dar gracias Dios, y estar muy alegres porque os ha dado Dios quien os predique, y os declare la f de Jesucristo.
Y sabed,
hermanos, que todos los que no son cristianos, y todos los que adoran las huacas montes, cerros^ el sol, v la luna, cualquiera otra cosa, sinose condenan,
es nuestro Dios^ y criador, y nuestro padre, y hacedor, y Seor de todas las cosas, el cual es un mismo Dios con el Padre Eterno, y con el Espritu Santo, que sontres personas,
y un solo Dios verdadero.lo entendis
Yas
esto
aunque noeiTar.
como
es, debeislo creer
firmemente, porque lo ensea la palabra deDios^ que
no puede
Y est es la f, que han tenido,
y siempresu
tienen todos los cristianos. Estaf, ense Dios por
boca. Esta f predicaron los varones santos, y Profetas,
y Apstoles, alumbrados de Dios. Por esta
f
murieron
muchos
millares de
Mrtires, escogiendo antes perder
esta vida presente
que no laf.el
Y yo
que os predico estoy
aparejado morir en
fuego con la gracia de Dios, antes
que dejar esta f, y todos los padres, y buenos cristianos harn lo mismo con la ayuda de Dios. Con esta f obraron los Santos grandes maravillas, dando vista los ciegos, y sanando los enfermos, y resucitando los muertos,y mandando al mar, y al sol, y todas las criaturas, porque todas estn sujetas esta palabra de Dios. Con esta misma f, y palabra de Dios convirtieron todo el
mundo, Reyes, y
Seores, y sabios, y poderosos,
y todos se sujetaron la palabra de Dios, y f de Jesucristo^ y los que no reciben esta palabra de Dios y f de
DE LOS MISTERIOS DE LA FEcaytam,
35:
cunacuscaycunapi yachachiscayquichiccalluyta
chayraycuyachacuuyaricun-
Diosta muchapullahuaychic, simiyta,
allalli
chipuancampac, rinriyquichicri Diospa siminta campac.
Hanacpachaman
risac
ispaca
aupacracmi Jesu
Ghristoman yinquicliic, payri christianocunap iiscanta manayicta,
manapunim pampachanmaiichu manatacmicusicunquipas
pctapas
churimpac chasquiniiianchu. Chayraycu Diosta haycay cutipasmucliaycunqui,caspa.,
Diospa simin
cunaqueyoc
Caytahnampas
yachaycliictac.rin, liuacacta,
Mana
christiano runaca
ucupachaman camanJDios zapalianmi
orcocta, inticta, quillacta
yma ymaclaliuampas muchaccunaca, ucupachaman caman rin,muchancanchicca, payllamari Diosninchic,
apunchic, yayaiichic, quispichiquenchicca, payllatacrai tucuy
yma hayca
cacpa apunchic, paymi Dios yayahuan, Dios Spiri-
tusanclohuampas huc quiquim Dioslla, quimza persona caspanhuella checan Dios.
CayDiospa
iscaytaca, pana pisi soncoyquiliuan
mana chaycama
unanoliaspapas. soncoyquipica, y, checanmiispayinquichic.
simin
mana panlacmicaman
,
caytaca
yachachihuanchic.
Tucuy hinantin
christianocunari
aupacmanla
cunancama
cacpas, cay fe yiynioc
canchic.
Cay
f
yincanchictaca
quiquin Diosmi siminhuan yachachircan. Cay yincanchictacmi aupa Sanctocuna, Prophetacuna,
Apostolcuna Diospa
canchariscan soncoyoc, runacuna yinca ispa yachachircancu.
Cay
f
yincanchicraycum, Imaranca luinu hunu Martyrcuna
huaurcancu.
