derecho - codigo procesal civil

168
UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCO FACUL T AD DE DERECH O Y CIE NCIA POLÍTICA CARRERA PROFESIONAL DE DERECHO LA DESNATURALIZACIÓN DE LO CAUTELAR COMO PROCESO Y LA NATURALEZA PROCEDIMENTAL CAUTELAR EN EL CÓDIGO PROCESAL CIVIL PERUANO TESIS PARA OPTA R EL T ÍTULO DE ABOGADO PRESENTADA POR Br. GERARDO RUBEN ARIZABAL TORRES Asesor: Dr. Robero Go!"#$e" %$&'re" C(s)o* +(!,o -e /00

Upload: elvls-medlna

Post on 18-Feb-2018

226 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 1/168

UNIVERSIDAD ANDINA DEL CUSCOFACULTAD DE DERECHO Y CIENCIA POLÍTICA

CARRERA PROFESIONAL DE DERECHO

LA DESNATURALIZACIÓN DE LO CAUTELAR COMOPROCESO Y LA NATURALEZA PROCEDIMENTAL

CAUTELAR EN EL CÓDIGO PROCESAL CIVILPERUANO

TESIS PARA OPTAR EL TÍTULO DE ABOGADOPRESENTADA POR

Br. GERARDO RUBEN ARIZABAL TORRES

Asesor:

Dr. Robero Go!"#$e" %$&'re"

C(s)o* +(!,o -e /00

Page 2: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 2/168

 A mi esposa e hijos, por su apoyo y

uer!a mo"i#a$io%a&.

Page 3: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 3/168

RESUMEN

La 'is"i%$i(% e%"re pro$e'imie%"o y pro$eso es u%o 'e &os aspe$"os so)re &os *ue

re$ae u%a%imi'a' e% &a 'o$"ri%a e% "a%"o %o so% &o mismo, au%*ue e% &as

'iere%$ia$io%es *ue e+is"e% e%"re es"as i%s"i"u$io%es &a 'o$"ri%a mues"ra 'i#ersas

"e%'e%$ias.

Page 4: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 4/168

La 'is"i%$i(% e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o se ha e%mar$a'o "ra'i$io%a&me%"e e%

*ue e& seu%'o es &a orma o su$esi(% 'e a$"os -e+presi(% e+"er%a o orma& 'e u%a

su$esi(% 'e a$"os-, sea% 'e (ra%os juris'i$$io%a&es, &eis&a"i#os o a'mi%is"ra"i#os,

es 'e$ir *ue )ie% pue'e "e%er prese%$ia e% &a u%$i(% juris'i$$io%a& o e% $ua&*uier 

o"ra u%$i(% es"a"a& y, e& pro$eso es pa"rimo%io 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o

*ue a)ar$a a& pro$e'imie%"o pero e% u%a proye$$i(% mayor/ &a 'e &os pri%$ipios,

es"ru$"ura, i%a&i'a' y o)je"o pro$esa&es.

0re%"e a es"a 'iere%$ia$i(% $o%#ie%e a'#er"ir *ue e+is"e u% se#ero error e% &a

Co'ii$a$i(% 1ro$esa& Ci#i& %a$io%a&, e% $ua%"o reu&a e& pro$eso $au"e&ar, $ua%'o &o

$au"e&ar %o es %i po'r2a ser pro$eso si%o su %a"ura&e!a es 'e ser pro$e'imie%"o, 'e

ma%era *ue &a i%#es"ia$i(% ra#i"a e% &a u%'ame%"a$i(% 'e &o siuie%"e/ a3 *ue &a

reso&u$i(% $au"e&ar siempre se 'a 'ura%"e e& "r4mi"e 'e& pro$eso y su ei$a$ia pere$e

$o% &a $u&mi%a$i(% 'e& mismo )3 *ue &o $au"e&ar %o $o%$&uye u% $o%&i$"o 'e

i%"ereses o u%a i%$er"i'um)re $o% re&e#a%$ia jur2'i$a, por "a%"o %o sa"isa$e

'ei%i"i#ame%"e 5si%o s(&o pro#isio%a& o pre$ariame%"e3 e& i%"er6s 'e &a par"e *ue &o

emp&ea, $3 *ue &o $au"e&ar so&o se &imi"a a ara%"i!ar o aseurar &a ei$a$ia 'e &a

'e$isi(% i%a& *ue re$aia e% e& pro$eso y, '3 *ue &o $au"e&ar imp&i$a u% "r4mi"e

i%$i'e%"a& %u%$a pri%$ipa&.

La i%#es"ia$i(% 'es$a%sa e% u%a propues"a $orre$"i#a 'e "ama7a 'ei$ie%$ia 'e

%ues"ra $o'ii$a$i(% pro$esa& $i#i& e% ma"eria $au"e&ar, $&aro es"4, %o si% a'#er"ir &as

$o%se$ue%$ias *ue &a o)ser#a%$ia 'e "a& propues"a a$arrear2a.

ÍNDICE

1RESENTACI8N999999999999999999999999. :

Page 5: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 5/168

CA1;TULO IESCENARIO 0<CTICO = 1ROBLE>ATIZACI8N

DE LA INVESTIGACI8N

SUBCA1;TULO IDESNATURALIZACI8N DE LO CAUTELAR CO>O

1ROCESO EN EL C8DIGO 1ROCESAL CIVIL

Des%a"ura&i!a$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e% e&C('io 1ro$esa& Ci#i&999999999999999999999. ?

SUBCA1;TULO IILO CAUTELAR CO>O 1ROCEDI>IENTO

Ne$esi'a' 'e asumir &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e &o $au"e&ar

$omo pro$e'imie%"o999999999999999999999.. @

CA1;TULO II>ARCO TE8RICO

SUBCA1;TULO I>EDIOS DE SOLUCI8N DE LOSCON0LICTOS DE INTERESES

INTERSUBETIVOS = DERECO 1ROCESAL

:. La au"o'ee%sa99999999999999999999999. :?. La au"o$omposi$i(%999999999999999999999 :

. La he"ero$omposi$i(% 99999999999999999999 ::.:. E& ar)i"raje 99999999999999999999999 ::.?. E& pro$eso 9999999999999999999999.. ::

. Dere$ho pro$esa&9999999999999999999999 :?.:. E#o&u$i(% his"(ri$a 'e& 'ere$ho pro$esa&9999999999.. :?

a3 Apor"es 'e& pe%samie%"o 'e &a es$ue&a a&ema%aa &a "eor2a 'e &a a$$i(%/ #o% BF&o, Hh&er, Dee%Jo&),1&os!, Ka$h9999999999999999999999.

. Sis"emas pro$esa&es99999999999999999999. M@. Cara$"er2s"i$as 'e& sis"ema jur2'i$o99999999999999.

@.:. U%i'a'999999999999999999999999. @.?. La $ohere%$ia999999999999999999999..

@.. 1&e%i"u'999999999999999999999999. M. Car4$"er $ie%"2i$o 'e& 'ere$ho pro$esa&999999999999. . Re&a$i(% 'e& 'ere$ho pro$esa& $o% o"ras ramas999999999 . La so$ia&i!a$i(% 'e& pro$eso $i#i&999999999999999. ::. Los pri%$ipios pro$esa&es999999999999999999

:.:. C&asii$a$i(% 'e &os pri%$ipios 'e& 'ere$ho pro$esa& $i#i&99. :.?. 1ri%$ipios pro$esa&es *ue 'e%o"a e& pro$eso $i#i& a$"ua&99.

Page 6: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 6/168

a3 1ri%$ipio 'e &a i%a&i'a' pre#a&e%"e9999999999.. )3 1ri%$ipio 'e &a ara%"2a pro$esa& pre#a&e%"e999999.. $3 1ri%$ipio 'e &a a$"ua$i(% $uasi espo%"4%ea 'e &a &i)er"a'9 :'3 1ri%$ipio ei$ie%"is"a99999999999999999 e3 1ri%$ipio 'e &e+i)i&i'a'9999999999999999 3 1ri%$ipio 'e a'ap"a)i&i'a' 'e& pro$eso999999999. 3 1ri%$ipio 'e ra!o%a)i&i'a'99999999999999.. h3 1ri%$ipio 'e $&ausura9999999999999999.. Mi3 1ri%$ipio 'e &a me"ai%'i#i'ua&i!a$i(% 'e& suje"o 'iuso

5re$o%$ep"ua&i!a$i(% 'e& pri%$ipio 'e su)je"i#i'a'p&ura& e% &a pro"e$$i(% 'e i%"ereses y 'ere$hos 'iusos399

 j3 1ri%$ipio 'e re'u$$i(% 'e& a)uso pro$esa&99999999 @J3 1ri%$ipio 'e mora&i'a' pro$esa&999999999999... @:&3 1& pri%$ipio 'e 'is$re$io%a&i'a' 'e& jue!999999999. @m3 1ri%$ipio 'e propor$io%a&i'a'9999999999999.. @%3 1ri%$ipio 'e prohi)i$i(% y sa%$i(% 'e& e+$eso999999. @@

o3 1ri%$ipio 'e %e$esi'a'9999999999999999. @Mp3 1ri%$ipio 'e jus"i$ia 4i& y "e$%o&(i$ame%"e a#a%!a'a99.. @M

::. Na"ura&e!a jur2'i$a 'e& pro$eso9999999999999999 M:?. C&ases 'e pro$eso999999999999999999999. M::. 0u%$i(% 'e& pro$eso 99999999999999999999. M:. E&eme%"os 'e& pro$eso9999999999999999999. M:. La sa"isa$$i(% jur2'i$a 9999999999999999999 M:@. La %a"ura&e!a jur2'i$a 'e& pro$eso 'i#ersas 'o$"ri%as999999. M@:M. C&ases 'e pro$esos99999999999999999999.. M

SUBCA1;TULO IICONCE1TOS B<SICOS DEL DERECO 1ROCESAL

:. Co%$ep"os )4si$os 'e& pro$eso $i#i&9999999999999.. ?

SUBCA1;TULO IIIDI0ERENCIA ENTRE 1ROCESO = 1ROCEDI>IENTO

?. Diere%$ia$io%es 'o$"ri%a&es e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o9999 :

SUBCA1;TULO IVLA DOCTRINA 1ROCESAL CONTE>1OR<NEA

UBICACI8N DE LA TEOR;A CAUTELAR

:. La "eor2a $au"e&ar e% &a 'o$"ri%a pro$esa& $i#i&9999999999. :?. 1eri& his"(ri$o 'e &a "eor2a $au"e&ar99999999999999. ::. a$ia u%a $o%$ep$i(% 'e &a "eor2a $au"e&ar9999999999.. ::?. De &a "u"e&a pro$esa& e% e%era& y 'e &a "u"e&a

$au"e&ar e% par"i$u&ar99999999999999999999 ::?

Page 7: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 7/168

. P1ro$eso o pro$e'imie%"o $au"e&arQ.................................................. ::M@. La res"ri$$i(% 'e& pri%$ipio pro$esa& $o%"ra'i$"orio9999999.. ::M. I%s"rume%"a&i'a'9999999999999999999999 :?

M.:. Au"o%om2a9999999999999999999999. :?M.?. uris'i$$io%a&i'a'9999999999999999999.. :??M.. I%s"rume%"a&i'a'99999999999999999999 :?M.. 1ro#isio%a&i'a'9999999999999999999999.. :?M.. Co%"i%e%$ia99999999999999999999999. :?M.@. Varia)i&i'a'999999999999999999999999 :[email protected]. Re#o$a)i&i'a' 9999999999999999999999.. :?MM.. Respo%sa)i&i'a'9999999999999999999999 :?M7.9. In audita altera pars …………………………………………………… 128 7.10. Cosa u!a'a9999999999999999999999.. :?7.11. 1reju!a)i&i'a' 9999999999999999999999 :?7.12. Co%'u$e%$ia 99999999999999999999999 :?

. 1resupues"os 'e& pe'i'o $au"e&ar99999999999999. :

. 1e&iro e% &a 'emora 'e &a pres"a$i(% juris'i$$io%a& 999999.. :::. A'e$ua$i(%99999999999999999999999.. :?

CA1;TULO III1RESENTACI8N DE RESULTADOS

SUBCA1;TULO IRESULTADOS

Resu&"a'os99999999999999999999999999 :CONCLUSIONES 9999999999999999999999. :MRECO>ENDACIONES99999999999999999999. :

BIBLIOGRA0;A99999999999999999999999.. : ANEOS999999999999999999999999999 :

Page 8: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 8/168

Page 9: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 9/168

PRESENTACIÓN

E% e& prese%"e "ra)ajo a%a&i!aremos &a 'e%omi%a$i(% *ue emp&ea e& T2"u&o IV,

Se$$i(% ui%"a, 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& 1erua%o *ue a$u'e a &a i%$orre$"a %o$i(%

$o%$ep"ua& 'e pro$eso para reerir &a %a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar.

Es"e pro)&ema %o es )a&a'2 e% &a $o%iura$i(% sis"em4"i$a 'e &a Co'ii$a$i(%

1ro$esa& Ci#i& Na$io%a&, pues a&"era o 'es%a"ura&i!a &as $o%$ep$io%es pro$esa&es *ue

6s"a $o)ija, $o% "ras$e%'e%$ia %ea"i#a para &os ap&i$a'ores u opera'ores 'e&

'ere$ho.

Las 'iere%$ia$io%es e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o so% amp&ias y muy mar$a'as e%

&a 'o$"ri%a a$"ua&, par"i$u&arme%"e $o% &as perspe$"i#as *ue se &e ha% asi%a'o 'es'e

&os es"u'ios 'e& 'ere$ho pro$esa& $o%s"i"u$io%a&, si% 'u'a #4&i'as para "o'o 4m)i"o

pro$esa&. De ma%era *ue u% sis"ema pro$esa& $o'ii$a'o %o pue'e #u&%erar &as

%o$io%es m4s e&eme%"a&es 'e &a $o%iura$i(% 'e &o pro$esa& y &o pro$e'ime%"a&,

si"ua$i(% *ue o$urrie%'o e% %ues"ro C('io 1ro$esa& Ci#i&, ameri"a u%a $orre$$i(%

i%me'ia"a.

La prese%"e i%#es"ia$i(% pro$ura a)or'ar esa pro)&em4"i$a p&a%"ea%'o u%a so&u$i(%

*ue res"a)&e!$a &a reu&ari'a' 'e &a %a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar e% e& 1ro$eso Ci#i&

1erua%o si% 'u'a, es"a &a)or o)e'e$e "am)i6% a u% prop(si"o $&aro, *ue es op"ar e&

"2"u&o proesio%a& 'e& a)oa'o por e& i%#es"ia'or.

1

Page 10: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 10/168

Se a&$a%!a e& prese%"e proye$"o 'e i%#es"ia$i(% $o% &a i%a&i'a' 'e *ue $o% 6& se '6

i%i$io a &a $o%s"ru$$i(% "e(ri$a *ue imp&i$a &a "esis $o% &a i%a&i'a' 'e posi)i&i"ar &os

&oros a$a'6mi$os $o%%a"ura&es *ue e& "ra)ajo i%#es"ia"i#oa$a'6mi$o, sea u%a

a&"er%a"i#a 'e so&u$i(% a u%o 'e &os pro)&emas m4s 4&i'os $omo 'esaper$i)i'os y

'es$ui'a'os por e& &eis&a'or %a$io%a& e% ma"eria pro$esa& $i#i&.

CAPÍTULO I

ESCENARIO F%CTICO Y PROBLEMATIZACIÓN DE LA INVESTIGACIÓN

SUBCAPÍTULO I

DESNATURALIZACIÓN DE LO CAUTELAR COMO PROCESO EN EL

CÓDIGO PROCESAL CIVIL

Des!'(r'$,"'),1! -e $o )'(e$'r )o2o 3ro)eso e! e$ C1-,4o Pro)es'$ C,&,$

E& ? 'e e)rero 'e :? ue promu&a'o e& C('io 1ro$esa& Ci#i& y e%"ro e% #ie%$ia

e& ? 'e ju&io 'e : e$ha *ue mar$( e& i%reso 'e& 1erW a &a mo'er%i'a' pro$esa&$i#i&, por*ue e& C('io me%$io%a'o a$oe &as W&"imas "e%'e%$ias e#o&u"i#as 'e &a

$ie%$ia pro$esa& 'e%"ro 'e &as $ua&es &a ma"eria $au"e&ar es u%a 'e &as 'e mayor 

"ras$e%'e%$ia.

La #ie%$ia 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& $o%s"i"uye "am)i6% &a #ie%$ia 'e u%a %ue#a

"ermi%o&o2a, 'e %ue#as $o%$ep$io%es, e% i%, 'e %ue#os $o%o$imie%"os ap&i$a)&es a&

pro$eso $i#i& perua%o, y por e&&o mismo e%er( i%$ompa"i)i&i'a', so)re "o'o

$o%$ep"ua& y "ermi%o&(i$a, e% $ua%"o a& uso "ermi%o&(i$o 'e &os $o%$ep"os pro$esoy pro$e'imie%"o e% re&a$i(% a &o $au"e&ar.

E+is"e u%a a%"ao%2a $o%$ep"ua& e%"re &a %o$i(% 'e pro$eso $au"e&ar *ue emp&ea

%ues"ra Co'ii$a$i(% pro$esa& $i#i& y &a %a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar $omo pro$e'imie%"o

2

Page 11: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 11/168

*ue es &a *ue 'es'e &a mejor 'o$"ri%a se ha ase%"a'o i%'is$u"i)&eme%"e, a& pu%"o "a&

*ue %o se 'u'a e% a'mi"ir *ue es u% error 'e &a reeri'a Co'ii$a$i(% e& 'e%omi%ar 

pro$eso a &o $au"e&ar. Es"a a%"ao%2a $o%$ep"ua& o$asio%a, a su #e!, ra#es

pro)&emas e% e& *ueha$er 'e &os opera'ores 'e& 'ere$ho as2, es muy re$ue%"e

o)ser#ar e% "ra)ajos 'e au"ores %a$io%a&es, e% jurispru'e%$ias, e% reso&u$io%es

 ju'i$ia&es, e% es$ri"os 'e &as par"es 'e u% pro$eso, e% &a $4"e'ra y e% &a $o%#ersa$i(%

ha)i"ua& 'e juris"as, mais"ra'os y a)oa'os, e& uso i%'is$rimi%a'o 'e &a "ermi%o&o2a

'e &o $au"e&ar $omo pro$eso o pro$e'imie%"o e% a&u%os $asos e% orma i%'is"i%"a

pero e% &a mayor2a 'e e&&os 'iere%$i4%'ose sea e% se%"i'o airma"i#o *ue es $ua%'o

se re$o%o$e *ue &o $au"e&ar %o es pro$eso si%o pro$e'imie%"o, y e% o"ros $asos e%

se%"i'o %ea"i#o *ue es $ua%"o &o $au"e&ar se prese%"a $omo pro$eso simp&eme%"e

si% 4%imo 'e e*uiparar &a %o$i(% 'e pro$eso $o% &a 'e pro$e'imie%"o si%o so&o por e&

simp&e he$ho 'e seuir &o *ue &a &eis&a$i(% #ie%"e es"a)&e$e.

 A*u2, se 'e)e re$o%o$er *ue &a 'o$"ri%a 5e+"ra%jera, par"i$u&arme%"e &a )rasi&e7a, y

aW% m4s &a es$asa %a$io%a&3 ha $o%"ri)ui'o )as"a%"e a i%$urrir e% es"e pro)&ema,

pues %o es 'es$o%o$i'o por %a'ie *ue impor"a%"es au"ores se7a&a% *ue &o $au"e&ar 

"ie%e &a %a"ura&e!a 'e pro$eso. Oja&4 *ue e& i%"er6s e% &o $au"e&ar $omo

pro$e'imie%"o, por par"e 'e &os es"u'iosos 'e& pro$eso &a"i%oameri$a%os, $o%&uya e%

"ra"ar 'e a&$a%!ar su u%i'a' $o%$ep"ua&.

Es"a "eri#ersa$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso, es"e emp&eo e%era&me%"e erra'o

*ue $o%u%'e a &os opera'ores 'e& 'ere$ho a& o$uparse 'e& pro$eso $au"e&ar "ie%e

$omo pri%$ipa&es $o%se$ue%$ias, seW% %oso"ros, &as siuie%"es/ a3 Ge%era

'ei$ie%$ias $o%$ep"ua&es e% &os opera'ores 'e& 'ere$ho, as2 se u"i&i!a e& $o%$ep"o

'e pro$eso para i'e%"ii$ar &o $au"e&ar, "ras$e%'ie%'o e% u%a seria 'es%a"ura&i!a$i(%

'e o"ras i%s"i"u$io%es $omo &a 'ema%'a 5'ema%'a $au"e&ar3, &a a$$i(% 5a$$i(%

$au"e&ar3, a &a pre"e%si(% 5pre"e%si(% $au"e&ar3, e"$. To'o e&&o a3 $rea i%$ompre%si(%

e%"re u%os y o"ros )3 I%'u$e a u%a jurispru'e%$ia : 'es%a"ura&i!a'ora 'e& esp2ri"u 'e

&a &ey, a& $o%"ra#e%ir a%"i$o%$ep"ua&me%"e &a 'o$"ri%a *ue i%orma a& C('io 1ro$esa&

1 Cf. Los anexos jurisprudenciales de la presente investigación.

3

Page 12: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 12/168

Ci#i& *ue es &a propia 'e& pro$esa&ismo $ie%"2i$o e% &a $ua& &a 'is"i%$i(% e%"re pro$eso

y pro$e'imie%"o es $&ara, m4s aW% "ra"4%'ose 'e &o $au"e&ar $3 $rea $o%usi(%,

'esorie%"a$i(% y au'a 'ei$ie%$ia e% &a e%se7a%!a 'e& 'ere$ho pro$esa& '3

'esorie%"a a& ju!a'or e% &a i%"erpre"a$i(% 'e &a &ey para ma"eria&i!ar su u%$i(%

$rea'ora 'e& 'ere$ho, &o *ue se ha$e pa&pa)&e e% &as reso&u$io%es ju'i$ia&es *ue, si

e% a&u%a me'i'a "ra"a% 'e so)repo%erse a &as 'ei$ie%$ias por &a a&"a 'e u%

sus"e%"o i%"erpre"a"i#o'o$"ri%a& 'e &a &ey, &o ha$e% e%a%4%'ose e% &a $o%usi(%

"ermi%o&(i$a 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e3 empa7a &a 'ee%sa m4s )ri&&a%"e,

por*ue $o%#ier"e &a m4s esor!a'a e+posi$i(% e% u% mero #a%i&o*uio 'e

i%$o%rui'a'es y 'ee$"uosas $o%$ep"ua&i!a$io%es, "o'o e&&o a &a &u! 'e &a e+ie%$ia

proesio%a& 'e& a)oa'o, muy 'i2$i& 'e sa"isa$er, $ua%'o %o imposi)&e.

0i%a&i!a%'o es"a par"e resu&"a %e$esario reparar *ue a& mare% 'e &a u%ii$a$i(%

"ermi%o&(i$a 'e& "e+"o 'e &a &ey, reere%"e a& pro$e'imie%"o $au"e&ar y a su

$o%$ep$i(% mo'er%a e% e& sis"ema pro$esa&, e& $am)io e% &os opera'ores 'e&

'ere$ho "ie%e u% pro)&ema e% &os a)oa'os 'e #iejo $u7o, *uie%es por &a orma$i(%

a$a'6mi$a y pr4$"i$a 'e %o po$os a7os ha% $o%s"rui'o e% e&&os u%a $ora!a

i%"e&e$"ua& 'e &a *ue, a& e%re%"arse a& $am)io, &es resu&"a 'i2$i& 'espojarse, i%$&usi#e

sie%'o e&&os par"i'arios 'e &o %ue#o *ue e+ie e& $am)io.

1ero e& pro)&ema *ue 'es%a"ura&i!a &o $au"e&ar e% e& pro$eso $i#i& perua%o %o

apare$e W%i$ame%"e 'e& ru)ro 'e& T2"u&o IV 'e &a Se$$i(% ui%"a 'e& C('io 1ro$esa&

Ci#i&, si%o se repro'u$e $ua& me"4s"asis e% 'i#ersos %umera&es 'e& reeri'o T2"u&o,

&os mismos *ue "am)i6% 'e)e% ser o)je"o 'e a"e%$i(% $ua%'o 'is$urre e& "ra"amie%"o

*ue 'iere%$ia e& pro$eso 'e& pro$e'imie%"o e% es"as p4i%as.

Los reeri'os %umera&es *ue 'is"orsio%a% e& se%"i'o 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e%

e& C('io 1ro$esa& Ci#i& so% &os siuie%"es/

Ar5)($o 6/7.8 S(s,(),1! -e$ +(e".8

4

Page 13: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 13/168

Si por impe'ime%"o, re$usa$i(%, e+$usa$i(% o a)s"e%$i(% se 'ispo%e *ue e&

$o%o$imie%"o 'e& pro$eso pri%$ipa& pase a o"ro ue!, 6s"e $o%o$er4 "am)i6% 'e&

pro$e'imie%"o $au"e&ar.

9Ar5)($o 60.8 S'!),o!es 3or 2e-,-' )'(e$'r ,!!e)es'r,' o 2'$,),os'.8

Si se 'e$&ara i%u%'a'a u%a 'ema%'a $uya pre"e%si(% es"u#o aseura'a $o% me'i'a

$au"e&ar, e& "i"u&ar 'e 6s"a paar4 &as $os"as y $os"os 'e& pro$e'imie%"o $au"e&ar, u%a

mu&"a %o mayor 'e 'ie! U%i'a'es 'e Reere%$ia 1ro$esa& y, a pe'i'o 'e par"e, po'r4

ser $o%'e%a'o "am)i6% a i%'em%i!ar &os 'a7os y perjui$ios o$asio%a'os.

La i%'em%i!a$i(% ser4 ija'a por e& ue! 'e &a 'ema%'a 'e%"ro 'e& mismo pro$eso,

pre#io "ras&a'o por "res '2as.

La reso&u$i(% *ue 'e$i'a &a ija$i(% 'e $os"as, $os"os y mu&"a es ape&a)&e si% ee$"o

suspe%si#o &a *ue es"a)&e$e &a repara$i(% i%'em%i!a"oria &o es $o% ee$"o

suspe%si#o.

Ar5)($o 6.8 A;e)'),1! -e b,e! -e er)ero.8

La me'i'a $au"e&ar pue'e re$aer e% )ie% 'e "er$ero, $ua%'o se a$re'i"e su re&a$i(% o

i%"er6s $o% &a pre"e%si(% pri%$ipa&, siempre *ue haya si'o $i"a'o $o% &a 'ema%'a.Eje$u"a'a &a me'i'a, e& "er$ero es"4 &ei"ima'o para i%"er#e%ir e% e& pro$eso pri%$ipa&

y e% e& $au"e&ar.

5

Page 14: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 14/168

E& 'eu'or y &os "er$eros aje%os a &a re&a$i(% o)&ia$io%a& po'r4% opo%er e& $am)io 'e

su 'omi$i&io 'e a$uer'o a &o 'ispues"o e% e& Ar"2$u&o 'e& C('io Ci#i&. Di$ha

oposi$i(% sur"e ee$"o au% e% e& a$"o mismo 'e eje$u$i(% 'e &a me'i'a $au"e&ar, )ajo

respo%sa)i&i'a' 'e& jue! yXo au+i&iar ju'i$ia&.

9Ar5)($o 6<.8 Res3o!s'b,$,-'- 3or ';e)'),1! -e b,e! -e er)ero.8

Cua%'o se a$re'i"e eha$ie%"eme%"e *ue e& )ie% ae$"a'o $o% &a me'i'a per"e%e$e a

perso%a 'is"i%"a 'e& 'ema%'a'o, e& ue! or'e%ar4 su 'esae$"a$i(% i%me'ia"a,

i%$&uso si &a me'i'a %o se hu)iera orma&i!a'o. E& pe"i$io%a%"e paar4 &as $os"as y

$os"os 'e& pro$e'imie%"o $au"e&ar y e% a"e%$i(% a &as $ir$u%s"a%$ias per'er4 &a

$o%"ra$au"e&a e% a#or 'e& propie"ario.

Si se a$re'i"a &a ma&a e 'e& pe"i$io%a%"e, se &e impo%'r4 u%a mu&"a %o mayor 'e

"rei%"a U%i'a'es 'e Reere%$ia 1ro$esa&, oi$i4%'ose a& >i%is"erio 1W)&i$o para &osee$"os 'e& pro$eso pe%a& a *ue hu)iere &uar.

9Ar5)($o 6=.8 A(o!o25' -e$ 3ro)e-,2,e!o.

To'os &os a$"os re&a"i#os a &a o)"e%$i(% 'e u%a me'i'a $au"e&ar, $o%orma% u%pro$e'imie%"o au"(%omo para e& *ue se orma $ua'er%o espe$ia&.

SUBCAPÍTULO II

6

Page 15: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 15/168

LO CAUTELAR COMO PROCEDIMIENTO

Ne)es,-'- -e 's(2,r $' !'(r'$e"' >(r5-,)' -e $o )'(e$'r )o2o 3ro)e-,2,e!o.

>ie%"ras &o $au"e&ar sea "ra"a'o por %ues"ro sis"ema pro$esa& $i#i& $omo pro$eso su

$o%"e+"o $ie%"2i$o *ue'a 'is&o$a'o, "o'a #e! *ue e& reeri'o sis"ema es"4 i%spira'o

por e& pro$esa&ismo $ie%"2i$o *ue es pre$isame%"e 'o%'e &a 'is"i%$i(% e%"re pro$eso

y pro$e'imie%"o se ha$e %2"i'a y a pesar 'e e&&o &a &ey pro$esa& $i#i& "ra"a &o $au"e&ar 

$omo pro$eso.

De &o pre$e'e%"e se $o%iura e& pro)&ema 'e &a a%"ao%2a e%"re e& "ra"amie%"o

"e(ri$o y pr4$"i$o 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso, *ue e%era e& C('io 1ro$esa& Ci#i&

'e :?, *ue)ra%"a%'o &a impres$i%'i)&e u%i$i'a' 'e& esp2ri"u $ie%"2i$o 'e&

or'e%amie%"o posi"i#o me%$io%a'o, $o% "ras$e%'e%$ia %ea"i#a e% e& ejer$i$io 'e &a

a)oa$2a, e% &a u%$i(% $rea'ora 'e& ju!a'or, e% &a &a)or 'e& juris"a y e% &a

e%se7a%!a 'e &os 'ere$hos $i#i& y pro$esa& $i#i&.

0re%"e a &a a%"ao%2a, o)ser#a'a $omo pro)&ema -*ue por %a$er 'e u% pu%"o

emp2ri$o 5ma%ies"a'o e% %ues"ra rea&i'a'3 resu&"a W"i& su so&u$i(%- *ue $rea

'esor'e% e% e& *ueha$er 'e &os opera'ores 'e& 'ere$ho, ure e& $am)io e% e& C('io

1ro$esa& Ci#i& 'e& "ra"amie%"o $o%$ep"ua& 'e& pro$eso $au"e&ar para $ompa"i)i&i!ar $o%

e& "ra"amie%"o 'e &o $au"e&ar $omo pro$e'imie%"o *ue se $o%sara e% e& pro$esa&ismo

$ie%"2i$o, es"e $am)io, por ae$"ar a u% $uerpo %orma"i#o, %o pue'e ser i%'iere%"e a&

pri%$ipio *ue 'omi%a e& #ior e% esp2ri"u y e% &e"ra 'e u%a &ey/ &a &ey se mo'ii$a o

'eroa s(&o por o"ra &ey. Es"o se7a&a $omo &a so&u$i(% a& pro)&ema m4s pre$isa y

seura, &a #ie%$ia 'e u%a &ey mo'ii$a"oria *ue u%ii*ue e& esp2ri"u $ie%"2i$o 'e&

mo'er%o "ra"amie%"o 'e &o pro$esa& $omo pro$e'imie%"o. E% suma &a so&u$i(% es"4

e% ma%os 'e& &eis&a'or, 6s"a %o se pue'e e%$arar a &a jurispru'e%$ia y me%os a&

'esuso o a &a $os"um)re por*ue ser2a i%seuro e i&ea&.

7

Page 16: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 16/168

1ero, P*u6 pasa si e& &eis&a'or %o asume es"a respo%sa)i&i'a'Q, Pa$aso es"ar2amos

$o%'e%a'os a %auraar e% u% mar 'e $o%usio%es "ermi%o&(i$as *ue "ie%e $omo

orie% &a $o%$ep$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$esoQ

Se po'r2a pe%sar e% u%a i%i$ia& perspe$"i#a *ue e& 'esi%"er6s 'e& &eis&a'or e% "or%o

a es"e pro)&ema )ie% po'2a ser supera'o asi%a%'o &a so&u$i(% 'e& mismo a &a

u%$i(% $rea'ora 'e& ue!, &a $ua&, os"e%"a uer!a %e$esaria para asumir e& re"o 'e

so&u$io%ar &a a%"ao%2a *ue so)re e& pro$eso $au"e&ar se ha e%era'o e%"re e&

C('io 1ro$esa& Ci#i& y &a $orrie%"e 'e pe%samie%"o pro$esa& a *ue o)e'e$e, es

'e$ir, #e2amos a &a jurispru'e%$ia ju%"o a &a &ey $omo &os $ami%os apropia'os para

po%er i% a& pro)&ema $e%"ra&, e% o"ras pa&a)ras ha)2amos e%$ome%'a'o &a so&u$i(%

a &a u%$i(% 'e &os $rea'ores 'e& 'ere$ho, sea 'e& 'ere$ho posi"i#o 5&eis&a'or3 o 'e&

'ere$ho #i#o -jurispru'e%$ia&- 5jue!3.

So)re &a u%$i(% 'e& &eis&a'or, e% e& se%"i'o *ue es $rea'ora 'e 'ere$ho, &a

'is$usi(% %o "u#o ee$"o, por*ue %a'ie %iea "a& a"ri)u$i(%. e% $am)io, o$urre &o

$o%"rario $o% re&a$i(% a &a u%$i(% 'e& jue!, por*ue mu$ho se ha esor!a'o u% ra%

se$"or 'e &a 'o$"ri%a por me%ospre$iar e& "ema a)a%'o%4%'o&o e% e& o&#i'o, e% &a

i'ea *ue &a se%"e%$ia %o es $rea$i(% 'e 'ere$ho por*ue simp&eme%"e %o es %orma

ema%a'a 'e& &eis&a'or &os 'e"ra$"ores 'e esa posi$i(%, arume%"a% y $o% ra!(%,

*ue &a se%"e%$ia 5%orma i%'i#i'ua&3 s2 es $rea$i(% 'e 'ere$ho por mu$has ra!o%es, v.

gr., *ue &a se%"e%$ia "ie%e &a ese%$ia 'e &a %orma"i#i'a' a& $o%s"i"uirse e% &a $(pu&a

'e& 'e)er ser *ue "ie%e uer!a o)&ia"oria *ue pro'u$e si"ua$io%es jur2'i$as %ue#as

y ee$"os jur2'i$os *ue %o e+is"2a% *ue pue'e ap&i$arse, e% ma"eria $i#i&, a $asos

a%4&oos, e"$6"era.

Sie%'o as2 es"amos re%"e a& "ema 'e &os $rea'ores 'e& 'ere$ho, *ue 'i$ho sea 'e

paso %o es u% "ema %o#e'oso, para a%a&i!ar so)re "o'o &o $o%$er%ie%"e a& jue!, es

'e$ir, &a u%$i(% $rea'ora 'e& ju!a'or, &a misma *ue os"e%"a u%a 'o$"ri%a 'e 'e$isi#a

impor"a%$ia e% &a asi%a$i(% 'e &a i'e%"i'a' $rea'ora 'e& jue! 5'es'e *ue BF&o

"ra!ara me'u&ares $ami%os so)re &a u%$i(% 'e 6s"e y *ue uero% amp&iame%"e

'esarro&&a'os por &a Es$ue&a Li)re 'e& Dere$ho3.

8

Page 17: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 17/168

Ca)e se7a&ar a*u2 *ue si e& &eis&a'or y e& jue! so% $rea'ores 'e& 'ere$ho, es por*ue

&a $rea$i(% 'e& 'ere$ho $omo a$"i#i'a' e%era'ora 'e reu&a$i(% 'e &a $o%'u$"a

huma%a e% so$ie'a' re*uiere, y e% "o'o $aso para su #a&i'e!, a$a"amie%"o, sea $o%

$ar4$"er e%era& o par"i$u&ar y ah2 es"4 &a 'iere%$ia e%"re &a u%$i(% $rea'ora 'e&

&eis&a'or y &a 'e& jue!/ e& &eis&a'or, *ue %o siempre es hom)re 'e 'ere$ho, $ump&e

su u%$i(% a& posi"i#ar e& 'ere$ho e% &as 'iere%"es ramas jur2'i$as, $o% &a i%a&i'a'

*ue esa posi"i#i!a$i(% se proye$"e a $ump&ir u%a &a)or jur2'i$o reu&a'ora e% e& ra%

$Wmu&o 'e i%"ere&a$io%es huma%as *ue es &a so$ie'a' e& jue!, e% $am)io, u"i&i!a

para su &a)or e& 'ere$ho posi"i#o e%era'o por e& &eis&a'or para i%"erpre"ar&o y &ueo

ap&i$ar&o a u% $aso $o%$re"o, "ra%sorma%'o as2 e& $ar4$"er e%era& 'e &a &ey e%

i%'i#i'ua& o $o%$re"o.

La posi$i(%, i%i$ia&me%"e a$oi'a por %oso"ros, 'e #er e% &a u%$i(% $rea'ora 'e&

 ju!a'or u%a so&u$i(% para &a 'i#ere%$ia $o%$ep"ua& 'e& pro$eso $au"e&ar se #iori!(

a& 'e"ermi%ar &o siuie%"e/ a3 *ue &a i%$o%rue%$ia $o%$ep"ua& so)re e& pro$eso

$au"e&ar %a$e 'e& "e+"o 'e &a &ey, espe$2i$ame%"e 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, 'e ah2

*ue para u%ii$ar e& esp2ri"u 'om4"i$o$ie%"2i$o e% 6& se re*uiere mo'ii$ar &a &ey $o%

e& emp&eo 'e &os "6rmi%os pre$isos )3 *ue e& pro)&ema "ermi%o&(i$o 'e& pro$eso

$au"e&ar %o s(&o se 'a $o% &a pre"e%si(%, si%o, $o% e& 'ere$ho su)je"i#o e

i%s"i"u$io%es pro$esa&es $omo &a 'ema%'a, e& pro$eso, e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(%,

&a re$o%#e%$i(%, &os presupues"os pro$esa&es, e%"re o"ras, as2 $omo "am)i6% $o%

"emas pro$esa&es $omo e& 'e &os suje"os 'e &a re&a$i(% jur2'i$a pro$esa&, 'e &a

pre"e%si(% y 'e &a a$$i(%, e"$ $3 *ue &a jurispru'e%$ia %o pue'e ir por e%$ima 'e &a

&ey i%$urrie%'o e% u%$io%es *ue %o &e $orrespo%'e%, $omo es e& mo'ii$ar e& esp2ri"u

'e& "e+"o 'e &a &ey '3 *ue si &a jurispru'e%$ia asumiera &a misi(% 'e $am)iar &a

$o%$ep$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso, %o s(&o e+"ra&imi"ar2a sus u%$io%es, si%o

*ue e% %a'a re#es"ir2a seuri'a' por*ue resu&"ar2a ma%iies"ame%"e a%"ijur2'i$a, si%

'ejar 'e 'e$ir por e&&o i&ea&, por a"e%"ar a& pri%$ipio u%i#ersa& 'e *ue &a &ey se 'eroa

o mo'ii$a s(&o por o"ra &ey. E% $o%se$ue%$ia a)a%'o%amos %ues"ra posi$i(% i%i$ia&

e% e& se%"i'o *ue "am)i6% &a jurispru'e%$ia po'2a ser W"i& para so&u$io%ar &a a%"ao%2a

$o%$ep"ua& 'e &a a$$i(%, ahora, #emos so&a y W%i$ame%"e e% &a &ey, o e% &a u%$i(%

Page 18: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 18/168

$rea'ora 'e& &eis&a'or, &a "a% )us$a'a so&u$i(% 'e& pro)&ema *ue so)re &a

$o%$ep$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e%$ierra e& C('io 1ro$esa& Ci#i&.

CAPÍTULO II

MARCO TEÓRICO

SUBCAPÍTULO I

MEDIOS DE SOLUCIÓN DE LOS CONFLICTOS DE

INTERESES INTERSUB+ETIVOS Y DERECHO PROCESAL

0. L' '(o-e;e!s'

1!

Page 19: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 19/168

E% es"e me'io e& $o%&i$"o se resue&#e 'ire$"ame%"e &os suje"os e% $o%&i$"o sea%

i%'i#i'ua&es o $o&e$"i#os %o %e$esi"a% 'e u% "er$ero me'ia'or o 'irime%"e ha$e%

 jus"i$ia por su propia ma%o.

La par"e *ue es ae$"a'a %o $e'er4 a &a usurpa$i(% o ae$"a$i(% 'e su propie'a' y

ha$e uso 'e &a uer!a y reso&#er4 e& $o%&i$"o 'e ma%era perso%a&.

. L' '(o)o23os,),1!

Como u% a4% e#o&u"i#o e% es"e "ipo 'e 'ee%sa se 'a u% a$uer'o o arre&o 'e &os

i%"eresa'os 'e ma%era e+presa o "am)i6% "4$i"a es &a orma pa$2i$a 'e reso&#er e&

$o%&i$"o, si% a$u'ir a "er$eros para u% 'e"ermi%a'o a&&o.

