![Page 1: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/1.jpg)
6.UNITATEA
Lurreko Bizia
![Page 2: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/2.jpg)
1. IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOAK DIRENBiosferako organismo guztiak:• Hiru funtzio bete: elikadura, erlazioa eta
ugalketa.
• Osagai antzekoak dituzte: Ur kantitate handia, karbono eduki handiko konposatuak (karbohidratoak, proteinak, lipidoak, ADN) eta hainbat konposatu mineral.
• Zelulaz osaturik daude: Zelula bat hiru bizu funtzioak egin ditzakeen izaki baten unitaterik txikiena da.
![Page 3: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/3.jpg)
2. HIRU BIZI FUNTZIOAK2.1. ELIKADURA-FUNTZIOAELIKATZEA: ingurutik substantziak hartu energia
lortzeko eta hondakinak kanporatzea da.
• AUTOTROFOA: Ura, substantzia mineralak eta CO2 hartu eta elikagai bihurtu (landareak)
• HETEROTROFOA: Beste izaki bizidun batzuk janez lortzen dituzte elikagaiak (animaliak)
2.2. ERLAZIO-FUNTZIOAInguruan gertatzen diren aldaketak nabaritzen dituzte
eta horiekiko erreakzio egokia izaten dituzte.
MOTAK
![Page 4: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/4.jpg)
2.3. UGALKETA FUNTZIOA
UGALKETA: Izaki bizidunek euren ezaugarri berdinen ondorengoak edukitzeko duten gaitasuna da.
SEXUGABEKOA: -Banako bakarrak hartzen du parte -Horren zati batetik sortzen da ondorengoa.
SEXU BIDEZKOA: - Bi sexuek hartzen dute parte (maskulinoa eta femeninoa) -GAMETO izeneko ugalketa- zelulak sortzen dituzte. -Gametoak elkartuz ZIGOTOA sortzen da.
![Page 5: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/5.jpg)
3. ZELULAK3.1. ZELULA GUZTIEN EZAUGARRIAK• Mikroskopikoak dira.• Guztiek mintz-plasmatikoa, zitoplasma eta
material genetikoa dute.
3.2. TEORIA ZELULARRA• Izaki bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz
osaturik daude.• Zelula hiru bizi-funtzioak eduki ditzakeen izaki
bizidun baten unitaterik txikiena da.• Edozein zelula lehenagoko beste zelula bateti
sortuta dago.
![Page 6: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/6.jpg)
ZELULA PROKARIOTOA
zitoplasma
Zelula-horma
Material genetikoa ADN
flageloa
Mintz-plasmatikoa
………………………
![Page 7: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/7.jpg)
ANIMALIEN ZELULA EUKARIOTOA
Golgiren aparatua
Erretikulu endoplasmatikoa
![Page 8: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/8.jpg)
LANDAREEN ZELULA EUKARIOTOA
![Page 9: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/9.jpg)
4. IZAKI BIZIDUNEN ANTOLAMENDUA4.1. ORGANISMO MOTAK• Organismo zelulabakarrak: zelula batez
osatuak (prokariotoak ala eukariotoak)• Zelula anitzeko organismoak: Zelula bat
baino gehiago. Beti eukariotoak:– Zelulak funtzio jakin batzuetan
espezializatzen dira.– Funtzio bereko zelulak ehunetan biltzen dira– Zenbait ehun elkartu ORGANOAK eratzeko.
Organoak, aldi berean, elkartu egiten dira APARATUAK osatzeko.
![Page 10: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/10.jpg)
4.2. IZAKI BIZIDUNEN ANTOLAMENDU MAILAK
1. MAILA: Organismo zelulabakarrak.
2. MAILA: Ehunik ez duten zelula anitzeko organismoak.
3. MAILA: Ehunak bai, baina organorik ez duten zelula anitzeko organismoak.
4. MAILA: Organoak bai, baina aparaturik ez duten zelula anitzeko organismoak.
5. MAILA: Aparatuak dituzten zelula anitzeko organismoak.
![Page 11: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/11.jpg)
5. BAKTERIOAKOrganismo zelulabakar prokariotoa eta Lurreko organismorik ugarienak.
5.1. BIZI-FUNTZIOAK•Elikadura: Autotrofoa (zianobakterioak) eta heterotrofoa (saprofito, sinbiotiko edo parasitoak)•Erlazioa: Flageloaren bidez lekualdatu•Ugalketa: Sexugabekoa, zelula-zatiketaren bidez.
![Page 12: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/12.jpg)
5.2. MOTAK
Formaren arabera:Kokoak: EsferikoakBaziloak: LuzangakBibrrioak: Koma formaEspiroketak: harizpi espiralak
5.3. BAKTERIOAK ETA PERTSONAK
•Kaltegarriak: PARASITOAK (gaixotu egiten dituzte pertsonak, sendatzeko antibiotikoa)
•Onuragarriak: Gizakiarekin sinbiosian bizi direnak
![Page 13: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/13.jpg)
6. PROTOZOOAKOrganismo zelulabakar eukariotoak dira (animalien zelula). Ingurune urtsuetan bizi dira.
BIZI FUNTZIOAK•Elikadura: Heterotrofoa (hondakinak, mikroorganismoak jan eta batzuk parasitoak dira)•Erlazioa: Flagelo, pseudopodo edo zilioen bidez lekualdatu•Ugalketa: Zelula-zatiketa
![Page 14: 6.gaia IZAKI BIIDUNAK, MONEROAK ETA PROTOKTISTAK](https://reader030.vdocuments.co/reader030/viewer/2022012308/55b13216bb61eb3d058b4650/html5/thumbnails/14.jpg)
7. ALGAKOrganismo eukarioto zelula bakarrak eta zelula anitzekoak (landareen zelula). Kloroplastoak eta horma zelularra dute.
BIZI-FUNTZIOAK•Elikadura: Autotrofoa (fotosintesia egiten dute)•Erlazioa: Urtarrak dira gehienak, baina animalietan, harri edo landareetan bizi daitezke•Ugalketa: Sexugabekoa (zatiketa edo esporen bidez). Batzuek sexu bidezko ugalketa