Download - 10. digestioa
-
Digestioa
. Bilatuerantzunatestuan.. Zergertatzendagorputz
barruanjatenditugunelikagaiekin?
Osasuntsueta indartsu hazteko,denetariketa
kantitateegokianjan behardugu.
Haur hauek behar bezalaari dira gosaltzen:esnea,
zereala,ogia, gurina, marmelada,zukua, frutak,gaztaeta jogurta.
DIGESTIOAREN ETAPAK
10 . IZAKI BIZIDUNAK ETA INGURUNEA-
1. Digestio aparatuariesker, bizitzeko beharrezkoakdirensubstantziak lortzen ditugu elikagaietatik.
Gizakiokelikatubeharradugu.Elikagaietatik,substantziabatzukbainoez dituguaprobetxatzen.Substantziahoriekenergiaema-ten digutemugitzeko,oinez ibiltzeko,lasterkaegiteko,ikastekoetaeguneroegitenditugunbestejardueraguztietarako.Haztekobeharditugunsubstantziakereematendizkiguteelikagaiek.
Digestioaparatuaklortzenditusubstantziahoriek.Hiru prozesugarrantzitsuegitenditu:digestioa,xurgatzeaetahondakinenkan-poratzea.
2. Digestioarenbidez,gure gorputzakbehar dituensubstantziak banantzen dira elikagaietatik.
Digestioaahoanhasietahestemeharrarenlehenzatianamaitzenda. Prozesuhorrekhiruetapaditu:
. Ahoan,elikagaiakmurtxikatueta listuaznahastendira. Beharbezalamurtxikatuondoren,hestegorrirairistendira.Elikagaiakhestegorritikurdailerainojoatendira.
. Urdaileanelikagaiakurin gastrikoeznahastendira eta kimoaosatzendute.Urdailekomugimendueietauringastrikoeiesker,elikagaiaksubstantziasinpleagotan.banatzendira.
. Azkenik,kimoaurdailetikpixkanaka-pixkanakaateraetahestemeharrerairistenda. Bertan,kimoahesteetakourinez,pankre-ako urinezetabehazunaznahastenda. Hesteetakourinakhes-
teetansortzendira, pankreakoakpankreaneta behazuna,be-rriz,gibelean.Horrela,kiloa sortzenda. Kiloaahi batda, etabertan,jada banandutadaudebizitzekobeharditugunsubs-tantziak.
3.Hestemeharrean,behar ditugun substantziak odolerapasatzendira.
Kiloakaurreraegitendu hestemeharrean.Hestearenhurrengozatietan,beharditugunsubstantziakxurgatzendira.Horriesker,odolera pasatzendira substantziahoriek.Hesteanelikagaienhondarrakgeratzendira,aprobetxatzenezdirenak.
4. Hestelodiakhondakinakjasotzenetakanporatzenditu.
Hestelodiakaprobetxatuezindirensubstantziakjasotzenditu,di-gestioarenhondakinak,alegia.Gero,gorozkiakosatzenditu.Kan-titatejakinbatpilatutakoan,gorozkiakuzkitikkanporatzendira.
-
nZIENTZIEN TXOKOA
Digestioaparatua
.Pankreakpankreakourinaksortzenditu.
.Hestemeharraurdailetikateratzendenhodiada,etahiruzatiditu:duodenoa,jejunoaetaileona.7 metroingurulu-zeda.
.Heste lodia hestemeharrarenondoren datorrenhodia daetametrobat luzeda, gutxigorabehera.Honekere hiruzatiditu:hesteitsua,kolonaetaondestea.Ondestearenamaieranuzkiadaga.
gibela
faringea.Ahoarenbarruanmihia,hortzaketalistuguruinakdaude.. Elikagaiakfaringeetahestegorriizenekohodietatikpasa-
tzendira.
. Urdaila poltsaitxurakoorganoada. Urdailarensarrerarikardiaesatenzaio, eta irteerari,berriz, piloroa.
.Gibelak behazuna sortzen duo
hestemeharra ondestea
uzkia
Digestio aparatuarenorganoak.
~ ARIKETAK1. Kopiatuzurekoadernoandigestioaparatuarenmarrazkia.
Ondoren,margotuorganobakoitzakolorebatel eta idatziizenak.
~ HITZEGINDEZAGUN. . Dietazaintzenduguosasuntsuhazteko
. urdaila
. hestelodia. ahoa. gibela
. hestemeharra
. hestegorria
Gogoanizangoduzunez,zure dietakosasungarriaeta orekatuaizan behardu; hauda,eraaskotakoelikagaiaketakantitateegokianhartubehardituzu.Hartzenduzunelikagaikantitateakegi-ten duzun ariketafisikoarenarabera-koaizanbeharduoBestalde,otorduakeguneanzeharbanatubehardira.
. Zure ustez, osasunerako kaltegarriaal da ikastetxeragosaldugabejoa-tea?Zergatik?
2. Zerdaelikagaiakxurgatzea?Kopiatuesaldizuzenasoilik.
D Elikagaiensubstantziaaprobetxagarriak,digestioarenondoriozsortutakoak,odolera pasatzenda.
D Elikagaieneta listuarenartekonahasteada.D Elikagaiakhestegorritikpasatzeada.
3. Erantzun.
. Zergatikdigeritubeharditugu elikagaiak?
. Zerdira urin gastrikoak?Zein organotansortzendira?
. Zeinelikagaihartubehardirabeharbezalakogosariaegiteko?
. Zergatikez da gozokieta gantzgehiegihartu behar?
11