1o'r2amos me%$io%ar a&u%as so&u$io%es *ue &as propias par"es $rea% para &&ear a

&a $omposi$i(% 'e& $o%&i$"o 'e orma directa: 

&a par"e *ue pre"e%'e po'r2a re%u%$iar a &a pre"e%si(% y e& $o%&i$"o se ause%"a.

&a par"e *ue resis"e "am)i6% po'r2a re%u%$iar y %o hay $o%&i$"o.

O am)as par"es re%u%$ia% a& mismo "iempo a sus pre"e%sio%es.

Es"as re%u%$ias $uyo i% es e& "6rmi%o 'e &as 'iere%$ias e%"re &as par"es 'a% orie% a

"res $uerpos %orma"i#os impor"a%"es $omo so%/ e& 'esis"ir, e& a&&a%arse y e& "ra%sar,

sie%'o es"as &a orma e% *ue &as par"es &&ea% a u%a sa"isa$$i(% 'e 4%imos

$o%"rarios si% *ue %a'ie 5"er$ero3 &o resue&#a.

De orma i%'ire$"a &as par"es 'e a$uer'o mu"uo 'a% su $o%se%"imie%"o a u% "er$ero

para *ue rea&i$e u% a$"o $o%$i&ia"orio.

. L' ?eero)o23os,),1!

11

Page 20: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 20/168

E& sis"ema 'e 'ee%sa e#o&u$io%a 'e ma%era a'e$ua'a e% es"e $aso e+is"e u%

$o%&i$"o i%"ersu)je"i#o y &os i%"eresa'os a$u'e% a u%a "er$era perso%a a *ue a&&e o

'irima impar$ia&me%"e.

Vis"a $omo me'io 'e so&u$io%ar &os $o%&i$"os i%"ersu)je"i#os, $o%si'eramos 'os

ma%ies"a$io%es u%'ame%"a&es *ue so%/ e& ar)i"raje y e& pro$eso.

.0. E$ 'rb,r'>e

Como orie% a%$es"ra& se 'a e& he$ho 'e *ue u%a o #arias perso%as, i%"er#e%a%

e% e& &i"iio 'e &os i%"eresa'os para 'ar so&u$i(% pa$2i$a e impar$ia& a &o *ue

&&amar2amos Yme'ia$i(%Y.

Las par"es a& "e%er 'iere%$ias o i%$er"i'um)res pa$"a% some"er &as mismas a u%

"er$ero impar$ia& em)is"ie%'o a es"e 'e po'eres y p&a!o a'e$ua'o y rea&i!ar "o'o

&o %e$esario a i% 'e reso&#er e& $o%&i$"o "o'o es"o me'ia%"e a$uer'o a "ra#6s 'e

u% $o%"ra"o.

.. E$ 3ro)eso

La juris'i$$i(% y "o'a su $ara$"er2s"i$a orma par"e 'e &a ora%i!a$i(% 'e& Es"a'o

a& $ua& u%a o #arias perso%as se some"e%, u%a perso%a por e& so&o

a$o%"e$imie%"o 'e %a$er, es"ar4 i%merso e% &a so$ie'a' $i#i&i!a'a por e%'e suje"o

a &a juris'i$$i(% has"a e& i% 'e sus '2as i%$&usi#e &ueo 'e su muer"e por e& "ema

here'i"ario.

E& jue! $omo "er$ero impar$ia& es par"e 'e &a ora%i!a$i(% es"a"a& y %o es"4 suje"o

a &a #o&u%"a' $o%"ra$"ua& 'e &as par"es y es"ar4 prese%"e a &o &aro 'e& pro$eso.

 

 Ae$"a'o e& i%"er6s por u% $o%&i$"o *ue so&ame%"e i%"eresa a 'os perso%as, e+ie

su reso&u$i(% por me'io 'e& Ypro$esoY $omo me$a%ismo 'e reso&#er &os $o%&i$"os

*ue per"e%e$e% a "a& i%"er6s. E& pro$eso, se $o%#ier"e e% e& W%i$o me'io pa$2i$o e

impar$ia& 'e reso&#er "a&es $o%&i$"os i%"ersu)je"i#os.

12

Page 21: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 21/168

<. DERECHO PROCESAL

1ar"e 'e& 'ere$ho *ue se o$upa 'e& e%(me%o jur2'i$o &&ama'o pro$eso y "o'o &o

re&a$io%a'o e% &os $o%&i$"os *ue se 'a%.

Esera 'e& or'e%amie%"o jur2'i$o $o%s"i"ui'a por e& $o%ju%"o 'e &as %ormas

reu&a'oras 'e u%a serie 'e a$"os su$esi#os, re&a$io%a'os e%"re s2 y 'esarro&&a'os

'e mo'o or'e%a'o. E% $o%ju%"o se &&ama pro$eso.

<.0. EVOLUCIÓN HISTÓRICA DEL DERECHO PROCESAL

E& Dere$ho 1ro$esa& se 'esarro&&a por 'iere%"es per2o'os/

1er2o'o 1rimi"i#o/ A)ar$a 'es'e "iempos muy remo"os, has"a e& si&o I 'e &a

6po$a Cris"ia%a. O)ras 'e $or"e jur2'i$o pro$esa& %o e+is"e%, so&o es$ue"as

reere%$ias a& pro$eso u'i$ia& si% reere%$ia a& o)je"o 'e es"u'io.

E& a%"iuo C('io 'e ammura)i e% >esopo"amia, &as Leyes 'e >a%W e% &a

I%'ia, &a Bi)&ia $o% sus Leyes >osai$as y &as %o$io%es e&eme%"a&es a $er$a 'e

us"i$ia e% Gre$ia a%"iua so% W%i$os i%'i$ios )i)&ior4i$os e% es"e perio'o.

La au"o%om2a 'e& 'ere$ho pro$esa& y &a pu)&i$i!a$i(% 'e& pro$eso $i#i& so%

$o%$ep"os imp&i$a%"es, pues e& 'espre%'imie%"o 'e& pro$eso 'e &os $auses 'e&

'ere$ho $i#i& —ius vetus—  'io $asi i%me'ia"a &ui'e! a& 'esarro&&o 'e&

pro$esa&ismo *ue, 'iere%$ia'o 'e& pro$e'ime%"a&ismo, es e& espa$io 'e

'esarro&&o 'e& e%"e%'imie%"o 'e &a u%$i(% sus"i"u"i#a 'e &a juris'i$$i(% y por "a%"o

'e& pro$eso $o% u%a i%a&i'a' pW)&i$a *ue "ras$ie%'e su i%a&i'a' pri#a'a. Se

asi%( as2 "o'o u% #as"o 'esarro&&o *ue e%o$a &a $o%'i$i(% pW)&i$a 'e& pro$eso

e% e& perso%aje *ue e%$ar%a "a& %o$i(%/ e& jue!.

13

Page 22: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 22/168

U% pro$eso $i#i& "a% au"(%omo $omo &a $&asii$a$i(% jur2'i$a *ue &o es"u'ia

re$o%o$e e% primer &uar u%a proye$$i(% su)je"i#a *ue se 'a $o% e& ejer$i$io 'e&

'ere$ho 'e a$$i(% -pu%"o 'e par"i'a 'e &a au"o%om2a pro$esa&- 'e *uie% es

par"e re%"e a *uie% es au"ori'a' es"a"a&, y e% seu%'o &uar u%a proye$$i(%

o)je"i#a *ue se 'a $o% &a #isua&i!a$i(% 'e &a i%a&i'a' me'ia"a 'e& o)je"o 'e&

'ere$ho pro$esa&.

1ero pro$e'ime%"a&ismo y pro$esa&ismo %o so% si%o es"a'ios e#o&u"i#os 'e&

'ere$ho pro$esa& y por "a%"o es %e$esario apre$iar&os e% e& iter  his"(ri$o 'e&

pro$eso, por*ue eso permi"e a'#er"ir &as ra2$es 'e &a prese%$ia "a%"o 'e &o

pri#a'o $omo 'e &o pW)&i$o e% e& pro$eso $i#i&, #eamos, e%"o%$es, muy

su$i%"ame%"e e& 'e#e%ir e#o&u"i#o 'e& pro$eso *ue mues"ra su orie% pri#a'o y

&ueo su $o%sara$i(% $omo e+presi(% pW)&i$a o es"a"a&.

E% &os or2e%es &a $o%$ep$i(% 'e u%a e+perie%$ia 'e or'e% y $er"e!a 5e+perie%$ia

 jur2'i$a3 se ue orma%'o $o% &os primeros a"is)os 'e u% rupo so$ia& 5ubi 

societas ibi ius3. Sie%'o e%"o%$es e& 'ere$ho a$"ura$i(% &i)ra'a a &a so$ie'a'

e+is"e u%a i%"er'epe%'e%$ia #i"a& e%"re am)os %o sie%'o $o%$e)i)&es separa'os,

por &o me%os %o #4&i'ame%"e o $o% esa ra!(% huma%a *ue &a 'i%ii$a &&ama'a

$i#i&i'a'. La primaria ora%i!a$i(% huma%a %o po'2a re$o%o$er au"ori'a' so)re

su e%"or%o e+is"e%"e a *uie%es &a i%"era)a% si%o W%i$ame%"e a u% ser superior, a

u%o 'i#i%o *ue hu)iera $rea'o "o'o &o *ue se po'2a #er y se%"ir y 'e& *ue su

#o&u%"a' %o era si%o para *ue e& i%'i#i'uo supe'i"e su $o%'u$"a a e&&a as2, e% &as

'iere%"es e+presio%es $u&"ura&es, 'emar$a'as por e& "iempo y e& espa$io, es"a

&2%ea e+p&i$a"i#a 'e& mu%'o apu%"a&a'a e% u%a #isi(% a &o "eo&(i$o se e+pres( 'e

ma%ea 'i#ersa e% &a $i#i&i!a$i(% 'e orie%"e y e% &a 'e o$$i'e%"e e% &a primera, su

$ara$"er2s"i$a es"4"i$a pare$e ha)er 'e"e%i'o sus i%s"i"u$io%es jur2'i$as a%"e &a

"ra'i$i(%, &as $os"um)res i%memoria&es y espe$ia&me%"e e& or'e% re&iioso &a

seu%'a, 'a'o su $ar4$"er 'i%4mi$o impu&sa &as $o%s"a%"es "ra%sorma$io%es 'e

14

Page 23: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 23/168

sus i%s"i"u$io%es y so)re "o'o 'e sus $('ios?. Nos impor"a, por &a ru"a *ue siue

%ues"ro sis"ema, apre$iar &a $i#i&i!a$i(% o$$i'e%"a& y e& 'esarro&&o e#o&u"i#o 'e&

pro$eso e% e&&a.

E& pro$eso $o)r( prese%$ia &ueo 'e supera'a &a u%$i(% pri#a'a 'e &a 'ee%sa y

a su "ur%o &a i%"er#e%$i(% 'e &a ami&ia para &a so&u$i(% $o%$i&ia"oria 'e& $o%&i$"o,

propiame%"e $ua%'o se e%'os( &a so&u$i(% 'e& $o%&i$"o a u% "er$ero 5ex aequo et 

bono3 e i%res( $omo $o%se$ue%"e 'eri#a$i(% u% pro$e'imie%"o pri#a'o ar)i"ra&

*ue para ha$er ee$"i#a su 'e$isi(% i%a& e% $a'a $aso, mira)a m4s &a %e$esi'a'

'e #a&erse 'e u%a au"ori'a' -jee po&2"i$o o mi&i"ar, sa$er'o"e, rey o pr2%$ipe-

$apa! 'e 'ar&e $ump&imie%"o por &a uer!a, y es 'es'e ah2 *ue se mira e%

a'e&a%"e a& Es"a'o mo'er%o. 1ero es"a "raye$"oria %o es resu&"a'o 'e es$asos

a7os, $o%&uy( e% su "ra!a e& a&"o %i#e& $u&"ura& 'e &os pue)&os 'e Gre$ia y Roma

-so)re "o'o 'e es"e W&"imo- *ue $a&aro% prou%'os sur$os e#o&u"i#os 'e &as

i%s"i"u$io%es pro$esa&es 'e &a a%"iFe'a', m4s "ar'e 'esarro&&a'as e% &as

'iere%"es ramii$a$io%es 'e& pro$eso roma%o.

E% &a cultura griega, &a "e%ue es"ru$"ura jur2'i$a *ue apare$e e% ermi%a&es o)ras

es$ri"as so% reere%$ias 6"i$as $omo &as $o%"e%i'as e% &os poemas hom6ri$os

)ajo &a i%&ue%$ia 'e &a "eo&o2a *ue prese%"a)a u% 'ios para $a'a e%(me%o,

#ir"u', ma&'a' o 'e)i&i'a', era% "iempos 'o%'e &a jus"i$ia se i%'i#i'ua&i!a)a e% &as

'i#i%i'a'es 'e Themis o DiJe, era pues e& surimie%"o 'e &a %orma 'i#i%a *ue

pas( a sus"i"uir e& uso 'e &a uer!a )ru"a por &a imposi$i(% 'e u%a sa%$i(% a *ue

$o%'u$e "a& %orma 'e ser #u&%era'a, es"a)a impre%4%'ose e% &a $o%$ie%$ia 'e&

hom)re e& se%"i'o $ri"erio 'e *ue ra$"urar e& 'ere$ho 'e o"ro a$arrea)a u%

$as"io. E& 'esarro&&o $u&"ura&, par"i$u&arme%"e e& i&os(i$o, 'e Gre$ia, %o ue 'e

%i%W% mo'o i%'iere%"e a& 'e& 'ere$ho, por*ue &a 'e"ermi%a$i(% 'e &a

$ompe"e%$ia 'e &os "ri)u%a&es 'e 'i#erso or'e% e% $o%si'era$i(% a& o)je"o 'e

 ju!amie%"o, &a pu)&i$i!a$i(% 'e &os i%"ereses e%"e%'i'os 'e &a $o&e$"i#i'a', &a

2 C. COUTURE, E'uar'o ., unda!entos del derec"o procesal civil, Depa&ma, Bue%os Aires, :M, pp.

:??.

15

Page 24: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 24/168

i%s"aura$i(% 'e u% pro$e'imie%"o #er)a& -'o%'e e& )ri&&o 'e &a re"(ri$a pare$2a

opa$ar &a #er'a'-, &a 'is"i%$i(% 'e &a a$$i(% pri#a'a 'e &a pW)&i$a $o% &as

par"i$u&ari'a'es 'e $a'a u%a, y o"ros e&eme%"os $ara$"er2s"i$os 'e& 'ere$ho

rieo %o pu'iero% *ue'ar e% &a i%'iere%$ia 'e o"ros pue)&os, i%$&uye%'o e& 'e

Roma, pues hay *ue re$or'ar *ue a& ser $o%#er"i'a Gre$ia e% pro#i%$ia roma%a,

e& a&"o %i#e& $u&"ura& 'e es"e pue)&o $rea'or 'e& ar"e se so)repuso a&

$o%*uis"a'or , ra"ii$a &o e+pues"o e& he$ho 'e *ue e% Roma 5a7o a.C.3 se

ora%i!( u%a $omisi(% para ir a Gre$ia a ee$"o 'e o"orar po'eres a &os

'e$e%#iros para &a re'a$$i(% 'e u%a &ey, e& resu&"a'o ue &a Ley 'e &as II Ta)&as,

ra2! 'e& u%'ame%"o 'e &as i%s"i"u$io%es m4s mar$a'as 'e& 'ere$ho roma%o.

E% e& derec"o ro!ano &a "ra%si$i(% 'e& pro$eso se ma%ies"( e% sus 'os ra%'es

e"apas/ &a primera 'e%omi%a'a ordo iudiciaru! privatoru! 5or'e%amie%"o 'e &os

 jui$ios pri#a'os3,  $o% u% pro$eso es"ri$"ame%"e pri#a'o, i%"era'o a su #e! por 

'os sis"emas, 'e &as a$$io%es 'e &a &ey y 'e &as (rmu&as es$ri"as y, &a seu%'a,

'e%omi%a'a extraordinaria cognitio, $o% u% pro$eso 'e $ar4$"er pW)&i$o por &a

$o%so&i'a$i(% 'e &a au"ori'a' es"a"a&. La 'e%omi%a$i(% 'e &a seu%'a e% a&usi(%

a &o irreu&ar o a%orma&, es 'e$ir a &o e+"raor'i%ario, *ue mues"ra su surimie%"o a

"ra#6s 'e si"ua$io%es $o%"rarias a &o or'i%ario o reu&ar *ue a'*uiriero% sus"a%$ia

$o% e& paso 'e& "iempo, a$re'i"a &a posi$i(% 'e a&u%os au"ores 'e 'e%omi%ar &a

primera e"apa $omo or'i%aria y &a W&"ima $omo e+"raor'i%aria.

Es"a)&e$i'a &a Ley 'e &as II Ta)&as 5: a.C.3 "u#o #ie%$ia &a #io&e%$ia

#i%'i$a"oria, es 'e$ir, a*ue&&a a$u&"a' pri#a'a 'e *uie% "e%2a i%"er6s para &a

'ee%sa 'e u% 'ere$ho ra$"ura'o a "ra#6s 'e &a actio *ue imp&i$a)a e& po'er 'e

ha$er a$u'ir por &a uer!a a& 'eu'or, $ua%'o 6s"e %o $o%$urr2a por #o&u%"a'

propia a& jui$io $i"a'o, e& mismo *ue se 'ese%#o&#2a a%"e e& mais"ra'o )ajo

es"ri$"os orma&ismos 'i$"a'os por e& $o&eio 'e &os po%"2i$es reu&a%'o &a !anus

in#ectio has"a &a posi)i&i'a' 'e o$asio%ar&e &a muer"e a& 'eu'or. Como se pue'e

#er es"e es e& orie% 'e& ser#i$io 'e jus"i$ia e% Roma, se "ra"a)a 'e &a  #us privata

3 GONZ<LEZ LINARES, Nerio, $nsa%os de derec"o procesal civil , I1I e'i$io%es, Cus$o, ?, pp. :?.

16

Page 25: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 25/168

'e& propio oe%'i'o e% )ase a u% sis"ema ora& y e+"rema'ame%"e orma&is"a

'e%omi%a'o e& pro$e'imie%"o 'e a$$io%es 'e &a &ey 5legis actiones3, es 'e$ir, 'e

a*ue&&as reu&a$io%es pro$esa&es $omo &a actio per sacra!entu!  -permi"2a

rei#i%'i$ar &a propie'a' o e& $ump&imie%"o 'e u%a pres"a$i(% )ajo e& jurame%"o

 jus"o 'e paar u%a suma a& Es"a'o 'e ser per'e'or 'e& p&ei"o-, &a  #udicis

 postulatio -%o 'is$u"e e& 'ere$ho s(&o su e+"e%si(% 5es"ima$i(%, e#a&ua$i(% o

par"i$i(%3, emp&ea'o para e& pao 'e u% $r6'i"o o &a par"i$i(% 'e u%a here%$ia-,

&a condictio -simp&ii$( e& sacra!entu! y &a #udicis postulatio e% &as o)&ia$io%es

'e sumas 'e"ermi%a'as y e% &as 'e $osa $ier"a- y 'e a*ue&&os pro$e'imie%"os

eje$u"i#os $omo &a !anus in#ectio  -'a)a ee$"i#i'a' a &a se%"e%$ia $o%"ra e&

 #udicatus e% e& pao 'e u%a $a%"i'a' 'e 'i%ero- y &a  pignoris carpio -em)aro

o 'ere$ho 'e pre%'a so)re )ie% 'e& 'eu'or moroso e% 'e"ermi%a'as si"ua$io%es

-, *ue e% "o'o $aso se $ara$"eri!a)a% por su &ea&i'a' -ema%a)a% 'e &a &ey-,

orma&ismo -e+presi(% #er)a& y es"os sa$rame%"a&es 'e &as par"es 'i$"a'os por 

&a &ey-, $o%"e%$iosi'a' -presupo%2a &a prese%$ia 'e par"es e% $o%&i$"o- y

 ju'i$ia&i'a' -ordo iudiciaru! privatoru!, &as u%$io%es ju'i$ia&es es"a)a% a $aro

'e &os mais"ra'os 5ase in #ure3 y 'e &os jue$es 5ase in #udiciu!3.

Des'e sus or2e%es has"a &a seu%'a uerra pW%i$a, e& 'ere$ho roma%o %o ue

si%o u% $o%ju%"o 'e usos y $os"um)res 'e %a"ura& a$a"amie%"o, has"a &a &&ea'a

'e& si&o IV a.C. e% *ue se promu&a &a Ley 'e &as II Ta)&as 5 &eges duodeci!

tabularu!3 *ue ue e& 6+i"o 'e &os p&e)eyos e% su &u$ha $o%"ra &os pa"ri$ios por &a

iua&'a' 'e 'ere$hos, sus 'isposi$io%es era% e%era&es -ra)a'as e% )ro%$e y

e+hi)i'as e% e& 0oro, pre$isame%"e e% II "a)&as, su "e+"o au"6%"i$o %o es

$o%o$i'o- y a)ar$a)a% 'i#ersas ramas 'e& 'ere$ho pW)&i$o y pri#a'o

proye$"4%'o&a $omo u%a $o'ii$a$i(% e%era& *ue %o o)s"a%"e su i%sui$ie%$ia se

$o%s"i"uy( e% &a )ase 'e &as i%s"i"u$io%es propias 'e& 'ere$ho roma%o.  Se

$o%$i)i( &a !anus in#ectio $omo e& me$a%ismo -suri'o $o% &a Ley 'e &as II

Ta)&as- 'e eje$u$i(% 'e &a se%"e%$ia $o%"ra *uie% ha)2a si'o $o%'e%a'o -

 #udicatus- a paar u%a $a%"i'a' 'e me"a& a a#or 'e& a$ree'or. E& pro$e'imie%"o

era e& siuie%"e/ emi"i'a &a se%"e%$ia $o%'e%a"oria se $o%$e'2a u% p&a!o 'e

"rei%"a '2as para &a ee$"i#i'a' 'e& pao so pe%a 'e impo%er &a sa%$i(% 'e &a

17

Page 26: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 26/168

!anus, $o%sis"e%"e e% $ap"urar a& 'eu'or y e%$errar&o e% u%a prisi(% pri#a'a por 

u% &apso 'e sese%"a '2as 'e%"ro 'e &os $ua&es po'2a por "res o$asio%es e+hi)ir&o

e% e& mer$a'o a ee$"o 'e *ue a&uie% -a *uie% se 'e%omi%( vindex - paue

por 6& su 'eu'a y &o &i)re 'e ser #e%'i'o o e% $aso e+"remo 'e per'er &a #i'a. Co%

e& "ra%s$urso 'e& "iempo y &a #ie%$ia 'e %ue#as &eyes &a 'ras"i$i'a' 'e &a !anus

in#ectio ue a"empera'a.

Lo "e'ioso 'e &as a$$io%es 'e &a &ey, 'a'o su orma&ismo e+"remo a$ompa7a'o 'e

&a ora&i'a' *ue se "ea"ra&i!a)a re%"e a u% mais"ra'o mime"i!a'o a%"e "a&

espe$"4$u&o, $o%'ujo a& surimie%"o 'e u% %ue#o per2o'o mu$ho me%os

orma&is"a, $o% (rmu&as es$ri"as y $o% u% mais"ra'o $o%"ro&a'or 'e &a

a'misi)i&i'a' 'e &a (rmu&a re*ueri'a por &os &i"ia%"es, era e& pro$e'imie%"o

ormu&ario 5si&os IIIII3, $are%"e 'e& es"o ri"ua&, *ue "oma e& %om)re por &as

(rmu&as es$ri"as *ue reu&a% e& pro$e'imie%"o. Ta%"o es"e sis"ema $omo e& 'e &as

a$$io%es 'e &a &ey $ara$"eri!a% &a e"apa 'e& ordo iudiciaru! privatoru!  por e&

'omi%a%"e $ar4$"er pri#a'o 'e& pro$eso y so)re "o'o por &a 'i#isi(% 'e 6s"e e%

'os ases/ &a 'e& pro$e'imie%"o in #ure y &a 'e& pro$e'imie%"o apud iudice!.  La

(rmu&a era &a i%s"ru$$i(% es$ri"a 'ispues"a por e& mais"ra'o para *ue e& jue!

'ese%#ue&#a su pro$e'er e% e& $aso $o%$re"o seW% &os "6rmi%os $o%sara'os e%

e&&a. Sus par"es era%/ &a datio #udicis  5%om)ramie%"o 'e& jue!3, &a de!ostratio

5o)je"o y $o%"e%i'o 4$"i$o 'e &a 'ema%'a3, &a intentio 5&a pre"e%si(% 'e &as

par"es3, &a 'e!ostratio 5permi"2a pre$isar &a a$$i(% 'e& au"or, a%"e &a i%$er"i'um)re

'e &a intentio3 y &a conde!natio 5asi%a)a e& i!periu! 'e $o%'e%ar o a)so&#er a&

 jue!3.

La ase in #ure  se $o%$i)i( e% e& sis"ema 'e &as a$$io%es 'e &a &ey por 

$o%#o$a"oria e i%$e%"i#o 'e &a par"e, pre#io re*uerimie%"o a& 'ema%'a'o e

i%$&usi#e e+po%er&o a& pro$eso me'ia%"e &a uer!a, para su 'esarro&&o a%"e e&

mais"ra'o 5in ius vocatio3 e% )ase a es"os ri"ua&es y orma&i'a'es i%e&u'i)&es

por &as *ue e& a$"or e+presa)a &os u%'ame%"os 'e &a re$&ama$i(% 'e su 'ere$ho

pre#is"o e% &as legis actionis, "o'o e&&o $o% e& i% 'e ijar &os e+"remos 'e& $o%&i$"o,

$ompre%'2a e%"o%$es &a ase in iure,  e% $ua%"o a &as a$$io%es 'e &a &ey, &a

18

Page 27: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 27/168

'e$&ara$i(% 'e& a$"or 'e &as ra!o%es por &as *ue hi!o $ompare$er a& 'ema%'a'o

'e&a%"e 'e& pre"or, *uie% "e%2a &a posi)i&i'a' 'e ha)ie%'o o2'o a &as par"es a'mi"ir 

o re$ha!ar &a a$$i(%. E% e& pro$e'imie%"o ormu&ario, es"a ase $ompre%'2a &a

apre$ia$i(% 'e &a 'ema%'a por e& 1re"or, a i% 'e a'mi"ir&a o re$ha!ar&a -

denegatio actionis- para pro$e'er a& i%"erroa"orio 'e &as par"es a $ue%"a 'e

es$&are$er &os u%'ame%"os 'e he$ho y 'e 'ere$ho y 'e& $o%"ro& 'e re*uisi"os -

presupues"os- pro$esa&es e% $o%si'era$i(% a &os $ua&es 'i$"ar2a o %o &a (rmu&a,

*ue %o era o"ra $osa *ue e& $o%#e%io -'e ma"i! ar)i"ra&- por e& *ue &as par"es

es"ipu&a)a% *ue e& jue! $o%'e%ara o a)so&#iera a& 'ema%'a'o, por &o *ue, si 6s"e

re$o%o$2a &a e+is"e%$ia 'e &a 'eu'a *ue mo"i#( e& $o%&i$"o $o%se$ue%$ia

i%me'ia"a era &a e+pe'i$i(% 'e se%"e%$ia 'e $o%'e%a pero e% e& $aso 'e *ue e&

'ema%'a'o $o%"ra'e$2a y has"a opo%2a e+$ep$io%es i%e&u'i)&eme%"e e& pro$eso

e%era)a &a litis contestatio y $o% e&&a &a e%"rea 'e &a (rmu&a por e& 1re"or a&

'ema%'a%"e y 'e 6s"e a& 'ema%'a'o. La litis contestatio' era u% $o%"ra"o orma& y

$omo "a& ri"ua& $oi%$i'e%"e $o% &a e%"rea 'e &a (rmu&a *ue %o ha$2a si%o

i%s"aurar e& &i"iio $o% sus $o%se$ue%"es ee$"os $omo, por ejemp&o, imposi)i&i"ar 

'ema%'ar so)re e& mismo 'ere$ho, &a ija$i(% i%#aria)&e 'e& jue! *ue $o%o$e e&

$aso y si 6s"e a&&e$e se re*uer2a &a e+pe'i$i(% 'e %ue#a (rmu&a por e&

mais"ra'o.

La seu%'a ase, apud iudice! 5'e&a%"e 'e& jue!3, imp&i$a)a &a prese%$ia

'e& jue!, *uie% emi"2a se%"e%$ia "oma'o e& $o%o$imie%"o respe$"i#o 'e &a $ausa.

E& pro$e'imie%"o ormu&ario e% es"a ase ya %o $o%$i)e e& ri"ua& y &as pa&a)ras

ormu&is"as, e& pro$e'imie%"o es ora& y pW)&i$o, 'e rea&i!a$i(% e% u% W%i$o '2a, $o%

i%me'ia$i(%, a'mi"e su prose$u$i(% e% re)e&'2a 'e& 'ema%'a'o, 'a espa$io a &a

a$"i#i'a' pro)a"oria -"es"imo%ia&, $o%esi(%, jurame%"o 'e$isorio, i%s"rume%"a&-

$o% $aras pro$esa&espro)a"orias para e& 'ema%'a%"e y e& e+$ep$io%a%"e,

emi"i'a &a se%"e%$ia s(&o e& rau'e e% e& jui$io 'a)a &uar a u%a e+$ep$io%a&

impu%a$i(% 'e &a misma a%"e e& Empera'or a "ra#6s 'e &a re#isi(% -restitutio in

integru!- o &a %u&i'a' y es"o W%i$ame%"e a par"ir 'e& per2o'o pos" $&4si$o e&

4 () . 0IAREN GUILLN, V2$"or, *+roceso, procedi!iento, !ito #urdico- , e% e!as del ordena!iento

 procesal civil , Te$%os, >a'ri', ". I, pp. .

1

Page 28: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 28/168

$ump&imie%"o 'e &a se%"e%$ia 'e re*uerir ser por &a uer!a -$o% &a uer!a pW)&i$a

5!anu !ilitari 3- es"a)a a $aro 'e& mais"ra'o,

La seu%'a e"apa 'e& pro$eso roma%o, &a extraordinaria cognitio,  "rajo $o%sio

u%a %ue#a ora%i!a$i(% ju'i$ia& $o% u%$io%arios *ue a'mi%is"ra)a% jus"i$ia e%

%om)re 'e& Es"a'o -por &o *ue &a litis contestatio pier'e su $ar4$"er $o%"ra$"ua& y

sur"e ee$"os 'es'e &a %o"ii$a$i(% $o% &a 'ema%'a a& 'ema%'a'o- y a "ra#6s 'e

u% pro$e'imie%"o si% (rmu&as, i%*uisi"i#o, $o% i%me'ia$i(%, 'e impu&so oi$ia&,

es$ri"o -apare$i( &a libellus conventionis o 'ema%'a y su $o%"es"a$i(% &a libellus

contradictionis, es m4s, 'esapare$e e& pro$e'imie%"o 'e &as 'os ases-, $o%

%o"ii$a$i(% oi$ia&, $o% u% jue! 'e amp&ias a$u&"a'es pro)a"orias, $o% &a

posi)i&i'a' 'e &as par"es para ape&ar 5appellatio3 &a se%"e%$ia *ue 'e ser 

'eses"ima'a o %o i%"erpues"a 'a)a paso a &a res iudicata. Co% es"a W&"ima e"apa

)ie% se apre$ia e& "r4%si"o 'e &a jus"i$ia pri#a'a a &a pW)&i$a, "e%ie%'o por e%

me'io 'e ese re$orri'o a& ar)i"raje a$u&"a"i#o y a& o)&ia"orio has"a &a prohi)i$i(%

'e &a jus"i$ia pri#a'a $o% &a i%ere%$ia 'e& Es"a'o y &a e+$&usi#i'a' 'e &a

 juris'i$$i(% *ue ejer$e. Cou"ure airma *ue &a cognitio extra ordine! #ie%"e e% &a

Espa7a 'e& si&o V, a%"es 'e &a i%#asi(% #isio'a, "e%2a $omo sus "res pre$isio%es

u%'ame%"a&es/ La primera es &a e+is"e%$ia 'e& (ra%o 'e &a juris'i$$i(% u%a

$osa i%"erme'ia e%"re e& i%'i#i'uo y &a &ey e& esp2ri"u roma%o pr4$"i$o, posi"i#o,

$o%$i)e e& 'ere$ho, ya a es"a a&"ura, $omo u%a u%$i(% 'e& Es"a'o. X La seu%'a

es &a e+is"e%$ia 'e u% or'e% jur2'i$o irme, y *ue &&amar2amos, e% "6rmi%os

mo'er%os, seuri'a' 'e &a "u"e&a jur2'i$a e+is"e%$ia 'e u% 'ere$ho y jue$es *ue

&o ap&i$a%. La se%"e%$ia "ie%e, as2, u% $ar4$"er 'e$&ara"i#o, e& or'e% jur2'i$o

pree+is"e%"e y e& jue! &o 'e$&ara a$"ua& y #ie%"e para e& $aso $o%$re"o *ue se &e

propo%e. X La "er$era es &a &(i$a 'e &a prue)a y 'e &a 'e$isi(%. U% pasaje 'e&

e'i$"o 'e A'ria%o 'i$e/ /$x sententia ani!i tui . E& jue! ha$e &a se%"e%$ia, $omo se

&o 'i$e su $o%$ie%$ia, $omo $osa arra%$a'a 'e su propia a&ma.

5 COUTURE, E'uar'o ., ra%ectoria % destino del derec"o procesal civil "ispanoa!ericano, Depa&ma,

Bue%os Aires, :, pp. ::.

2!

Page 29: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 29/168

E&  proceso ger!ano si )ie% %o os"e%"( e& ra'o e#o&u"i#o 'e& roma%o 'e)i'o

par"i$u&arme%"e a &a i%$&i%a$i(% a &o so)re%a"ura& 'e $ier"as ma%ies"a$io%es

'i#i%as y su $o%se$ue%"e re&iiosi'a' orma&is"a, es ju%"o a 6s"e -pro$eso

roma%o- e& orja'or 'e& pro$eso a$"ua&, pues pese a ser rWs"i$o, por"a'or 'e

ro"es$os rasos $o%sue"u'i%arios -reeri'os a& uso 'e &a uer!a 2si$a resis"i'a

e%"re &as par"es-, simp&e e i%'iere%"e a &a 'iere%$ia$i(% 'e& pro$eso $i#i& re%"e

a& pe%a& y $o%sarar &a ora&i'a' 'omi%a%"e, sus )o%'a'es 5e%"re &as *ue 'es"a$a%

e& $ar4$"er pW)&i$o 'e& pro$eso -e& jue! es u%$io%ario 'e& Es"a'o-, &a iua&'a'

'e &as par"es, &a $e&eri'a' y &a pu)&i$i'a' 'e& pro$eso3, a& $o%#i#ir "ra%s$urri'o e&

"iempo $o% &a ma%2i$a o)ra pro$esa& roma%a, se $a&i)raro% e% &os pos"eriores

'esarro&&os pro$esa&es has"a &&ear si% 'u'a a& pro$eso $o%"empor4%eo.

E& $u&"o re&iioso a u%a 'i#i%i'a' e+presi#a 'e su 'omi%io 'e &o jus"o $o)ra)a

"ras$e%'e%"a& prese%$ia e% e& pro$e'imie%"o 'e &os pue)&os erma%os as2,

es"a'o e& pro$eso a%"e &a asam)&ea popu&ar por o)rar pri#a'o 'e& oe%'i'o o sus

ami&iares se &e 'a)a i%i$io )ajo u%a a$"ua$i(% $eremo%ia& re&iiosa *ue 'ei%2a e&

some"imie%"o 'e& jui$io a &a e+presi(% jus"a 'e Dios, e& 'ema%'a'o 'e %o

re$o%o$er su $u&pa u o)&ia$i(% me'ia%"e su $o%esi(% -*ue a$e&era)a su

$o%'e%a- po'2a $o%"ra'e$ir y asumir &a $ara 'e &a prue)a para 'es#ir"uar &as

ra!o%es 'e& a$"or, pero %o $o% re&a$i(% a &os he$hos *ue mo"i#aro% e& jui$io si%o a

pro#o$ar u%a a$"ua$i(% jus"a 'e &a 'i#i%i'a' i%#o$a'a e% "o'o ese iter 

pro$e'ime%"a& re&iioso$eremo%ia&. E%"re &os me'ios pro)a"orios a a$"uarse

'es"a$a)a e& jurame%"o 'e #arios i%"era%"es 'e &a misma es"irpe 'e& 'ema%'a'o

so)re &a repu"a$i(% 'e 6s"e, *ue e% "o'o $aso &o purii$a)a 'e &as a$usa$io%es

pa'e$i'as pero %i%u%a prue)a "e%2a e% e& jui$io pape& "a% "ras$e%'e%"e $omo &a

or'a&2a, es 'e$ir, e& some"imie%"o 'e &a 'i&u$i'a$i(% 'e &a #er'a' a u%a

ma%ies"a$i(% 'i#i%a e% $a'a $aso $o%$re"o 5iudiciu! ei 3, 'e ah2 *ue, por 

ejemp&o, *uie% %o &&ea)a a ahoarse, sopor"a)a e& 'o&or 'e& ueo, o se &i)ra)a

'e morir e% 'ue&o era a)sue&"o 'e "o'a respo%sa)i&i'a' y ju!a'o i%o$e%"e

por*ue as2 &o ha)2a ma%ies"a'o e& jui$io 'e Dios. Di$"a'a &a se%"e%$ia era

'e$&ara'a por &a asam)&ea popu&ar, *ue es"a)a prese%"e 'ura%"e e& 'esarro&&o 'e&

pro$eso, por &o *ue e%era)a $o%se$ue%$ias para "o'os y %o W%i$ame%"e para

21

Page 30: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 30/168

&as par"es, resu&"a%'o as2 i%ape&a)&e has"a e& per2o'o ra%$o e% *ue se posi)i&i"(

su impu%a$i(%, y %o s(&o e&&o, si%o, se 'iero% $am)ios me'u&ares, e%"re &os

pri%$ipa&es, e& i%reso 'e &a prue)a 'o$ume%"a&, &a mi"ia$i(% 'e &a or'a&2a y &a

eje$u$i(% 'e &a se%"e%$ia.

E& a4% $o%*uis"a'or 'e Roma ha)2a imp&a%"a'o su orma 'e pro$eso e% &os

pue)&os *ue #i%o some"ie%'o, &os $ua&es a& paso 'e& "iempo "am)i6% uero%

i%#a'i'os por &os erma%os, *ue a su #e!, imp&a%"aro% su pro$eso, e%era%'o

e%"re am)as ormas 'e pro$eso &a pu%a por 'es$o&&ar, y mie%"ras es"a

$o%"ie%'a se 'a)a &uar e% &os pue)&os $o%*uis"a'os, se #e%2a $o%$i)ie%'o e&

'ere$ho par"i$u&ar e% $a'a u%o 'e es"os, as2 se eriiero% ("arters  5I%&a"erra3,

(outu!es  50ra%$ia3 y Car"as 5Espa7a3 *ue orii%ariame%"e re#e&a)a% rasos

 jur2'i$os mes"i!os *ue i%a&i!a'a &a E'a' >e'ia se uero% 'isrea%'o

rei#i%'i$a%'o sus ue%"es %a"i#as, sie%'o e% ra% par"e &as se%"a'as por e&

'ere$ho roma%o e% a*ue&&os pue)&os 'e orma$i(% i%i$ia& roma%a 5I"a&ia, 0ra%$ia y

Espa7a3, si% *ue es"o si%ii*ue u% ra'i$a& 'i#or$io 'e &a i%&ue%$ia erm4%i$a, &o

*ue se #io a#ore$i'o por e& 'ere$ho $a%(%i$o y m4s a'e&a%"e e% e& pro$eso

$omW% se 'ei%iero% &os ma"i$es $o%&uye%"es 'e& pro$eso &a"i%o europeo y 'e&

aus"roa&em4% e% &a #er"ie%"e roma%oerm4%i$a y, re%"e a e&&o, 'e& a%&osaj(%

e% &a #er"ie%"e 'e& co!!on la , am)as #er"ie%"es e% e& 'ere$ho pro$esa& 'e

O$$i'e%"e.

E% e& derec"o can3nico, es"a)&e$i'a &a reu&a$i(% Neo"es"ame%"aria y por "a%"o

"o'o u% or'e% %orma"i#o apos"(&i$o a& *ue siuiero% &as primeras 'isposi$io%es

$a%(%i$as $omo &os Co%$i&ios, &as %ormas pro$esa&es uero% "oma%'o prese%$ia

e% e& 'ere$ho $a%(%i$o as2, e% e& ecretu! 5si&o II3 se 'es"i%( u% "er$io 'e su

$o%"e%i'o a &a reu&a$i(% 'e& pro$e'imie%"o 5negotiis3, y e% e & (odex #uris

(anonici   5::M3 u%o 'e sus &i)ros es 'e %a"ura&e!a pro$esa& 5Li)ro IV, e

 processibus, reu&a)a e% sus $ua"ro par"es3. Suri'a &a juris'i$$i(% $a%(%i$a

u%$io%( ap&i$a%'o e& pro$e'imie%"o e+"raor'i%ario e% ra!(% a *ue re2a 6s"e

$ua%'o e& empera'or Co%s"a%"i%o e+"e%'i( &a $ompe"e%$ia $a%(%i$a m4s a&&4 'e

&os i%"era%"es 'e &a or'e% re&iiosa propiame%"e a &a #o&u%"a' 'e &as par"es e%

22

Page 31: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 31/168

some"erse a& "ri)u%a& $a%(%i$o &o *ue se or"a&e$i( a& pu%"o "a& *ue e% &os &uares

'o%'e e& a$e%"o re&iioso era mayor, $omo Espa7a, e& $&ero ejer$2a $o%"ro& so)re

&a u%$i(% 'e &os jue$es y e&&o $a'a #e! m4s asi+ia%"e 'e& po'er rea&, a& pu%"o

*ue 6s"e rea$$io%( "a%"o e% Espa7a $omo e% 0ra%$ia e I%&a"erra sumie%'o e&

pro$eso $a%(%i$o %ue#ame%"e a sus mea%'ros i%"er%os.