Cay
f
yiiincayraycuca haycapas huaucusac
ircancu oca cay fcta yachachicqueyquipas, cusicuspallamcay fraycuca Diospa yanapayninhuan ninapipas rupacuyman,
manatacmi zaqueymanca
:
tucuy padrecunapas, alU christiaf
nocunapas Diospa yanapascanca hinanmancamatacmi. Cayyiyniocmi aupa Sanctocunarurac carcancu:
ymaymana milagrocunactapas
auzacunaccapas cahuarichic carcancu, on-
coccunactapas alliachic carcancu, huauccunactapas cauzarichic carcancu,
cochactapas intictapas,\
yma hayca cauzaccu-
nactaliuampns camachispa
npa\ chachicncmi carcancu. Diospa
36
SERMN
IV
eternos del infierno, y mucho mas los que despus de haber recibido esta f y hchose cristianos, tornan los
y mentiras de sus antepasados, que les ensean y hechiceros ministros del Diablo, los cuales os procuran apartar de la f, y palabra de Dios, y os mandan adorar al Diablo, y no Dios, en las guacas^ yerrores,los viejos,
ofrecer sacrificios al Diablo, mochndole,tras necesidades,
y que en vuesenfermedades vayis los viejos hey
chiceros,
y
digis vuestros pecados,
y
ofrezcis vuestras
cosas, lo cual todo es mentira y maldad, y ellos son unos pobres y desventurados y tontos, y os engaan porque les deis de comer, y os llevan al infierno, donde ellos ar-
dern para siempre jams con
el
Diablo.
Guardaos de estos hechiceros, hijos mios,y no adorissino solo Dios verdadero, |que hizo los cielos y la tierra,
los que l es servido, y d losbienes del cielo para siempre los que le sirven,y castiga
y dalos bienes de
este
mundo
con tormentos de fuego para siempre los malos, infieles que sirven al Diablo. Y para todas vuestras necesidades^ y enfermedades acudid, hijos mios, Jesucristo que
y vuestro Dios, y tened gran confianza en l, que pues muri en una cruz, y dio su sangre por vuestro remedio, ninguna cosa os negar que le pidis,es vuestro padre,
y hayis menester.
DE LOS MISTERIOS DE LA FEsimintaca,
37
tucuy
yma haycapas yupaychancucamam.capaccunactapas,
Cay
feynihuanmi, Diospa siminhuanmi hinantin runacunacla Dios-
man
catirichircancu,
amautacunactapas,
cinchicunactahuampas, llapampas Diospa siminta yupaychaccaspa, Jesu Ghristoman yicmi carcancu, Diospa slniinta
manacay
yupaychacca, payman mana yicca, cusinnac runam, ucupachapifeta
uiaypac
acaricucpac
iscam.
Pi maycanchacaspatac,
cliasquispactac,
christiano
baptizasca
ma-
chiincunap apusquincunap pacarichisca cauzayninman cutim-
pun,
Immu zupaypa yananparispa
simintan huin yin. Ghaycaacaricunca.
ucupachamanzupaytacacta
anchapunim muchunca
Ghaycancuna, ama Diosman yincachu ispam llullaycuspa,muchachisunqui, huacacta
muchachisunqui. Hua,
muchacca
zupaytan
muchan
zupaymanmi
yma
haycayquictapas cocochisunqui.
Oncoyniyquipicri humucta
mincay,
humuman
huchayquicla uillay, ymayquictapas cocuy
ispa llullapallasunqui.
Ghaycan humucunaca, uzupacaman, huacchasonco,
uillullu, utic
poques uiczanraycum, chay cay
iypayasunquichic,
ucupachaman pusaytam-anaall
munasunquichic, chay pim chaycan
runacuna uiaypac ninapi rauranca.Amatac churiy-
cuna humucunamanca rinquichicchu, ama pictaca, maytaca
muchanquichu, Dios zapallanta muchanqui. Diosmi hanacpachacta, caypachactarurac:
caypachapiyma hayca cactapas,paysirviquencunapac uiaypac coc.
tacmi soncollanmanta pipacpas coc. Hanacpachapi yniaymanacaquencunactari, paytacmialli
Manacri,
alli
runacunactari,
huaca muchaccunactari,
paytacmi
ucupachaman carcuspa uiay
acarichic, Oncoyniyquichicpa-
yma muchuyniyquipacpas
Jesu Ghristo
Diosniyquiman,
yayayquiman cayllaycunqui, mafiacunqui: maacuspari^ pay-
manchu.
suyaycunqui. Jesu Ghristo camraycu cruzpi huaucca
yahuarinta hichacca,
manam
maacuscayquicta michasunqui-
Gamcuna Jesu Ghristoman checa sonco yinquichicman, chavea checan punin oncoyniyquipi yma hayca muchuyniyquipipas yanapasunquichicman, allichasunquichicman.
