Download - Geosfera
![Page 1: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/1.jpg)
3. UNITATEA
GEOSFERAKO MATERIALAK
![Page 2: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/2.jpg)
Lurrazala HARRI mota askoz osatuta dago. Harriak aldi berean, MINERALEZ osaturik daude
… eta aztertzen dugulaoso ahalmen handiko mikroskopio bat erabiliz.
Hori eginez gero, ikusi ahal
izango dugu mineralaren osagai
oinarrizkoenak (hau da, “elementuak”)
antolatuta daudela eta geometria-sare bat osatzen dutela.
HARRI ZATIA
![Page 3: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/3.jpg)
1. MINERALAK
Munduan 3.500 mineral desberdin identifikatu dira.1.1. MINERALEN EZAUGARRIAK
• Solidoak dira• Berez sortzen dira• Ez-organikoak: ez dira izaki bizidunen
parte• Homogeneoak: mineral zati guztiek
osaera berdina eta osagaiak ordenatuta daude
![Page 4: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/4.jpg)
1.2. MINERALEN PROPIETATEAKa) Kanpoko itxurari loturiko propietateak:Forma, kolorea, distirab) Marraren koloreaMinerala hautseztatu arte marratu behar da eta hautsa gainazal zuri batean jartzean ikusten da.c) Dentsitatea
D=masa (gramoak):bolumena (cm kubikoak)d) GogortasunaMarratzeko duen erresistentzia. Mosh eskalan neurtzen da (1etik- 10era)e) Beste batzukMagnetikoa den, zapore gazia duen…
![Page 5: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/5.jpg)
2. HARRIAKDEFINIZIOA: Harriak mineral bakarreko edo hainbat mineraletako aleek osatutako agregatuak dira.
![Page 6: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/6.jpg)
3. HARRI MOTAK3.1. HARRI MAGMATIKOAKLurraren barruko mineral urtu beroak (magma), lurrazalera igo, hoztu eta solidotzean sortzen dira. Oso trinkoak dira.
MOTAK: •BOLKANIKOAK: Magma sumendietatik laba bihurtuta irten, hoztu eta azkar solidotzean (basaltoa).•PLUTONIKOAK: Magma hoztu eta lurrazalaren barrualdean apurka-apurka solidotzean eratzen dira (granitoa)
![Page 7: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/7.jpg)
BASALTOA GRANITOA
![Page 8: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/8.jpg)
3.2. HARRI METAMORFIKOAKBeste harri batzuetatik sortzen dira, presio eta lurrazalaren barruko tenperatura altuen ondorioz.
MOTAK:•Hostodunak: Aleak hosto itxurako orri paralelo gainjarrietan daude (arbela)•Hostorik gabeak: Aleak ez daude foliaturik (marmola)
![Page 9: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/9.jpg)
AREA MARMOLA
![Page 10: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/10.jpg)
3.3. HARRI SEDIMENTARIOAKLegar, harea edo lokatzezko sedimentuak itsaso eta lakuen hondoan apurka-apurka metatu, trinkotu eta eraldatzean sortzen dira.MOTAK•Detritikoak: Ibaiek itsaso edo lakuetara eramandako beste harri zatiez osatzen dira (buztinak)•Ez-detritikoak: Uretan disolbaturik zeuden mineralez osaturiko harriak (igeltsua, gatza)
![Page 11: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/11.jpg)
BUZTINA IGELTSUA
![Page 12: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/12.jpg)
Bideoak: MOTA BAKOITZA NOLA ERATZEN DENhttp://www.edistribucion.es/anayaeducacion/8421150/recursos/u10/u10_01_int_03/video_rocas_magmaticas_EUS.html
http://www.edistribucion.es/anayaeducacion/8421150/recursos/u10/u10_01_int_03/video_rocas_metamorficas_EUS.html
http://www.edistribucion.es/anayaeducacion/8421150/recursos/u10/u10_01_int_03/video_rocas_sedimentarias_EUS.html
![Page 13: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/13.jpg)
4. GEOSFERAKO BALIABIDEAK ETA USTIAPENA
4.1. ERABILTZEN DITUGUN MINERALAK•BITXIGINTZAN: diamante, errubia, zafiroa, esmeralda…
•INDUSTRIAN:– Uraninitatik, uranioa, zentral nuklearren erregaia.– Kuartzotik: beira eta silizea, ordenagailuak, eguzki plakak
fabrikatzeko– Kalkopitiratik kobrea, oligistotik burdina, galenatik beruna,
bauxitatik aluminioa.
![Page 14: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/14.jpg)
KUARTZOA
KALKOPIRITA
URANINITA
![Page 15: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/15.jpg)
4.2. ERABILTZEN DITUGUN HARRIAK•INDUSTRIAN:– Kareharria eta buztina berotuz, ZEMENTUA lortu.– Zementu, ura, legarra eta harez, HORMIGOIA
lortu.– Buztina urarekin tenperatura altuetan egosita,
ZERAMIKA lortzen da.
•APAINTZEKO HARRIAK:– Marmola, granitoa, arbela, basaltoa…
![Page 16: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/16.jpg)
4.3. ERREGAI FOSILAK: IKATZA ETA PETROLIOAAintzira eta itsasoen hondoan metaturiko lehenengo izaki bizidunen hondakinak, sedimentu-geruza askoren azpian lurperatuta geratu ziren. Milioika urtetan eraldatu eta ikatz eta petrolioaren itxura hartu dute.
Bero handia sor dezakete, horregatik, energia lortzeko erabiltzen ditugu.
4.4. GEOSFERATIK BALIABIDEAK NOLA ERAUZI-Harrobiak-Aire zabaleko meatzeak-Zulaketak-Lurpeko meatzeak
![Page 17: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/17.jpg)
HARROBIA
![Page 18: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/18.jpg)
AIRE ZABALEKO MEATZEAK
![Page 19: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/19.jpg)
ZULAKETAK
![Page 20: Geosfera](https://reader031.vdocuments.co/reader031/viewer/2022012321/55b13257bb61eb38058b4694/html5/thumbnails/20.jpg)
LURPEKO MEATZEAK