Tra%s$urr2a e& si&o I e I"a&ia empre%'2a u%a $ru!a'a 'e a#i#amie%"o 'e& 'ere$ho

roma%o re%"e a& erma%o, pere$$io%ar &as i%s"i"u$io%es jur2'i$as roma%as y

so)re "o'o &as ju'i$ia&es 'io %om)re a u%a 6po$a 'e%omi%a'a ju'i$ia&is"a,

empuja'a por *uie%es &&earo% a ormar &a $scuela de 4olonia, es 'e$ir, ese

rupo 'e juris"as e%$a)e!a'o por Ir%erius y $api"u&a'o por A$$ursio *ue

ree'ii$aro% e& 'ere$ho roma%o 'es'e &as )ases se%"a'as por e& Dies"o

rea&i!a%'o "ra)ajos 'e sis"ema"i!a$i(% a "ra#6s 'e &as &osas -'e ah2 *ue a &a

Es$ue&a 'e Bo&o%ia se 'e%omi%e "am)i6% $omo &a 'e &os G&osa'ores- *ue

permi"2a% &a 'i&u$i'a$i(% "ermi%o&(i$a -&osa i%"er&i%ea&- o para ormar ra!o%es

-&osa mari%a&- respe$"o 'e& or'e%amie%"o sumi'o e% "a& "ra"amie%"o. Los

pro$e'imie%"os ju'i$ia&es %o uero% aje%os a& "ra)ajo 'e es"a Es$ue&a, se

a%o"aro% %umeras &osas mari%a&es so)re &os &i%eamie%"os pr4$"i$o

pro$e'ime%"a&es, *ue e% "o'o $aso %o a#is"aro% reposo e% $o%s"ru$$io%es

'om4"i$as *ue &as u%'ame%"e%.

Los &oros 'e& 'ere$ho $a%(%i$o y 'e &a Es$ue&a 'e Bo&o%ia si%ii$aro% e&

es"a)&e$imie%"o 'e pri%$ipios $ris"ia%os apu%"a&a'os por e& 'ere$ho roma%o

res$a"a'o y u%a &a)or a$a'6mi$a 'e ue%"e u%i#ersi"aria ap&i$a'a por &os

&osa'ores y pos&osa'ores, *ue eriiero% u% pro$eso 5roma%o$a%(%i$o o i"a&o

$a%(%i$o3 *ue a)ar$( ra% par"e 'e Europa, era e&  proceso co!5n, y sus rasos

"a%"o e% &o $i#i& $omo e% &o pe%a& era% &a oi$ia&i'a', &a es$ri"ura y &a pre$&usi(%

'omi%a%"es.

E% ma"eria $i#i& e& pro$e'imie%"o, por es"ar 'irii'o por u%$io%ario oi$ia&, "oma)a

i%i$io $o% &a $i"a$i(%, por $o%'u$"o oi$ia&, a& 'ema%'a'o, *uie% "e%2a &as

e+$ep$io%es 5pre#ias y 'e o%'o3 para ha$er&as #a&er seW% su 'ee%sa #iere

$o%#e%ir $o)ro re%o#a'a #ie%$ia &a &i"is $o%"es"a"io y se imp&a%"a e& sis"ema 'e

23

Page 32: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 32/168

&a "aria &ea& $o% mayor si%ii$a%$ia 'e &a $o%esi(% e% i%, se "ra"a)a 'e u%

pro$eso pro'u$"o 'e &a usi(% 'e &os pro$esos roma%o y erm4%i$o

'espre%'i6%'ose $omo rasos 'e& primero &a ape&a$i(% y &os &i%eamie%"os

pro)a"orios y 'e &a se%"e%$ia, y 'e& seu%'o &a pre$&usi(%, &a 'isposi"i#i'a' 'e&

pro$eso y &a *uere&&a 'e %u&i'a' 5querela nullitatis3. 1ero %o "o'o e% e& pro$eso

$omW% imp&i$( 'esarro&&o, mu$hos aspe$"os re&ejaro% e% 6& u% $&aro re"ro$eso,

as2 e% ma"eria pe%a& se "e%2a, por ejemp&o, &a "or"ura $omo me'io 'e a$"ua$i(%

'e &a $o%esi(% y &a presu%$i(% 'e $u&pa, y e% ma"eria $i#i& &a e+$esi#a

es$ri"ura&i'a' asi%a'a e%"orpe$i( e& 'esarro&&o 'e& pro$eso #o&#i6%'o&o e% u%

me$a%ismo a&e"ara'o y $asi i%suri)&e, &o *ue m4s a'e&a%"e se $orrii( '4%'ose

&uar a& pro$eso sumario.

Impera%'o e& pro$e'imie%"o e+"raor'i%ario 5cognitio extra ordine!3 e% &a pro#i%$ia

roma%a 'e Espa7a, se sus$i"( &a i%#asi(% #isio'a 5si&o V3 *ue 'io mar$ha a

a*ue& e%re%"amie%"o 'e &o roma%o $o% &o erma%o i%mejora)&eme%"e 'es$ri"o

por Chio#e%'a@, 'espu6s 'e 'os si&os 'e es"a $o%&i$"i#a $o%#i#e%$ia 'e

pro$e'imie%"os, $omo o$urri( e% $asi "o'os &os pue)&os *ue &a pa'e$iero%, suri(

e% Espa7a u% 'ere$ho &o$a& $o% "o%os h2)ri'os 'e sus $o%&ue%"es "a%i)i&i!a'o

e% a*ue& e*ui&i)ra'o or'e%amie%"o *ue ama&am( &o mejor 'e $a'a i%&ue%$ia, e&

0uero u!o. 1ara&e&ame%"e, se 'io u% 'ere$ho popu&ar me'ioe#a& *ue impi'i( &a

ap&i$a$i(% 'e& 0uero u!o, m4s aW%, por*ue a es"o se sum( &a i%"ro'u$$i(% 'e

u% %ue#o 'ere$ho, e& 4ra)e.

 Arri)a'o e& si&o III e%"ra% a& es$e%ario %orma"i#o espa7o& e& 0uero Rea& y Las

Sie"e 1ar"i'as 5sa%$io%a'as por A&o%so e& Sa)io, e% :?@3. E& 0uero Rea& $omo

or'e%amie%"o ap&i$a)&e, 4i& y pr4$"i$o y &as Sie"e 1ar"i'as $omo %orma"i#i'a'

para &a pos"eri'a', "e(ri$a, roma%a y 'e ra% mo&e, 'e e&&as &a 1ar"i'a III reu&( e&

pro$eso 'es'e &a (p"i$a roma%a 'e& Dies"o re"ro"raye%'o e& pro$eso 'e& 'ere$ho

roma%o )ajo u% $ari! a$a'6mi$o 'e apa)u&&a%"e e+"e%si(% 5$ompre%'2a @@

6 (). CIOVENDA, Giuseppe, *6o!ansi!o % ger!ansi!o-, e% $nsa%os de derec"o procesal civil , Ejea,

Bue%os Aires, :, #o&. I.

24

Page 33: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 33/168

&eyes muy e+"e%sas3 $o% "e%ues jaspes 'e &a #i#e%$ia espa7o&a, por &o *ue %o se

ha$e ma& a& mirar&a 'e)ajo 'e &a &u$i'e!, propor$i(% y huma%ismo 'e& 0uero

u!o.

La pro&o%a'a #i'a 'e &a 1ar"i'a III 5se es"ima has"a e& si&o I3, permi"e

"ra%spor"ar&a, e% sus &2%eas u%'ame%"a&es, a "o'a o"ra o)ra &eis&a"i#a pro$esa&

espa7o&a, so)re "o'o e% &a $o&o%ia, 'e ah2 *ue i%spir( &as Leyes 'e I%'ias y &as

Rea&es C6'u&as, &&ea%'o a i%&uir a%"es *ue a su propia $o'ii$a$i(% i%i$ia& a&

C('io 'e 1ro$e'eres Sa%"a Cru! 5para &a RepW)&i$a Bo&i#ia%a, sa%$io%a'o por 

e& Co%reso Co%s"i"u$io%a& 'e Bo&i#ia 'ura%"e &a presi'e%$ia 'e A%'r6s 'e Sa%"a

Cru! e% :3, y ya pos"eriorme%"e e% Espa7a 5:3 se promu&o &a Ley 'e

E%jui$iamie%"o Ci#i& para e% :: ser sus"i"ui'a por su hom(%ima -e+presi(%

re$a&$i"ra%"e 'e& pro$e'ime%"a&ismo- *ue pre$e'i( a &a #ie%"e, "am)i6% Ley 'e

E%jui$iamie%"o Ci#i&, &ey : 'e ?.

La primera mi"a' 'e& si&o I, e% &a *ue se $o%si'er( a& pro$eso $omo $osa 'e

&as par"es 5ac"e der parteien3, pre'omi%( so)re e& pro$eso e& 'es"i%o *ue 6s"e

"u#iera seW% &a #o&u%"a' 'e &as par"es, e& se7or2o 'e 6s"as so)re e& 'esarro&&o 'e&

pro$eso y &a "6$%i$a pro$esa& se "ra'ujo %o s(&o e% e& 'omi%io 'e &as re&as

pro$esa&es, y por "a%"o 'e &os "6rmi%os y p&a!os, 'e &os "iempos 'e& pro$eso, si%o

"am)i6% 'e &os &2mi"es 'e &a se%"e%$ia 5ne eat #ude ultra petita partiu!3, y

par"i$u&arme%"e 'e &as mo'a&i'a'es orma&es 'e& 'esarro&&o 'e& pro$eso. 1ara

Cappe&&e""i, &a &ey permi"2a a &as par"es pro&oar u% pro$eso e% e& "iempo, $asi a

su us"o %i%W% po'er $orrespo%'2a, e% pri%$ipio, a& jue!, 'e i%"er#e%ir a& o)je"o

'e a)re#iar y a$e&erar &as mismas. Las irreu&ari'a'es orma&es 'e)2a%, por re&a

e%era&, ser e+$ep$io%a'as e% e& pro$eso por &a par"e i%"eresa'a, si% po'er 

a&u%o 'e& jue! 'e se7a&ar 'e oi$io, au%*ue uese a& so&o i% 'e i%#i"ar a &as

par"es i%"eresa'as a po%er&es reme'io. La #o&u%"a' 'e &as par"es po'2a 'ar #i'a,

$asi si% &2mi"es, a a$uer'os pro)a"orios, "a&es i%$&uso *ue #i%$u&ase% a& jue! a

25

Page 34: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 34/168

po%er $omo )ase 'e &a se%"e%$ia he$hos ma%iies"ame%"e %o a$ae$i'os o

imposi)&esM.

 A%"e ese pa%orama era e#i'e%"e *ue e& jue! $are$2a 'e po'eres por*ue

se%$i&&ame%"e es"e %o pasa)a 'e ser u% e+"ra7o e% e& pro$eso, a'em4s e&

pro$eso %o era $osa suya, era $osa 'e &as par"es, a& pu%"o "a& *ue &as au'ie%$ias

se 'esarro&&a)a% -e% ause%$ia 'e& jue! has"a $ua%'o &&eara e& mome%"o 'e

se%"e%$iar- e%"re &as par"es, o propiame%"e e%"re sus a)oa'os, &as par"es

"oma)a% $o%o$imie%"o 'ire$"o 'e &as prue)as, eso %o &e $orrespo%'2a a& jue!

pues e+is"2a e& rieso 'e *ue es"e, e% ese 'e#e%ir pro)a"orio, asuma u%a

$o%'u$"a par$ia&, por eso e& jue! %o "oma)a $o%o$imie%"o 'ire$"o 'e &as prue)as

si%o asum2a u% $o%o$imie%"o i%'ire$"o, $omo re&a"a Chio#e%'a a "ra#6s 'e [&os

pro"o$o&os o \#er)a&es] 5a$"as3 es$ri"os, re'a$"a'os por se$re"arios o por o"ros

suje"os 'es"i%a'os a e&&o^.

U%o 'e &os sopor"es 'e &a i%a$"i#i'a' 'e& jue! y 'e& pre'omi%io, $asi

a)so&u"o 'e &a $o%'u$$i(% 'e& pro$eso por &as par"es ue e& pri%$ipio 'e es$ri"ura

$o%$e)i'o para ser &a pro"e$$i(% 'e& jue! re%"e a &as a$usa$io%es 'e $e'er a &os

perjui$ios 'e &a par$ia&i'a', &a es$ri"ura era e& re%o 'e& jue! re%"e a &os

pro"ao%is"as au"6%"i$os 'e& pro$eso/ &as par"es. Se7a&a Cappe&&e""i/ [%o se $rea

*ue e& sis"ema 'e &a es$ri"ura, e& c"ri)tlic"eitsprinip, era u%a %o#e'a' e% &a

Europa 'e &a primera mi"a' 'e& si&o pasa'o. _To'o &o $o%"rario` Te%2a u%a #eje!

'e si&os. AW% sie%'o a)so&u"ame%"e e+"ra7o a& pro$eso roma%o $&4si$o, se ha)2a

i'o airma%'o, e% ee$"o, e% e& pro$eso jus"i%ia%eo y 'espu6s, so)re "o'o, e% e&

pro$eso i"a&ia%o$a%(%i$o 'e& me'ioe#o y 'e a*ue& pro$eso se ha)2a e+"e%'i'o

'espu6s a "o'os &os pa2ses 'e &a Europa Co%"i%e%"a& e i%$&uso a I%&a"erra a&

me%os por &o *ue se reiere a& pro$eso 'e &as $or"es 'e e*ui"o 5pero %o e% $ua%"o

7 C A11ELLETTI, >auro, $l proceso civil en el derec"o co!parado &as grandes tendencias evolutivas,

Ejea, Bue%os Aires, p. M.

8 CIOVENDA, Giuseppe, Instituciones de derec"o procesal civil , >a'ri', :@, pp. :?M y :?.

26

Page 35: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 35/168

a& 'e &as $or"es 'e co!!on la , 'o%'e e& i%s"i"u"o 'e& jura'o ha impues"o siempre

&a e+ie%$ia 'e &a ora&i'a'3.

E& "ra"amie%"o 'e& pro$eso e% e& 'ere$ho espa7o& 'e& si&o I *ue &&eamos a

here'ar %o ue pre$isame%"e u%a 'e &as e+presio%es m4s a&e%"a'oras 'e

e#o&u$i(% *ue por ese e%"o%$es e+po%2a Europa, "e%2a u% re"raso es"ima'o e%

'os si&os 'e%"ro 'e su $o%"e+"o eor4i$o *ue se arras"r( e% La"i%oam6ri$a, a

e+$ep$i(% 'e Brasi&, has"a e& W&"imo "er$io 'e& si&o pasa'o -prese%$ia 'e &a

mo'er%a &eis&a$i(% La"i%oameri$a%a- e% *ue e& 4%imo 'e au%arse a esa

$orrie%"e $o%s"i"u$io%a&i!a'ora 'e &os 'ere$hos, 'e%"ro 'e &os *ue u)i$amos &os

pro$esa&es, mo#i&i!a'a por esos #ie%"os rei#i%'i$a'ores 'e &a &i)er"a' y 'ere$hos

'e& hom)re e+$&ama'os posuerra 'es'e Europa, se 'io &a $o%"rapar"i'a reio%a&

a "o'o u% mo#imie%"o i%"er%a$io%a& 5$o%resos i%"er%a$io%a&es 'e 'ere$ho

pro$esa&3 me'ia%"e &a re%o#a$i(% 'e $o'ii$a$io%es *ue e% mayor o me%or 

me'i'a ya uero% asimi&a%'o %ue#as "e%'e%$ias so)re 'ere$hos so$ia&es,

pro$esos $o%s"i"u$io%a&es, pri%$ipios $o%s"i"u$io%a&es pro$esa&es, ara%"2as

pro$esa&es 'e ue%"e u%'ame%"a&, a &o *ue se suma u%a pro'u$$i(% 'o$"ri%a&

pro$esa& La"i%oameri$a%a $o%"empor4%ea *ue #a m4s a&&4 'e &as i%&ue%$ias, *ue

mar$ha por esuer!o propio, $o%orme m4s a'e&a%"e #eremos.

Es$ue&a u'i$ia&is"a/ Bo&o%ia es e& &uar 'e su %a$imie%"o, e% &os si&os II y III.

E& &ea'o 'e es"a es$ue&a, so% &os resWme%es 'e &os juris"as $omo &os *ue

me%$io%amos/

0. E& [ui$io^ $omo si%(%imo 'e [pro$eso^. 1or e&&o &a 'e%omi%a$i(% 'e

Es$ue&a u'i$ia&is"a.

. E& pro$eso se 'i#i'e e% e"apas e% es"e perio'o.

. Dere$ho ComW% o I"a&ia%o o >e'ie#a& so% )ase 'e o)ras a$er$a 'e&

pro$eso.

 C A11ELLETTI, >auro, $l proceso civil en el derec"o co!parado &as grandes tendencias evolutivas,

Ejea, Bue%os Aires, p. .

27

Page 36: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 36/168

TANCREDO au"or 'es"a$a'o 'e es"e perio'o, *uie% es$ri)e u%a o)ra &&ama'a

[ORDEN UDICIAL^, *ue ser2a &a primera pu)&i$a$i(% 'e &as &eyes pro$esa&es,

ha$ie%'o me%$i(% so)re e& pro$eso Ci#i& y e& 1ro$eso 1e%a&.

 Te%'e%$ia 'e &os 1r4$"i$os/ Te%'e%$ia espa7o&a *ue se 'a 'es'e e& si&o VI

has"a e& I. 1erio'o e% *ue e& "ema pro$esa& se #e $omo ar"e y %o $omo $ie%$ia.

E& pre'omi%io 'e& %a$io%a&ismo e#i'e%$ia'o e% &os usos 'e opi%io%es 'e &os

 juris"as e% &os pro$esos &ea&es y &a pro'u$$i(% 'e o)ras e% $as"e&&a%o por par"e

'e au"ores y %o e% &a"2% $omo se es"i&a)a e% &a 6po$a &es 'a &a $ua&i'a' 'e

pr4$"i$os e% &a a)oa$2a.

  1ro$e'ime%"a&ismo/ Corrie%"e *ue sure a i%i$ios 'e& Si&o I, $o% mo"i#o 'e

&a $o'ii$a$i(% Napo&e(%i$a. Las ra!o%es so%, u%a po&2"i$a y &a o"ra jur2'i$a. Sure

'espu6s 'e &a re#o&u$i(% 0ra%$esa *ue "u#o u% impa$"o e% &os jui$ios $rimi%a&es

y e% &as 'o$"ri%as 'e &as prue)as. La $o'ii$a$i(% %apo&e(%i$a 'isrea &a

&eis&a$i(% pro$esa&, "a%"o $i#i& $omo pe%a& 'e &os respe$"i#os $uerpos &ea&es

sus"a%"i#os e% es"e mome%"o 'e &a his"oria es 'o%'e se )iur$a% e& 'ere$ho

sus"a%"i#o y e& 'ere$ho a'je"i#o.

Se 'e%omi%a pro$e'ime%"a&ismo o e+6esis 'e &a &ey a& per2o'o *ue a i%es 'e&

si&o VII se #e%2a $o%$re"i!a%'o para apare$er 'e$i'i'ame%"e e% e& si&o VIII, y

"u#o u%a 'ura$i(% i%'e"ermi%a'a, "a% as2 es *ue e% Europa $erro sus puer"as a

i%i$ios 'e& si&o , pero e% Am6ri$a "u#o #ie%$ia has"a ha$e po$os a7os, e% e&

1erW, por ejemp&o, e& pro$e'ime%"a&ismo &a"i( has"a *ue e& C('io 1ro$esa& Ci#i&

'e :? e%"rara e% #ie%$ia e% :. La Es$ue&a 'e &a e+6esis, *ue era $omo

"am)i6% se &e 'e%omi%( a& per2o'o 'e& pro$e'ime%"a&ismo, $o)ra "ama7a

impor"a%$ia por su $u&"o a)so&u"o a& "e+"o 'e &a &ey y &o *ue 6& si%ii$a)a, por &o

*ue %a'ie po'2a sa&ir m4s a&&4 'e &os &2mi"es 'e &a pa&a)ra 'e &a &ey para es"u'iar 

u%a i%s"i"u$i(% jur2'i$a, a$u'ir a& ser#i$io 'e jus"i$ia, 'ee%'erse e% jui$io o

se%"e%$iar u% $aso $o%$re"o, seW% $orrespo%'a.

28

Page 37: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 37/168

E& mo"or 'e& pro$e'ime%"a&ismo ue si% 'u'a &a Re#o&u$i(% ra%$esa, y &a

i%&ue%$ia 'e sus pri%$ipios, $o%*uis"a'os a& raor 'e &a &u$ha. La mayor 

ma%ies"a$i(% pro$esa& 'e Europa e% e& si&o I se $o%so&i'( e% : $o% &a

pu)&i$a$i(% 'e& (ode 'e Bo%apar"e *ue 'iera paso a a*ue&&a i'ea 'e *ue s(&o &a

&ey 'a)a #i'a a &a reso&u$i(% 'e& jue! a "ra#6s 'e u%a 'i&u$i'a$i(% si&o2s"i$a

#er"i'a a& $aso $o%$re"o.

La i%&ue%$ia 'e &a &eis&a$i(% ra%$esa ue 'ei%i"i#a e% A&ema%ia, o&a%'a,

B6&i$a, Espa7a y so)re "o'o e% I"a&ia, a& pu%"o "a& *ue #ie%'o %a'a m4s *ue e&

"e+"o 'e &a &ey &a pro'u$$i(% $ie%"2i$a era pr4$"i$ame%"e i%e+is"e%"e, so&ame%"e

e+is"2a% "ra)ajos repe"i"i#os 'e &a &e"ra 'e &a &ey ora%i!a'a 'e u%a u o"ra orma

para su es"u'io, por &o *ue %o se e%se7a)a 'ere$ho pro$esa& si%o pro$e'imie%"os

a%e+os 'e &a &eis&a$i(% sus"a%"i#a. Se $o%o$2a &a &ey y s(&o eso.

E& o$aso 'e es"e per2o'o se #io a#ore$i'o $o% a&u%os "ra)ajos *ue "raspasaro%

&as ro%"eras e+e6"i$as 'e &a &ey "oma%'o e% $ue%"a e&eme%"os $ompara"i#os y

 jurispru'e%$ia&es e% e& es"u'io 'e &as i%s"i"u$io%es %o s(&o pro$esa&es si%o

 jur2'i$as e% e%era&. Era% ya &os primeros a"is)os 'e u%a 'iere%"e orma 'e #er e&

'ere$ho, 'e es"u'iar&o y ap&i$ar&o, $o% ra!o%amie%"o y 4%imo 'e ha$er&o m4s

or'e%a'o y W"i&, era% pues, &os a&)ores 'e &a 6po$a $ie%"ii$is"a, *ue 'iere%$iar2a

e& pro$e'ime%"a&ismo 5e+e6"i$o3 'e& pro$esa&ismo 5$ie%"2i$o3.

1ro$esa&ismo Cie%"2i$o/ Es ma"eria 'e $o%"ro#ersia e& 6%esis 'e es"a $orrie%"e

'o$"ri%a&, :@ es e& a7o *ue &os au"ores $oi%$i'e% *ue apare$i(, a7o e% *ue se

pu)&i$a e& $6&e)re &i)ro 'e OSHAR VbN BcLOK [&a teora de las excepciones

 procesales % los presupuestos procesales^, O)ra *ue orii%a u% re#ue&o $ie%"2i$o

pro$esa& a& i%'i$ar a& 1ro$eso $omo u%a re&a$i(% jur2'i$a y *ue se 'esarro&&a

paso a paso, se orii%a% &os siuie%"es $am)ios/ a3 U% 'ere$ho pro$esa&

i%'epe%'ie%"e. )3 E& e+ame% 'e &os $o%$ep"os primor'ia&es pro$esa&es y $3 E&

Na$imie%"o 'e &a Teor2a 'e& Dere$ho 1ro$esa&.

2

Page 38: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 38/168

Cua%'o se airm( *ue e& 'ere$ho pro$esa& "a& y $omo &o $o%o$emos ahora, i%i$ia

'e &a o)ra 'e BcLOK, pero %o se pre"e%'e 'e$ir *ue 6s"e sea e& $rea'or 'e&

Dere$ho 1ro$esa&, ya *ue 6s"e $omo &o hemos #is"o a%"eriorme%"e, e+is"2a 'es'e

mu$h2simo a%"es *ue 6&. Lo *ue si *ue'a e% $&aro es *ue e& 'ere$ho pro$esa& a

ra2! 'e& surimie%"o 'e es"a o)ra, "oma u% ra% empuje y %a$e% e% es"e &apso

u%a ra% $a%"i'a' 'e o)ras 'e e+$e&e%"e $a&i'a'.

Si e& 'ere$ho pro$esa& ra!o%a'a y jus"ii$a'ame%"e "ie%e au"o%om2a, si &a

&eis&a$i(% pro$esa& $o'ii$a'a 5sis"em4"i$a3 ha &&ea'o a %o"a)&es %i#e&es

e#o&u"i#os $o%"empor4%eos, si e& $o%o$imie%"o pro$esa& es "a% #as"o, $omp&ejo y

$ie%"2i$o, es ra$ias a& mo#imie%"o $ie%"ii$is"a 'e& pro$eso -pro$esa&ismo

$ie%"2i$o-, *ue %o es si%o &a "e%'e%$ia 'o$"ri%a& 'e e%era$i(% %orma"i#a %a$i'a

y 'esarro&&a'a e% A&ema%ia e I"a&ia orja'ora 'e au'a y pe%e"ra%"e "eori!a$i(%

'e& pro$eso.

Si e& $ie%"ii$ismo pro$esa& o sis"em4"i$a $o%s"ru$"i#is"a: %o imp&i$a si%o i%"e%sos

es"u'ios 'e& pro$eso $o% &a mira 'e or'e%ar&o 5sis"ema"i!ar&o3, mejorar&o para

ha$er&o $a'a #e! m4s W"i&, es &(i$o e%"e%'er *ue se 'esarro&&( e% )ase a&

pe%samie%"o 'o$"ri%ario pro$esa& *ue e+po%2a su $o%"e%i'o e% "eor2as y

opi%io%es so)re i%s"i"u$io%es, pri%$ipios, u%'ame%"os y iuras pro$esa&es, es as2

*ue &a a$$i(% es &a i%s"i"u$i(% pro$esa& e% ra!(% a &a $ua& %o s(&o se 'a orie% a&

$ie%"ii$ismo, si%o a& 'ere$ho pro$esa& mismo $o% au"o%om2a 'e &a ma"eria

sus"a%"i#a, y es"o %o se pue'e apre$iar si%o remo%"4%'o%os a &as 'os ra%'es

es$ue&as pro$esa&es europeas, &a a&ema%a y &a i"a&ia%a.

Se "ie%e reis"ra'o e& pu%"o i%i$ia& 'e& $ie%"ii$ismo pro$esa& e% &a Es$ue&a

 A&ema%a, propiame%"e e% &a po&6mi$a Ki%'s$hei'>F"her 5:@:M3 so)re &a

actio roma%a, pos"eriorme%"e ma%ies"a'a e% &os es"u'ios 'e OsJar Vo% BF&o

5:@3 so)re &as e+$ep$io%es y &os presupues"os pro$esa&es y as2 su$esi#ame%"e

$ir$u&a &a %u"ri'a $o%$urre%$ia 'e $ie%"2i$os a&ema%es 5Hh&er, Dee%Jo&), Sauer,

1! BERIZONCE, Ro)er"o O., erec"o procesal civil actual , A)e&e'o1erro", Bue%os Aires, :, pp. M y

.

3!

Page 39: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 39/168

ames Go&'s$mi'", Ka$h, Rose%)er, e"$6"era3 *ue hi$iero% 'e& pro$eso a&em4%

u%o sumame%"e $rea"i#o, &W$i'o y pre$iso. E% $am)io &a Es$ue&a I"a&ia%a "oma

posi$i(% e% &a his"oria 'e& 'ere$ho pro$esa& $omo $&asii$a$i(% jur2'i$a au"(%oma,

'4%'o&e %a$imie%"o, seW% &a 'o$"ri%a "ra'i$io%a&, $o% &a m2"i$a 1ro&usi(% 'e

Chio#e%'a 5:3 so)re &a a$$i(% e% e& sis"ema 'e &os 'ere$hos, $o%"i%ua%'o

m4s a'e&a%"e ma%4%imos po%e%"es 'e &a #isi(% $ie%"2i$a pro$esa& i"a&ia%a

5Ca&ama%'rei, Car%e&u""i, Re'e%"i, Sa""a, Ro$$o, e"$6"era3, $ara$"eri!a'a por su

$4&i'a &a"i%i'a' *ue 'ei%i"i#ame%"e i%&uy( $o% mayor uer!a %ues"ro pro$eso -

&a"i%oameri$a%o- *ue &a r2a e+presi(% "eu"o%a.

Los es"u'ios pro$esa&es $ie%"ii$is"as %o ser2a% "a&es si% &a $o%$urre%$ia 'e&

m6"o'o sis"em4"i$o, es m4s, %o ha)r2a #a&or e% u% or'e%amie%"o %orma"i#o

$o'ii$a'o si 'e 6& %o se a'#ier"e sis"ema"i$i'a'. 1ero %o W%i$ame%"e e& sis"ema

es"4 prese%"e e% &a &eis&a$i(% -&o *ue %os i%'u$e a u%a jurispru'e%$ia

sis"em4"i$a-, si a&o pre$isame%"e apor"( e& $ie%"ii$ismo pro$esa& es *ue &a

'o$"ri%a "am)i6% 'ema%'a ser sis"6mi$a, y es *ue 'e e&&o %o se pue'e es$apar si

se *uiere u"i&i'a'. Correspo%'e e%"o%$es i'e%"ii$ar es"a e"apa, "am)i6%, e% ra!(%

a& m6"o'o 'e& *ue se #a&e y por e& *ue e+is"e -'e$imos ["am)i6%^ por*ue &a

e"apa pre$e'e%"e, e& pro$e'ime%"a&ismo, %o es si%o $o%se$ue%$ia 'e& m6"o'o

e+e6"i$o $omo ya ue #is"o.

Bie% se pue'e 'e$ir *ue e& $ie%"ii$ismo a)ria e& pro$eso 'e %ues"ros '2as, "o'a

#e! *ue &a i%"e&e$"ua&i'a' -ue%"e 'e $ie%"ii$i'a'- *ue empuja su $omp&ejo

a%'amiaje %o a)a%'o%ar4 %u%$a su u%$i(% 'e mejorar e& pro$eso a'ap"4%'o&o a

&a rea&i'a', por*ue a& ser &a $ie%$ia pro$esa&, $omo &a 'e& 'ere$ho mismo,

simp&eme%"e $rea$i(% huma%a, %o e+is"e o"ra orma 'e $ui'ar&a y op"imi!ar&a *ue

a )ase 'e a*ue&&o *ue &a hi!o/ &a i%"e&ie%$ia huma%a, *ue 'e#e&( e% e&

$ie%"ii$ismo *ue e& 'ere$ho s(&o se pue'e apre%'er, e%se7ar, emp&ear y

op"imi!ar a "ra#6s 'e &a i%#es"ia$i(% jur2'i$a.

E& paso i%me'ia"o a& pro$esa&ismo $ie%"2i$o o sis"em4"i$a $o%s"ru$"i#is"a es e&

ei$ie%"ismo pro$esa& *ue $o)ra impu&so a par"ir 'e &a sis"ema"i!a$i(% pro$esa&

31

Page 40: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 40/168

ma"eria&i!a'a e% &os pri%$ipa&es $('ios europeos 5aus"ria$o, a&em4%, i"a&ia%o3 y

&ueo e% &os ameri$a%os 5are%"i%o, $o&om)ia%o, uruuayo, perua%o3 #ie%"es. La

prese%$ia 'e %ue#os m6"o'os 5emp2ri$o'e'u$"i#o e his"(ri$o$ompara"i#o,

par"i$u&arme%"e e+pues"os por De%"i, As$are&&i, Cou"ure y e& e%ia& $ompara"is"a

>auro Cappe&&e""i3 $o%ju%$io%a'os a u%a )ase sis"em4"i$o$o%$ep"ua& *ue

e%o$aro% u%a %ue#a #isi(% 'e& pro$eso e+pues"o e% e& es$e%ario $o%s"i"u$io%a&

*ue a su #e! "ras&u$e &a e+ie%$ia 'e a"e%$i(% a pau"as so$ia&es rea&es *ue

po%e% a &a &u! pro$esa& "emas reere%"es a u% ser#i$io 'e jus"i$ia m4s a$$esi)&e,

a'e$ua'o y me%os $os"oso *ue propor$io%e seuri'a' y &ea&i'a' si% 'es$ui'ar 

&os #a&ores 'e &i)er"a' i%'i#i'ua& y jus"i$ia so$ia&.

Las ra%'es "e%'e%$ias e#o&u"i#as 'e& 'ere$ho pro$esa& se a$e%"uaro% e% e&

or'e% $o%s"i"u$io%a&, so$ia& y "ra%s%a$io%a& 'e& pro$eso, se7a&a Beri!o%$e::, *ue

[e% u%a primera e"apa se $e%"r( e& i%"er6s e% e& 'e)a"e so)re &os o)s"4$u&os

e$o%(mi$os, &os $os"os 'e& pro$eso y e& sis"ema 'e asis"e%$ia jur2'i$a a &os

po)res &ueo se o$a&i!( &a 'ee%sa 'e &os i%"ereses $o&e$"i#os o 'iusos, para

superar &os o)s"4$u&os ora%i!a"i#os espe$ia&me%"e e% re&a$i(% a &os

$o%sumi'ores y usuarios y, por W&"imo, $omo $o%$re$i(% 'e "o'o &o a%"erior, &a

$o%$ep$i(% 'e u% #as"o prorama 'e reormas 'e& u%$io%amie%"o 'e& sis"ema

 ju'i$ia& y m4s e%6ri$ame%"e 'e& apara"o 'e jus"i$ia. Empe7o 'e ra%'iosas

proye$$io%es e%"re $uyos i%es, e%"re o"ros, se 'es"a$a%/ :3 e& 'e a'op"ar 

pro$e'imie%"os m4s a$$esi)&es e% $ua%"o m4s simp&es y ra$io%a&es, m4s

e$o%(mi$os, ei$ie%"es y espe$ia&i!a'os para $ier"o "ipo 'e $o%"ro#ersias ?3 e& 'e

promo#er y ha$er a$$esi)&e u% "ipo 'e jus"i$ia 'iere%$ia'a, 'ei%i'o $omo

\$oe+is"e%$ia&] 3 e& 'e some"er &a a$"i#i'a' pW)&i$a a ormas, a me%u'o %ue#as y

'e $ua&*uier ma%era m4s e%sa%$ha'as y a$$esi)&es, 'e $o%"ro& y, e% e%era&, 'e

$rear ormas 'e jus"i$ia m4s a$$esi)&es e% $ua%"o m4s 'es$e%"ra&i!a'as y

\par"i$ipa"orias]. Es as2 $omo se es"u'ia% &os me'ios a&"er%a"i#os para &a

11 BERIZONCE, Ro)er"o O., erec"o procesal civil actual , A)e&e'o1erro", Bue%os Aires, :, pp. :: y

:?.

32

Page 41: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 41/168

reso&u$i(% 'e $o%&i$"os, &os pro$e'imie%"os y (ra%os espe$ia&es para a"e%'er 

&i"iios 'e par"i$u&ar \impor"a%$ia so$ia&], "ri)u%a&es para reso&#er asu%"os 'e

me%or $ua%"2a y 'e #e$i%'a', para &as 'ema%'as 'e &os $o%sumi'ores, &a "u"e&a

'e& am)ie%"e, &as "ra%sorma$io%es e% &a $o%'i$i(% 'e &os opera'ores, jue$es

5jue$es &eos, au+i&iares \$uasiproesio%a&es]3, a)oa'os espe$ia&i!a'os, e"$.^.

Los %ue#os es"u'ios 'e i%es 'e& si&o pasa'o $o%'ujero% 'e u% &a'o, ra$ias a&

a%4&isis his"(ri$o$ompara"i#o, a &a re#isi(% 'e &as i'eo&o2as y po&2"i$as

pro$esa&es, y 'e o"ro, ra$ias a& e%o*ue $o%s"i"u$io%a&, so$ia&, me"ai%'i#i'ua& y

"ra%s%a$io%a& 'e& pro$eso, a &as propues"as 'e jus"i$ia m4s ei$ie%"e. Ca'a u%a

'e es"as #er"ie%"es ha 'a'o orie% a& surimie%"o 'e u%a $orrie%"e pro$esa& *ue

e% e& $aso 'e &a primera se 'e%omi%a ara%"ismo y e% e& 'e &a seu%'a

ei$ie%"ismo. La $o%"raposi$i(% e%"re am)as ha 'a'o orie% a& mayor 'e)a"e

pro$esa& 'e es"os "iempos, a& *ue %os reerimos e% e& Cap2"u&o siuie%"e.

1ro$esa&ismo Germ4%i$o/ Des'e :@ a ::, $uyo a$o%"e$imie%"o impor"a%"e

es &a primera uerra >u%'ia& *ue para&i!a &as i%#es"ia$io%es $ie%"2i$as, si%

em)aro "ra%s$urre *ue se &e 'e%omi%a $omo perio'o 'e oro 'e& pro$esa&ismo

erm4%i$o.

  1ro$esa&ismo I"a&ia%o/ uris"as impor"a%"es e+is"iero% e% es"e perio'o *uie%es

'i#u&a% &as 'o$"ri%as pro$esa&es A&ema%as a &os *ue me%$io%amos/

LUDOVICO >ORTARA 5::M3. 1u)&i$a u% $ome%"ario 'e& C('io y 'e &as

Leyes 'e& pro$e'imie%"o $i#i&, 'e arraio $ie%"2i$o *ue a'e&a%"a a su "iempo

"ra"a%'o "emas 'e juris'i$$i(% y ar)i"raje, i%$orpora%'o "am)i6% u% ma%ua& 'e&

pro$eso $i#i&.

GIUSE11E CIOVENDA 5:M?:M3. Como u%'a'or 'e& pro$esa&ismo Italiano

e% : &ey( su 'iser"a$i(% 'e& 1ro$esa&ismo I"a&ia%o 'e &a a$$i(% e% e& sis"ema

'e &os 'ere$hos, 'a%'o i%i$io a& $urso a$a'6mi$o 'e ese a7o e% Bo&o%ia.

33

Page 42: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 42/168

1IERO CALA>ANDREI 5::@3. Sus Es"u'ios so)re e& pro$eso Ci#i& uero%

re$opi&a'os e% seis #o&Wme%es, &os $ua&es 'e%omi%( [ Instituciones del derec"o

+rocesal (ivil ̂.

  1ro$esa&ismo I)ero Ameri$a%o/ :: ue e& i%i$io proresi#o e% "o'os &os

pa2ses 'e La"i%oam6ri$a a $uyos %om)ramos y so%/ 

$n 4uenos ;ires < ;rgentina: tene!os a UGO ALSINA. $o% su o)ra [Tra"a'o

"e(ri$o 1r4$"i$o 'e& Dere$ho 1ro$esa& Ci#i& y $omer$ia&^, "am)i6% a EDUARDO B.

CARLOS $uya $rea$i(% es [I%"ro'u$$i(% a& es"u'io 'e& Dere$ho 1ro$esa&^.

$n 4rasil encontra!os : a AL0REDO BUZAID. $o% &a o)ra [A$$i(% 'e$&ara"i#a e%

e& 'ere$ho 1ro$esa& Brasi&e7o^.

$n =>xico: pa2s 'o%'e e& pro$esa&ismo La"i%oameri$a%o "u#o m4s aue por &a

'i#ersi'a' 'e sus "ra"a'is"as $omo/ EDUARDO 1ALLARES 1ORTILLA. y sus

"ra)ajos [Tra"a'o 'e &os I%"er'i$"os, 'ere$ho 1ro$esa& Ci#i& ,̂ Di$$io%ario 'e

Dere$ho 1ro$esa& Ci#i&, o"ro pro$esa&is"a es OS OVALLE 0AVELA. $o% [Teor2a

Ge%era& 'e& 1ro$eso^, CARLOS ARELLANO GARC;A. y su [Teor2a Ge%era& 'e&

1ro$eso^, a'em4s 'e CARLOS CORTES 0IGUEROA. [I%"ro'u$$i(% a &a "eor2a

e%era& 'e& 1ro$eso^ y por u&"imo CI1RIANO G8>EZ LARA. [I%"ro'u$$i(% a&

Dere$ho 1ro$esa&^.

A3ores -e$ 3e!s'2,e!o -e $' Es)(e$' '$e2'!' ' $' eor5' -e $' ')),1!: Vo!