38
SERMN
IVl,
Y
si
vosotros tuvieseis la f que debiais con
verais
como
os ayuda, y favorece en vuestras necesidades y enir
fermedades; pero mucho mas habis de
Jesucristo,
y llamarle, para el remedio de vuestras nimas, y paraque vuestros pecados sean perdonados porque no hay otro remedio sino Jesucristo nuestro Seor, el cual por su preciosa sangre puede perdonar todos los pecados del mundo, aunque sean mas que las arenas del mar, y mayores que los montes, y l quiere perdonar los pecadores, y por ellos vino al mundo, y ahora os llama, y os est diciendo Hijos, yo mor por vosotros, en la cruz, y padec muchos tormentos por vuestro bien venid M los que estis cargados con vuestros pecados, que yo os des;
:
cargar,
y os dar descanso. Tomad mi sangre, y
ofre-
cedla por sacrificio, y sern perdonadas vuestras culpas, aunque hayis sido muy malos, y enemigos de Dios. Convertios M, que yo os recibir:
mirad
la sangre
que con
amor derram, para que sea medicina de vuestras almas. Con esta sangre se limpiarn vuestros corazones de vuestros pecados, y vosotros seris salvos. Mucho me costasteis hijos mios^ mucho y mucho hice por vosotros; y pues tanto os amo, dadme vuestro corazn, que yo os dartantocristo,
descanso y vida perdurable. Estas palabras os dice Jesu-r y con mucho amor os convida para perdonar vues-
y salvaros. Pues, hermanos mos muy amados, qu respondis Jesucristo? yo en nombre de todos vosotros le respondo^ diciendo Seor nuestro Jesucristotros pecados,:
que eres nuestro padre, y nuestro Dios, y nos haces todo bien, t pedimos perdn de nuestras culpas, y nos pesa de haber sido malos, y te suplicamos hayas piedad de nosotros miserables, y por tu muerte, y sangre preciosa nos hagas salvos. A t adoramos como nuestro verdadero Dios. En t creemos como maestro celestial; en t esperamos como nuestro Redentor y Salvador, y de aquvadelante no
hemos de adorar
al Diablo, ni sus
guacas, ni
DE LOS MISTERIOS DE LA FE
39:
Ichaca animayquichicpac maacucracmi Jesu Ghristoman
asliuan cayllaycunquichic, yanapahuay inquichic, huchayta
pampachahuay, inquichic. Manan pipas maypas, quispichisun-
quimanchu
:
Jesu Ghristo zapallantacmi quispichicca
:
Paymiaupa
capacyahuarinhuanrunap Iiuchantapampachac,chica, orco chicancactapas,
tiu chica,
paymi ari huchazapacanap huchanta
pampachayta muan, Imchazapacunaraycum hanacpachamantacay uequepachaman uraycumurcan, cunanpas
hamuy
ichca-
sunquim. Ghuriycuna ocam camcunaraycu cruzpi huaurcani,
ymaynana acaricuyta acaricurcani, camcunap
allizqui-
chicpac, cusiquichicpac. Chayraycu huchayquichicpa llasay-
cuscanca ocaecman
hampuychic, ocam huchayquichicta:
panpachapuscayquichic, zamachiscayquichcriyta
cachic yahua:
huchayquichicpa chaninta. Dios yuyayman cocuychic
cay yahuariyraycum huchayquichie pampachasca canea, pana
Diospa aucan caspapas, ocaman cutirimpuychic, ocan chasquipuscayquichic. Cay quiriycunactaricuaychic,
camcuna-
raycum cay hinaohicurcani, cay yahuariyta ricuychic, cuyac soncoyhuan animayquichicpa hampimpac hiiihascayta cay,
llumpac
yahuariyhuanmi animayquichicpa mapan pichascacanquichic,
canea, quispichiscapas canea. Ghuriycuna ancha acaricuspa
tariscaymi
manam
cay
cayllactachu
camcuna:
raycu rurarcani, chica huaylluscayca, munascaycaquichicta, animayquichicta coaychic, ocari
soncoycusi-
ymaymana
cuyta
zamacuyta
coscayquichic.
Gay caytam Jesuchristo
isunquichic, cuyacuc sonconhuanmi huchayquichicta
pam-
pachapusac isunquichic. Hanacpac