B@$o* ?$er* De4e!o$b* P$os"* ')?

Co%s"i"ui'a &a po&6mi$a Ki%'s$hei'>F"her $omo e& a%"e$e'e%"e m4s

so)resa&ie%"e 'e& 'ere$ho pro$esa&, &os esuer!os 'e juris"as a&ema%es %o

"ar'aro% mu$ho e% ma%ies"arse as2 apare$e e% :@ e& &i)ro &a teora de las

excepciones procesales % los presupuestos procesales, )ajo &a au"or2a 'e Os$ar 

34

Page 43: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 43/168

Vo% BF&o:?, e& e%io a&em4% $rea'or 'e &a "eor2a 'e &os presupues"os

pro$esa&es, *ue sus"e%"a *ue &a a$$i(% $omo 'ere$ho su)je"i#o a%"erior a& jui$io

simp&eme%"e %o e+is"e, pues"o *ue &o *ue e+is"e es e& 'ere$ho a o)"e%er u%a

se%"e%$ia jus"a *ue %a$e so&ame%"e $o% &a 'ema%'a, a%"es 'e e&&a %o e+is"e.

Es"e $ri"erio *ue seW% Chio#e%'a m4s *ue u%a "eor2a 'e &a a$$i(% es &a

%ea$i(% 'e &a a$$i(% y 'e& mismo 'ere$ho su)je"i#o, a pesar 'e "e%er 

pos"eriores a'hesio%es e% &as o)ras 'e Hh&er y Dee%Jo&) $o% $ier"as

#aria$io%es, %o a&$a%!( e& mere$imie%"o *ue &oraro% &os o"ros apor"es 'e su

au"or a& 'ere$ho pro$esa&.

1os"eriorme%"e $o% ose Hh&er : &a a$$i(% a'*uiere u%a %ue#a par"i$u&ari'a' e%

su $o%$ep$i(%/ $omo ema%a$i(% 'e &os 'ere$hos 'e &a perso%a&i'a'. Dei%2a

Hh&er &a a$$i(% $omo &a a$u&"a' *ue es"4 $ompre%'i'a e% e& 'ere$ho a &a

i%"eri'a' 'e &a propia perso%a&i'a', 'e 'ar #i'a a &a 'ema%'a ju'i$ia&.

Es"a 'ei%i$i(% "u#o a$oi'a e% &iera propor$i(% e% ames Go&'s$hmi'" e%"re &os

a&ema%es, 0air6% Gui&&e% e%"re &os espa7o&es y Cou"ure e%"re &os

&a"i%oameri$a%os pero Pes o %o a$er"a'a &a 'ei%i$i(% 'e Hh&erQ U% ra% se$"or 

'e &a 'o$"ri%a, y $o% ra!(%, ha 'esmere$i'o e& $o%si'erar a &a a$$i(% $omo u%

'ere$ho i%'i#i'ua& e*uipara)&e a& 'e a%'ar, $omo se7a&a)a e& propio Hh&er,

'e)i'o a *ue hiper"roia e& mar$o 'e &a $o%$ep$i(% a)s"ra$"a 'e &a a$$i(%. As2

au%*ue hoy e% '2a e& esuer!o 'e Hh&er %o se #ea re&eja'o e% &as $o%$ep$io%es

$o%"empor4%eas 'e &a a$$i(%, si% 'u'a ha si'o u% mo"or para i%"e%sii$ar 

i%#es"ia$io%es e% "or%o a &a a$$i(%.

12 OsJar Vo% BF&o, 5:M:M3, proesor e% ei'e&)er, Giesse%, TF)i%e% y Leip!i, supe%samie%"o a "ra#6s 'e su &i)ro &a teora de las excepciones procesales % los presupuestos procesales

5ie le"re von den +roesseinreden und die +roessvoraussetungen, Giesse% :@3 *ue'(perpe"ua'o )ajo e& se&&o 'e &a pa&a)ra u%'ame%"a& *ue ames Go&'s$hmi'" ra)( e% &a his"oria 'e&

'ere$ho pro$esa& e% a"e%$i(% a *ue %ues"ro au"or 'i( i%i$io a& pro$esa&ismo mo'er%o o a &a $rea$i(% -e% pa&a)ras 'e . Go&'s$hmi'"- 'e u%a $ie%$ia $o%s"ru$"i#a 'e& pro$eso.

13 ose Hh&er 5:::3, proesor e% KFr!)uro y e% Ber&i%, su o)ra "raspas( &os par4me"ros 'e &a$ie%$ia 'e& 'ere$ho y 'e &a i&oso2a por su i%$&i%a$i(% a &o ar"2s"i$o, so)re "o'o &a poes2a y &a$omposi$i(%.

35

Page 44: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 44/168

 Arri)a'o e& a7o :MM Dee%Jo&) e%"ie%'e &a a$$i(% $omo u%a a$u&"a'

a)s"ra$"a o a&o m4s *ue e& 'ere$ho *ue "riu%a. I%i$ia&me%"e e& juris"a a&em4%

a&u'i'o 'ei%i( &a a$$i(%, y ue e& primero e% ha$er&o as2, $omo u% 'ere$ho

pW)&i$o su)je"i#o $orrespo%'ie%"e a "o'o e& *ue 'e )ue%a e $rea "e%er ra!(% para

ser o2'o e% jui$io y o)&iar a& a'#ersario a perso%arse e% e& jui$io. De es"a

'ei%i$i(% &ame%"a)&eme%"e su au"or se 'esis"i( pos"eriorme%"e, preirie%'o &a

se7a&a'a e% primera opor"u%i'a', "a& #e! %o "om( e% $ue%"a *ue 'e)i( i%"erar 

am)as 'ei%i$io%es. A& a7o siuie%"e es"a posi$i(% 'e Dee%Jo&) es a$ep"a'a e%

e& "ra)ajo &a discusi3n del concepto de acci3n, $uya au"or2a $orrespo%'e a 1&os!

*uie% ra"ii$a e& $ar4$"er pW)&i$o 'e &a a$$i(%, &a $ua& era $o%si'era'a $o%orme ya

Dee%Jo&) &o ha)2a e+pues"o, a)s"ra$"a, por*ue es"4 orie%"a'a a o)"e%er 

se%"e%$ia i%'epe%'ie%"eme%"e 'e *ue si *uie% "e%2a e& 'ere$ho 'e a$$i(% "e%a o

%o 'ere$ho su)je"i#o pri#a'o. La "esis 'e Dee%Jo&) y 1&os! %o "u#o a$ep"a$i(%

i%me'ia"a m4s a& $o%"rario ue o)je"o 'e se#eras $r2"i$as e% e& se%"i'o 'e *ue por 

e&&o se 'ee%'2a e& 'ere$ho 'e *uie% %o "e%2a ra!(% pero e& "iempo se e%$ar( 'e

asi%ar&e mere$imie%"o por*ue a %o mu$ho "iempo se $o%#ir"i( e% e& u%'ame%"o

'e &a "eor2a 'e &a a$$i(% $omo 'ere$ho a)s"ra$"o.

Co%si'era'a &a a$$i(% $omo u% 'ere$ho a)s"ra$"o #a "oma%'o $uerpo &a

prese%$ia 'e A'o&o Ka$h *uie% siuie%'o &os pasos 'e >F"her, $o%si'er( &a

a$$i(% $omo u% 'ere$ho *ue se 'irie a &a #e! $o%"ra e& Es"a'o y $o%"ra e&

a'#ersario $o%"ra e& Es"a'o para *ue &e $o%$e'a "u"e&a jur2'i$a y $o%"ra e&

a'#ersario para *ue &a sopor"e o &e 'e $ump&imie%"o. E& pe%samie%"o 'e Ka$h,

*ue 'ei%i( &a a$$i(% $omo e& 'ere$ho 'e a*ue& a *uie% &e es 'e)i'a &a "u"e&a

 jur2'i$a, "u#o 'os e"apas e% "or%o a &a a$$i(% &a primera, $o%$i)i( e& 'ere$ho

$o%$re"o 'e &a a$$i(% y por e&&o es"a)a a&eja'a 'e &as posi$io%es *ue sos"e%2a% &a

au"o%om2a 'e &a a$$i(%, y &a seu%'a e% &a *ue a)a%'o%a &a $o%$ep$i(%

pre$e'e%"e pues re$o%o$e e% su >a%ua& 5:3 *ue &a pre"e%si(% 'e &a "u"e&a

 jur2'i$a %o es u%a u%$i(% 'e& 'ere$ho su)je"i#o &a pre"e%si(% 'e &a "u"e&a jur2'i$a

es e& me'io *ue permi"e ha$er #a&er e& 'ere$ho, pero %o es e& 'ere$ho mismo.

36

Page 45: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 45/168

Ka$h: %o asi%( u% 'esarro&&o a&e%"a'or a &a au"o%om2a 'e &a a$$i(% por*ue a&

$o%$e)ir &a a$$i(% $omo 'ere$ho a &a "u"e&a jur2'i$a aW% $o%"i%ua)a $o% &a "esis

'e& pre'omi%io 'e& i%"er6s i%'i#i'ua& so)re e& i%"er6s pW)&i$o pero 'io u%a ra%

ru"a a seuir a& ha$er %o"ar &as i%$ompa"i)i&i'a'es 'e &a pre"e%si(% e% e& 'ere$ho

a&em4% 5anspruc"3 $o% &a actio  roma%a &o *ue m4s "ar'e ser2a &a ue%"e 'e

so&i'e! 'e &a au"o%om2a 'e &a a$$i(%.

1ero e& pe%samie%"o pro$esa& a&em4% %o se re'u$e a es"os au"ores, pues si )ie%

&a a$$i(% %o ue $e%"ro 'e a"e%$i(% 'e o"ros pro$esa&is"as e& 'esarro&&o 'e o"ros

i%s"i"u"os pro$esa&es #i%$u&a'os es"re$hame%"e a &a $o%$ep$i(% 'e &a a$$i(% ue

muy pro&2i$o, as2 se 'espre%'e 'e &os "ra)ajos 'e S"ei% :, Go&'s$hmi'":@  y

Rosem)er:M.

 

=. SISTEMAS PROCESALES

14 A'o& Ka$h 5::@3, proesor e% Leip!i, su apor"e a &a $ie%$ia 'e& 'ere$ho pro$esa&, *ue ue'e"ermi%a%"e para e& proreso 'e &a misma, "u#o e% &a o)ra 'e Chio#e%'a &a puer"a 'e sa&i'a a& mu%'o*ue &e permi"i( a&$a%!ar 'iusi(% y pres"iio propor$io%a&es a su u"i&i'a', pues $o% pos"eriori'a' %o hayes"u'ioso serio 'e %ues"ra $ie%$ia *ue "ra"a%'o u% i%s"i"u"o, u%'ame%"o o pri%$ipio pro$esa&es 'eje a u%&a'o e& pe%samie%"o 'e Ka$h.

15 0e'eri$o S"ei% 5:@:?3, proesor e% Leip!i y TF)i%e%, 'is$2pu&o 'e Ka$h.

16 ames Go&'s$hmi'" 5:M:3, proesor e% Ber&2%, su ar'ua &a)or a$a'6mi$a &e permi"i( 'i$"ar

$o%ere%$ias y $ursos e% &as U%i#ersi'a'es 'e &as $iu'a'es m4s impor"a%"es 'e Espa7a 5>a'ri',Bar$e&o%a, Va&e%$ia, Ze#i&&a, Zarao!a3, 'e ah2 *ue $o%"amos $o% "ra'u$$io%es 'e sus impor"a%"es

o)ras a %ues"ro i'ioma, so)re "o'o e% ma"eria pro$esa&.

17 Leo Rosem)er, proesor e% Giesse% y >F%i$h, a m4s 'e sus u%'ame%"a&es o)ras "ie%e e& m6ri"o

'e ha)er $o%'u$i'o, a &a p&6ya'e 'e pro$esa&is"as a&ema%es 'e su "iempo, %ue#os #a&iosos i%"e&e$"os$omo &os 'e E'uar'o B"i$her, 0ri" Baur, Auus" Be""erma%% y Ru'o& LuJes, *ue si )ie% %o i%"era% ese$o%ju%"o 'ora'o 'e $&4si$os maes"ros a&ema%es 'e &a $ie%$ia 'e& pro$eso.

37

Page 46: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 46/168

Se e%"ie%'e por sis"ema e& $o%ju%"o 'e re&as y pri%$ipios so)re u%a 'e"ermi%a'a

ma"eria, &os $ua&es se re&a$io%a% e%"re s2 'e ma%era $ohere%"e orma%'o u% so&o

$uerpo.

E% ma"eria pro$esa& e+is"e% "res ra%'es sis"emas, &os $ua&es so%/

  E& Sis"ema 1ro$esa& Disposi"i#o o A$usa"orio/ E& impu&so pro$esa& se 'a por &as

par"es *uie%es se a$u&"a% para para&i!ar o a$"i#ar e& pro$eso 'e"ermi%a%'o &os

"6rmi%os 'e& &i"iio por &os me'ios *ue 'esee%. 

La 6po$a a%"iua $ara$"eri!a'a por e& i%'i#i'ua&ismo y pare$e ser *ue era% &as

propias par"es *uie%es po'2a% 'ispo%er &i)reme%"e %o s(&o 'e& 'ere$ho e% 'is$usi(%

si%o "am)i6% 'e& m6"o'o para 'is$u"ir.

Es"e es e& m4s a%"iuo sis"ema *ue se a'e$ua a &a i'ea &(i$a 'e& pro$eso, $omo

e%(me%o jur2'i$o irrepe"i)&e *ue re&a$io%a a "res suje"os e% u%a re&a$i(% 'i%4mi$a.

  E& Sis"ema 1ro$esa& I%*uisi"i#o o A$"i#is"a/ E& pro$eso es impu&sa'o por e& jue!,

*uie% se impo%e u%$io%es *ue %o &e so% propias, per'ie%'o su impar$ia&i'a'.

E& Tri)u%a& 'e &a Sa%"a I%*uisi$i(% seria $omo orie% y ejemp&o 'e es"e sis"ema.

U% pri%$ipio i%*uisi"i#o pe$u&iar "e%'r2amos a*ue& *ue &e o"ora a& jue! &a u%$i(% 'e

i%#es"iar por "o'os &os me'ios &ea&es a su a&$a%$e si% %a'a *ue &o &imi"e.

 

Es"e sis"ema $omo $ara$"er2s"i$a m4s re&e#a%"e so% &os siuie%"es/

a3 E& pro$eso se pue'e i%i$iar por a$$i(%, 'e%u%$ia o 'e oi$io.

)3 E& impu&so pro$esa& es ee$"ua'o por e& jue!.

$3 E& a$usa'o 5o 'ema%'a'o3 'es'e u% i%i$io %o sa)e o *ui6% %i por *u6 se &o a$usa

5o 'ema%'a3.

'3 E& a$usa'o pue'e %o sa)er *ui6% es e& jue!.

e3 E& pro$eso es se$re"o, orii%4%'ose e& "orme%"o.

38

Page 47: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 47/168

 E& Sis"ema 1ro$esa& >i+"o/ La $o%"rarie'a' 'e &os 'os sis"emas a%"eriores, se ue

e*ui&i)ra%'o a "ra#6s 'e& "iempo $o% e& apor"e 'e &os pro$esa&is"as $o% %ue#as

"eor2as y $o%$ep$io%es.

Ta& i%&ue%$ia 'e& mo'e&o 'isposi"i#o y e& i%*uisi"i#o e% a&u%os $asos %o se pue'e

e#i"ar por &a e+is"e%$ia 'e re&as $o%"rarias e%"re s2, e& $('io pro$esa& perua%o es u%

ejemp&o 'e es"a si% ra!(%.

Es"e sis"ema mi+"o "oma a& es"a'o $omo eje 'e& sis"ema 'eja%'o a& hom)re por &o

*ue re2me%es "o"a&i"arios %orma% es"e pro$eso. 

E% e& 1erW, se usa u% sis"ema mi+"o e% e& pro$eso $i#i& y e& pro$eso pe%a& $o%

mar$a'a "e%'e%$ia i%*uisi"i#is"a.

6. CARACTERÍSTICAS DEL SISTEMA +URÍDICO

6.0. U!,-'-

E% $a'a Es"a'o o Na$i(% jur2'i$ame%"e ora%i!a'a e+is"e u% so&o or'e%amie%"o

o sis"ema jur2'i$o 'e mo'o *ue &as %ormas *ue reu&a% &a #i'a so$ia& 'e ese

Es"a'o $o%orma% u%a so&a u%i'a', e% $a'a Es"a'o so)era%o, e& or'e%amie%"o

 jur2'i$o *ue e% e& rie es u%o so&o y %o #arios. La u%i'a' pro#ie%e 'e &a

$ir$u%s"a%$ia 'e *ue "o'as sus %ormas e%$ue%"ra% u%'ame%"o 'e #a&i'e!, y su

orie% e% &a %orma jur2'i$a posi"i#a superior 'e& sis"ema, es"o es, e% &a respe$"i#a

Co%s"i"u$i(% 1o&2"i$a.

Es"o es para "o'os &os Es"a'os so)era%os "a%"o para &os *ue "ie%e% u%a

ora%i!a$i(% po&2"i$a d jur2'i$a 'e Es"a'o u%i"ario $omo para &os *ue "ie%e% u%a

ora%i!a$i(% po&2"i$a d jur2'i$a 'e Es"a'os e'era&es. La Co%s"i"u$i(% po&2"i$a es

&a %orma suprema 'e& sis"ema.

6.. L' Co?ere!),'

3

Page 48: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 48/168

Nos reeriremos a &a ause%$ia 'e $o%"ra'i$$io%es *ue es"e 'e)e prese%"ar,

si%ii$a *ue &as %ormas jur2'i$as per"e%e$ie%"es a u% 'e"ermi%a'o or'e%amie%"o

%o 'e)e% $o%"ra'e$irse e%"re s2, pero e% &a rea&i'a' 'a'a &as %umerosas %ormas

*ue e+is"e e% &a so$ie'a', "a&es $o%"ra'i$$io%es pue'e% prese%"arse

$o%si'era%'o *ue es"a #arie'a' 'e &eyes "ie%e% mu$hos ar"2$u&os, a es"os se &e

a7a'e 'e$re"os supremos. To'o es"o %os 'a &a i'ea 'e u%a i%me%sa $a%"i'a' 'e

%ormas e+is"e%"es, e% $o%se$ue%$ia %o es 'i2$i& *ue a& &eis&a'or se &e

i%"ro'u!$a% a&u%as %ormas $o%"ra'i$"orias, por e&&o e+is"e% pri%$ipios *ue

ayu'a% a superar es"as $o%"ra'i$$io%es $omo so% e& pri%$ipio 'e jerar*u2a 'e

%ormas, 'e "empora&i'a' y espe$ia&i'a', &os *ue e% resume% se7a&a% *ue para e&

$aso 'e $o%"ra'i$$i(% &a %orma jer4r*ui$ame%"e superior pre#a&e$e so)re &a

i%erior, &a pos"erior e% e& "iempo pre#a&e$e so)re &a a%"erior, y &a 'e $ar4$"er 

espe$ia& pre#a&e$e so)re &a e%era&.

6.. P$e!,(-

Tam)i6% se &e 'a &a $ara$"er2s"i$a 'e i%"eri'a', $o% e&&o *uiere 'e$ir *ue e&

or'e%amie%"o jur2'i$o $o%s"i"uye u% "o'o herm6"i$o, i%'i$a%'o a &a #e! *ue e% e&

mismo %o e+is"e% &au%as o #a$ios, si%o *ue "o'o $aso se sus$i"e e% &a #i'a

so$ia& se e%$ue%"ra reu&a'a 'e a&u%a orma e% e& or'e%amie%"o, 'e ah2 e&

%om)re o &a $ara$"er2s"i$a 'e p&e%i"u' 'e& or'e%amie%"o jur2'i$o.

ay *uie%es sos"ie%e% &o $o%"rario airma%'o *ue e& or'e%amie%"o %o $o%s"i"uye

u%a p&e%i"u' por *ue siempre se #a% a prese%"ar $ier"as si"ua$io%es e% &a #i'a

so$ia& *ue %o se e%$ue%"ra% reu&a'as, airma% por *ue es imposi)&e *ue e&

&eis&a'or, y e% e%era& &as au"ori'a'es *ue se e%$ara% 'e 'i$"ar %ormas

 jur2'i$as pue'a% pre#er "o'os &os $asos *ue pue'a% surir e% &a #i'a so$ia&. E%

resume% airma% *ue e% e& or'e%amie%"o jur2'i$o siempre e+is"e% #a$ios o

&au%as.

. CAR%CTER CIENTÍFICO DEL DERECHO PROCESAL

4!

Page 49: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 49/168

E& $ar4$"er me"o'o&(i$o y o)je"o 'e es"u'io ha$e 'e& 'ere$ho pro$esa& u%a $ie%$ia.

La es"ru$"ura "ri'ime%sio%a& he$ho, #a&or y %orma orma% e& $ar4$"er $ie%"2i$o 'e&

'ere$ho pro$esa&. A'em4s *ue $o%s"i"uye &a ese%$ia 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a&.

Toma%'o $omo orie% 'e& pro$eso e& $o%&i$"o 'e i%"ereses &os es"u'iosos 'e&

pro$esa&ismo $o% e& uso 'e& m6"o'o $ie%"2i$o "ie%e% &a misi(% 'e $rear %ue#as

ormas 'e so&u$i(% 'e $o%&i$"os a a#or 'e &orar &a pa! so$ia&.

 

. RELACIÓN DEL DERECHO PROCESAL CON OTRAS RAMAS

Co% e& Dere$ho Co%s"i"u$io%a&

La Co%s"i"u$i(% 'e& es"a'o es e& "ema 'e es"u'io 'ei%ie%'o su es"ru$"ura, re&as y

u%$i(% 'e sus (ra%os $omo e& 1o'er u'i$ia& $uya a$"i#i'a' 'e%"ro 'e& pro$eso es

ma"eria 'e es"u'io 'e& 'ere$ho pro$esa&.

Los 'ere$hos u%'ame%"a&es y &as ara%"2as $iu'a'a%as $o%sara'os e% &a

Co%s"i"u$i(% es a)or'a'o por e& Dere$ho Co%s"i"u$io%a&. Gara%"2as "a&es $omo &a

iua&'a' a%"e &a &ey, 'ere$ho 'e 'ee%sa a& 'e)i'o pro$eso a%"e jue$es &e2"imos y

$ompe"e%"es, &a $e&eri'a' ju'i$ia&, &a i%"a%i)i&i'a' 'e &a $osa ju!a'a, e"$., so% 'e

ap&i$a$i(% e% e& pro$eso.

Co% e& Dere$ho A'mi%is"ra"i#o

E& Dere$ho A'mi%is"ra"i#o se o$upa 'e& (ra%o a'mi%is"ra"i#o y su u%$i(%

a'mi%is"ra"i#a sus 'e$isio%es *ue 'ar4% &uar a &a a$"i#i'a' $o%"e%$ioso

a'mi%is"ra"i#a y &a i%"er#e%$i(% 'e& 1o'er u'i$ia&, e& 'ere$ho pro$esa& "ra"a 'e&

(ra%o juris'i$$io%a&, su u%$i(% ju'i$ia& y a'mi%is"ra"i#a.

7. LA SOCIALIZACIÓN DEL PROCESO CIVIL

41

Page 50: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 50/168

E& pu%"o 'e par"i'a 'e &a so$ia&i!a$i(% 'e& pro$eso ue e& "riu%o o imposi$i(% 'e &a

$ausa m4s jus"a, y es"o es"u#o prese%"e e% &os 'is"i%"os mome%"os y &uares 'e &a

his"oria 'e& pro$eso sea #is"o 'es'e e& 4%u&o 'e &a iua&'a' 'e &as par"es e% e&

pro$eso o 'e &a 'emo$ra"i!a$i(% 'e& pro$eso, es"e W&"imo par"i$u&arme%"e e% e&

co!!on la  %or"eameri$a%o:.

Las $o%$ep$io%es 'e &a propie'a' seW% sus mW&"ip&es #aria%"es a& i%&ujo 'e po&2"i$as

&i)era&is"as y so$ia&es ha% &&e#a'o es"e i%s"i"u"o 'e 'ere$ho pri#a'o a u% e%"or%o

ma"i!a'o 'e &o pW)&i$o o so$ia& *ue e%$ua'ra 'e)eres para su "i"u&ar e%$a%'i&a'os

por u% i%"er6s so$ia& o &a %o$i(% 'e )ie% $omW% mas "ar'e a$oi'a por &os

or'e%amie%"os $o%s"i"u$io%a&es:. E% e& 4m)i"o pro$esa& re%"e a& pro$eso e%"e%'i'o

$omo $osa pri#a'a 'e &as par"es, 'omi%a%"e 'e& si&o I, e& ma"i! 'e &o so$ia& o

pW)&i$o, $omo era 'e esperarse, "am)i6% "u#o puer"o a& $ua& arri)ar.

Los $am)ios so$ia&i!a%"es e% e& pro$eso $i#i& se hi$iero% %o"ar $o% &a prese%$ia 'e u%

 jue! $o% po'eres 'e 'ire$$i(% e impu&so pro$esa& $omo a"e%ua$i(% 'e &a ra'i$a&

ap&i$a$i(% 'e& pri%$ipio 'isposi"i#o $o%iura'or 'e& pro$eso $omo $osa 'e &as par"es

5ac"e der +arteien3, 'e& $ua& su $o&um%a #er"e)ra& ar"i$u&a'a por e& pri%$ipio 'e

i%i$ia"i#a pri#a'a 'e& pro$eso 5ne!o iudex sine actore3 y &a 'e"ermi%a$i(%, por &as

par"es, 'e& t"e!a decidendu!, %o per'i( #ie%$ia $omo sopor"e 'e &a es"ru$"ura 'e&

pro$eso.

Si% 'u'a &a $o%$ep$i(% so$ia& 'e& pro$eso "ie%e e% e& mo'e&o pro$esa& $i#i& aus"ria$o,

reu&a'o por &a ?ivilproessordnung  5:3, %o s(&o su e+presi(% posi"i#a i%i$ia& si%o

&a mayor e+posi$i(% 'e &a %o$i(% 'e pro$eso $omo u% i%s"i"u"o, a& me%os

18 C A11ELLETTI, >auro, $l proceso civil en el derec"o co!parado, Ejea, Bue%os Aires, :M, p. M.

1 E& ar"2$u&o M 'e &a Co%s"i"u$i(% se7a&a *ue e& 'ere$ho 'e propie'a', *ue es i%#io&a)&e y es"4ara%"i!a'o por e& Es"a'o, se ejer$e e% armo%2a $o% e& )ie% $omW% y 'e%"ro 'e &os &2mi"es 'e &a &ey.Si"ua$i(% 'is"i%"a es a*ue&&a 'e &a propie'a' e% &os Es"a'os $omu%is"as 'o%'e mues"ra %o so&ame%"e$er$e%a'a su 'ispo%i)i&i'a', si%o 'ram4"i$ame%"e mu"i&a'os &os o"ros 'ere$hos *ue &o $ompo%e%.

42

Page 51: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 51/168

"e(ri$ame%"e, para e& )ie%es"ar so$ia&?  5@o"l)"rtseinric"tung 3 &a i%&ue%$ia 'e es"e

mo'e&o pro$esa& ue 'e$isi#a e% a&u%os proye$"os &eis&a"i#os y e% &as

$o'ii$a$io%es a&ema%a e i"a&ia%a a par"ir 'e &as $ua&es &a proye$$i(% pu)&i$is"a 'e&

pro$eso ue re$ep$io%a'a por &os pa2ses 'e& civil la   'e Am6ri$a $o% mayor 

a$e%"ua$i(% 'es'e e& C('io 1ro$esa& Ci#i& >o'e&o para I)eroam6ri$a.

La ormu&a$i(% 'e &os 'ere$hos so$ia&es y 'e pri%$ipios $o%s"i"u$io%a&es e% ma"eria

so$ioe$o%(mi$a e% &a Co%s"i"u$i(% me+i$a%a 'e ::M, y m4s a'e&a%"e e% &a

Co%s"i"u$i(% 'e Keimar, es e& pu%"o 'e par"i'a %orma"i#o $o%s"i"u$io%a& 'e &a #isi(%

so$ia& 'e& 'ere$ho y por "a%"o 'e& pro$eso $i#i&. A par"ir 'e& ar"2$u&o :M 'e &a

Co%s"i"u$i(% 'e uer6"aro *ue, &ueo 'e prohi)ir &a au"o"u"e&a, se7a&a)a *ue [Los

Tri)u%a&es es"ar4% e+pe'i"os para a'mi%is"rar jus"i$ia e% &os p&a!os y "6rmi%os *ue

ije &a &ey su ser#i$io ser4 ra"ui"o, *ue'a%'o e% $o%se$ue%$ia, prohi)i'as &as $os"as

 ju'i$ia&es^, se "e%2a u% i%s"rume%"o u%'ame%"a& 'e a*ue&&os me$a%ismos y pri%$ipios

*ue a"e%'2a% a &orar u%a jus"i$ia a$$esi)&e, r4pi'a y ra"ui"a, por "a%"o *ue'(

aseura'a &a pro#e%ie%$ia $o%s"i"u$io%a& 'e& pro$eso so$ia&, o mejor 'e& pro$eso

ei$ie%"e, si se *uiere a"e%uar &a $ara i'eo&(i$a e% &a e+presi(% [so$ia&^.

E& pro$eso pas( a ser #is"o, e%"o%$es, ya %o 'es'e 4%u&os i%'i#i'ua&is"as, e% u%

e+"remo, y "o"a&i"arios, e% o"ro, si%o, 'es'e &as e+ie%$ias 'e u%a rea&i'a' por &a $ua&

e& propio 'ere$ho e+is"e, &a rea&i'a' so$ia&. = e% es"o, $ua%'o se a'#ier"e &a

"a%i)i&i!a$i(% 'e& pro$eso 'es'e &a &ey, %o se pue'e %ear *ue &a pau"a

'e"ermi%a%"e 'e $(mo se $ompre%'e e& pro$eso es &a i'eo&o2a, "ra'u$i'a e%

'e$isio%es y &i%eamie%"os po&2"i$os, *ue i%spira a& &eis&a'or, *ue e% e& $aso 'e u%

or'e%amie%"o so$ia&i!a%"e 'e &a jus"i$ia e#i'e%"eme%"e 'e)e o)e'e$er a u%a

i'eo&o2a *ue 'es$a%sa e% &as i'eas 'e 'emo$ra$ia y &i)er"a' a 'iere%$ia 'e &os

pro$esos i%'i#i'ua&is"as o "o"a&i"arios. De$2a Cou"ure?: *ue [e% e& 'ere$ho pro$esa&

$i#i& i%'i#i'ua&is"a, e& sis"ema es u% i%s"rume%"o 'e& hom)re e% e& 'ere$ho "o"a&i"ario,

e& hom)re es u% i%s"rume%"o 'e& sis"ema 593^, por eso es e+ie%$ia 'e jus"i$ia

2! C A11ELLETTI, >auro, +roceso, ideologas, sociedad, "ra'. 'e Sa%"iao Se%"2s >e&e%'o y Tom4s A.

Ba%!ha, Ejea, Bue%os Aires, :M, p. :.

43

Page 52: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 52/168

a)a%'o%ar "a%"o e& i%'i#i'ua&ismo $omo e& "o"a&i"arismo, am)os so% perju'i$ia&es e%

u% $o%"e+"o so$ia& e% *ue 'emo$ra$ia e iua&'a' $omu&a%. Es"a orie%"a$i(%, se7a&a

Or"e&&s Ramos??, se i%$orpora, [si% 'u'a, a &a $orrie%"e *ue, "e%ie%'o e% &a o)ra 'e

0ra%! H&ei% e& pu%"o 'e i%i$ia$i(% m4s 'es"a$a'o e% %ues"ra 6po$a, e% &os "iempos

re$ie%"es %o ha he$ho m4s *ue a$re$e%"ar su impor"a%$ia y peri&arse/ e& es"u'io 'e&

pro$eso $omo rea&i'a' so$ia&, pero %o $o% &a W%i$a i%a&i'a' 'e o)"e%er u%

$o%o$imie%"o "e(ri$o 'e& u%$io%amie%"o 'e he$ho 'e &a i%s"i"u$i(% pro$esa&, si%o

u%'ame%"a&me%"e para #a&orar si e& r6ime% jur2'i$o 'e a*ue&&a es a'e$ua'o a &os

i%es *ue 'e)e a&$a%!ar y si so% ee$"i#as para "o'as &as perso%as, $ua&*uiera sea su

$o%'i$i(%, &as ara%"2as *ue 5e% pri%$ipio3 supo%e &a e+is"e%$ia 'e &a juris'i$$i(% y 'e&

pro$eso, y, "ras esa #a&ora$i(%, para $o%iurar &os i%s"rume%"os apropia'os para u%

ajus"e m4s pere$"o e%"re %orma y rea&i'a' so$ia&^.

0i%a&me%"e, &a a'e$ua$i(% 'e& pro$eso $omo i%s"rume%"o- a u% o)je"o %o 'e)e ser 

e%"e%'i'a e% su "o"a&i'a' $omo u%a proye$$i(% a)so&u"a, pues sie%'o $ier"o *ue e&

pro$eso, $ua& i%s"rume%"o, asis"e o)e'ie%"e a& o)je"o a& *ue sir#e si% em)aro, %o

pasa 'esaper$i)i'o *ue "am)i6% e& i%s"rume%"o impo%e a su #e!, e% &a "6$%i$a 'e su

operar, a&u%as re&as 'e esa "6$%i$a, re&as *ue, 'i$e Cappe&&e"" i?, ['e)er4% por 

$ier"o ser siempre respe"uosas 'e &os i%es a &os $ua&es e& i%s"rume%"o ha 'e ser#ir,

pero *ue si% em)aro asumir4% e% s2 mismas, pres$i%'i6%'ose 'e& o)je"o a $uyo

ser#i$io es"4 e& i%s"rume%"o, u%a #a&i'e! propia, u%a propia ra$io%a&i'a' o %e$esi'a'

5au%*ue es"a sea re&a"i#a3^.

21 COUTURE, E'uar'o ., *ra%ectoria % destino del derec"o procesal civil "ispanoa!ericano- , e%

$studios de derec"o procesal civil &a constituci3n % el proceso civil, Le+is Ne+is, Bue%os Aires, ?,". I, pp. ?@?M.

22 ORTELLS R A>OS, >a%ue&, *(3digo tipo % re)or!a del proceso entre derec"o co!5n % derec"o

unin)or!e en ;!>rica &atina^, e% An *codice tipo- di procedura civile per l;!erica &atina, Ce'am,1a'ua, :, p. .

23 C A11ELLETTI, >auro, +roceso, ideologas, sociedad, "ra'. 'e Sa%"iao Se%"2s >e&e%'o y Tom4s A.

Ba%!ha, Ejea, Bue%os Aires, :M, pp. ??.

44

Page 53: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 53/168

0/. LOS PRINCIPIOS PROCESALES

No "o'o e& pro$eso es pW)&i$o, e& pri%$ipio 'e pu)&i$i'a' se re'u$e a &a 'is$usi(% 'e

&as prue)as a &a mo"i#a$i(% 'e& a&&o. y %a'ie Es"o %o *uiere 'e$ir *ue "o'o e& pro$eso

'e)e ser %e$esariame%"e pW)&i$o y *ue "o'a perso%a pue'a $o%o$er e% $ua&*uier 

mome%"o &os e+pe'ie%"es. 1ues perju'i$ar2a ra#eme%"e &a )ue%a mar$ha 'e &os

pro$eso, espe$ia&me%"e e% $asos pe%a&es. La pu)&i$i'a' se re'u$e a &a 'is$usi(% 'e

&as prue)as, a &a mo"i#a$i(% 'e& a&&o y a su pu)&i$a$i(%, $omo "am)i6% a &a

i%"er#e%$i(% 'e &as par"es y sus apo'era'os y a &a %o"ii$a$i(% 'e &as pro#i'e%$ias.

 Aho%'a%'o m4s e% e& "ema $o%#ie%e se7a&ar *ue %o es aje%o e% e& 'ere$ho

pro$esa&, $omo e% $ua&*uier $&asii$a$i(% jur2'i$a, *ue e& sis"ema a+io&(i$o 'e u%

or'e% %orma"i#o "oma $uerpo $o% e& $o%"e%i'o pri%$ipa&, *ue &os #a&ores se "ra'u$e%

e% pri%$ipios a%"es *ue e% 'isposi"i#os &ea&es, e% i%, *ue e& "eji'o 'e &o a+io&(i$o y

&o jur2'i$o se 'a ra$ias a &os pri%$ipios.

E& "6rmi%o pri%$ipio e% &a pro$esa&2s"i$a $i#i& se ha emp&ea'o e% 'iere%"es se%"i'os

as2, $omo e&eme%"os es"ru$"ura&es 'e& sis"ema pro$esa& 5e%"e%'i6%'ose &as

i%s"i"u$io%es pro$esa&es por pri%$ipios3, para reerir a &as pau"as 'e 'esarro&&o 'e& iter 

pro$e'ime%"a& 5v. gr. pri%$ipios 'isposi"i#o, 'e $o%"ra'i$$i(%, pro)a"orios, e"$.3, para

'is"i%uir &a i'eo&o2a pro$esa& asumi'a e% e& mo'e&o pro$esa& 5v.  gr.  pri%$ipios

'isposi"i#o, i%*uisi"i#o3, para reerir e& i%&ujo $o%s"i"u$io%a& 'e& pro$eso 5v. gr . pri%$ipio

u%'ame%"a&es 'e& pro$eso3, para so&#e%"ar u% sis"ema pro$esa& $i#i& $o'ii$a'o o

'o$"ri%a&, para i%'i$ar u%a e"apa e#o&u"i#a 'e& 'ere$ho pro$esa& 5v. gr. pri%$ipios 'e&

ei$ie%"ismo pro$esa&3, e"$. Co%#ie%e, e%"o%$es, 'i&u$i'ar u% $ri"erio $&asii$a"orio 'e

&os pri%$ipios pro$esa&es *ue permi"a e%se7ar u% pa%orama or'e%a'o 'e &os

mismos.

10.1. Clasificación de los principios del derecho procesal civil 

45

Page 54: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 54/168

So% 'i#ersos &os $ri"erios *ue &a 'o$"ri%a ha se%"a'o para $&asii$ar &os pri%$ipios

pro$esa&es as2, se "ie%e% e%"re es"os, &a a$"i#i'a' 'e &as par"es?, &os i%s"i"u"os

$ompo%e%"es 'e& pro$eso, &a es"ru$"ura 'e &a &ey pro$esa&, e& i%&ujo $o%s"i"u$io%a&

e% e& pro$eso, &as i%s"i"u$io%es *ue $ompre%'e% e& es"u'io 'e &a juris'i$$i(% $i#i&,

reu&a$io%es $o%s"i"u$io%a&es 'e"ermi%a%"es 'e& pro$eso, e% #i%$u&a$i(% 'ire$"a a

&a 'i#ersi'a' 'e "emas pro$esa&es *ue se es"u'ia%?, u%a #isi(% (%"i$a, 'e

espe$ii$i'a' i%s"rume%"a& y 'e u"i&i'a' pr4$"i$a 'e& pro$eso?@, &a $o%$ep$i(%

i'eo&(i$a 'e& pro$eso?M, &a u%'ame%"a&i'a' 'e& 'ere$ho pro$esa& y 'e&

pro$e'imie%"o?, &a 'is"i%$i(% e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o?, &a "ra'i$io%a&

prese%$ia 'e &os pri%$ipios o su %o#e'a' e% e& pro$eso, &a $o%s"i"u$io%a&i'a' 'e

&os pri%$ipios 'e& pro$eso $i#i& 5reere%"es a& o)je"o 'e& pro$eso, su 'ire$$i(% y

24 ROCCO, Uo, ratado de derec"o procesal civil , TemisDepa&ma, Boo"4Bue%os Aires, :, ". II,

pp. :@:M.

25 CONSOLO, C&au'io, "ra"a &os pri%$ipios $o%s"i"u$io%a&es e% ma"eria pro$esa& #i%$u&4%'o&os a "emas

$omo &a 'ee%sa e% $o%"ra'i$"orio, e& pro$eso jus"o, e& re$urso 'e $asa$i(%, &a mais"ra"ura, piegaioni

di diritto processuale civile &e tutele, Ce'am, >i&4%, ?, ". I, pp. :.

26 >ORON 1 ALO>INO, >a%ue&, erec"o procesal civil B(uestiones )unda!entalesC, >ar$ia& 1o%s,

>a'ri', :, pp. M:::. C&asii$a &os pri%$ipios re$"ores o i%orma%"es e% pri%$ipios a3 ese%$ia&es,a*ue&&os *ue per"e%e$e% a &a ese%$ia misma 'e& pro$eso, 'e suer"e *ue si% su prese%$ia e& mismo

$are$e 'e jus"ii$a$i(% &(i$a 5pri%$ipios 'e $o%"ra'i$$i(% y sus $omp&eme%"arios 'e iua&'a' y 'era!o%a)i&i'a'3, i%s"i"u$io%a& 5pri%$ipios 'e "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a y 'e e#i"a$i(% 'e si"ua$io%es 'ei%'ee%si(%3, i%s"rume%"a& $o% respe$"o a& 'ere$ho ma"eria& o sus"a%"i#o pri#a'o 5pri%$ipio 'isposi"i#o3, o6"i$a 5pri%$ipio 'e 6"i$a pro$esa&3 )3 "6$%i$os, so% 'e"ermi%a'os $ri"erios i%orma%"es 'e &a a$"i#i'a'pro$esa&, $uya a$oi'a o)e'e$e a &a op$i(% o preere%$ia 'e& &eis&a'or. Se reiere% a &a apor"a$i(% 'e&os he$hos y &as prue)as 5pri%$ipios 'e apor"a$i(% 'e oi$io y 'e apor"a$i(% a i%s"a%$ia 'e par"e3 y a &asormas 'e &os a$"os y a& pro$e'imie%"o 5pri%$ipios 'e es$ri"ura -a$e%"Wa &a #ie%$ia 'e &os pri%$ipios 'eor'e% &ea&, pre$&usi(% y e#e%"ua&i'a'- y 'e ora&i'a' -propi$ia &os pri%$ipios 'e pu)&i$i'a',$o%$e%"ra$i(% e i%me'ia$i(%- y, $3 'e ei$a$ia o 'e orie%"a$i(% pram4"i$a 5pri%$ipios 'e $e&eri'a' ye$o%om2a pro$esa&3. Ibde!.

27 COUTURE, E'uar'o ., unda!entos del derec"o procesal civil, Depa&ma, Bue%os Aires, :M, pp.

:: ?, @M. E%umera pri%$ipios pro$esa&es $o% o$asi(% 'e &a i%s"a%$ia 5pri%$ipios *ue reu&a% &ai%s"a%$ia 'e%omi%a'os por e& au"or [orma"i#os 'e& pro$eso^ o [ma%'amie%"os pro$esa&es^-pri%$ipios'e iua&'a', 'isposi$i(%, e$o%om2a, pro)i'a', pu)&i$i'a', pre$&usi(%, e"$.3, 'e &a %u&i'a' 5pri%$ipios 'eespe$ii$a', 'e "ras$e%'e%$ia, 'e $o%#a&i'a$i(%, 'e pro"e$$i(%3, y 'e &a i'e%"i'a' 'e& pro$eso seW% sumome%"o e#o&u"i#o. So)re es"e W&"imo pu%"o pue'e #erse "am)i6% 'e& mismo au"or $studios de derec"o

 procesal civil &a constituci3n % el proceso civil, Le+is Ne+is Depa&ma, Bue%os Aires, ?, ". I, pp. ?:@??@.

46

Page 55: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 55/168

'esarro&&o orma&, reere%"es a &os suje"os 'e& pro$eso3:. 1or %ues"ra par"e,

$o%si'eramos *ue u% $ri"erio *ue mejor e+po%e &a ora%i!a$i(% pri%$ipia& 'e&

pro$eso es a*ue&&a *ue $o%si'era 'os ra%'es rupos 'e pri%$ipios/ &os pri%$ipios

e%era&es 'e& 'ere$ho pro$esa& y &os pri%$ipios "6$%i$opo&2"i$os 'e& 'ere$ho

pro$esa& $i#i&. Veamos e& $o%"e%i'o 'e $a'a u%o 'e e&&os.

 ;.C +rincipios generales del derec"o procesal / :3 'e iua&'a' e% e& pro$eso

5iua&'a' a%"e &a &ey pro$esa&3 ?3 'e #i%$u&a$i(% 'e& (ra%o juris'i$$io%a& a &a

28 DEVIS ECAND;A, er%a%'o, eora general del proceso, U%i#ersi'a', Bue%os Aires, :, ". I, pp.?:. C&asii$a &os pri%$ipios pro$esa&es e%/ a3 pri%$ipios u%'ame%"a&es 'e& 'ere$ho pro$esa&5pri%$ipios 'e I%"er6s pW)&i$o, e+$&usi#i'a' 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a&, i%'epe%'e%$ia 'e &a au"ori'a'

 ju'i$ia&, impar$ia&i'a' riurosa 'e &os u%$io%arios ju'i$ia&es, iua&'a' 'e &as par"es a%"e &a &ey pro$esa& ye% e& pro$eso, %e$esi'a' 'e o2r a &a perso%a $o%"ra &a $ua& #a a sur"irse &a 'e$isi(% y &a ara%"2a 'e&'ere$ho 'e 'ee%sa, pu)&i$i'a' 'e& pro$eso, o)&ia"orie'a' 'e &os pro$e'imie%"os es"a)&e$i'os e% &a &ey,'e *ue &as se%"e%$ias %o $rea%, si%o 'e$&ara% 'ere$hos, 'e &a #er'a' pro$esa&, 'e &a $osa ju!a'a3 y,)3 pri%$ipios u%'ame%"a&es 'e& pro$e'imie%"o 5pri%$ipios 'isposi"i#o, i%*uisi"i#o, 'e &a #a&ora$i(% 'e &aprue)a por e& jue! 'e a$uer'o $o% &as re&as 'e &a sa%a $r2"i$a, impu&si(% oi$iosa 'e& pro$eso, e$o%om2apro$esa&, $o%$e%"ra$i(%, e#e%"ua&i'a', i%me'ia$i(%, ora&i'a', es$ri"ura, i%"er6s para i%"er#e%ir e% &ospro$esos, i%"er6s para pe'ir o $o%"ra'e$ir u%a se%"e%$ia 'e o%'o y 'e &a &ei"ima$i(% e% &a $ausa,)ue%a e y &ea&"a' pro$esa&, 'e &a impu%a$i(%, 'e &as 'os i%s"a%$ias, 'e &a mo"i#a$i(% 'e &asse%"e%$ias, $ara 'e &a prue)a, $o%rue%$ia, huma%i!a$i(% 'e &a jus"i$ia ju'i$ia&3. Ibde!.

2 >ONRO= G <LVEZ, ua%, Introducci3n al proceso civil , Temis, Boo"4, :@, ". I, pp. M:. C&asii$a

&os pri%$ipios pro$esa&es e%/ a3 pri%$ipios 'e& pro$eso 5pri%$ipios 'e &a e+$&usi#i'a' y o)&ia"orie'a' 'e&a u%$i(% juris'i$$io%a&, 'e &a i%'epe%'e%$ia 'e &os (ra%os juris'i$$io%a&es, 'e impar$ia&i'a' 'e &os(ra%os juris'i$$io%a&es, 'e $o%"ra'i$$i(% o au'ie%$ia )i&a"era&, 'e pu)&i$i'a', 'e o)&ia"orie'a' 'e &ospro$e'imie%"os es"a)&e$i'os e% &a &ey, 'e &a mo"i#a$i(% 'e &as reso&u$io%es ju'i$ia&es, 'e &a $osa

 ju!a'a3 y, )3 pri%$ipios 'e& pro$e'imie%"o 5pri%$ipios 'e& pro$e'imie%"o *ue orie%"a% u% sis"emapri#a"2s"i$o -pri%$ipios 'e &a i%i$ia"i#a 'e par"e, 'e &a 'ee%sa pri#a'a, 'e $o%rue%$ia, 'e &aimpu%a$i(% pri#a'a-, y pri%$ipios 'e& pro$e'imie%"o *ue orie%"a% u% sis"ema pu)&i$2s"i$o -pri%$ipios'e 'ire$$i(% ju'i$ia& 'e& pro$eso, 'e impu&so oi$ioso, 'e i%me'ia$i(%, 'e $o%$e%"ra$i(%, 'e &a )ue%a e y'e &a &ea&"a' pro$esa&es, 'e e$o%om2a pro$esa&, 'e $e&eri'a' pro$esa&, 'e so$ia&i!a$i(% 'e& pro$eso, 'ei%"era$i(% 'e& 'ere$ho pro$esa&, 'e #i%$u&a$i(% y e&as"i$i'a', 'e a'*uisi$i(%, 'e pre$&usi(%3. Ibde!.

3! BORTKICH, A'o&o E. C., Dociones )unda!entales del proceso, pp. @. Siuie%'o a G%%er,

o)ser#a pri%$ipios/ a3 "6$%i$os y po&2"i$os 5pri%$ipios 'e iua&'a' 'e &as par"es -$o%rue%"e $o% &ai'eo&o2a &i)era&- e i%*uisi"i#o -a$or'e a u%a i'eo&o2a au"ori"aria3 y, )3 $&4si$os 5pri%$ipios 'isposi"i#o,i%*uisi"i#o, )i&a"era&i'a', u%i&a"era&i'a', ora&i'a', es$ri"ura, pu)&i$i'a', se$re"o, $o%$e%"ra$i(%, 'esarro&&ora'ua&, me'ia$i(%, i%me'ia$i(%, #er'a' orma&, #er'a' rea&3 y %o $&4si$os 5pri%$ipios 'e a'e$ua$i(% 'e&a orma a& $o%"e%i'o -mo'o 'e &a &ey e%6"i$a-, re&iiosi'a', &ai$i'a', i%'i#i'ua&ismo, $o&e$"i#ismo,&e+i)i&i'a', rii'e!, e$o%om2a, impar$ia&i'a', i%'epe%'e%$ia, au"ori'a' y respo%sa)i&i'a' ju'i$ia&es3.Ibde!.

47

Page 56: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 56/168

i%i$ia"i#a 'e par"e 3 'e e+$&usi#i'a' y o)&ia"orie'a' 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a&

3 'e i%'epe%'e%$ia 'e &os (ra%os juris'i$$io%a&es 3 'e& 'e)i'o pro$eso @3 'e

pu)&i$i'a' M3 'e &a mo"i#a$i(% es$ri"a 'e &as reso&u$io%es juris'i$$io%a&es 3 'e

p&ura&i'a' 'e &a i%s"a%$ia 3 'e %o 'ejar 'e a'mi%is"rar jus"i$ia por #a$2o o

'ei$ie%$ia 'e &a &ey :3 'e remisi(% a &os pri%$ipios e%era&es 'e& 'ere$ho

pro$esa& ::3 'e &a $osa ju!a'a :?3 'e %o ser pri#a'o 'e& 'ere$ho 'e 'ee%sa

e% %i%W% es"a'o 'e& pro$eso :3 'e &a ra"ui'a' 'e &a a'mi%is"ra$i(% 'e jus"i$ia

y 'e &a 'ee%sa ra"ui"a :3 'e impar$ia&i'a' 'e &os (ra%os juris'i$$io%a&es

:3 'e $o%"ra'i$$i(% o )i&a"era&i'a' :@3 'e o)&ia"orie'a' 'e &os pro$e'imie%"os

es"a)&e$i'os e% &a &ey :M3 'e propor$io%a&i'a' :3 'e ei$a$ia :3 'e $o%'u$"a

'e par"e. 4C +rincipios t>cnico<polticos del derec"o procesal civil / :3 'e ora&i'a' y

'e es$ri"ura ?3 'e opor"u%i'a' 3 1ri%$ipios 'e &os sis"emas pri#a"2s"i$os o

ara%"is"as .:3 'isposi"i#o .?3 'e i%i$ia"i#a 'e par"e .3 'e 'ee%sa pri#a'a

.3 'e &a impu%a$i(% pri#a'a 3 1ri%$ipios 'e &os sis"emas pu)&i$2s"i$os o

ei$ie%"is"as .:3 i%*uisi"i#o .?3 'e &a i%a&i'a' pre#a&er"e . 'e &a ara%"2a

pro$esa& pre#a&er"e . 'e &a a$"ua$i(% $uasiespo%"4%ea 'e &a &i)er"a' .

ei$ie%"is"a .@3 'e 'ire$$i(% ju'i$ia& 'e& pro$eso .M3 'e impu&so oi$ioso .3 'e

i%"er6s pW)&i$o o e%era& 'e& pro$eso .3 'e i%me'ia$i(% .:3 'e

$o%$e%"ra$i(% .::3 'e e$o%om2a pro$esa& .:3 'e $e&eri'a' pro$esa& .:3

'e $o%rue%$ia .:3 iura %o#i" $uria .:@3 'e #i%$u&a$i(% 'e &as %ormas

pro$esa&es .:M3 'e orma&i'a' pro$esa& .:3 'e i%"erme'ia$i(% pro$esa&

.:3 'e i%"era$i(% 'e& 'ere$ho pro$esa& .?3 'e #i%$u&a$i(% y e&as"i$i'a'

.?:3 'e a'*uisi$i(% .??3 'e pre$&usi(% 3 1ri%$ipios 'e 'esarro&&o 'e ei$ie%$ia

pro$esa& .:3 'e &e+i)i&i'a' .?3 'e a'ap"a)i&i'a' 'e& pro$eso .3 'e

'is$re$io%a&i'a' 'e& jue! .3 'e $&ausura pro$esa& .3 'e &a

me"ai%'i#i'ua&i!a$i(% 'e& suje"o 'iuso .@3 'e jus"i$ia 4i& y "e$%o&(i$ame%"e

a#a%!a'a @3 1ri%$ipios 'e $o%"ro& 'e ei$ie%$ia pro$esa& @.:3'e propor$io%a&i'a'

31 1IC8 I UNO=, oa%, *&os principios constitucionales rectores del proceso civil en $spaEa BIC: los

 principios re)erentes al ob#eto del proceso, su direcci3n % desarrollo )or!al ̂, e% ;dvocatus, U%i#ersi'a''e Lima, :, Lima, ?, pp. @. La seu%'a par"e 'e es"e "ra)ajo 5*&os principios constitucinales

rectores del proceso civil en $spaEa BIIC: los principios re)erentes a los su#etos del proceso- 3, apare$epu)&i$a'a e% ;dvocatus, U%i#ersi'a' 'e Lima, Lima, ?, pp. :M.

48

Page 57: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 57/168

@.?3 'e re'u$$i(% 'e& a)uso pro$esa& @.3 'e mora&i'a' pro$esa& @.3 'e

ra!o%a)i&i'a' @.3 'e prohi)i$i(% y sa%$i(% 'e& e+$eso @.@3 'e %e$esi'a' M3

1ri%$ipios 'e &a juris'i$$i(% M.:3 'e 'o)&e i%s"a%$ia 3 1ri%$ipios 'e &a

$ompe"e%$ia .:3 'e &ea&i'a' 'e &a $ompe"e%$ia .?3 'e irre%u%$ia)i&i'a' 'e &a

$ompe"e%$ia 3 1ri%$ipios 'e 'ere$ho pro)a"orio .:3 'e e#e%"ua&i'a' .?3 'e

a'*uisi$i(% pro$esa& .3 'e &a #a&ora$i(% 'e &a prue)a por e& jue! seW% &as

re&as 'e &a sa%a $r2"i$a :3 1ri%$ipios 'e &a %u&i'a' :.:3 'e &ea&i'a' :.?3 'e

"ras$e%'e%$ia :.3 'e $o%ser#a$i(% :.3 'e $o%#a&i'a$i(% :.3 'e

su)sa%a$i(% :.@3 'e i%"era$i(%.

0/.. Pr,!),3,os 3ro)es'$es (e -e!o' e$ 3ro)eso ),&,$ ')('$

a. Principio de la finalidad prevalente.-  Es"e es e& pri%$ipio iusa+io&(i$o m4s

'es"a$a'o, i%$&usi#e 'e)er2a 'e%omi%arse 'e& #a&or pre#a&e%"e, pero

a"e%'ie%'o a *ue e& i% a)s"ra$"o 'e& pro$eso es &a pa! so$ia& e% jus"i$ia y

sie%'o es"a e+presi(% W&"ima y m4s e&e#a'a 'e& 'ere$ho e% e%era&, $o%#ie%e

orie%"ar e& pri%$ipio e% ra!(% a su or'e% "e&eo&(i$o.

E& p&e+o a+io&(i$o es"ru$"ura'o por &a iusi&oso2a mues"ra, e%"re o"ros, &os

#a&ores jur2'i$os siuie%"es/ jus"i$ia, or'e%, seuri'a', pa!, $oopera$i(% y

so&i'ari'a'. U%a 'is$usi(% a%"iua es a*ue&&a *ue )us$a si%ii$ar e& #a&or 

m4s e%$um)ra'o, o e& m4s impor"a%"e as2, se7a&a Cossio, ['es'e S($ra"es y

1&a"(% &a &2%ea 'e oro 'e& pe%samie%"o jusi&os(i$o re$o o$$i'e%"a& ha #is"o

e% &a jus"i$ia e& #a&or propio 'e& 'ere$ho. 1ero Ca&i$&es y >a*uia#e&o &o #iero%

e% e& po'er, Duui" e% &a so&i'ari'a', Iheri% y He&se% e% &a pa!, Re$as6%s

Si$hes )ajo &a sues"i(% 'e Ra')ru$h, e% &a seuri'a'^?.

Ca'a u%o 'e es"os #a&ores "ie%e su e+presi(% mar$a'a e% e& mu%'o jur2'i$o y,

$&aro es"4, e% e& pro$esa& es ah2, 'o%'e &as )a"a&&as m4s impor"a%"es so)re &a

 jerar*ui!a$i(% se ha% sus$i"a'o y a pesar 'e *ue &a 'o$"ri%a mues"re a&u%os

32 COSSIO, Car&os, =editaci3n sobre el orden % la seguridad en la le% 8F, p. ::.

4

Page 58: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 58/168

se$"ores e% &os *ue u%a #a&or es m4s jerar*ui!a'o *ue o"ro siempre se ha

$o%&ui'o e% *ue &a proye$$i(% a+io&(i$a a& 'ere$ho %o pue'e e+is"ir si%o e%

es"re$ha #i%$u&a$i(% 'e "o'o ese p&e+o a+io&(i$o, &o *ue, aW% %o so&u$io%a e&

$ues"io%amie%"o 'e $ua& #a&or 'e)e pre#a&e$er.

Si se ha% 'a'o $a)i'a a 'iere%"es $ri"erios *ue e% orma %o siempre

$oi%$i'e%"e es"a)&e$e% u% or'e% jerar*ui!a'o a+io&(i$o es pre$isame%"e

por*ue &a $omp&eji'a' 'e &a reu&a$i(% jur2'i$a 'e &a #i'a huma%a e% so$ie'a'

prese%"a si"ua$io%es e% *ue &os #a&ores se #e% e%re%"a'os as2, e% a&u%os

$asos ha)r4 seuri'a' pero %o jus"i$ia y a &a i%#ersa, o pasar4 &o mismo $o%

&a pa! y e& or'e%. Lo $ier"o es *ue mu$ho se ha% e+"e%'i'o &os 2%'i$es 'e &a

'o$"ri%a y 'e "o'o e&&o hay %o s(&o e& $o%#e%$imie%"o si%o "am)i6% e&

se%"imie%"o 'e *ue "o'o e& p&e+o a+io&(i$o apu%"a a su i%"era$i(% e% u%

$o%so&i'a'o a+io&(i$o *ue es &a jus"i$ia, %a'a m4s repu&si#o e& #er u% sis"ema

sa"ura'o 'e seuri'a' 5*ue 'e#e%'r2a e% orma&ismo3 y *ue %o pro#o*ue

$o%#i$$i(% 'e jus"i$ia.

Lo se7a&a'o si )ie% 'es$a%sa e% u%a "eori!a$i(% ius i&os(i$a *ue ha$e

'esi&ar &os %om)res m4s si%ii$a"i#os 'e &a $ie%$ia *ue &o es"u'ia "ie%e

e+presi(% se%"i'a e% e& pro$eso. Como hemos #is"o e& es"a'io e#o&u"i#o 'e&

$o%o$imie%"o pro$esa& se ha&&a hoy e% e& ei$ie%"ismo y es"o %o es &a)or 

$apri$hosa 'e a&u%a es$ue&a pro$esa&is"a e% su a4% 'e mejorar e& pro$eso,

%i 'e a&W% i&umi%a'o es"u'ioso, es resu&"a'o 'e u%a e+ie%$ia so$ia&, a &a

*ue e& pro$eso %o pue'e 'ejar 'e o2r y a"e%'er, se $&ama jus"i$ia a%"es *ue

seuri'a', y es"o %o imp&i$a "ra%sre'ir o 'espe'a!ar e& #a&or seuri'a', para

%a'a, es a%"e "o'o re%'ir &a seuri'a' a &a u"i&i'a' 'e &a jus"i$ia. Es"e es e&

pri%$ipio mayor 'e& ei$ie%"ismo pro$esa&, por 6& se permi"e superpo%er &a

u"i&i'a' 'e &a se%"e%$ia a u%a sara'a o)ser#a%$ia 'e &o 'e)i'o e% e& pro$eso

i%$&usi#e a& $o%"ra'i$"orio, y e&&o para ha$er opor"u%a y W"i& &a 'e$isi(%

 juris'i$$io%a&, y %o ha)r2a o"ra orma 'e *ue es"a sea e+presi#a 'e jus"i$ia, 'e

*u6 ser#ir2a u%a se%"e%$ia *ue a$"Wa or!osame%"e e& 'ere$ho ma"eria& a

a#or 'e *uie% re$&am( asis"e%$ia m6'i$a aseura'a si por 'i&a"a$io%es 'e&

5!

Page 59: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 59/168

ri"ua& pro$esa& *ue so% e+presio%es 'e seuri'a', suri( mayor y se#ero

perjui$io a a&"a 'e a"e%$i(% m6'i$a opor"u%a o &&e( a per'er &a #i'a, esa

seuri'a' ore$i'a ser2a e& ros"ro m4s $2%i$o 'e &a i%jus"i$ia. De *u6 ser#ir2a

u%a se%"e%$ia si $ua%"o 'e)e eje$u"arse e& )ie% so)re e& *ue re$ae e& 'ere$ho

"u"e&a'o ya %o e+is"e o ue i%u"i&i!a'o 'ei%i"i#ame%"e y "o'o por aseurar &os

p&a!os *ue resuar'a% &as (rmu&as 'e)i'as para $o%si'erar prese%"e e& #a&or 

seuri'a', e#i'e%"eme%"e 'e %a'a, y &&amar a e&&o jus"o ser2a )ur&a a)ier"a 'e

&a misera)&e asis"e%$ia 'e& ser#i$io 'e jus"i$ia e% u%a $o%$ep$i(% 'e

seuri'a' por e& simp&e he$ho se ara%"i!ar&a si% $o%"rapesar&a $o% e& #a&or 

 jus"i$ia a& *ue 'e)e re%'irse y ser#ir&e aW% a $os"a 'e e%mu'e$erse.

La pre#a&e%$ia 'e &a jus"i$ia %o s(&o so)re &a seuri'a' si%o so)re $ua&*uier 

o"ro #a&or es ue%"e 'e u%a "u"e&a juris'i$$io%a& 'iere%$ia'a, es 'e$ir, *ue se

a'ap"a a &as e+ie%$ias 'e& $aso $o%$re"o e% *ue a$"Wa, e% &os *ue asimi&a%

u% 'esp&ieue aor"u%a'o y seW% &as me'i'as re*ueri'as &a $e&eri'a'

pro$esa& so)repo%i6%'ose i%$&usi#e a& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(%, si% *ue

e+is"a ma%$ha 'e i%'ee%si(% a&u%a por*ue a"ie%'e a &a jus"i$ia *ue si es

a&$a%!a'a purii$a e& me'io por e& *ue "ras$ie%'e a& jus"i$ia)&e.

Lo airma'o o)#iame%"e %o es a)so&u"o, &a ei$ie%$ia e% e& pro$eso imp&i$a

a%"e "o'o jus"i$ia a'e$ua'a pues po%'r4 e% mar$ha &a pre#a&e%$ia 'e &a

 jus"i$ia re%"e a &a seuri'a' u o"ro #a&or $ua%'o es"os se e%$ue%"re%

e%re%"a'os, pero mie%"ras %o haya es"a si"ua$i(% 5$o%&i$"o a+io&(i$o3 %o

ha)r4 por *u6 si*uiera 'ar $a)i'a a *ue u%o 'e es"os #a&ores se mi%imi$e

a%"e e& o"ro e% $ua%"o a su prese%$ia e% e& $aso $o%$re"o, 'e ah2 *ue, e% &a

me'i'a e% *ue e+is"e% pri%$ipios $omo e& 'e &a i%a&i'a' pre#a&e%"e, "am)i6%

e+is"ir4% pri%$ipios 'e $o%"ro& 'e ei$ie%$ia e% e& pro$eso, por*ue es"a %o

pue'e 'esp&ear sus par"i$u&ares me'ios "ra%sorma'ores 'e& pro$eso

simp&eme%"e por e& he$ho 'e a$"uar, si%o por*ue &a %a"ura&e!a 'e &a

$o%"ro#ersia &o e+ija y %a'a m4s.

51

Page 60: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 60/168

). Principio de la garantía procesal prevalente.-  Airma >ore&&o, *ue [%i%u%a

ara%"2a 593 es a)so&u"a %i 'e)e i%"erpre"arse 'e mo'o *ue a%u&e o

$o%"ra'ia o"ros 'ere$hos o ara%"2as 5%i aW% &as #aria'as *ue $o%$urre% por 

$aso a $ara$"eri!ar &a 'e &a 'ee%sa e% jui$io3 y $o% pres$i%'e%$ia 'e sos"e%er 

o $ri"i$ar, e% pri%$ipio, *ue e%"re &os #a&ores *ue e%u%$ia &a Co%s"i"u$i(% 593

e+is"a u%a jerar*u2a *ue $o%'u!$a a re$o%o$er&e priori'a' a a&u%o 'e

e&&os^. Es &a orie%"a$i(% i%a&is"a 'e& pro$eso, e% ajus"a'a suje$i(% a &as

$ir$u%s"a%$ias 'e& $aso $o%$re"o, &a *ue 'e"ermi%a *ue ara%"2a pro$esa& se

impo%e a o"ro y has"a 'o%'e.

E& $o%ju%"o 'e 'ere$hos u%'ame%"a&es pro$esa&es o %o "am)i6% es"4%

supe'i"a'os por es"e pri%$ipio, as2 por ejemp&o e+is"e &a ara%"2a 'e& 'ere$ho

'e propie'a' por par"e 'e& Es"a'o, pero es"a su$um)e $ua%'o se e%$ue%"ra

e% jueo u% i%"er6s mayor 5so$ia&3 y se 'a &a posi)i&i'a' si% mayores reparos

'e &a e+propia$i(%. U% ejemp&o e% e& 4m)i"o pro$esa& es &a ara%"2a 'e &a $osa

 ju!a'a, por &a *ue es"a impe'i'o re#i#ir pro$esos e%e$i'os e% &os *ue haya%

re$a2'o se%"e%$ia o pro%u%$iamie%"o i%a& 'e& (ra%o juris'i$$io%a& *ue %o sea

sus$ep"i)&e 'e impu%a$i(% y si% em)aro e& ar"2$u&o :M 'e& C('io 1ro$esa&

Ci#i& *ue %a'ie %iea su i%s$o%s"i"u$io%a&i'a' "ie%e p&e%a a$ep"a$i(% y

#ie%$ia, "a%"a *ue %u%$a ha si'o $ues"io%a'o e% "or%o a su prese%$ia, "a& #e!

e% $ua%"o a &os me$a%ismos pro$e'ime%"a&es 'e &os *ue se #a&e pero %o e%

$ua%"o a *ue %o 'e)e e+is"ir por i%$o%s"i"u$io%a&.

E& pro$eso ei$ie%"e %o ser2a "a& si %o "u#iera *ue 'i&u$i'ar por par"e 'e su

&eis&a'or y 'e& (ra%o juris'i$$io%a& *ue ap&i$ar4 &as %ormas $rea'as por 

a*ue&, e% $ua%"o a &a pre#a&e%$ia 'e 'ere$hos y ara%"2as $o%s"i"u$io%a&es

$ua%'o es"as se #e% e%re%"a'as e% &as e+ie%$ias 'e u%a "u"e&a a'ap"a'a

*ue )us$a &a u"i&i'a' m4+ima 'e& pro%u%$iamie%"o i%a& *ue propor$io%e a

ee$"o 'e re'u$ir e% &a me'i'a 'e &o posi)&e -y ser4 &o posi)&e ra$io%a&me%"e

33 >ORELLO, Auus"o >ario, $l proceso… cit., p. .

52

Page 61: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 61/168

- e& mare% 'iere%$ia& *ue a i% 'e $ue%"as ser4 e& 'e"ermi%a%"e 'e

ei$ie%$ia 'e& pro$eso.

$. Principio de la actuación cuasi espontánea de la libertad . U%o 'e &os

aspe$"os po$o apre$ia'os y po$o "ra"a'os e% e& 4m)i"o pro$esa& es e&

proye$"o 'e #i'a 'e& jus"i$ia)&e y &a 'e"ermi%a$i(% 'e es"e por &os resu&"a'os

'e& pro$eso, propiame%"e por &a u"i&i'a' 'e es"os.

E& ser huma%o e&ie &o *ue es y *uiere ser, es 'e$ir se proye$"a a& u"uro y

e%$omie%'a su #i'a ha$ia ese proye$"o 5'e ah2 *ue ha)&amos 'e proye$"o 'e

#i'a3, y es"o %o po'r2a ser posi)&e si %o hu)iera% 'os ese%$ia&es e+ie%$ias/

&i)er"a' y "empora&i'a'. La &i)er"a', por*ue es a*ue&&o 'e &o *ue e& hom)re

es"a $o%s$ie%"e y &e permi"e e&eir o 'ispo%er &o m4s impor"a%"e e% su #i'a, su

p&a% #i"a& o proye$"o 'e #i'a. 1or ejemp&o $ua%'o u% empresario ha)ie%'o

i%#er"i'o "o'o su $api"a& e% u% i%mue)&e y a%"es 'e empe!ar a 'ar $urso a &a

empresa *ue "e%2a e% me%"e para e& res"o 'e su e+is"e%$ia, e& "ra%sere%"e 'e

'i$ho i%mue)&e &o emp&a!a a $o%"ra'e$ir su pre"e%si(% e% jui$io,

au"om4"i$ame%"e e& proye$"o 'e #i'a 'e& empresario pasa a reu&arse por e&

pro$eso, e% ese e%"e%'er ha)r4 'iere%$ia e%"re u% pro$eso *ue aro%"ar si

es"e 'ura sie"e a7os u o"ro *ue 'ure u% a7o, por ese mo"i#o e& pro$eso %o

pue'e ser si%o e% e& $a)a& se%"i'o ei$ie%"e para $o%seuir &a a$"ua$i(% 'e&

'ere$ho ma"eria& a "ra#6s 'e& pro$eso $o% e& me%or mare% 'iere%$ia&

posi)&e.

La a$"ua$i(% 'e &a &i)er"a' 'e& jus"i$ia)&e es"a pues"a e% ma%os 'e& ser#i$io 'e

 jus"i$ia, y es"e por )ri%'ar seuri'a' %o pue'e #u&%erar&a por*ue #i$"imi!a a&

 jus"i$ia)&e $aus4%'o&e rus"ra$i(% o me%os$a)o 'e su proye$"o 'e #i'a.

Ca)e 'is"i%uir $ua%'o u% pro$eso ae$"a e& proye$"o 'e #i'a *ue es muy

'iere%"e 'e &os proye$"os 'e a$"i#i'a' $o"i'ia%a 'e& suje"o *ue so% repe"i"i#os

'e u%o *ue e% a&W% mome%"o ue "a& #e! orii%a& as2, re"oma%'o e& ejemp&o,

si e& empresario es u% ra% i%#ersio%is"a *ue #e pues"o e% ma%os 'e& pro$eso

53

Page 62: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 62/168

u%a i%#ersi(% *ue &e represe%"a u% 2%imo o )ajo por$e%"aje 'e su pa"rimo%io

"o"a& pues"o e% jueo para sus %eo$ios, es 'e$ir, *ue ha)i"ua&me%"e i%#ier"e

e% esa $&ase 'e empresas y &a *ue es"4 i%#o&u$ra'a e% e& pro$eso %o a&"erara

e% orma si%ii$a"i#a su %W$&eo e+is"e%$ia&, %o $orrespo%'er4 'e"ermi%arse

e% pro$eso *ue e& 'esarro&&o 'e 6s"e ae$"ar4 su proye$"o 'e #i'a y por "a%"o

ha$e m4s apremia%"e e& emp&eo 'e me$a%ismos ei$ie%"is"as.

E#i'e%"eme%"e e& Es"a'o %o po'r2a asumir &a repara$i(% 'e& 'a7o *ue $ause

$o% &a pres"a$i(% 'e su ser#i$io 'e jus"i$ia, %o ha)r2a &(i$a e% pe%sar e&&o. La

orie%"a$i(% *ue "ie%e &a "eor2a 'e& proye$"o 'e #i'a e% ma"eria pro$esa& es e%

$ua%"o es"e $o%s"i"uye u% e&eme%"o 'e ei$ie%"i!a$i(% 'e& pro$eso a ee$"o 'e

*ue se 'e"ermi%e e% pro$eso e& emp&eo 'e me$a%ismos ei$ie%"is"as y por 

supues"o &a a$"ua$i(% 'e pri%$ipios propios. = es"o si *ue es proye$"ar a

mejores 4%u&os huma%i!a%"es 'e& pro$eso.

'. Principio eficientista. La e+6esis y e& $ie%"ii$ismo sis"em4"i$o u)i$aro% su

espa$io a& $omp4s 'e sus $orrespo%'ie%"es m6"o'os -e& e+e6"i$o y e&

sis"em4"i$o- %o pasa &o mismo $o% e& ei$ie%"ismo, 6s"e es $o%se$ue%$ia 'e

u% pri%$ipio 'e& pro$eso 'e raiam)re e% e& #a&or ei$a$ia. Bajo &a par"i$u&ar 

(p"i$a 'e %ues"ros p&a%"eamie%"os &o ei$ie%"e es &a e+presi(% 'e& #a&or 

ei$a$ia e% e& 4m)i"o pro$esa& y e&&o $o% u%a so&a i%a&i'a' *ue es &a

ee$"i#i'a' 'e& 'ere$ho ma"eria& "u"e&a'o. 1ara e%"e%'er es"e pri%$ipio, e%

"o'o $aso, %os remi"i'os a& "ra"amie%"o e+"e%si#o *ue hemos rea&i!a'o e% &os

ru)ros per"i%e%"es e% &os *ue 'iere%$iamos, $o% e& sus"e%"o %e$esario &a

ei$a$ia $omo e+presi(% #a&ora"i#a pue%"e *ue u%e e& 'ere$ho a &a jus"i$ia,

asimismo 'e &a ee$"i#i'a' y &a ei$ie%$ia e% e& 4m)i"o sus"a%"i#o y orma&,

respe$"i#ame%"e.

e. Principio de flexibilidad.-  Es"a reeri'o a &a &e+i)i&i!a$i(% 'e &os pri%$ipios

pro$esa&es y 'e &a &a)or $rea'ora 'e& ju!a'or es"o si%ii$a &a ae$"a$i(%

5&e+i)i&i!a$i(%3 'e "o'o e& p&e+o sis"6mi$o 'e pri%$ipios ra'ua'ores 'e &a

ei$ie%$ia pro$esa& y 'e &a rii'e! orma& *ue 'a"a 'e &a %orma pro$esa&.

54

Page 63: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 63/168

0&e+i)i&i!ar imp&i$a e*ui&i)rar e& uso 'e &os pri%$ipios y 'isposi"i#os %orma"i#os

a &as %e$esi'a'es 'e& me'io i%s"rume%"a&, *ue &e haa% posi)&e 'is$urrir e%

$ump&imie%"o me'i'o a &a u"i&i'a' )us$a'a es pues e& pro'u$"o 'e u% $ri"erio

*ue 'e"ermi%a &a pre#a&e%$ia 'e u% pri%$ipio so)re o"ro y es"o %os mues"ra

*ue es"4 e% es"re$ha ar"i$u&a$i(% e i%"era$"ua$i(% $o% &os 'em4s pri%$ipios 'e

ei$a$ia 'e& pro$eso.

E% pro$eso %o "o'os &os pri%$ipios ser4% o)je"o 'e &e+i)i&i!a$i(%,

e#i'e%"eme%"e es"o imp&i$a e& a'e&a!amie%"o 'e u%os e% a#ore$imie%"o 'e

o"ros. No se e%$o%"rar4, e%"o%$es, mayores e+presio%es 'e es"e pri%$ipio 5'e

&e+i)i&i'a'3 *ue e& e%era'o a a#or 'e& pri%$ipio 'e e$o%om2a, imp&i$a%'o e%

primer or'e% "ra"amie%"o "empora& a'e$ua'o 5re'u$i'o propor$io%a&me%"e a&

$aso $o%$re"o3 'e& pro$eso, y es"o e% re'u$$i(% 'e &a i%ere%$ia 'e o"ros

pri%$ipios so)re "o'o e& 'e& 'e)i'o pro$eso y "o'o &o *ue $ompre%'e, por*ue

e#i'e%"eme%"e e% ra!(% a &a u%$io%a&i'a' 'e& pri%$ipio *ue %os o$upa e%

mu$hos $asos e& $o%"ra'i$"orio se #er4 re'u$i'o 'ram4"i$ame%"e y para

apre$iar e&&o )as"a u% )re#e repaso por &as $ara$"er2s"i$as *ue 'e%o"a% &as

ormas 'e "u"e&a 'iere%$ia'a.

. Principio de adaptabilidad del proceso. No ha)r2a posi)i&i'a' 'e *ue e&

pro$eso sea ei$ie%"e si% &a prese%$ia 'e es"e pri%$ipio *ue resume "o'o &o

*ue a a#or 'e& ei$ie%"ismo pro$esa& se pue'a arFir. La a'ap"a)i&i'a' 'e&

pro$eso imp&i$a &a "ra%sorma$i(% o $am)io a *ue 6s"e se some"er4 para ser 

$o%#e%ie%"e a& $aso $o%$re"o as2, si%ii$a 'es'e &a i%a&"era)i&i'a' a)so&u"a

'e& pro$eso e%6ri$o u or'i%ario 5$&4si$o o "ra'i$io%a&3 has"a &a a$e&era$i(% y

$ara$"er2s"i$as i%s(&i"as 'e& pro$eso mo%i"orio. = "o'o e&&o $o% u% so&o i% 'e

*ue e& pro$eso es"e a& ser#i$io 'e& jus"i$ia)&e, *ue se some"e a &as e+ie%$ias

'e& $aso $o%$re"o y %o a &a i%#ersa.

La %a"ura&e!a 'e &a pre"e%si(% 'ema%'a'a y e& $2r$u&o 4$"i$o *ue $ompre%'e

6s"a 'e"ermi%a% &as par"i$u&ari'a' 'e $a'a $aso $o%$re"o, 'e ah2 *ue &a "u"e&a

55

Page 64: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 64/168

 juris'i$$io%a& re*ueri'a 5e% $ua%"o a &a pro$e'ime%"a&i'a'3 e% u% pro$eso e%

e& *ue se ha 'ema%'a'o $o% u%a pre"e%si(% rei#i%'i$a"oria 'e here%$ia, %o

ser4 &a misma e+ii'a e% u% pro$eso e% e& *ue se ha 'ema%'a'o u%a

pre"e%si(% pre#e%"i#a, %i ser4% &as mismas e+ie%$ias 'e es"os 'os $asos

re%"e a &as 'e& pro$eso e% e& *ue se "e%a por e% me'io u%a pre"e%si(% 'e

ure%$ia. La ra!(% *ue ha$e *ue u%a orma "u"e&a 'iere%$ia'a se asi%e a

u%a pre"e%si(% y o"ra orma 'e "u"e&a a o"ra, es pre$isame%"e &a a'ap"a)i&i'a'

'e& pro$eso a& $aso $o%$re"o.

g. Principio de razonabilidad.- Es"e pri%$ipio es 'e o)ser#a%$ia por "o'os &os

i%"er#i%ie%"es e% e& pro$eso, apu%"a >ore&&o *ue [es"e pri%$ipio es para

%oso"ros e& m4s $aro y orie%"a'or. E% e& )ue% a)oa'o es"4 i%si"o por*ue, 'e

a&"ar, ma& se 'esempe7ar4 $omo opera'or jur2'i$o. Es e& "a&(% 'e A*ui&es 'e&

e'ii$io 'e& Dere$ho. E& pu%"o 'e"ermi%a%"e 'e &as propor$io%es e& *ue

es"a)&e$e &os &2mi"es, *ue, $omo e%se7a)a Iheri%, es e& pu%"o $ru$ia& para

&&ear \has"a ah2], e% &as $ir$u%s"a%$ias 'e& $aso o pro)&ema 'e *ue se "ra"e^.

Lo ra$io%a&, es 'e$ir, &a ause%$ia 'e i%$ohere%$ia o 'e #io&a$i(% 'e &as re&as

e&eme%"a&es 'e &a &(i$a, es 'e"ermi%a%"e %o s(&o 'e $o%#e%$imie%"o o 'e

orma$i(% 'e $ri"erio, si%o, 'e sa"isa$$i(%, re$aye%'o e% e& jue! y e% &as

par"es, respe$"i#ame%"e es pues &a propor$i(% a'e$ua'a 'e i%"e&ie%$ia, 'e

&u$i'e!, 'e &o respo%sa)&e. No es raro, e%"o%$es, *ue sea e+ie%$ia 'e &as

'e$isio%es juris'i$$io%a&es, pues por mu$ho *ue u%a se%"e%$ia es"e sa"ura'a

'e mo"i#a$io%es 'e& a&&o, es"a %o ser4 W"i& si "a&es mo"i#a$io%es %o e+ha&a%

ra!o%a)i&i'a', *ue imp&i$a &ea&i'a', por*ue e& a&&o ser2a i%jus"o, y es *ue &o

 jus"o es si%(%imo 'e ra$io%a&, &o irra$io%a& %o pue'e ser jus"o, 'es'e e&

se%$i&&o pu%"o 'e #is"a 'e *ue %a'a "ie%e *ue ha$er $o% &o #a&ora"i#o por*ue

es e+presi(% opues"a a e&&o.

34 Ibide!, p. :?.

56

Page 65: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 65/168

>uy $omW%me%"e es"e pri%$ipio es "ra"a'o $omo e*ui#a&e%"e, y e% a&u%os

$asos $omo 'epe%'ie%"e, 'e& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a'.

La ra!o%a)i&i'a' apare$e e% e& mu%'o jur2'i$o $omo so&#e%"e raso 'e

a*uies$e%$ia, seW% &as $ir$u%s"a%$ias, 'e &as 'e$isio%es 'e &os jue$es 'e&

co!!on la , sis"ema 'e& *ue se e#i'e%$ia &a suprema$2a 'e &a ra!(% re%"e a

&a #o&u%"a', por*ue &a $o%ro%"a$i(% 'e &os he$hos 'e& $aso $o%$re"o $o% &os

pre$e'e%"es jurispru'e%$ia&es ap&i$a)&es -&(i$a i%'u$"i#a 'e& $aso $o%$re"o

a &os pri%$ipios 'e &a e+perie%$ia ju'i$ia&- so% su sus"e%"o y %o &a

o)ser#a%$ia 'e& 'ere$ho posi"i#o -&(i$a 'e'u$"i#a 'e &a e%era&i'a' 'e &a

&ey a &a par"i$u&ari'a' 'e& $aso $o%$re"o- es"a)&e$i'o por ma%'a"o 'e& po'er 

es"a"a&. Se prese%"a%, e%"o%$es, por e& &a'o 'e& co!!on la  &a ra!(% 'e &os

 jue$es -'o$"ri%a 'e &os pre$e'e%"es ju'i$ia&es-, y por &a 'e& civil la   &a

#o&u%"a' 'e &a &ey -'o$"ri%a 'e &a suprema$2a 'e &a &ey.

E& e*ui&i)rio e%"re e& po'er pW)&i$o y e& respe"o a &as &i)er"a'es i%'i#i'ua&es e%

u% Es"a'o 'emo$r4"i$o se $o%siue $o% &a o)ser#a%$ia 'e& pri%$ipio 'e

ra!o%a)i&i'a', 6s"e 'omi%a &a $rea$i(% 'e &a &ey o 'e& a$"o 5a'mi%is"ra"i#o o

 juris'i$$io%a&3, es 'e$ir, 'e)e ser o)ser#a'o por e& &eis&a'or, e& u%$io%ario

pW)&i$o y e& jue! pero u%a #e! *ue &a &ey es promu&a'a o &os a$"os reeri'os

emi"i'os se a)re &uar para e& $o%"ro& o e+ame% 'e ra!o%a)i&i'a', y e% es"e

es$e%ario e& &eis&a'or y e& u%$io%ario pW)&i$o pier'e% pro"ao%ismo, pues e&

pape& es"e&ar re$ae so&ame%"e e% e& jue!, y si se "ra"a 'e u% a$"o *ue 6& $reo

e& $o%"ro& 'e ra!o%a)i&i'a' po'r4 'arse $o% mo"i#o 'e su impu%a$i(% *ue

pro#o*ue e& $o%o$imie%"o 'e u%a i%s"a%$ia superior. E& ejer$i$io 'e& $o%"ro& 'e

ra!o%a)i&i'a' %o $o%"ra#ie%e a& pri%$ipio 'e separa$i(% 'e po'eres, aW%

$ua%'o u%$io%a e& $o%"ro& 'iuso 'e $o%s"i"u$io%a&i'a' *ue i%#a&i'a &as

%ormas ha$i6%'o&as 5y 'e$&ar4%'o&as $omo o$urre e% a&u%os pa2ses, $omo

Brasi&, e% &os *ue &a Cor"e Suprema o su e*ui#a&e%"e "ie%e% &a misi(% 'e

'e$&arar &a i%$o%s"i"u$io%a&i'a' 'e &as &eyes3 i%ap&i$a)&es, por &o *ue seW%

He&se% e& 1o'er u'i$ia& ha$2a 'e [&eis&a'or %ea"i#o^.

57

Page 66: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 66/168

Lo ra!o%a)&e $o%&&e#a &as i'eas 'e &o e*ui&i)ra'o, pru'e%"e o po%'era'o,

e%$ua'r4%'o&as e% &os &2mi"es 'e &a ra!(%, es 'e$ir, &o opues"o a &as i'eas

arri)a'as #i%$u&a'as a &o irra!o%a)&e, $omo &o ar)i"rario, u%i&a"era& o a)sur'o.

Es pues u% "erm(me"ro 'e &o )ue%o y 'e &o ma&o y "a% 'i2$i& 'e $ompre%'er 

$omo &o *ue )us$a me'ir, si% *ue es"o sea o)s"4$u&o para *ue $uaje e& $o%"ro&

'e ra!o%a)i&i'a' 'e &as &eyes y a$"os 'e &a u%$i(% es"a"a&.

1ara Zare)e&sJy, [&a ra!o%a)i&i'a' es $o%$ep"o u"i&i!a'o e% e& 'is$urso

 jur2'i$o $omo $omp&eme%"o 'e& pri%$ipio 'e iua&'a', e+ie%$ia 'e

ra$io%a&i'a' sis"em4"i$a e impera"i#a 'e jus"i$ia^.

Como se pue'e #er &os 4m)i"os e% &os *ue se 'esp&a!a &a ra!o%a)i&i'a' so%

a*ue&&os e% &os *ue &a propor$io%a&i'a' "ie%e prese%$ia, y "a& #e! es"e sea e&

pri%$ipa& mo"i#o por e& *ue &a 'o$"ri%a 'omi%a%"e &os $o%u%'e

$o%si'er4%'o&os )ajo u%a misma %o$i(%, &o *ue %o $ompar"imos y

)us$aremos es$&are$er orie%"4%'o%os a& 'ere$ho pro$esa& $i#i&.

h. Principio de clausura. E& or'e%amie%"o %orma"i#o es amp&iame%"e

supera'o por &a rea&i'a', %i%u%a imai%a$i(% &eis&a'ora pue'e

so)repo%erse a &o *ue &a rea&i'a' prese%"a, 'e ah2 *ue se ha)&a e% 'o$"ri%a y

e% &a &eis&a$i(% 'e #a$2os o 'ei$ie%$ias 'e &a &ey. 1ero si a&o e& &eis&a'or 

es"4 o)&ia'o a pre#er es &o *ue re*uiere ser prohi)i'o, e%"o%$es, %o e+is"e

or'e%amie%"o jur2'i$o *ue $as"iue a*ue&&o *ue %o proh2)e y es"o es por*ue

si 'e u% &a'o %a'ie pue'e ampararse e% &a i%ora%$ia 'e &a &ey, 'e o"ro &a'o

%a'ie pue'e ser pro$esa'o por u% 'e&i"o *ue &a &ey %o pre#ea. E& pre$ep"o 'e

35 Zare)e&sJy, Gus"a#o, Il principio di ragionevolea nella (orte (ostituionale ri)eri!enti

co!paratistici, Giur, >i&4%, :, p. :M. E& e%ia& jue! $o%s"i"u$io%a& i"a&ia%o se o$upa 'e &os "resaspe$"os 'e &a ra!o%a)i&i'a'/ e& primero, $omo jus"ii$a$i(% ra$io%a& 'e& "ra"amie%"o jur2'i$o 'iere%$ia'o5e% es"e aspe$"o i%'u$e a &a i'ea 'e a$ep"a)i&i'a' so$ia& 'e &a me'i'a e&ei'a para 'iere%$iar3 e&seu%'o, es ra!o%a)&e &a me'i'a *ue ma%"ie%e $ohere%$ia i%"er%a $o% e& sis"ema jur2'i$o y, "er$ero,$ompre%'e &a i'ea 'e impres$i%'i)i&i'a' 'e jus"i$ia sie%'o &a ra!o%a)i&i'a' e& ape&ar a &a pru'e%$ia 'e&hom)re $omW%, e% )us$a 'e& e*ui&i)rio e%"re 'os pu%"os e+"remos. Ibde!.

58

Page 67: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 67/168

*ue %a'ie es"4 o)&ia'o a ha$er &o *ue &a &ey %o ma%'a %i impe'i'o 'e ha$er 

&o *ue e&&a %o proh2)e a&$a%!( si"ia& $o%s"i"u$io%a&.

O$urre *ue e% e& 4m)i"o pro$esa& &a &i)er"a' 'e ha$er &o *ue &a &ey %o proh2)e

es i%s"rume%"o $o% *ue se $ue%"a para $o%s"ruir, y por "a%"o mejorar, &os

espa$ios &i)res 5por omisi(% 'e &a %orma3 'e &o reu&a'o para e& pro$eso. U%

ejemp&o $&aro 'e &a #a&i'e! 'e es"e pri%$ipio e% &os "erre%os 'e& pro$eso es

I"a&ia, *ue $omo se sa)e $ue%"a $o% u% $o%ju%"o %orma"i#o *ue "ie%e

$are%$ias mW&"ip&es y "o'as amp&iame%"e supera'as por &a #o&u%"a' y

$apa$i'a' $rea'ora 'e 'ere$ho 5orma&3 'e sus jue$es, y es *ue 'o%'e &a &ey

%o pre#6 u% me$a%ismo ei$ie%"e 'e& pro$eso pue'e )ie% ser 6s"e a$oi'o por 

&a jurispru'e%$ia, a i% 'e $ue%"as $o% e&&o, siempre *ue se uar'e

o)ser#a%$ia arm(%i$a 'e &os 'em4s pri%$ipios pro$esa&es, %o se "ra%sre'e &a

#o&u%"a' 'e &a &ey pro$esa&, si%o "o'o &o $o%"rario se es"ar2a o)ra%'o

u%$io%a&me%"e 'e $o%ormi'a' $o% &o *ue es"4 permi"i'o a%"e &a a&"a 'e u%a

prohi)i$i(% e+presa 'e &a &ey 'e ah2 *ue %a'ie %iea *ue hoy e% '2a, y es"o

ya es &uar $omW%, *ue e& pro$eso $i#i& i"a&ia%o es u%o 'e &os *ue mejor 

'esarro&&o se pue'e apre$iar.

U% ejemp&o m4s, para 'e"ermi%ar $ua% W"i& es es"e pri%$ipio/ e& ar"2$u&o :M

'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& es"a)&e$e *ue [Se $o%$e'er4 au+i&io ju'i$ia& a &as

perso%as %a"ura&es *ue para $u)rir o ara%"i!ar &os as"os 'e& pro$eso

po%a% e% pe&iro su su)sis"e%$ia y &a 'e *uie%es e&&as 'epe%'a%^ a& mare%

'e &a i%e&i! i%a& e+presi(% 'e& %umera& "ra%s$ri"o es 'e apre$iar *ue &a %orma

se7a&a &a $o%$esi(% 'e& au+i&io ju'i$ia& a "o'a perso%a %a"ura&, e& he$ho 'e

*ue e& 'isposi"i#o %o haya reeri'o W%i$ame%"e [a "o'a perso%a^ para 'ar a

e%"e%'er 'e *ue &as perso%as jur2'i$as "am)i6% po'2a% ser )e%ei$ia'as por e&

au+i&io ju'i$ia& si% em)aro e& he$ho 'e *ue se haya i%'i$a'o $o% me%$i(%

e+presa a "o'a perso%a %a"ura&, seW% a&u%os jue$es e+$&uye a &as perso%as

 jur2'i$as 'e& a&$a%$e 'e 'i$ho 'isposi"i#o &o *ue $&aro es"4 es u% se#ero error.

1ara *ue &as perso%as jur2'i$as se $o%si'ere% e+$&ui'as 'e &a posi)i&i'a' 'e

a$$e'er a& au+i&io ju'i$ia& 'e)e e+is"ir u%a 'isposi$i(% e% ese se%"i'o, %o

5

Page 68: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 68/168

po'emos airmar, %o ha)r2a $ri"erio 'e &(i$a primaria para e&&o, *ue por e&

he$ho 'e *ue e& 'isposi"i#o reeri'o reiere a &as perso%as %a"ura&es es"4%

e+$&ui'as &as jur2'i$as, P'(%'e es"ar2a &a prohi)i$i(%Q, se%$i&&ame%"e %o e+is"e

y por "a%"o resu&"a "o"a&me%"e &ea& e& *ue se )e%ei$ie $o% au+i&io ju'i$ia& a &as

perso%as jur2'i$as *ue %o pue'a% $o%"ar $o% &os re$ursos e$o%(mi$os

sui$ie%"es para aro%"ar e& pre$io 'e& pro$eso, as2 se "ie%e por ejemp&o &as

$omu%i'a'es $ampesi%as 'e &a Sierra Ce%"ra& y Sur 'e %ues"ro pa2s *ue se

ha&&a% sumi'as e% po)re!a e+"rema 5re$u6r'ese *ue &a Ley Or4%i$a 'e&

1o'er u'i$ia& es"a)&e$2a *ue e& ser#i$io 'e jus"i$ia e% ma"eria araria era

ra"ui"o, &o *ue &ame%"a)&eme%"e su$um)i( a%"e e& $omer$io 'e &a jus"i$ia3, 'e

o"ro &a'o pue'e 'arse e& $aso 'e u%a perso%a jur2'i$a 'e$&ara'a e% *uie)ra y

*ue re*uiere aro%"ar u% pro$eso ju'i$ia&, e#i'e%"eme%"e e% am)os $asos

a$"uar4 "am)i6% e& pri%$ipio 'e 'is$re$io%a&i'a' 'e& jue!. 0i%a&me%"e

re$or'emos *ue Cou"ure, e%se7a)a *ue [$ua%'o &a %orma %o ju!a u%a

$o%'u$"a, es por*ue e&&a 'e)e $o%si'erarse jur2'i$a 5rectius/ %o a%"ijur2'i$a3

$o% arre&o a& pri%$ipio 'e &i)er"a'. La &i)er"a' jur2'i$a se e+presa e% e&

pre$ep"o 'e *ue "o'a perso%a es"4 a$u&"a'a para op"ar e%"re &a eje$u$i(% y &a

omisi(% 'e &o *ue, es"a%'o jur2'i$ame%"e permi"i'o, %o es"4 jur2'i$ame%"e

or'e%a'o^@.

i. Principio de la metaindividualización del sueto difuso

!reconceptualización del principio de subetividad plural en la

 protección de intereses " derechos difusos#.-  E& am)ie%"e es jur2'i$ame%"e

apre$ia'o $omo u% )ie% so)re e& *ue re$ae u% 'ere$ho huma%o 5'ere$ho

huma%o a& am)ie%"e3. La a$ep"a$i(% 'e es"e 'ere$ho huma%o por &os

or'e%amie%"os jur2'i$os imp&i$a &a $o%sara$i(% 'e& pri%$ipio 'e su)je"i#i'a'

p&ura& y por e& *ue e% u% i%i$io se e%"e%'i( por 6& &a $o%jua$i(% 'e u% i%"er6s

i%'i#i'ua& $o% u% i%"er6s 'e &a $o&e$"i#i'a', es 'e$ir, $omo u% 'ere$ho *ue se

asi%a)a a& suje"o i%'i#i'ua& e% su $o%'i$i(% 'e i%"era%"e 'e &a $o&e$"i#i'a'.

Es"a si"ua$i(% 'e)e $am)iar por*ue ha si'o ma%a%"e 'e u%a serie 'e

36 COUTURE, E'uar'o ., unda!entos… cit., p. :.

6!

Page 69: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 69/168

posi$io%es *ue por a$u'ir a &o sui 6%eris o a &o e+"raor'i%ario 5$omo $o% e&

$aso 'e &a &ei"ima$i(%3 ha% i'o $omp&i$a%'o e& es"u'io W"i& 'e &a pro"e$$i(%

'e &os i%"ereses y 'ere$hos 'iusos. A%"e "o'o e&&o, %ues"ro prop(si"o 'e

re$o%$ep"ua&i!ar e& pri%$ipio 'e su)je"i#i'a' p&ura&, *ue se si%"e"i!a e% *ue e&

'ere$ho a& am)ie%"e es u% 'ere$ho 'e "o'os, 'e a&&2 &o 'e su)je"i#i'a' p&ura&,

"oma i%i$ia"i#a a par"ir 'e 'os aspe$"os )4si$os/ a3 &a 'iere%$ia$i(% 'e &o

$o&e$"i#o y &o 'iuso, "e%ie%'o e% $ue%"a *ue e& primero, a 'iere%$ia 'e&

seu%'o, imp&i$a $omo ese%$ia *ue &o 'ei%e su represe%"a"i#i'a'

$o%se$ue%$ia 'e su ora%i!a$i(% y, )3 &a 'ei%i$i(% 'e& suje"o me"ai%'i#i'ua&,

es 'e$ir 'e apre$iar e% e& e%"e 'iuso %o u%a $o%ju%$i(% 'e i%#i'i#i'ua&i'a'es,

si%o, u% %ue#o suje"o 'e 'ere$ho, y por "a%"o sus$ep"i)&e 'e impu"a$i(%

%orma"i#a por &o *ue %o e+is"ir4% mayores pro)&emas e% $ua%"o a &a

&ei"ima$i(% para &a "u"e&a 'e &os 'ere$hos me"ai%'i#i'ua&es, *ue $omo "a&

re$ae so)re e& suje"o 'e 'ere$ho me"ai%'i#i'ua&.

Es"a %ues"ra posi$i(% ya &a hemos #is"o a& o$upar%os 'e &a "u"e&a

me"ai%'i#i'ua&, e% 'o%'e "am)i6% ha$emos hi%$api6 e% &a $o%se$ue%$ia

par"i$u&ar 'e es"e pri%$ipio *ue e& &a me"ai%'i#i'ua&i!a$i(% 'e& suje"o 'e

'ere$ho *ue i%"er#ie%e e% u% pro$eso 'o%'e e& 'ere$ho 'is$u"i'o sea

me"ai%'i#i'ua& es 'e$ir, )as"a *ue e% e& pro$eso se "e%a por "u"e&ar u%

'ere$ho 'iuso opera, e% #ir"u' a es"e pri%$ipio, &a me"ai%'i#i'ua&i!a$i(% 'e

&os suje"os *ue e% 6& i%"er#ie%e%, es 'e$ir, "a%"o 'e& suje"o a$"i#o $omo 'e&

pasi#o 'e &a re&a$i(% jur2'i$a a ra2! 'e &a pre"e%si(% 'ema%'a'a.

 j. Principio de reducción del abuso procesal . 1ara "e%er u%a %o$i(% $&ara 'e

es"e pri%$ipio apre$iaremos primero *ue e& a)uso pro$esa& $ompre%'e e&

a)uso 'e& pro$eso y e& a)uso e% e& pro$eso. E& primer $aso pre#6 &as

si"ua$io%es siuie%"es/ a3 e& pro$eso i%%e$esario -$ua%'o %o e+is"i( %i

si*uiera sospe$ha 'e& i%$ump&imie%"o 'e &a o)&ia$i(%, por e& 'ema%'a'o, *ue

'io orie% a& pro$eso- 5a)uso 'e& 'ere$ho a &a juris'i$$i(%3 )3 e& pro$eso

ma%iies"ame%"e i%u%'a'o -'ema%'a si% ra!(% a&u%a- 5a)uso 'e&

'ere$ho 'e a$$eso a &a jus"i$ia3 $3 e& pro$eso 'es#ia'o -se i%i$ia u% pro$eso

61

Page 70: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 70/168

pe%a& para presio%ar &a so&u$i(% e% o"ro pro$eso- 5a)uso 'e& 'ere$ho 'e

a$$i(%3 '3 e& pro$eso e+$esi#o -a*ue& e% *ue se asi%a u%a #2a muy

e+"e%sa $ua%'o e& $aso $o%$re"o re*uiere u% me%or $o%o$imie%"o-. E% e&

seu%'o $aso, es 'e$ir, e% e& a)uso e% e& pro$eso, se e+po%e u%a

apre$ia$i(% m4s a& i%"erior 'e& pro$eso y se ma%iies"a $o% e& uso 'esme'i'o

'e& 'ere$ho 'e a$$i(% a &o &aro 'e& i"er pro$e'ime%"a&, &o *ue ha$e $o%iurar 

siempre &a $o%'u$"a "emeraria, ma&i$iosa o 'e ma&a e.

E#i'e%"eme%"e es"e pri%$ipio e%&a!a su $ampo 'e a$$i(% $o% e& 'e mora&i'a'

pro$esa&, so)re "o'o e% $ua%"o a& a)uso e% e& pro$eso, peor es"o %o es

o)s"4$u&o para *ue am)os pri%$ipios a$"We% $o%ju%"ame%"e.

E& a)uso pro$esa& es"4 re#e&a'o siempre e% &a $o%'u$"a pro$esa&, 'e ah2 *ue

&a i%$&i%a$i(% 'e& pro$eso $i#i& es "ra"ar 'e e#i"ar *ue "e%a espa$io &a ma&a

$o%'u$"a pro$esa& pro$ura%'o su re'u$$i(% y si uera posi)&e su e+"i%$i(%,

por*ue e% u%a apre$ia$i(% i%a& &o *ue e& a)uso pro$esa& pre"e%'e es ha$er 

'e& pro$eso u% i%s"rume%"o 'e i%jus"i$ia.

Las sa%$io%es pro$esa&es para "o'os &os i%"er#i%ie%"es e% e& pro$eso so%,

apar"e 'e &a $o%$ie%"i!a$i(%, e& me'io 'e& *ue se #a&e e& or'e%amie%"o

%orma"i#o para "ra"ar 'e 'ar $ump&imie%"o a es"e pri%$ipio, y e% "o'o $aso es

a& i%"erpre"a'or y ap&i$a'or 'e &a &ey e% e& $aso $o%$re"o a *uie% &e

$orrespo%'e, apoy4%'ose e% o"ro pri%$ipio &&ama'o e& 'e 'is$re$io%a&i'a',

sa%$io%ar a &a par"e *ue haya i%$urri'o e% ma&a $o%'u$"a pro$esa&. E% $ua%"o

a& jue!, *ue "am)i6% e% a&u%os $asos pue'e i%$urrir e% "emeri'a' $omo

'espre%'imie%"o 'e su #e%a&i'a', e+is"e% &os i%s"rume%"os %e$esarios para

*ue se pue'a ha$er #a&er &os 'ere$hos 'e& perju'i$a'o re%"e a &a

respo%sa)i&i'a' i%$urri'a.

J. Principio de moralidad procesal.- De muy a%"iuo e& "ema 'e &o 6"i$o e% &a

a$"i#i'a' ore%se o$upa)a ya posi$i(% impor"a%"e por*ue e& he$ho mismo 'e

)us$ar &a #er'a' e% u% $aso $o%$re"o po%2a e% $o%"a$"o, a *uie%es e% esa

62

Page 71: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 71/168

a$"i#i'a' "u#iera% par"i$ipa$i(%, $o% &a #er'a', &a ra!(%, &o )ue%o, &a &ea&"a', y

e&&o %o ha $am)ia'o $omo *ue e& ser#i$io 'e jus"i$ia %o $am)iar4 e% $ua%"o

si%ii$a a&$a%!ar &o )ue%o 'es$ar"a%'o o 'esha$ie%'o &o ma&o. Si )ie% es"a

apre$ia$i(% pue'e pare$er i&os(i$aa+io&(i$a a%"es *ue es"r2$"ame%"e

 jur2'i$a, es 'e)i'o a *ue e& pri%$ipio 'e mora&i'a' es"4 #i%$u&a'o

es"re$hame%"e a& or'e% "e&eo&(i$o 'e& pro$eso y 6s"e e#i'e%"eme%"e m4s

a&&4 'e )us$ar &a a$"ua$i(% 'e& 'ere$ho ma"eria& "ie%e $o%%o"a$i(% a+io&(i$a.

>i'(%, 'ei%e e& pri%$ipio 'e mora&i'a' $omo [e& $o%ju%"o 'e re&as 'e

$o%'u$"a presi'i'as por e& impera"i#o 6"i$o a *ue 'e)e% suje"ar su

$ompor"amie%"o pro$esa& "o'os &os suje"os pro$esa&es^M.

La ma&a e, &a "emeri'a', e% i%, &a ma&i$ia e% &a $o%'u$"a pro$esa& es a i% 'e

$ue%"as a 'o%'e apu%"a es"e pri%$ipio, 'e ah2 *ue re$ae so)re &a $o%'u$"a

pro$esa& 'e &as par"es y, $&aro es"4, so)re &a a$"i#i'a' u%$io%a& 'e& (ra%o

 juris'i$$io%a&. 1or e& pri%$ipio 'e mora&i'a' &a a$"ua$i(% 'e &os suje"os 'e&

pro$eso se 'a 'e $o%ormi'a' $o% &os pre$ep"os mora&es *ue &a %orma

 jur2'i$a, "a%"o ma"eria& $omo i%s"rume%"a&, $o%"ie%e se )us$a, $o% 6&, a i% 'e

$ue%"as, e+iir 'e &os suje"os 'e& pro$eso a$"ua$io%es )ue%as o simp&eme%"e

si% ma&i$ia, y e&&a se "a%i)i&i!a e% &as siuie%"es si"ua$io%es/ a3 &a %e$esi'a'

'e a$u'ir a& pro$eso para &a sa"isa$$i(% 'e i%"ereses &2$i"os, y %o a*ue&&os

*ue )us*ue% sorpre%'er a& ser#i$io 'e jus"i$ia y #a&i6%'ose 'e 6& se &ore

$ausar perjui$io a o"ra perso%a )3 &a o)&ia$i(% 'e $o&a)orar $o% &a 'ire$$i(%

e impu&so 'e& pro$eso, por*ue es sa)i'o *ue *uie% )us$a perju'i$ar )ie%

pue'e #a&erse 'e& "iempo e% e& pro$eso e%"orpe$ie%'o su reu&ar 'esarro&&o

$3 e& 'e)er 'e )ri%'ar i%orma$i(% a& pro$eso p&e%a y $orre$"ame%"e si%

i%$urrir e% omisio%es *ue por ser a#ora)&es a u%a es"ra"eia 'e 'ee%sa )ie%

o$asio%a% perjui$io e% &a 'e"ermi%a$i(% 'e &a #er'a' jur2'i$a o)je"i#a por e&

 ju!a'or. Es"os aspe$"os se ha&&a% reu&a'os e% %ues"ro C('io 1ro$esa&

Ci#i& i%$&usi#e $o% imposi$i(% 'e mu&"a a &as par"es *ue i%$urra% e% e&

37 DE >ID8N, G&a'is E., &ecciones de derec"o procesal civil , >a#e, Bue%os Aires, :, p. :.

63

Page 72: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 72/168

*ue)ra%"amie%"o 'e& pri%$ipio 'e mora&i'a' *ue $o)ija, es m4s, 'es'e e&

T2"u&o 1re&imi%ar 'e& C('io reeri'o se proye$"a e% e& p4rrao i%a& 'e& ar"2$u&o

IV e& "e+"o siuie%"e/ [Ar"2$u&o IV. 593X Las par"es, sus represe%"a%"es, sus

 A)oa'os y, e% e%era&, "o'os &os par"2$ipes e% e& pro$eso, a'e$ua% su

$o%'u$"a a &os 'e)eres 'e #era$i'a', pro)i'a', &ea&"a' y )ue%a e. E& jue!

"ie%e e& 'e)er 'e impe'ir y sa%$io%ar $ua&*uier $o%'u$"a i&2$i"a o 'i&a"oria^.

Creemos *ue hu)iera si'o m4s pre$iso posi"i#i!ar e+presame%"e e& pri%$ipio

'e mora&i'a' a%"es *ue &a suje$i(% 'e &a $o%'u$"a pro$esa& a &os 'e)eres 'e

#era$i'a', pro)i'a', &ea&"a' y )ue%a e, por*ue es"os es"4% imp&2$i"os e% e&

a&u'i'o pri%$ipio.

l. $l principio de discrecionalidad del uez.-  Cua%'o e& ju!a'or se e%re%"a a

u%a si"ua$i(% e% *ue &a %orma"i#i'a' orma& %o se mues"ra $&ara o espe$2i$a

o $ua%'o &os 'ere$hos y pri%$ipios re$"ores 'e& pro$eso 'e)e% supe'i"arse a

pri%$ipios $omo e& 'e &e+i)i&i'a' o a'e$ua$i(% 'e& pro$eso, se e%$ue%"ra a%"e

&a posi)i&i'a' 'e o)er%ar sus propias u%$io%es, %o 'es'e &a &ey 5por &a

$ir$u%s"a%$ia a%"es e+pues"a3, si%o 'es'e su par"i$u&ar $ri"erio, *ue 'e)e ser 

'is$re$io%a&, es 'e$ir, &i)re y jui$ioso, siuie%'o e& esp2ri"u %orma"i#o

sis"6mi$opro$esa&. >u$ho se ha ha)&a'o 'e &a a$"ua$i(% 'e me'io pro)a"orio

'e oi$io, se ha $ri"i$a'o 4$i'ame%"e "ama7a posi)i&i'a' i%*uisi"i#a 'e ha$er 

'e& pro$eso a&o suyo por par"e 'e& jue!, y es *ue es"a a$u&"a' 'e)e ser 

e%"e%'i'a e% e& mejor $ri"erio $omo u% i%s"rume%"o 'e $o%se$u$i(% 'e

 jus"i$ia, e& jue! %o W%i$ame%"e 'e)e prope%'er a )us$ar &a jus"i$ia 'e &o *ue

&as par"es, seW% su humor, a%a e i%"er6s a&ime%"a% su $o%#i$$i(%, e& jue! %o

es au"(ma"a %i 'e#a&ua'o emisor 'e se%"e%$ia, es u% jue! 'ire$"or 'e&

pro$eso e i%#es"ia'or 'e &a #er'a' jur2'i$a o)je"i#a, "ie%e asi%a'o u%

i%"er6s e% %o 'a7ar &o jus"o por &a i%er$ia *ue a%i*ui&ar2a su propia ese%$ia e%

pro$eso es"a si"ua$i(% 'e& ju!a'or "ie%e e% e& pri%$ipio 'e 'is$re$io%a&i'a'

e& $a"a&i!a'or 'e propor$i(% a'e$ua'a *ue har4 *ue su 'esp&ieue $omo

i%#es"ia'or sea apropia'a, e% u%a pa&a)ra, 'e)i'a y jus"a, por*ue si )ie% &a

%orma es"a)&e$e &a posi)i&i'a' 'e *ue e& (ra%o juris'i$$io%a& pue'a 'ispo%er 

64

Page 73: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 73/168

'e oi$io &a a$"ua$i(% 'e u% me'io pro)a"orio, %o i%'i$a $ua%'o si%o supe'i"a

e&&o a& $ri"erio 'e& jue!, *ue 'e ser sa&u'a)&e para e& pro$eso ser4 'is$re$io%a&.

m. Principio de proporcionalidad.-   Las pau"as %orma"i#as, &os me$a%ismos

ei$ie%"is"as y e& $ri"erio *ue &os emp&ea %o pue'e% ir me%os %i m4s 'e &o *ue

&as %e$esi'a'es 5pri%$ipio 'e %e$esi'a'3 'e& $aso $o%$re"o e+ie% as2, e%

ma"eria 'e "u"e&a a%"i$ipa'a u%a 'e &as e+ie%$ias es &a $o%"ra$au"e&a, y 6s"a,

por e& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a', %o pue'e ser me%or a &o e+ii'o, e%

ajus"a'a me'i'a, por &os a&$a%$es 'e &a repara$i(% 'e u% pro)a)&e 'a7o *ue

se pu'iera o$asio%ar a &a par"e eje$u"a'a pero "ampo$o pue'e ser mas,

'e)e, e%"o%$es, ser propor$io%a& ejemp&o 'e &o i%'i$a'o, es e& siuie%"e/

sie%'o o)je"o 'e $o%"ro#ersia, $o% &a pre"e%si(% 'e rei#i%'i$a$i(%, u%

i%mue)&e rWs"i$o, 'e'i$a'o a &a e+p&o"a$i(% ar2$o&a, e% e& $ua& es )ie%

i%"era%"e, y por "a%"o "am)i6% o)je"o 'e pro$eso, u% reser#orio 'e aua e%

ma"eria& $o%$re"o 'e& *ue se sumi%is"ra, 'e& #i"a& e&eme%"o, &a par"e

'ema%'a%"e a%"e &a pro)a'a $o%"ami%a$i(% 'e& reser#orio 'e aua por e&

'ema%'a'o e% represa&ia 'e& $o%&i$"o i%i$ia'o e% su $o%"ra, e& a$"or pe"i$io%a

me'i'a a%"i$ipa'a $o%sis"e%"e e% &a 'isposi$i(% 'e& (ra%o juris'i$$io%a& 'e

*ue se &e#a%"e u% $er$o 'e a&am)re pua'o e% e& $o%"or%o 'e& reser#orio 'e

aua $o% puer"a y $a%'a'o a $aro 'e& 'ema%'a%"e para e& ma%"e%imie%"o

peri('i$o 'e& 'i$ho reser#orio. E% es"e $aso &a $o%"ra$au"e&a 'e)er4 ser 

apre$ia'a por e& ju!a'or "e%ie%'o e% $ue%"a &os siuie%"es aspe$"os/ a3 *ue

&a me'i'a a%"i$ipa'a re$aer4 W%i$ame%"e so)re e& )ie% i%"era%"e *ue es e&

reser#orio )3 *ue &a e+"e%si(% superi$ia& 'e& reser#orio es me%os 'e& ,? f

'e& "o"a& 'e& 4rea 'e& )ie% 5pri%$ipa&3 &i"ia'o $3 *ue &a eje$u$i(% 'e &a me'i'a

a%"i$ipa'a %o perju'i$a e% &o a)so&u"o &a &a)or 'e e+p&o"a$i(% ar2$o&a *ue

rea&i!a e& 'ema%'a'o '3 *ue se "ra"a 'e pro"eer, e#i"a%'o perjui$io

38 E& ar"2$u&o @: 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& se7a&a [A'em4s 'e &as me'i'as $au"e&ares reu&a'as, e&

ue! pue'e a'op"ar me'i'as a%"i$ipa'as 'es"i%a'as a e#i"ar u% perjui$io irrepara)&e9^. E% e& ejemp&o e&perjui$io irrepara)&e a'#er"i'o se 'io por u%a par"e $o% re&a$i(% a &a i%ha)i&i"a$i(% 'e& reser#orio e%$ua%"o a& i% para e& *ue ue $o%s"rui'o y para e& *ue #e%2a u%$io%a%'o, y por o"ra par"e $o% re&a$i(% a&a sa&u' y &a #i'a misma 'e &a par"e 'ema%'a%"e..

65

Page 74: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 74/168

irrepara)&e, &a sa&u' y #i'a misma 'e &a par"e a$"ora, as2 $omo &a i%ha)i&i"a$i(%

'ei%i"i#a 'e& )ie% i%"era%"e 'e& i%mue)&e o)je"o 'e $o%"ro#ersia. Es"os

e&eme%"os i%'i$ar4% a& ju!a'or *ue &a $o%"ra$au"e&a 'e)er4 ser m2%ima,

p&e%ame%"e sa"ise$ha $o% u%a $au$i(% jura"oria y %o m4s, e%"o%$es %o

pue'e e+iir u%a $o%"ra$au"e&a e+$esi#a, si%o res"ri%i'a a &a %e$esi'a' 'e &a

mo"i#a$i(% 4$"i$a 'e &a me'i'a a%"i$ipa'a. Ni m4s %i me%os, eso &e 'i$e a&

 jue! e& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a' y &e asi%a 'os $o%$ep"os 'e"ermi%a%"es

e% su a$"i#i'a' u%$io%a& e& 'e e*ui&i)rio y e& 'e jus"a me'i'a.

 A*u2 $o%#ie%e reerir a& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a' $omo &a )ase 'e &a

$rea"i#i'a' 'e& jue! e% &a 'ime%si(% e+a$"a *ue &e permi"a a&$a%!ar &a jus"i$ia

'e$a%"a'a por e& or'e% %orma"i#o. E& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a' 'e"ermi%a

e& $ri"erio es"ru$"ura& 'e &a $o%s"ru$$i(% jur2'i$a a "ra#6s 'e &a $ua& se

ee$"i#i!ar4% &os 'ere$hos "u"e&a'os e% e& $aso $o%$re"o, )ajo e& respe"o

i%$(&ume 'e &as 'isposi$io%es $o%s"i"u$io%a&es *ue pre#6% &os 'ere$hos

u%'ame%"a&es.

La propor$io%a&i'a' es pri%$ipio e%era& 'e& 'ere$ho, e%$ar%a'o e% &a

Co%s"i"u$i(% imp&2$i"ame%"e, a par"ir 'e& es"a)&e$imie%"o $o%s"i"u$io%a& 'e&

Es"a'o 'e 'ere$ho *ue es su orii%a& sedes !ateriae -ar"2$u&os y - o

e+p&2$i"ame%"e -ar"2$u&o ?, par"e in )ine- o)ra $omo re&a 'e

i%"erpre"a$i(% y ap&i$a$i(% 'e& 'ere$ho, $o%"ro&a &a a$"i#i'a' es"a"a&, $a&i)ra &os

i%"ereses y &e 'a e*ui&i)rio -e%"i6%'ase $o%s"i"u$io%a&i'a'- a &a 'e$isi(%

 juris'i$$io%a&. Ese e*ui&i)rio si%ii$a *ue a& $o%$urrir a u% $o%&i$"o 'e &eyes o

pri%$ipios su )a&a%$eo %o ae$"a 5status negativus3 e& %W$&eo ese%$ia& 'e &os

'ere$hos u%'ame%"a&es *ue se )us$a pro"eer y *ue 'e)e% ee$"i#i!arse

5status positivus3.

La o)&ia"orie'a' o e& $ar4$"er #i%$u&a"orio 'e es"e pri%$ipio es e#i'e%"e 'e su

propia %a"ura&e!a 'e pri%$ipio e%era& 'e& 'ere$ho, m4s au%, *ue #i#e e% &a

Co%s"i"u$i(%. Nues"ro pri%$ipio %o se u%'ame%"a e% a&u%a a$u$iosa "eor2a,

se aprehe%'i( por i%ere%$ia 'e &os 'esarro&&os $o%s"i"u$io%a&es,

66

Page 75: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 75/168

par"i$u&arme%"e 'e& 'ere$ho a&em4% i%spira'o e% &os pro%u%$iamie%"os 'e&

Tri)u%a& Co%s"i"u$io%a& 5a&em4%3, &o *ue a& "iempo 'e i%'i$ar%os *ue "ie%e

ue%"e $o%s"i"u$io%a& %os re#e&a *ue $o)ra pu&so e% e+presio%es "am)i6%

$o%s"i"u$io%a&es, "e%ie%'o sedes !ateriae  e% e& Es"a'o 'emo$r4"i$o 'e

'ere$ho y &os 'ere$hos u%'ame%"a&es.

E& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a' opera $omo me'i'a 'e e%jui$iamie%"o 'e &a

$o%s"i"u$io%a&i'a' 'e &a 'e$isi(% juris'i$$io%a& $ua%'o a"e%"a &os 'ere$hos

u%'ame%"a&es pro$esa&es.

%. Principio de prohibición " sanción del exceso.-   Es"e pri%$ipio es"4

#isua&i!a'o 'es'e &a posi$i(% 'e& 'ema%'a%"e, y por e&&o es &a $o%"rapar"i'a

'e& pri%$ipio, *ue m4s a'e&a%"e #eremos y, *ue se 'e%omi%a ['e &a me%or 

res"ri$$i(% posi)&e^ 5'es'e &a #isua&i!a$i(% 'e& 'ema%'a'o e% pro$eso3. La

orie%"a$i(% 'e es"e pri%$ipio es e& $o%"ro&ar $ua&*uier e+$eso *ue &e+i)i&i$e

m4s 'e &a me'i'a &os 'ere$hos *ue &e aseura% a& jus"i$ia)&e u% pro$eso

'e)i'o si% *ue e+is"a &a %e$esi'a' 5pri%$ipio 'e %e$esi'a'3 'e *ue se haya%

a'op"a'o me'i'as ei$ie%"is"as 5'omi%io 'e& pri%$ipio 'e $e&eri'a' so)re

a&u%os rasos 'e& pri%$ipio 'e& 'e)i'o pro$eso3. La prese%$ia 'e ma&a e y

"emeri'a' e% a$u'ir a "u"e&a 'iere%$ia'a si% jus"ii$a$i(% 4$"i$a rea&, 'e)e ser 

3 Des'e e& 'esarro&&o *ue &e asi%ara e& 'ere$ho a&em4% a& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a', se &ora

a'#er"ir u% $o%"e%i'o 'eri#a'o y $ompues"o por "res pri%$ipios, "am)i6% 'e%omi%a'os su)pri%$ipios,pri%$ipios par$ia&es, e&eme%"os, aspe$"os o 'ime%sio%es, a$ep"a'os mayori"ariame%"e e% &a 'o$"ri%a, yso%/ a3 &a a'e$ua$i(% 5Geeignet"eit 3, *ue es &a a*uies$e%$ia 'e per"i%e%$ia 'e& me'io emp&ea'o a &ai%a&i'a' )3 &a e+ii)i&i'a' 5$r)Hrderlic"eit 3, o 'e %e$esi'a' 'e e&e$$i(% 'e& me'io me%os i%$(mo'o y,$3 propor$io%a&i'a' e% se%"i'o es"ri$"o 5er"Jltnis!Jssigeit i! engeneren sinne3 por e& *ue &os)e%ei$ios "ie%e% *ue ser superiores a &os perjui$ios. Si% em)aro, aW% $ua%'o &a sus"a%$ia 'e &apropor$io%a&i'a' sea mayori"ariame%"e a$ep"a'a $o% ese "rip&e $o%"e%i'o, &a 'o$"ri%a so)re e& par"i$u&ar%o es pa$2i$a, par"i$u&arme%"e e% A&ema%ia, 'o%'e e+is"e% posi$io%es *ue %o $o%sie%"e% e% ese e&e%$oa& pri%$ipio 'eri#a'o 'e propor$io%a&i'a' e% se%"i'o es"ri$"o 54Hcen)Hrde, c"lin 3 o a7a'e% u% $uar"o

$o%"e%i'o *ue ser2a &a &ei"imi'a' 'e &os i%es.

4! [9 E% &a me'i'a *ue e& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a' se 'eri#a 'e &a $&4usu&a 'e& Es"a'o 'e

Dere$ho, 6& %o s(&o $ompor"a u%a ara%"2a 'e seuri'a' jur2'i$a, si%o "am)i6% $o%$re"as e+ie%$ias 'e jus"i$ia ma"eria& 5...3Y, se%"e%$ia 'e& Tri)u%a& Co%s"i"u$io%a& E1. Ng :??AIXTC d Lima, 'e.:..

67

Page 76: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 76/168

prohi)i'a y sa%$io%a'a, $ua%'o se pre"e%'e a$"uar )ajo esas $ara$"er2s"i$as

$o%$urre es"e pri%$ipio $omo reu&a'or 'e e*ui&i)rio y jus"a me'i'a e% e&

pro$eso ei$ie%"e. Es"e pri%$ipio se ha&&a reu&a'o e% %ues"ro sis"ema $omo

pri%$ipio 'e $o%'u$"a pro$esa& pre#is"o e% e& ar"2$u&o IV 'e& T2"u&o 1re&imi%ar 

'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, propiame%"e e% su par"e in )ine *ue se7a&a *ue e&

 jue! "ie%e e& 'e)er 'e impe'ir y sa%$io%ar $ua&*uier $o%'u$"a i&2$i"a. = es *ue

e& e+$eso -*ue %o &e+i)i&i!a si%o ra$"ura pri%$ipios y 'ere$hos- e% e&

emp&eo 'e pau"as ei$ie%"is"as &&ea a ser i&2$i"o y se mues"ra $omo e& pri%$ipa&

arume%"o 'e &os 'e"ra$"ores 'e& ei$ie%"ismo *ue %o a'mi"e% pri%$ipios *ue

$o%"ro&a% 5y e#i"a%3 &a e+"ra&imi"a$i(% y *ue i%$&usi#e #a% m4s a&&4, $omo e&

pri%$ipio *ue %os o$upa, y *ue sa%$io%a% e& e+$eso ei$ie%"is"a.

o. Principio de necesidad . Es"e pri%$ipio ha "e%i'o 'esarro&&o e% e& 'ere$ho

pro$esa& )rasi&e7o, par"i$u&arme%"e por &a 'o$"ri%a 'e >ari%o%i,

'iere%$i4%'ose 'os pri%$ipios $ompo%e%"es e% 6&, y es"os so% e& pri%$ipio 'e

me%or res"ri$$i(% posi)&e 5'e 2%ima &imi"a$i(% a &os 'ere$hos 'e&

'ema%'a'o3, y e& pri%$ipio 'e& me'io m4s i'(%eo 5pri%$ipio resi'ua&is"a3. 1or 

e& pri%$ipio 'e %e$esi'a' %o es posi)&e re*uerir u%a "u"e&a 'iere%$ia'a, sea

'e ure%$ia o pre#e%"i#a, *ue aW% $ua%'o "ie%'a a e#i"ar &a irrepara)i&i'a' 'e&

'a7o o e& i&2$i"o, a$a)e $ausa%'o perjui$io [e+$esi#o^ a& 'ema%'a'o. La "u"e&a

'e)e ser so&i$i"a'a 'e%"ro 'e &os &2mi"es 'e $a'a si"ua$i(% $o%$re"a, e#i"a%'o

u%a 'e$isi(% au"osa"isa$"i#a o &a imposi$i(% 'e u% %oha$er o 'e u% ha$er 

*ue pue'a pro#o$ar e% &a esera jur2'i$a 'e& 'ema%'a'o u%a i%"erere%$ia

i%jus"a. La %o$i(% 'e &o [e+$esi#o^ es"4 reeri'a a &a me%or prese%$ia 'e

rieso 'e irrepara)i&i'a' 'e 'a7os $ausa'o $o% u%a me'i'a a$e&era"oria 'e&

pro$eso.

>4s a&&4 'e &a #isi(% es"ri$"ame%"e pro$esa& -*ue es &a e+pues"a e% e&

p4rrao pre$e'e%"e- *ue se asi%a a es"e pri%$ipio y *ue e% mu$hos $asos

%o $oi%$i'e $o% e& "ra"amie%"o asi%a'o 'es'e e& 'ere$ho $o%s"i"u$io%a&, e% e&

*ue se $o%$i)e $omo $ompo%e%"e 'e& pri%$ipio 'e propor$io%a&i'a', %ues"ro

68

Page 77: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 77/168

i%"er6s 'es$a%sa e% e& "ra"amie%"o pro$esa& 'e &a #isi(% $o%s"i"u$io%a& 'e es"e

pri%$ipio, es 'e$ir, 'e%"ro 'e& mar$o 'e &a propor$io%a&i'a'.

p. Principio de usticia ágil " tecnológicamente avanzada.- Es"e pri%$ipio,

*ue se u)i$a e%"re &os pri%$ipios 'e e+"e%si(% 'e ei$ie%$ia, ue $o%sara'o

e% &as $o%$&usio%es 'e &a VII Cum)re I)eroameri$a%a 'e Cor"es Supremas y

Tri)u%a&es Supremos 'e us"i$ia 5>6+i$o, Ca%$W%, ui%"a%a Roo, ?M? 'e

%o#iem)re 'e ??3, se7a&4%'ose a'em4s, $o%orme "ra%s$ri)e Go!ai%i:,

*ue se "ra'u$e [e% u%a "rami"a$i(% 4i& 'e &os asu%"os *ue &e ae$"e%, *ue

'e)er4% reso&#erse es"ri$"ame%"e 'e%"ro 'e &os p&a!os &ea&es. Dere$ho a *ue

%o se e+ija &a apor"a$i(% 'e 'o$ume%"os *ue o)re% e% po'er 'e &a

 A'mi%is"ra$i(% 1W)&i$a, sa&#o *ue &as &eyes pro$esa&es e+presame%"e &o

re*uiera%. Dere$ho a $omu%i$arse $o% &os (ra%os juris'i$$io%a&es a "ra#6s

'e& $orreo e&e$"r(%i$o, #i'eo$o%ere%$ia y o"ros me'ios "e&em4"i$os $o%

arre&o a &o 'ispues"o e% &as &eyes pro$esa&es. Los 'o$ume%"os emi"i'os por 

&os (ra%os juris'i$$io%a&es y &os par"i$u&ares a "ra#6s 'e es"os me'ios

"e%'r4% p&e%a #a&i'e! y ei$a$ia, siempre *ue *ue'e a$re'i"a'a su

au"e%"i$i'a' e i%"eri'a' $o%orme a &as &eyes^.

Es"e pri%$ipio, i%s"i"ui'o por &os jue$es, "ra%spor"a e& pro$eso a &os $auses 'e

&a reorma ju'i$ia&. No se pue'e pe%sar, e% &a a$"ua&i'a', e% "ra%sormar e&

ser#i$io 'e jus"i$ia si% #erse i%#o&u$ra'o, y $o% re&e#a%"e impor"a%$ia, &a

i%$orpora$i(% 'e &os re$ursos "e$%o&(i$os e% &a i%orma$i(% y e% &a

$omu%i$a$i(% a& 'esarro&&o 'e& pro$eso. La mera oima"i!a$i(% 'e& 'espa$ho

 ju'i$ia& ya %o "ie%e #ie%$ia e% &as reormas 'e& apara"o es"a"a& 'e jus"i$ia si

%o #a a"a'a a u% $o%ju%"o %orma"i#o *ue i%$orpore &as %ue#as "e$%o&o2as e%

&os pro$esos 5pro$esa&es3.

41 GOZA;NI, Os#a&'o A&re'o, *&a i!parcialidad de los #ueces % el debido proceso-, e% erec"o procesal 

  III (ongreso Internacional , U%i#ersi'a' 'e Lima d 0o%'o 'e 'esarro&&o e'i"oria&, Lima, ?, p. :.

6

Page 78: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 78/168

us"i$ia 4i& 'e)e $o%$e)irse $omo &a ar"i$u&a$i(% u%$io%a& 'e &os pri%$ipios

'e e$o%om2a, $o%$e%"ra$i(% y $e&eri'a', $orro)ora'os por i%s"rume%"os

"e$%o&(i$os.

La e$o%om2a pro$esa& es &a pie!a $&a#e 'e &a ei$ie%"i!a$i(% 'e& pro$eso,

por*ue 6s"a %o )us$a si%o ha$er 'e& ser#i$io 'e jus"i$ia u%a opor"u%a

respues"a o so&u$i(% a u% pro)&ema ya Cou"ure? 'ijo *ue [e& pro$eso, *ue es

u% me'io, %o pue'e e+iir u% 'ispe%'io superior a& #a&or 'e &os )ie%es *ue

es"4% e% 'e)a"e, *ue so% e& i%. U%a %e$esaria propor$i(% e%"re e& i% y &os

me'ios 'e)e presi'ir &a e$o%om2a e& pro$eso^.

E#i'e%"eme%"e e& pe%samie%"o $ou"uria%o es"4 i%&ue%$ia'o por &a 'o$"ri%a

a&ema%a a& o$uparse 'e &a e$o%om2a pro$esa&, re$or'emos *ue Como&io,

e%se7a *ue [&os au"ores a&ema%es, *ue e% &os W&"imos "iempos ha% es"u'ia'o

sis"em4"i$ame%"e e& pri%$ipio 'e e$o%om2a pro$esa&, "ie%'e%, e%era&me%"e, a

'ei%ir&o $omo &a e+presi(%, #aria)&e e% "6rmi%os posi"i#os, 'e u%a re&a$i(% 'e

propor$i(% e%"re me'ios y i%es pro$esa&es, airma%'o *ue $ua&*uier species

'e pro$e'imie%"o pue'e 'e$irse "a&, e% $ua%"o permi"a a&$a%!ar &as

i%a&i'a'es i%s"i"u$io%a&es 'e& jui$io $o% &a m4+ima ei$a$ia y e& me%or as"o

'e e%er2a posi)&e. Co%#e%$io%a&me%"e, e% sus"a%$ia, se a$oe a priori u%a

a$ep$i(% "6$%i$a 5o, por as2 'e$ir&o, e%'opro$esa&3 'e& pri%$ipio,

$o%iur4%'ose u% aspe$"o pri%$ipa& y primario 5e& ahorro, "a%"o m4s se%si)&e,

'e a$"i#i'a' pro$esa&, 'e &as par"es o 'e& jue!3 a& &a'o 'e aspe$"os $o&a"era&es

y $omp&eme%"arios 5&a e$o%om2a 'e "iempo y 'e as"o, i%'i#i'ua&es o

$o&e$"i#as3, *ue e%era&me%"e se e%"ie%'e% $omo $oro&arios, o

$o%se$ue%$ias, 'e& primero. 1ero si% 'es$ui'ar u%a posi)&e proye$$i(% u&"ra

pro$esa& 'e& pri%$ipio, e% &a *ue &a rea&i!a$i(% "6$%i$a 'e u% ahorro 'e

a$"i#i'a' o 'e esuer!os ju'i$ia&es 5y, por "a%"o, &a a$"ua$i(% 'e u%a e$o%om2a

42 Cou"ure, E'uar'o ., unda!entos del derec"o procesal civil, Depa&ma, Bue%os Aires, :M, p. :.

43 CO>OGLIO, Luii 1ao&o, Il principio di econo!ia processuale, Ce'am, 1a'o#a, :, ". I, p. M.

7!

Page 79: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 79/168

'e "iempo y 'e as"o3 sea 'ire$"a para e#i"ar &a promo$i(% 'e u&"eriores

i%W"i&es jui$ios, me'ia%"e &a e+p&o"a$i(% m4s ra!o%a)&e e i%"e%si#a 'e &os

re$ursos 'e u% jui$io ya promo#i'o^.

La e$o%om2a pro$esa& #i%$u&a'a a &a i%orm4"i$a y "e&em4"i$a se "ra'u$e e%

ahorro 'e "iempo, au%*ue %o 'e &os p&a!os pro$esa&es s2 'e &as es"io%es 'e

&as par"es para a&$a%!ar a& pro$eso sus a$"os pro$esa&es, 'e esuer!o por*ue

"o'os &os suje"os 'e& pro$eso se )e%ei$ia% $o% a$"i#i'a'es *ue ya %o &es

e+ie% 'esp&a!amie%"os 2si$os o "ra)ajos 'e 'o$ume%"a&is"i$a o ar$hi#2s"i$a

ao"a'ores y 'e 'i%ero por*ue &a sus"i"u$i(% 'e &as %o"ii$a$io%es por $6'u&as

por %o"ii$a$io%es "e&em4"i$as es u% pu%"o i%i$ia& *ue a#isa e& ahorro

e$o%(mi$o e% e& 'esarro&&o 'e& pro$eso a a#or 'e& apara"o es"a"a& 'e jus"i$ia,

y 'e iua& ma%era &as par"es ahorra% 'i%ero "e%ie%'o &a posi)i&i'a' 'e %o

'esp&a!arse a &os &o$a&es 'e &as i%s"a%$ias ju'i$ia&es.

Los pri%$ipios 'e $o%$e%"ra$i(% y $e&eri'a' es"4% reeri'os ex  ar"2$u&o III 'e&

T2"u&o 1re&imi%ar 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& a *ue e& pro$eso se rea&i!a

pro$ura%'o *ue su 'esarro&&o o$urra e% e& me%or %Wmero 'e a$"os pro$esa&es

y a *ue &a a$"i#i'a' pro$esa& se rea&i!a 'i&ie%"eme%"e y 'e%"ro 'e &os p&a!os

es"a)&e$i'os, 'e)ie%'o e& ue!, a "ra#6s 'e &os au+i&iares )ajo su 'ire$$i(%,

"omar &as me'i'as %e$esarias para &orar u%a pro%"a y ei$a! so&u$i(% 'e&

$o%&i$"o 'e i%"ereses o i%$er"i'um)re jur2'i$a.

00. NATURALEZA +URÍDICA DEL PROCESO

La ese%$ia 'e& pro$eso au% %o se 'ei%e pese a &as #aria'as "eor2as *ue &a 'o$"ri%a

impar"e y e& 'ere$ho pro$esa& %o es &a e+$ep$i(%.

La se&e$$i(% 'e "a&es "eor2as se #e $omp&i$a'a por "e%er es"as mo'e&os

'esemeja%"es.

 

71

Page 80: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 80/168

Como u% primer jui$io $&asii$a"orio se "ie%e *ue u%os au"ores 'a% orie% a &a

$a"eor2a e%era& 'e& 'ere$ho $i#i& e% e& 4m)i"o pri#a'o, o"ros i%#o$a% a& 'ere$ho

pW)&i$o.

E+p&i$a%'o &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e& pro$eso se me%$io%a *ue es/

u% $o%"ra"o 'e litiscontestatioK u% $uasi$o%"ra"o 'e litiscontestatioK

u%a re&a$i(% jur2'i$a pW)&i$a y $o%"i%ua

u%a si"ua$i(% jur2'i$a

u%a p&ura&i'a' 'e re&a$io%es jur2'i$as u% es"a'o 'e impe'ime%"o

u% es"a'o 'e pe%'e%$ia

u% ser#i$io pW)&i$o

u%a repro'u$$i(% jur2'i$a 'e u%a i%"erere%$ia rea&

u%a e%"i'a' jur2'i$a $omp&eja u%a i%s"i"u$i(%

u% me'io para o)"e%er sa"isa$$i(% jur2'i$a

u%a empresa e"$., e"$.

 A& $ompre%'er a &a a$$i(% pro$esa& $omo u%a i%s"a%$ia )i&a"era& e& pro$eso $o%siui(

$o%&&e#ar $a"eor2a propia *ue %o pue'e ser par"e i%"era%"e 'e u%a $a"eor2a

e%era&.

 A si se 'ei%e *ue %o es u% $o%"ra"o, %o es u%a re&a$i(% si%o $omo $o%ju%"o 'e $osas

*ue su$e'e% u%as a o"ras &(i$as y $o%se$ue%$ia&es 'e 'os par"es e%&a!a'as e%"re

s2 por &a au"ori'a' 5ue!3 *ue 'e ma%era impar$ia& emi"ir4 &a 'e$isi(% i%a&.

0. CLASES DE PROCESO

La 'iere%"e i'ea 'e $&asii$a$i(% *ue se impar"a %o se reiere a& pro$eso e% si, se

'e'u$e a &a pre"e%si(% o a& pro$e'imie%"o ija'o por e& &eis&a'or para e& "r4mi"e 'e

u%a pre"e%si(%. As2 $omo $&ases 'e pro$eso "e%emos/

72

Page 81: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 81/168

1ro$esos ju'i$ia& y ar)i"ra&. Reeri'a a &a %a"ura&e!a pW)&i$a o pri#a'a 'e &a au"ori'a'

*ue a$"Wa.

1ro$esos $o%"e%$iosos y %o $o%"e%$iosos. Se #e *ue e% u%os e+is"e &i"iio y e% o"ros

%o.

1ro$esos 'e$&ara"i#os, eje$u"i#os y $au"e&ares. indicando a& resu&"a'o *ue pre"e%'e

&orar e& a$"or.

  1ro$esos or'i%arios y espe$ia&es. ha$ie%'o #er &as 'iere%$ias 'e &a a$"i#i'a' 'e

$o%i$i(% 'e& jue! e% $ua%"o a &a pre"e%si(% 'e'u$i'a y

1ro$esos si%u&ares y u%i#ersa&es.  I%'i$a%'o *ue e% 6s"os es"4 e% jueo "o'o e&

pa"rimo%io 'e u%a perso%a y e% a*u6&&os %o.

Como ha)2amos me%$io%a'o a& pro$eso $omo W%i$o e% e& mu%'o jur2'i$o por su

)i&a"era&i'a' su $o%$ep"o es i%a&"era)&e sie%'o &a au"ori'a' jue! o ar)i"ro 'o%'e se

i%i$ie e& &i"iio &a serie u%$io%a i'6%"i$ame%"e.

Ra!(% por &a $ua& a& pro$eso 5#a siempre $o% e& &i"iio3 %o se &e po'r2a $&asii$ar por 

ser es"e u%i"ario.

 

Sie%'o as2 #eremos &a $&asii$a$i(% a%"erior/ To'o pro$eso es $o%"e%$ioso por *ue se

reiere a &i"iio, e& pro$eso %o $o%"e%$ioso por ser a$"o #o&u%"ario %o es pro$eso si%o

pro$e'imie%"o &os pro$esos 'e$&ara"i#os, eje$u"i#os &a i'ea 'e pro$eso se ma%"ie%e

si% a&"era$i(% a&u%a e% am)as se 'a &a su$esi(% 'e a$"os.

E& &&ama'o pro$eso $au"e&ar %o es pro$eso ya *ue e% su 'esarro&&o %o se 'a &a i'ea

&(i$a y $o%se$ue%$ia& e+pues"a &2%eas arri)a, es"4 reeri'o a &as $au"e&as y se

es"a)&e$e% siempre $omo u% simp&e pro$e'imie%"o, por*ue es"a pe"i$i(% %o pue'e

ser %e$esariame%"e )i&a"era& a%"es 'e o)"e%er e& 'i$"ame% i%a& 'e& $aso.

De& &o u&"imo me%$io%a'o siempre hay &a posi)i&i'a' 'e& surimie%"o 'e u%a &i"is e% e&

$urso 'e& pro$e'imie%"o e%"o%$es se 'ar4 e& orie% a u% pro$eso. 1or $o%siuie%"e/

e& "ra)ajo *ue rea&i!amos a $er$a 'e& "ema e% es"u'io 'e)e ser mo'ii$a'a 'e &os

73

Page 82: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 82/168

"e+"os y 'e& T2"u&o IV Se$$i(% *ui%"a 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& 1erua%o por*ue resu&"a

erra'o $&asii$ar e& e%(me%o  proceso o"ora%'o a &a pa&a)ra *ue &o 'e%omi%a e&

si%ii$a'o de procedi!iento o de #uicio o de pretensi3n, %i%u%o 'e &os $ua&es

e+hi)e a su pre$iso #a&or "6$%i$o.

0. FUNCIÓN DEL PROCESO

Nos reerimos a& pro$eso $omo e%"e pa$ii$o 'e reso&u$i(% 'e $o%&i$"os 'es"erra%'o

e& uso 'e &a uer!a y 'a%'o &uar a &a ra!(% a "ra#6s 'e u%a $o%"ro#ersia 'e i'eas a

a#or 'e u%a $o%#i#e%$ia pa$2i$a e% so$ie'a' $omo u%$i(% po'emos $o&eir 'e

'o)&e orma/

a3 1ri#a'a. 0ra$asa'o e& i%"e%"o 'e reso&#er e& $o%&i$"o por au"o$omposi$i(% &a

perso%a po'r4 a$u'ir a& Es"a'o para &ora &a so&u$i(% 'e &a $o%"ro#ersia.

)3 1u)&i$a. prohi)i'a e& uso 'e &a uer!a para &a so&u$i(% 'e& $o%&i$"o $omo e% &a

au"o'ee%sa, e& Es"a'o o"ora ara%"2a a &os miem)ros 'e su so$ie'a' ora%i!a%'o

u%a i%s"i"u$i(% jur2'i$a 'o"a%'o 'e u% $o%ju%"o 'e %ormas *ue i%'i$a% &as ormas 'e

a$$e'er, e& 'e)a"e y e& a$a"amie%"o a &a 'e$isi(% i%a& por &as par"es.

0<. ELEMENTOS DEL PROCESO

:. Suje"os

 ;C &as partes: on &as perso%as, *ue "ie%e%, 'ere$hos o i%"ereses 'is$or'a%"es.

4C $l #ue: $ s e& "er$ero o &a perso%a *ue represe%"a a& es"a'o y resue&#e e& $o%&i$"o

'e orma impar$ia& y 'e a$uer'o $o% &as re&as 'e& 'ere$ho o 'e &a iua&'a'.

74

Page 83: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 83/168

?. O)je"o

 ;C $l ob#eto )Lctico: es &a $osa *ue es"4 e% $o%&i$"o o )ajo ame%a!a. Ahora )ie%, &a

$osa u o)je"o e% a$ep$i(% m4s e%era& pue'e ser ma"eria& o i%ma"eria&.

4C $l ob#eto #urdico/ 1or e& $ua& se ha$e reere%$ia a& $o%"e%i'o 'e u% a$"o o %eo$io

 jur2'i$o. E&eme%"o ese%$ia& 'e u%a o)&ia$i(% o $o%"ra"o, as2 $omo 'e $ua&*uier "ipo

'e a$"o jur2'i$o, *ue'a e+"i%ui'o si %o e+is"e e& o)je"o so)re e& *ue re$ae.

E& o)je"o jur2'i$o es &a $osa *ue e%era u% i%"er6s 'e &as par"es.

. E& $o%&i$"o

Dos perso%as "ie%e% 'i#ere%$ias respe$"o a u%a pre"e%si(% o 'is"i%"as pre"e%sio%es

respe$"o a a&u%a $osa, &a pre"e%si(% %a$e si y so&o si u%a 'e &as par"es ma%iies"a

su i%"er6s e% e& o)je"o.

 

 A3 La pre"e%si(%

Cua%'o e& a$"or orma&i!a u%a pre"e%si(% u%'ame%"a'a a%"e e& (ra%o juris'i$$io%a&

'irii'o $o%"ra &a o"ra par"e emp&a!a'a, orie%"a'a a o)"e%er u%a 'e$isi(% a#ora)&e, o

&a imposi$i(% 'e u%a sa%$i(%.

B3 La resis"e%$ia

Se 'i$e a &a 'ee%sa *ue ha$e e& 'ema%'a'o $o% e& i% 'e %o 'ar &a pres"a$i(% *ue

&e ha$e e& 'ema%'a%"e. 1ue'e "e%er 'os ases/ pri#a'a, e& pao 'e u% paare *ue

pi'e e& 'eu'or a su a$ree'or, es"a a$$i(% se ha$e e% orma pri#a'a si% i%"er#e%$i(%

'e &a au"ori'a'. = &a ase ju'i$ia&, $ua%'o e& a$ree'or ha$e uso 'e &a a$$i(% jur2'i$a

para re$&amar e& pao a "ra#6s 'e& "ri)u%a& empre%'ie%'o u% jui$io para e&&o, por &o

"a%"o e& *ue se resis"e a &a pre"e%si(% 'e pao 'e)er4 ha$er uso 'e &as e+$ep$io%es

75

Page 84: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 84/168

y 'ee%sas 'e& $aso, respa&'a'as $&aro 'e e&eme%"os eha$ie%"es 'e prue)a *ue

sus"e%"e% su resis"e%$ia.

0=. LA SATISFACCIÓN +URÍDICA

:. Co%$ep"o 'e sa"isa$$i(% jur2'i$a

Resu&"a sumame%"e W"i& &a %o$i(% pro$esa& 'e sa"isa$$i(% jur2'i$a a "ra#6s 'e&

pro$eso, pues "a& #e! es"a es &a mayor 'iere%$ia$i(% *ue pue'e propi$iar re%"e a&

$o%$ep"o pro$e'imie%"o. Sa"isa$er si%ii$a sa&'ar, paar, 'ar so&u$i(%, sosear, e%

e& 4m)i"o pro$esa& 'iremos *ue es a*ue&&o *ue se #a &ora%'o a "ra#6s 'e& pro$eso

*ue e% su par"e i%a& por reso&u$i(% ju'i$ia& 'a $omo resu&"a'o &a sa"isa$$i(% a u%a

'e &as par"es.

La sa"isa$$i(% jur2'i$a se e%"ie%'e $omo status operandi, es 'e$ir, es &a $o%se$u$i(%

y o)"e%$i(% pr4$"i$a 'e u%a si"ua$i(% 'e $osas e*ui&i)ra'a y a#ora)&e a u% suje"o, e%

re&a$i(% a sus e+pe$"a"i#as 'e pro#e$ho ma"eria& *ue se &ora a "ra#6s 'e u%a

a$"i#i'a' pro$esa&, *ue $o%$&uye $o% &a $o%se$u$i(% 'e u%a se%"e%$ia. De o"ro &a'o

&a sa"isa$$i(% jur2'i$a se 'a $omo status ter!ini,  &o *ue si%ii$a *ue se e%"ie%'e

$omo u% es"a'o 'e e*ui&i)rio 'e si"ua$io%es jur2'i$as 'e &os suje"os, si% *ue se '6

%i%u%a $ir$u%s"a%$ia 'e per"ur)a$i(%, &o *ue a i%a& 'e $ue%"as "ermi%a e% &a pa! y

e& or'e% so$ia&es.

E% &a sa"isa$$i(% jur2'i$a "ie%e u%a par"e es"4"i$a e% &a *ue se $ompre%'e e& suje"o

Y'es$o%"e%"oY *ue pi'e Ya&oY e% su a#or, e& sa"isa$"or, *ue or'e%a &a sa"isa$$i(% y

e& sa"isi$e%"e *ue es e& invitado a a$"uar o a %o a$"uar para sa"isa$er a& primero.

La par"e 'i%4mi$a 'e &a sa"isa$$i(% $ompre%'e u%a a$"ua$i(% 'e& Yi%sa"ise$hoY,

re$&ama%'o *ue se &e sa"isaa 5me'ia%"e &a a$$i(%, y "ras e&&a, &a pre"e%si(%3, u%a

a$"ua$i(% 'i%4mi$a 'e& sa"isa$"or, or'e%a%'o &a sa"isa$$i(% y u%a a$"ua$i(% 'e&

suje"o a& *ue se ha impues"o e& sa"isa$er por a$"o 'e& jue!, e% a#or 'e& i%sa"ise$ho.

76

Page 85: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 85/168

La sa"isa$$i(% jur2'i$a se $ara$"eri!a por*ue es a3 jur2'i$a, pues se 'e)e

$orrespo%'er $o% u%a %orma )3 e*ui&i)ra'a, por*ue $o%si'era e& or'e%amie%"o

 jur2'i$o y sus re&as $orre$"ame%"e i%"erpre"a'as y ap&i$a'as, $3 a#ora)&e a u%o 'e

&os suje"os *ue o$upa% &a posi$i(% 'e par"es '3 o)je"i#a, por*ue si )ie% e% su i%i$io

es su)je"i#a 5$omo &a Yi%sa"isa$$i(%Y3, su juri'i!a$i(% a "ra#6s 'e& pro$eso &a ha$e

o)je"i#a.

06. LA NATURALEZA +URÍDICA DEL PROCESO DIVERSAS DOCTRINAS

:. E& pro$eso )asa'o e% &a litis contestatio, $omo $o%"ra"o

1ara ha&&ar e& empuje 'e es"a 'o$"ri%a #o&#eremos a &a 6po$a roma%a, a i%i$ios

$ua%'o $are$2a Roma 'e u% 'esarro&&o a'mi%is"ra"i#o $omo para impo%er a sus

$iu'a'a%os u%a  potestad 'e o)rar i%$&uso $oer$i"i#ame%"e, o)e'e$ie%'o &as

reso&u$io%es 'e sus "ri)u%a&es.

Roma $omo es"a'o em)rio%ario y 'omi%a'o por ra%'es arupa$io%es 'e e%"es d

&as e%s, %o po'2a &u$har $o% armas 'e u% 'ere$ho pW)&i$o 'e a*u2 *ue, a i% 'e

Ysuje"arY a &as par"es a &as se%"e%$ias 'e &os iudices, se a$u'ia a u% i%s"rume%"o 'e

'ere$ho pri#a'o, a& Y$o%"ra"oY $e&e)ra'o a%"e e& pretor por e& $ua&, ya p&a%"ea'a &a litis

se 'e"ermi%a)a su 4m)i"o, se some"2a% &as par"es a& $ump&imie%"o 'e &a reso&u$i(%

*ue &os iudices 'i$"ase% e% e& u"uro.

E& pu%"o 'e& 1ro$eso Ci#i& se e%$ue%"ra e% es"a litis con testatio % $o% e&&a se

pro'u$2a e& Yee$"o $o%su%"i#oY, e& pro$eso ya %o po'2a #o&#er a rei"erarse. Es"o es, e&

'esis"imie%"o 'e& primero, 'e)2a ser a$ep"a'o me'ia%"e o"ro $o%"ra"o $o% &a par"e

a'#ersa.

Roma e% su e#o&u$i(% $o%"rajo u% $am)io 'e $osas, &os $iu'a'a%os, para u"i&i!ar e&

pro$eso, ya %o 'e)iero% &iarse por me'io 'e u% $o%"ra"o, ya *ue, por ser "a&es,

pasaro% a es"ar suje"os a u%a %ue#a po"es"a' es"a"a&, 'e 'esarro&&o i%me%so

77

Page 86: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 86/168

%a$ie%'o as2 &a Yjuris'i$$i(%Y ema%a'a 'e au"ori'a'es superiores es"a"a&es, &&e#a%'o

imp&2$i"a i%$&uso &a coertio para &os i%o)e'ie%"es y $ua%'o es"a po"es"a' se $e%"r( e%

e& ives ;ugustus, e% e& empera'or $omo au"ori'a' $uasi'i#i%a, se hi!o e#i'e%"e -y

as2 se ap&i$( e% u% %ue#o sis"ema pro$esa&, ap&i$a'o a& pri%$ipio 'e ma%era

e+"raor'i%aria 5&a cognitio extraordine!C *ue &ueo 'e#i%o or'i%aria- *ue e& primi"i#o

$o%"ra"o 'e litis contestatio ...%a %o "e%2a ra!(% 'e ser. 1as( a ser &a superiori'a'

imperia& &a )ase 'e &a sumisi(% a& pro$eso "o'o su$e'2a e% %om)re 'e& i!peratorK % 

su Yjuris'i$$i(%Y, &a 'e&ea)a y re$o2a 6& mismo.

?. E& pro$eso $omo $uasi$o%"ra"o.

E% &a E'a' >e'ia e& $o%"ras"e, Ypa&pa)&eY e%"re &as i'eas po&2"i$as, pues"as e%

pr4$"i$a, 'e pre'omi%io 'e &as po"es"a'es es"a"a&es, e%$ar%a'as e% o$asio%es 'e

m4+imo i%"er6s, $omo e% &os reyes, &os empera'ores, o e% e& mismo 1apa, su

e%orme e+pa%si(%, hi$iero% ra%$ame%"e a&sa &a 'o$"ri%a 'e& pro$eso )asa'o e% u%

$o%"ra"o, e% e& 'e litis contestatio.

1ero &a e+presi(%, ha)2a $a&a'o prou%'ame%"e e% &a $o%$ie%$ia 'e &os juris"as y as2,

$ua%'o &a pu)&i$a$i(% 'e &a Yjuris'i$$i(%Y impuso u% %e$esario $am)io 'e se%"i'o,

imai%aro% y pusiero% $opiosame%"e e% $ir$u&a$i(% &a i'ea 'e *ue &a litis contestatio,

seu2a sie%'o &a pie'ra a%u&ar 'e& jui$io, pero %o $omo Y$o%"ra"oY, si%o $omo

Y$uasi$o%"ra"oY &as par"es %o *ue'a)a% &ia'as e%"re s2 y a jue$es Ypri#a'osY e%

#ir"u' 'e u% $o%"ra"o, si%o e% #ir"u' 'e &a po"es"a' *ue &os Y%ue#osY jue$es re$i)2a%

'e& Es"a'o, e% e& $ua& ra'i$a)a 5$omo mu$ho m4s 'esarro&&a'o has"a ha$erse

'esp("i$o3 / &os $iu'a'a%os es"a)a% suje"os a es"a Ypo"es"a'Y y %o po'2a% 'ispo%er 

'e e&&a $o%"ra"a%'o.

. E& pro$eso $omo re&a$i(% jur2'i$a.

OsJar BF&o $omo su represe%"a%"e *uie% a "ra#6s 'e& a%4&isis 'e "e+"os roma%os,

&&ea a &a $o%$&usi(% u%'ame%"a& 'e& Y$am)io *ue &a re&a$i(% jur2'i$a ma"eria&

e+perime%"a a& pasar a ser 'is$u"i'a e% e& pro$esoY 5paso 'e& 'ere$ho pri#a'o a&

78

Page 87: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 87/168

pW)&i$o3 e% 'o%'e a& Es"a'o se &e e+ie jus"i$ia y se ha 'e pro'u$ir e& resu&"a'o

perseui'o.

BF&o resa&"o &a e+is"e%$ia 'e 'os p&a%os 'e re&a$io%es jur2'i$as/ 'e 'ere$ho ma"eria&

*ue es &a *ue se 'is$u"e Y'e%"roY 'e& pro$eso y 'e 'ere$ho pro$esa& *ue es e&

Y$o%"i%e%"eY e% e& *ue se $o&o$a a*u6&&a.

La re&a$i(% jur2'i$a pro$esa&, se 'is"i%uir2a 'e &a ma"eria e% "res pu%"os/ aC por sus

suje"os 5a$"or, 'ema%'a'o, Es"a'o ue!3 bC por su o)je"o 5&a pres"a$i(%

 juris'i$$io%a&3 $3 por sus presupues"os pro$esa&esY.

. E& pro$eso $omo si"ua$i(% o serie 'e si"ua$io%es jur2'i$as

E% u% 1ro$eso e& #e%$e'or 'isru"a 'e si"ua$io%es #e%"ajosas pres$i%'ie%'o 'e *ue

"u#iese o %o u% 'ere$ho a%"erior, y s2 apro#e$ha%'o 'e& he$ho 'e su #i$"oria.

E& i%i$io 'e u% pro$eso, supo%e &a "ra%sorma$i(% 'e &as $a"eor2as a%"eriores

5'ere$hos y o)&ia$io%es3 e% o"ras, 'e "ipo 'i%4mi$o/ se "ra%sorma% e%

[opor"u%i'a'es^ 5posi)i&i'a'es3, 'e 'i#erso "ipo seW% &a situaci3n o$upa'a por $a'a

par"e 5y *ue #ar2a a& $omp4s 'e& $urso 'e& pro$eso3/ Ye+pe$"a"i#asY 'e o)"e%er u%a

se%"e%$ia a#ora)&e, Yperspe$"i#asY 'e u%a se%"e%$ia 'esa#ora)&e y u%a i%#ersi(%

'e& $o%$ep"o jusma"eria& 'e Yo)&ia$i(%Y/ &a apari$i(%, e% &uar preemi%e%"e 'e&

es$e%ario pro$esa& 'e &a Y$araY. Si &a Yo)&ia$i(%Y jusma"eria&, p, ej., a%"erior a u%

pro$eso es Yu% impera"i#o 'e& i%"er6s aje%oY &a carga e% e& pro$eso, es e& impera"i#o

'e i%"er6s propio. 5=o "e%o o)&ia$i(% 'e paar u%a suma/ &a pao y !e privo de

ese dinero, %o por mi i%"er6s, si%o  por el inter>s del acreedorK !as si %o pao

pa$2i$ame%"e y soy 'ema%'a'o por mi supues"o a$ree'or, tengo inter>s propio e%

pro)ar *ue %o &e 'e)o %a'a inter>s propio e% pro)ar. [$araY 'e pro)ar ya *ue si %o

&o $o%sio, #oy a o)"e%er u%a se%"e%$ia *ue me $o%'e%e.

E& jue!, %o *ue'a uera 'e es"a Yserie 'e si"ua$io%es jur2'i$asY si%o *ue es"4

re&a$io%a'o $o% &as par"es y su a$"ua$i(%, por &a Ysumisi(% 'e a*u6&&as a 6&, $omo

e+presi(% a'e$ua'a 'e& Es"a'o.

7

Page 88: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 88/168

Las Yo)&ia$io%esY 'e& jue!, %o ser2a% pro$esa&es, si%o a'mi%is"ra"i#as, $o% su )ase

e% &a Co%s"i"u$i(% a& iua& &as a$"ua$io%es 'e &as par"es3.

1ara %o e%re'ar &os $o%$ep"os 'iremos *ue, el proceso es proceso. = pu%"o. Lo *ue

&&e#a a sos"e%er *ue no es un contrato, *ue no es un cuasicontrato, *ue no es una

relaci3n, e"$.

E+p&i$a%'o/ La ese%$ia 'e &a serie &(i$a y $o%se$ue%$ia& 'e i%s"a%$ias )i&a"era&es

$o%e$"a'as e%"re s2 por &a au"ori'a', *ue se u"i&i!a $omo me'io pa$2i$o 'e 'e)a"e

'ia&6$"i$o e%"re 'os par"es a%"a(%i$as a%"e u% "er$ero *ue es impar$ia& e

i%'epe%'ie%"e, %o es pre$iso )us$ar su e%$ua'ramie%"o e% o"ra iura 'e& Dere$ho

e% ra!(% 'e *ue es u% e%(me%o W%i$o e% e& mu%'o jur2'i$o y, por e%'e,

i%$o%u%'i)&e por irrepe"i)&e.

0. CLASES DE PROCESOS

 A3 1or su u%$i(%

So% "res "ipos 'e pro$eso/ 'e$&ara"i#o, eje$u"i#o y $au"e&ar.

:. E& pro$eso 'e$&ara"i#o

1ar"e 'e u%a posi$i(% 'e u% 'ere$ho ma"eria& 'e inseguridad e% $ua%"o a &a

e+is"e%$ia 'e u% 'ere$ho o i%"er6s propio 'e u%a perso%a o $omu%i'a' a &o &aro 'e&

mismo, y e% p&a%o 'e iua&'a', &as par"es, a'e%"ra'as ya e% &i"iio, me'ia%"e

a&ea"os y prue)as, &&e#a% a& jue! o "ri)u%a& a &a $o%#i$$i(% 'e &a #er'a' 'e &a

si"ua$i(% prepro$esa& y 'e su &ea&i'a' y a *ue, )ie% &a res"aure 'e ma%era es"4"i$a

$omo se ha&&a)a a%"es 'e $ome%!ar o i%i$iarse e& $o%&i$"o, o )ie% &a 'e$&are

e+"i%ui'a y $ree o"ra %ue#a, "am)i6% es"4"i$a, e% su &uar por me'io 'e &a se%"e%$ia

8!

Page 89: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 89/168

?. E& pro$eso eje$u"i#o

1ar"e 'e u%a posi$i(% 'e u% 'ere$ho ma"eria& 'e seguridad e% $ua%"o a &a e+is"e%$ia

'e u% 'ere$ho o i%"er6s &ei"imo e% u%a perso%a o $omu%i'a' pero *ue %o se pue'e

&&e#ar a &a pr4$"i$a por u%a si"ua$i(% 'e oposi$i(% e+"rajur2'i$a, o$u&"a o ma%iies"a,

'e &a perso%a $o%"ra &a $ua& &a pues"a e% pr4$"i$a 'e "a& 'ere$ho o i%"er6s 'e)a

pro'u$irse.

. E& pro$eso $au"e&ar

Se e%$ue%"ra a& ser#i$io 'e &os o"ros 'os "ipos a$i&i"a%'o e& 'esarro&&o %orma& 'e&

pro$eso 'e$&ara"i#o o 'e eje$u"i#o, o 'e am)os.

E& pro$eso 'e$&ara"i#o y e& eje$u"i#o se 'esarro&&a% e% u% &apso 'e "iempo %o muy

$or"o, &o $ua& ha$e *ue apare!$a e& pe&iro 'e *ue, 'ura%"e e& $urso 'e &os mismos, &a

perso%a o $osa suje"o ma"eria&, sura% 'a7os o i%$&uso 'esapare!$a%/ es e&

 periculu! in !ora. +ara "acerle re%"e, se rea&i!a me'ia%"e &a a'op$i(% 'e me'i'as

pro$esa&es a'e$ua'as a $a'a supues"o 4$"i$o 'e &os m4s Y%orma&esY y a $a'a

mome%"o 'e a*u2 &as me'i'as a'op"a'as e% u% pro$eso $au"e&ar, siempre

respo%'ie%'o a& mome%"o pro$esa& e% *ue se ha&&a e& $orrespo%'ie%"e pro$eso.

La )ase 'e &as me'i'as $au"e&ares, se ha&&a e% &a e+is"e%$ia 'e u%a Ysospe$ha 'e

)ue% 'ere$ho e% e& o%'oY, 'eI )u!us boni iuris, *ue au"ori!ar4 su pues"a e% mar$ha,

pero e% $ier"a re&a$i(% $o% e& pro$eso 'e o%'o si e% ese Ypro$eso pri%$ipa&Y y e%

u%o 'e sus mome%"os pro$esa&es 'e"ermi%a'os, 'esapare$e e& )u!as boni iuris, &a

me'i'a $au"e&ar a'op"a'a seW% a*u6&, pue'e y au% 'e)e 'esapare$er si% perjui$io

'e *ue, si "or%a a surir e% e& pro$eso pri%$ipa&, a*u6& )u!)us boni iuris "or%a a

apare$er &a me'i'a $au"e&ar.

B3 1or su es"ru$"ura

81

Page 90: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 90/168

O )ie% &os pri%$ipios 'e& pro$eso -y 'e& pro$e'imie%"o- se proye$"a% so)re u%

o%'o 'e e%era&i'a', ha$ie%'o *ue apare!$a% #arios "ipos 'e pro$eso seW% su

es"ru$"ura 5es u% m6"o'o 'e i%#es"ia$i(% his"(ri$a, si%"6"i$o3, o )ie% p&a%eamos a%"e

%oso"ros &a imae% 'e 'os o "res "ipos 'e pro$eso, *ue ya $o%o$emos a "ra#6s 'e

sus re$o%s"ru$$io%es his"(ri$as 5m6"o'o a%a&2"i$o3 "o'o e&&o, )as4%'o%os e% &a

es"ru$"ura 'e "a&es "ipos.

:. 1ro$eso 'isposi"i#o y oi$ia&

0re%"e a es"e "ipo 'e pro$eso e& &&ama'o Y'isposi"i#oY, e+presi(% *ue, #eremos, "ie%e

'os a'op$io%es u%'ame%"a&me%"e 'iere%"es apare$e o"ro "ipo e% e& *ue, e&

Ypro"ao%is"aY es e& jue! es 6& *uie% 'omi%a e& 'esarro&&o 'e& pro$eso es 6& *uie%

a$ep"a o re$ha!a si% m4s e& mar$o 'e a&ea$io%es y prue)as *ue &as par"es pu'iera%

propo%er&e es 6& *uie%, $o% i%'epe%'e%$ia 'e &o *ue &as par"es propo%a%, ija &o

*ue 'e)e ser o)je"o 'e prue)a y &os me'ios 'e ha$er&o ap&i$a o %o ap&i$a e& 'ere$ho

*ue &as par"es &e propusiero%. e a*u2 e& "ipo 'e Ypro$eso au"ori"arioY.

E& sis"ema inquisitivo, ya apare$e "a%"o e% Gre$ia $omo e% Roma, $ua%'o &as

i%s"i"u$io%es po&2"i$as 'e am)os pa2ses $omie%!a% a 'e$aer.

So% &os $ara$"eres 'e u% i'ea& Ysis"ema i%*uisi"i#o puroY/

:, La $o%$e%"ra$i(% 'e &as u%$io%es ju!a'oras, 'ee%soras y a$usa'oras, e% u%a

so&a perso%a u% jue! *ue a &a #e! 'e 'i$"ar se%"e%$ia, i%s"ruye, 'eie%'e y a$usa

?, E& pro$e'imie%"o es"4 'omi%a'o por e& se$re"o

, No se a'mi"e &a $o%"ra'i$$i(% 'e& i%$u&pa'o si %o es 'ee%'i'o por e& propio

"ri)u%a&, su 'ee%sa s(&o pue'e ser res"ri%i'a e& pro$e'imie%"o es es$ri"o y %o ora&

&as prue)as ha% 'e ser apre$ia'as seW% &os #a&ores *ue $o%s"a% e% u%as "a)&as

&ea&es

82

Page 91: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 91/168

, La prue)a 'e mayor impor"a%$ia es &a 'e $o%esi(%, )ajo jurame%"o, 'e& impu"a'o

es u% )acto ese%$ia& 'e su $o%'e%a a u%a pe%a ra#e, e& o)"e%er su $o%esi(% para

&o $ua&, se a$u'e a& "orme%"o

, se a'mi"e% re$ursos $o%"ra &a se%"e%$ia. La Mrdonnance cri!inelle 'e Luis IV 'e

:@M re$oe e& pro$eso i%*uisi"i#o m4s re)inado.

SUBCAPÍTULO II

CONCEPTOS B%SICOS DEL DERECHO PROCESAL

0. CONCEPTOS B%SICOS DEL PROCESO CIVIL

E& pro$eso $i#i&, a& iua& *ue $ua&*uier o"ro 5pro$eso pro$esa&3, es u% e%(me%o

$omp&ejo por*ue e% 6& &a prese%$ia i%"era$"ua%"e 'e u% ra% %Wmero 'e i%s"i"u"os,

pri%$ipios y iuras pro$esa&es e%era $o%e+io%es 'e &os mismos *ue e+ie%, para %o

a&"erar su se%"i'o &(i$o jur2'i$o e% &a 'ia&6$"i$a pro$esa&, u%a $orre$"a i'e%"ii$a$i(%

$o%$ep"ua& *ue permi"a &a #isi(% 'espea'a 'e 'u'as y $o%usio%es 'e& sis"ema

pro$esa& $i#i&. E% a"e%$i(% a &o 'i$ho es *ue pasamos a u%a )re#e e+posi$i(%

$o%$ep"ua& )4si$a *ue $reemos %e$esaria para #er e& u%$io%amie%"o sis"em4"i$o 'e

&a a$$i(%.

&a de!anda''.<  SeW% e& Vo$a)u&ario jur2'i$o 'e Cou"ure, &a pa&a)ra 'ema%'a

pro#ie%e e"imo&(i$ame%"e 'e& #er)o 'ema%'ar Ype'ir, so&i$i"arY, se%"i'o *ue %o "e%2a

e& orii%a& &a"2% 'ema%'a'o, <are  *ue si%ii$a)a Yremi"ir, ma%'ar, $o%iar aY,

$ompues"o 'e ma%'o, <are Y$o%iar a, re$ome%'ar, e%$ararY, propiame%"e Y'ar e% &a

ma%oY, y es 'ei%i'a e% 'ere$ho pro$esa& $omo e& a$"o pro$esa& i%"ro'u$"i#o 'e

i%s"a%$ia por #ir"u' 'e& $ua& e& a$"or some"e su pre"e%si(% a& jue!, $o% &as ormas

re*ueri'as por &a &ey, pi'ie%'o u%a se%"e%$ia a#ora)&e a su i%"er6s.

44 ()r . 1 ACECO GORDILLO, ermoe%es, &a de!anda < ;rte % t>cnica de la pretensi3n procesal , E'i".

ur2'i$a espa7o&a, Bar$e&o%a >a'ri'.

45 COUTURE, E'uar'o ., ocabulario #urdico, Depa&ma, Bue%os Aires, :, pp. ??:.

83

Page 92: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 92/168

De#is E$ha%'2a, 'ei%e &a 'ema%'a $omo e& Ya$"o 'e 'e$&ara$i(% 'e #o&u%"a'

i%"ro'u$"i#o y 'e pos"u&a$i(%, *ue sir#e 'e i%s"rume%"o para e& ejer$i$io 'e &a a$$i(% y

&a airma$i(% 'e &a pre"e%si(%, $o% e& i% 'e o)"e%er &a ap&i$a$i(% 'e &a #o&u%"a'

$o%$re"a 'e &a &ey, por u%a se%"e%$ia a#ora)&e y me'ia%"e u% jui$io, e% u% a$"o

'e"ermi%a'oY@. La 'ema%'a es e& a$"o pro$esa& m4s impor"a%"e 'e& a$"or -

'ema%'a%"e o suje"o a$"i#o 'e &a pre"e%si(%- pues 'e $(mo es"6 i%"erpues"a

'epe%'e e& 6+i"o 'e &o pe"i$io%a'o - petitu!-. Es"e a$"o pro$esa& *ue 'a i%i$io a &a

a$"i#i'a' juris'i$$io%a& imp&i$a e& ejer$i$io pre#io 'e& 'ere$ho 'e a$$i(% y por e&&o se

'irie a& (ra%o juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o y "am)i6% imp&i$a $omo $o%"e%i'o u%a o

m4s pre"e%sio%es *ue %a$e% pro$esa&me%"e $o% &a 'ema%'a misma y por e&&o se

ormu&a, &a 'ema%'a, $o%"ra e& suje"o pasi#o 'e &a pre"e%si(% 5'ema%'a'o3.

La 'ema%'a, $omo a$"o pro$esa& *ue es, per"e%e$e a& pro$eso, %o &o e%era -e&&o

$orrespo%'e a &a a$$i(%-, si%o *ue $omo es e& primer a$"o pro$esa& se $o%s"i"uye

$omo i%"ro'u$"i#o, 'e i%i$ia$i(% o 'e pos"u&a$i(% su e+is"e%$ia pro$esa& se e%era

 ju%"o $o% &a 'e& pro$eso, o sea, 'es'e e& mome%"o e% *ue es re$ep$io%a'a por e&

(ra%o juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o y %a$e para e& jue! &a o)&ia$i(% 'e pro#eer&a 5se

e%er( ya u%a re&a$i(%3, %o 'epe%'e pues 'e su a'misi(% o %o para "e%er prese%$ia

e% e& pro$eso, por*ue 6s"e ya "ie%e, e% m6ri"o a& ejer$i$io 'e& 'ere$ho 'e a$$i(%,

p&e%a e+is"e%$ia, si% "e%er i%jere%$ia e% e&&a e& *ue &a 'ema%'a sea re$ha!a'a o %o o

*ue se haya a'#er"i'o &a omisi(% 'e a&W% re*uisi"o 'e pro$e'i)i&i'a' $o%$e'i6%'ose

p&a!o para su)sa%ar&a.

&a #urisdicci3n. Es"e es u%o 'e &os #o$a)&os 'e& &e%uaje jur2'i$o 'e mayor %Wmero

'e a$ep$io%es, as2, e% e& 'ere$ho 'e &os pa2ses &a"i%oameri$a%os "ie%e, por &o

me%os, $ua"ro a$ep$io%es/ $omo 4m)i"o "erri"oria& $omo si%(%imo 'e $ompe"e%$ia

$omo $o%ju%"o 'e po'eres o au"ori'a' 'e $ier"os (ra%os 'e& po'er pW)&i$o y su

46 DEVIS ECAND;A, er%a%'o, N;cci3n % pretensi3nN , e% 6evista de derec"o procesal , Boo"4, u%io

'e :@, Ng II.

84

Page 93: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 93/168

se%"i'o pre$iso y "6$%i$o 'e u%$i(% pW)&i$a 'e ha$er jus"i$ia. Si% 'u'a &a W&"ima

a$ep$i(% es &a *ue %os i%$um)e.

Des'e *ue se impuso &a prohi)i$i(% 'e ha$erse jus"i$ia por ma%o propia, &as

'iere%$ias e%"re &os hom)res se some"iero% a $o%o$imie%"o 'e& Es"a'o y para e&&o e&

or'e% jur2'i$o asi%( a& i%'i#i'uo e& 'ere$ho 'e a$$i(%. Ese $o%o$imie%"o por par"e

'e& Es"a'o se "or%( e% u% 'e)er 'e%omi%a'o juris'i$$i(% *ue $o%sis"e e% resumi'as

$ue%"as e% &a u%$i(% 'e a'mi%is"rar jus"i$ia a "ra#6s 'e (ra%os espe$ia&es -(ra%o

 juris'i$$io%a&-. Cou"ure 'ei%e &a juris'i$$i(% $omo [&a u%$i(% pW)&i$a, rea&i!a'a por 

(ra%os $ompe"e%"es 'e& Es"a'o, $o% &as ormas re*ueri'as por &a &ey, e% #ir"u' 'e &a

$ua&, por a$"o 'e jui$io se 'e"ermi%a e& 'ere$ho 'e &as par"es, $o% e& o)je"o 'e 'irimir 

sus $o%&i$"os y $o%"ro#ersias 'e re&e#a%$ia jur2'i$a, me'ia%"e 'e$isio%es $o%

au"ori'a' 'e $osa ju!a'a, e#e%"ua&me%"e a$"i)&es 'e eje$u$i(%^M.

>u$ho se ha ha)&a'o 'e u%a $&asii$a$i(% 'e &a juris'i$$i(% pero a po$o resu&"a'o se

ha arri)a'o, pues i%a&me%"e se e%"ie%'e a &a juris'i$$i(% $omo u%i"aria. La 'i#isi(%

'e &a juris'i$$i(% e% $o%"e%$iosa y #o&u%"aria $omo )ie% hi!o %o"ar e& proesor 

uruuayo a&u'i'o es i%$orre$"a pero %o i%W"i&. Si% aho%'ar so)re e& par"i$u&ar 

$o%#ie%e o)ser#ar a &a juris'i$$i(% e% re&a$i(% $o% &a a$$i(%, e& pro$eso, &a 'ema%'a

y &a pre"e%si(%, &o $ua& po'emos resumir e% &as &2%eas siuie%"es/ $o% &a a$$i(% se

i%i$ia u% pro$eso o)&ia%'o e& u%$io%amie%"o 'e &a juris'i$$i(%, "o'o e&&o

ma"eria&i!a'o e% &a i%"erposi$i(% 'e &a 'ema%'a, &a *ue $o%"ie%e u%a o m4s

pre"e%sio%es. De m4s es"4 ha$er %o"ar &a es"re$ha re&a$i(% 'e es"os $o%$ep"os.

&a pretensi3n.< La %o$i(% jur2'i$a 'e pre"e%si(% se e%$ue%"ra e% &a 'o$"ri%a a&ema%a

$omo anspruc",  y e% &a i"a&ia%a $omo  pretesa  au%*ue mo'er%ame%"e se $o%o$e

$omo ragione, pro#ie%e 'e& ra%$6s *pr>tension-, orma'o e% e& si&o VI para ser#ir 

'e sus"a%"i#o #er)a& a& #er)o pr>tendere pro$e'e%"e 'e& &a"2% preetendo, <ere ["e%er 

'e&a%"e 'e s2̂ , y e% e& se%"i'o a)s"ra$"o Ya'u$ir, pre"e%'erY. Dei%e Cou"ure &a

pre"e%si(% $omo &a [au"oa"ri)u$i(% 'e u% 'ere$ho por par"e 'e a&uie% *ue,

47 COUTURE, E'uar'o ., unda!entos... cit ., p. .

85

Page 94: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 94/168

i%#o$4%'o&o, pi'e *ue se haa ee$"i#a a su respe$"o &a "u"e&a jur2'i$a^. La

pre"e%si(% $o%s"i"uye e% s2 e& mo"or 'e& i%'i#i'uo *ue &e $o%'u$e a i%i$iar u% pro$eso

ejer$ie%'o para e&&o su 'ere$ho 'e a$$i(% ma"eria&i!a'o e% &a 'ema%'a &a $ua&

$o%"e%'r4 esa pre"e%si(% *ue es e& i% $o%$re"o *ue persiue e& 'ema%'a%"e es

'e$ir, &a 'e$&ara$i(% *ue 'esea se haa e% &a se%"e%$ia. De &o ma%ies"a'o apare$e

&a $ara$"eri!a$i(% *ue &a 'o$"ri%a, par"i$u&arme%"e &a $ar%e&u""ia%a, &e ha asi%a'o a

&a pre"e%si(% e% e& se%"i'o *ue %o es u% 'ere$ho si%o u% a$"o por*ue es a&o *ue

a&uie% ha$e, %o *ue a&uie% "ie%e es u%a ma%ies"a$i(% y %o a&o superior a &a

#o&u%"a', e% i% es u%a 'e$&ara$i(% 'e #o&u%"a' o a&o a *ue se pre"e%'e $o%mi%ar su

$ump&imie%"o por par"e 'e o"ro, 'e"ermi%4%'ose 'e es"a W&"ima airma$i(% *ue %o

siempre imp&i$a 'ere$ho pues pue'e $are$er 'e 6& y $o%$&uir e% e& pro$eso $omo

i%u%'a'a.

To'a 'ei%i$i(% 'e pre"e%si(% 'e)e o)ser#ar &os siuie%"es pu%"os/ *ue &a pre"e%si(%

es u%a 'e$&ara$i(% 'e #o&u%"a', *ue se 'irie a& 'ema%'a'o, *ue e+ie &a

su)or'i%a$i(% 'e u% i%"er6s aje%o a& propio, *ue es i%$ier"o y por e&&o sus$ep"i)&e 'e

pro)a%!a, *ue )us$a &a "u"e&a a& i%"er6s propio su)or'i%a%'o e& aje%o.

Co%orme e%"e%'emos &a a$$i(% -#6ase m4s a'e&a%"e-, es o)je"o 'e se#era

$o%usi(% $ua%'o se &a re&a$io%a $o% &a pre"e%si(%. Es"e pro)&ema %o se $o%$e%"ra

s(&o e%"re &a a$$i(% y &a pre"e%si(%, si%o se propaa e% e& pro$eso e% &a i'e%"ii$a$i(%

'e o"ros "emas pro$esa&es $omo e& 'e &a a$umu&a$i(% 'e pre"e%sio%es, 'e a$$io%es y

'e pro$esos, por me%$io%ar &os 'e mayor $o%usi(%.

1ero &a so&u$i(% se e%$ue%"ra e% u%a $&ara #isi(% 'e &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e &a

a$$i(%, es 'e$ir e% %o 'es$ui'ar &a prese%$ia 'e &os $ara$"eres a)s"ra$"o y au"(%omo

'e &a a$$i(%, *ue a su #e! %os mues"ra% &a #er'a' "a% 'e$a%"a'a, e% &a 'o$"ri%a

$o%"empor4%ea, 'e *ue &a a$$i(% y &a pre"e%si(%, au%*ue "e%a% 2%"imos %e+os e%"re

s2, represe%"a% $o%$ep"os 'iere%"es. A "ra#6s 'e &a a$$i(% se po%e e%

u%$io%amie%"o &a juris'i$$i(% y es por &a pre"e%si(% *ue se e+ie a& 'ema%'a'o

48 COUTURE, E'uar'o ., ocabulario... cit., p. M.

86

Page 95: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 95/168

me'ia%"e e& (ra%o juris'i$$io%a& &a sa"isa$$i(% 'e& i%"er6s propio. E%"o%$es es"os

$o%$ep"os %o pue'e% usio%arse 5a$$i(%pre"e%si(% o pre"e%si(%a$$i(%3 para

'e%o"ar u%o 'e e&&os.

Es"a)&e$i'a es"a 'iere%$ia %o a&"aro% au"ores *ue, $omo e& espa7o& aime Guasp,

$o%$&uyero% *ue e& $o%$ep"o 'e a$$i(% 'e)e ser e&a)ora'o uera 'e& 4m)i"o 'e&

'ere$ho pro$esa& por*ue su &uar e% es"a rama jur2'i$a 'e)e ser ha)i"a'o por &a

pre"e%si(%. C&aro es"4 *ue es"e p&a%"eamie%"o es erra'o %o s(&o por*ue 'emues"ra &a

a&"a 'e u%a $orre$"a $o%$ep"ua&i!a$i(% 'e &a pre"e%si(%, si%o por*ue suma a &a

$o%usi(% e%"re &a a$$i(% y &a pre"e%si(% u% %ue#o i%s"i"u"o, e& pro$eso.

0air6% Gui&&e%, ha $o%"ri)ui'o a es$&are$er m4s &a 'iere%$ia$i(% e%"re a$$i(% y

pre"e%si(%, y para e&&o prese%"( e& es"u'io 'e es"e pro)&ema a &a &u! 'e &a

&ei"ima$i(%/ YA$$i(% y pre"e%si(% "ie%e%, pues, $omo u%a 'e sus pau"as $&aras 'e

'iere%$ia$i(%, sus re&a$io%es $o% a*ue&&a. La &ei"ima$i(% es i%'epe%'ie%"e 'e &a

a$$i(%. Es"a $orrespo%'e a "o'os &os $iu'a'a%os, y a%"e "o'os se 'a &a o)&ia$i(% 'e&

Es"a'o 5asumi'a a "ra#6s 'e sus (ra%os juris'i$$io%a&es3 'e e+ami%ar y reso&#er si

e% e&&os hay po"es"a' para a$oer &a *ue se promo#i(. Es"o es, &a a$$i(% &ora su

i%a&i'a' 5po%er e% mo#imie%"o juris'i$$io%a& a& Es"a'o3, &a propo%a sea *uie% sea

5e% "a%"o, %a"ura&me%"e, *ue "e%a $apa$i'a' para ser par"e3 e& "ri)u%a& ha 'e

reso&#er so)re e&&a e% "o'o $aso, au%*ue uere 'e$&ara%'o *ue %o pue'e pro#eer 

so)re e& o%'o por a&"a 'e pre"e%si(% ei$a!.X 1or e& $o%"rario, &a ei$a$ia 'e &a

pre"e%si(% es"4 $o%'i$io%a'a por &a &ei"ima$i(% es 'e$ir, por &a %e$esi'a' 'e *ue e&

*ue &a &&e#a a ee$"o se ha&&e e% 'e"ermi%a'a re&a$i(% $o% e& i%"er6s 5&ei"ima'o

pasi#ame%"e3Y.

$l derec"o de contradicci3n.< Se7a&a De#is E$ha%'2a *ue &a juris'i$$i(% $o%"e%$iosa

es 'o)&e por*ue imp&i$a u%a re&a$i(% 'e a$$i(% y o"ra 'e $o%"ra'i$$i(% y $o%"i%Wa

$i"a%'o a Uo Ro$$o, 'i$ie%'o *ue e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% es u% 'i#erso

4 0 AIRN GUILLEN, V2$"or, $studios de derec"o procesal., E'i". Re#is"a 'e 'ere$ho pri#a'o, >a'ri',

:, p. ?.

87

Page 96: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 96/168

aspe$"o 'e& 'ere$ho 'e a$$i(%. E& proesor $o&om)ia%o 'ei%e e& 'ere$ho 'e

$o%"ra'i$$i(% $omo [e& 'ere$ho a o)"e%er &a 'e$isi(% jus"a 'e& &i"iio *ue se &e p&a%"ea

a& 'ema%'a'o 5...3 me'ia%"e &a se%"e%$ia *ue 'e)e 'i$"arse e% ese pro$eso, &ueo 'e

"e%er opor"u%i'a' 'e ser o2'o e% iua&'a' 'e $ir$u%s"a%$ias, para 'ee%'erse, a&ear,

pro)ar e i%"erpo%er &os re$ursos *ue &a &ey pro$esa& $o%sare -i%a&i!a es"a

'ei%i$i(% $i"a%'o &as pa&a)ras 'e Cou"ure-. Ni si*uiera &a &ey pue'e 'es$o%o$er 

es"e 'ere$ho pues ser2a i%$o%s"i"u$io%a&^.

La ese%$ia (%"i$a 'e& 'ere$ho e%$ierra a &a iua&'a' apu%"a%'o "e&eo&(i$ame%"e a &a

 jus"i$ia. La iua&'a' es para e& 'ere$ho e& %e$esario sopor"e *ue &e ma%"e%'r4 e%

$o%"a$"o $o% e& $ami%o, e% &o posi)&e $orre$"o, $o%'u$e%"e a ese i%. Es"o,

o)#iame%"e, %o es aje%o a& 'ere$ho pro$esa&, 'o%'e e& pri%$ipio 'e ra%o

$o%s"i"u$io%a& 'e &a iua&'a' a%"e &a &ey re$o%o$e a "o'os &os $iu'a'a%os &a ap"i"u'

para ejer$i"ar &os mismos 'ere$hos y e&&o se ma%iies"a e% e& pro$eso, $o%

prepo%'era%$ia, e% e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% 5'e& 'ema%'a'o3 pues "ie%e &a

misma i%a&i'a' 'e& 'ere$ho 'e a$$i(% 5'e& 'ema%'a%"e3/ am)os persiue% &a jus"a

$omposi$i(% 'e& pro$eso a "ra#6s 'e& 'ere$ho a& pro%u%$iamie%"o juris'i$$io%a&.

Ta%"o e& 'ere$ho 'e a$$i(% $omo e& 'e $o%"ra'i$$i(% "ie%e%, e% sus &2%eas )4si$as,

&as mismas $ara$"er2s"i$as:.

&a excepci3n. U% impor"a%"e se$"or 'e &a 'o$"ri%a ha pre"e%'i'o sus"i"uir &a

'e%omi%a$i(% 'e e+$ep$i(% por $o%"ra'i$$i(% 5Ro$$o, De#is E$ha%'2a3?, pero s(&o

ha e%era'o $o%usi(% e% e& "ema y a&ejamie%"o 'e& or"a&e$imie%"o 'e &a re&a$i(%

e%"re $o%"ra'i$$i(% y e+$ep$i(%. E& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% es u% 'ere$ho

e*uipara)&e a& 'e a$$i(% *ue se 'is"i%ue 'e 6s"e por &a posi$i(% *ue &os suje"os 'e

&a pre"e%si(% 5a$"or y 'ema%'a'o3 "oma% e% e& pro$eso. La e+$ep$i(% es u%a orma

5! DEVIS ECAND;A, er%a%'o, eora... cit., ". I, p. ???.

51 E& ar"2$u&o 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& se7a&a/ [... Los 'ere$hos 'e a$$i(% y $o%"ra'i$$i(% e% ma"eria

pro$esa& $i#i& %o a'mi"e% &imi"a$i(% %i res"ri$$i(% par su ejer$i$io, si% perjui$io 'e &os re*uisi"os pre#is"ose% es"e C('ioY. A e&&o 'e)emos a7a'ir *ue am)os 'ere$hos se pue'e% ejer$er e% orma 'ire$"a o a"ra#6s 'e represe%"a%"e &ea& o apo'era'o.

88

Page 97: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 97/168

'e ejer$er e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% y es es"a &a re&a$i(% *ue "ie%e &a e+$ep$i(%

$o% &a a$$i(%, es 'e$ir, a "ra#6s 'e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(%. La e+$ep$i(% ae$"a a

&a re&a$i(% pro$esa&, a &a 'ema%'a o a &a pre"e%si(% y %o a &a a$$i(%. De ah2 *ue &a

e+$ep$i(% es u%a ma%ies"a$i(% 'e& ejer$i$io 'e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% $omo

po'er jur2'i$o a"ri)ui'o a& 'ema%'a%"e para resuar'ar &a #4&i'a i%"era$i(% 'e &a

re&a$i(% pro$esa&, &a $&ari'a' 'e &a 'ema%'a o e&imi%ar &os ee$"os 'e &a pre"e%si(%

'ema%'a'a.

De &o a%o"a'o se 'espre%'e% 'os $&ases 'e e+$ep$io%es/ u%as 'es"i%a'as a sa%ear 

e& pro$eso pues"o *ue es"4% orie%"a'as a #e&ar por &a #a&i'a i%"era$i(% 'e &a re&a$i(%

pro$esa& 5para e#i"ar as2 %u&i'a'es pos"eriores3 y a& es$&are$imie%"o 'e& mo'o e% *ue

es"4 propues"a &a 'ema%'a y, o"ras, *ue a"a$a% a &a pre"e%si(% y e%era% ee$"os

$o%"rapro'u$e%"es e% &a 'ema%'a. Las primeras se 'e%omi%aro% "ra'i$io%a&me%"e

'i&a"orias y &as W&"imas pere%"orias. Los au"ores mo'er%os &as 'e%omi%a% pre#ias y

'e m6ri"o, respe$"i#ame%"e. Noso"ros preerimos %o 'e%omi%ar&as pre#ias %i 'e

m6ri"o, ya *ue &a primera 'e%omi%a$i(% har2a i%$urrir e% $o%usi(% $o% &as 'ee%sas

pre#ias, por &o *ue %os pare$e m4s a$er"a'a &a $&asii$a$i(% e%/ e+$ep$io%es 'e

orma&i'a' y 'e o%'o.

SeW% %ues"ra &eis&a$i(% $orrespo%'e a& rupo 'e &as primeras &as siuie%"es/

i%$apa$i'a' 'e& 'ema%'a%"e o 'e su represe%"a%"e, represe%"a$i(% 'ee$"uosa o

i%sui$ie%"e 'e& 'ema%'a%"e, os$uri'a' o am)iFe'a' e% e& mo'o 'e propo%er &a

'ema%'a, a&"a 'e &ei"imi'a' para o)rar 'e& 'ema%'a'o. E& seu%'o rupo es"4

i%"era'o por &as e+$ep$io%es 'e/ i%$ompe"e%$ia, represe%"a$i(% i%sui$ie%"e 'e&

'ema%'a'o, a&"a 'e ao"amie%"o 'e &a #2a a'mi%is"ra"i#a, a&"a 'e &ei"imi'a' para

o)rar 'e& 'ema%'a%"e, &i"ispe%'e%$ia, $osa ju!a'a, 'esis"imie%"o 'e &a pre"e%si(%,

52 ()r. CLARI< OL>EDO, ore A., Y&a mayor2a 'e &os au"ores mo'er%os, orie%"4%'ose ya por e& e%o*ue

pro$esa&2s"i$o 'e& "ema, &o a'op"a% -reiri6%'ose a& #o$a)&o e+$ep$i(%- a &a sis"em4"i$a asumi'a por&a a$$i(% pro$esa& y sea *ue $o%ser#e% e& %om)re 'e e+$ep$i(% 5Cou"ure3 o *ue &o sus"i"uya% por o"ros$omo $o%"ra'i$$i(% 5Ro$$o, De#is E$ha%'2a3 pos"u&a% e& $o%$ep"o u%i"ario 'e& po'er, %o o)s"a%"e &a'i#ersii$a$i(% 'e $o%"e%i'o posi)&eY, erec"o procesal < conceptos )unda!entales, Depa&ma, Bue%os

 Aires, ". I, :, p. .

8

Page 98: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 98/168

$o%$&usi(% 'e& pro$eso por $o%$i&ia$i(% o "ra%sa$$i(%, $a'u$i'a', pres$rip$i(%

e+"i%"i#a y $o%#e%io ar)i"ra&.

&a reconvenci3n. Es"e "6rmi%o pro#ie%e 'e& &a"2% "ar'2o reconventio, <nis

"e+"ua&me%"e [a$uer'o para repu'iar o re$ha!ar a&o^, $ompues"o 'e re< *ue 'e%o"a

re$ha!o o reputio $omo e% res$i%'ir, rehusar, re$ha!ar, repu'iar, e"$., y conventio,

<nis, *ue a& pri%$ipio 'esi%a)a u%a reu%i(% 5'e $o%#e%io, <ire  [ir ju%"o a o"ros^,

reu%irse3, y 'espu6s u%a reso&u$i(% "oma'a e% &a reu%i(%, o sea u% [a$uer'o^.

La re$o%#e%$i(% es e& "ema 'e mayor 'es$ui'o por par"e 'e &a 'o$"ri%a, &as

$o%usio%es y $ri"erios erra'os ha% he$ho 'e es"a i%s"i"u$i(% pro$esa& e& pu%"o 'e

mayor 'esor'e% $o%$ep"ua&.

Se e%"ie%'e &a re$o%#e%$i(% 'es'e 'os posi$io%es *ue so% &as m4s si%ii$a"i#as/

u%a *ue &a mues"ra $omo u%a i%s"i"u$i(% i%'epe%'ie%"e 'e &a 'ema%'a por &a $ua& se

apro#e$ha u% pro$eso pree+is"e%"e, primor'ia&me%"e por ra!o%es 'e e$o%om2a

pro$esa&, pero *ue por e& he$ho 'e es"ar 'es&ia'a 'e re&a$i(% a&u%a $o% &a

'ema%'a pue'e reerirse a u%a si"ua$i(% "o"a&me%"e 'iere%"e 'e &a *ue o$asio%a e&

 petitu!  'e &a 'ema%'a as2 por ejemp&o si se i%"erpo%e u%a 'ema%'a $o% &a

pre"e%si(% 'e rei#i%'i$a$i(% 'e i%mue)&e, e& 'ema%'a'o po'r4 i%"erpo%er 

re$o%#e%$i(% $o% &a pre"e%si(% 'e %u&i'a' 'e se%"e%$ia es 'e$ir &a re$o%#e%$i(%

$o%"ie%e u%a pre"e%si(% a)so&u"ame%"e aje%a a &a $o%"e%i'a e% &a 'ema%'a, %o

uar'a% re&a$i(% a&u%a. SeW% &a o"ra posi$i(% se e%"ie%'e a &a re$o%#e%$i(% $omo

&a "ra'i$io%a& $o%"ra'ema%'a *ue seW% Cou"ure Yes &a pre"e%si(% *ue e& 'ema%'a'o

'e'u$e a& $o%"es"ar &a 'ema%'a por &a $ua& se $o%s"i"uye a &a #e! e% 'ema%'a%"e 'e&

a$"or, a i% 'e *ue se a&&e% &as 'os pre"e%sio%es e% u%a so&a se%"e%$iaY v. gr .,

i%"erpues"a &a 'ema%'a $o% &a pre"e%si(% 'e rei#i%'i$a$i(% 'e i%mue)&e, &a

53 COUTURE, E'uar'o ., ocabulario... cit., p. @.

54 Ibide!, p. :M.

!

Page 99: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 99/168

re$o%#e%$i(% $o%"ie%e &a pre"e%si(% 'e pao 'e mejoras. Es 'e$ir, e+is"e es"re$ha

re&a$i(% e%"re &as pre"e%sio%es 'e &a 'ema%'a y 'e &a re$o%#e%$i(%.

De esas 'os posi$io%es P$u4& es &a a$er"a'aQ Ni%u%a. La primera es pro'u$"o

'is"or$io%a'o 'e& *uerer o)ser#ar &a i%'epe%'e%$ia $o%$ep"ua& 'e &a re$o%#e%$i(%

re%"e a o"ras i%s"i"u$io%es pro$esa&es, por*ue o&#i'a a m4s 'e *ue &a re$o%#e%$i(%

se posi)i&i"a %o e% #2a 'e i%i$ia$i(% si%o e% u% pro$eso ya e+is"e%"e 5y por e&&o %o

pue'e 'ese%$ua'rar 'e &a pre"e%si(% 'ema%'a'a3, *ue &a re$o%#e%$i(% es u%a

ma%ies"a$i(% 'e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% y as2 $omo &a a$$i(% se ma"eria&i!a e% &a

'ema%'a e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% se ma"eria&i!a e% &a re$o%#e%$i(%, am)os e%

es"re$ha re&a$i(%, pues se "ra"a 'e apre$iar&os e% u% mismo pro$eso. La seu%'a,

*ue imp&i$a u%a $o%"ra'ema%'a, es "am)i6% 'is"orsio%a'a, pues au%*ue se apro+ime

m4s a &a $orre$"a $o%$ep$i(% 'e &a re$o%#e%$i(%, "o'o su m6ri"o se 'e#a&Wa por 

imp&i$ar &a re&a$i(% 'e &a re$o%#e%$i(% $o% &a 'ema%'a, e% e& se%"i'o 'e *ue 6s"a

a"a$a 5[$o%"ra^3 a a*ue&&a -'ema%'a- o&#i'a%'o *ue si )ie% &a re$o%#e%$i(% %o

$o%$urre e% #2a 'e i%i$ia$i(% es u% a$"o pro$esa& 'e i%"ro'u$$i(%, es 'e$ir, 'e

e%era$i(%, e% u% pro$eso pre#io o pree+is"e%"e, 'e u%a %ue#a re&a$i(% jur2'i$a

pro$esa&, e% es"e $aso y $o% propie'a', e%"re re$o%#e%$io%a%"e y re$o%#e%$io%a'o

'e ah2 *ue, &a re$o%#e%$i(% $omo a$"o pro$esa& es i%'epe%'ie%"e 'e &a 'ema%'a si%

*ue es"o imp&i*ue 'es&iar&a 'e& pro$eso *ue e% s2 es e& mismo, &o *ue %o o$urre $o%

&a pre"e%si(% o pre"e%sio%es *ue $o%"ie%e *ue, si i%&uye% 'e$isi#ame%"e e% &a

pro$e'i)i&i'a' 'e &a re$o%#e%$i(%, es por &a re&a$i(% *ue 'e)e% uar'ar $o% &as

pre"e%sio%es 'ema%'a'as, o mejor 'i$ho por*ue &os 'ere$hos a *ue se $o%"rae% &as

pre"e%sio%es 'ema%'a'as y &as re$o%#e%$io%a'as 'e)e% uar'ar es"re$ha re&a$i(%.

La so&u$i(% a es"e pro)&ema se e%$ue%"ra e% per$i)ir $o%s"a%"eme%"e e& 'ere$ho 'e

a$$i(%, e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(%, &a 'ema%'a, &a pre"e%si(% y &a re$o%#e%$i(%

'e)i'ame%"e re&a$io%a'os, $o% &a 'is"a%$ia *ue su i%'epe%'e%$ia $o%$ep"ua& e+ie.

1or o"ro &a'o sure% 'e &a 'o$"ri%a, 'e &a jurispru'e%$ia y 'e& 'iario "raji%ar 'e &os

opera'ores 'e& 'ere$ho, o"ras "eri#ersa$io%es $o%$ep"ua&es *ue se p&asma% e%

e+presio%es $omo [a$$i(% re$o%#e%$io%a&̂ , ['ema%'a re$o%#e%$io%a&̂ ,

1

Page 100: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 100/168

[re$o%#e%$i(% 'ema%'a'a ,̂ e"$. Esperamos *ue es"as $o%usio%es e%$ue%"re% e%

&as &2%eas pre$e'e%"es a&W% &iero 2%'i$e 'e es$&are$imie%"o.

La re$o%#e%$i(% se peri&a, e%"o%$es, $omo e& a$"o pro$esa& *ue ma"eria&i!a e&

ejer$i$io 'e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% $o%"e%ie%'o u%a o #arias pre"e%sio%es

'irii'as 5re$o%#e%$io%a'as3 e% $o%"ra e& 'ema%'a%"e, e% u%a re&a$i(% jur2'i$a

pro$esa& ya i%"era'a -pro$eso pree+is"e%"e- $o% &a i%a&i'a' 'e o)"e%er u%a

se%"e%$ia *ue ampare esas pre"e%sio%es 'eses"ima%'o &as 'ema%'a'as por uar'ar 

re&a$i(% $o% e&&as.

&a co!petencia. A &a ap"i"u' &ea&me%"e es"a)&e$i'a para e& (ra%o juris'i$$io%a& 'e&

Es"a'o para so&u$io%ar $ier"os $o%&i$"os 'e i%"ereses o es$&are$er i%$er"i'um)res

 jur2'i$as se $o%o$e $omo $ompe"e%$ia e% e& 4m)i"o pro$esa&.

La $ompe"e%$ia, 'e& &a"2% co!petentia,  se 'is"i%ue 'e &a juris'i$$i(%, *ue es &a

i%s"i"u$i(% $o% &a *ue se $o%u%'e &a mayor2a 'e &as #e$es, e% *ue &a juris'i$$i(% se

i'e%"ii$a $omo u% po'er, po"es"a' y u%$i(% y presupo%e &a e+is"e%$ia 'e u% $o%&i$"o

'e i%"ereses o 'e u%a i%$er"i'um)re jur2'i$a, e% $am)io &a $ompe"e%$ia es

i'e%"ii$a'a $omo u%a ap"i"u' y presupo%e %o u% $o%&i$"o 'e i%"ereses i%"ersu)je"i#o

o u%a i%$er"i'um)re jur2'i$a, am)os $o% re&e#a%$ia jur2'i$a, si%o &a e+is"e%$ia 'e

#arios "ri)u%a&es.

La $ompe"e%$ia se peri&a "am)i6% $omo u%a ara%"2a 'e &ea&i'a' pues

%e$esariame%"e 'e)e ema%ar 'e& "e+"o &ea& es"a)&e$ie%'o u% $o%ju%"o 'e a$u&"a'es

asi%a'as a& ju!a'or para *ue ejer!a su juris'i$$i(% e% u% $aso $o%$re"o o

'e"ermi%a'o. Los pri%$ipa&es $ri"erios para 'e"ermi%ar &a $ompe"e%$ia so%/ &a

ma"eria, &a $ua%"2a, e& ra'o, e& "erri"orio.

&os !edios i!pugnatorios. La impu%a$i(% e%era&me%"e es e%"e%'i'a $omo

a"a$ar, reu"ar o $o%"ra'e$ir u% a$"o pro$esa& $o% &a i%a&i'a' 'e o)"e%er su

re#o$a"oria o i%#a&i'a$i(%. La 'o$"ri%a y &os 'iere%"es or'e%amie%"os pro$esa&es

$i#i&es, ha% es"a)&e$i'o *ue &os me'ios 'e impu%a$i(% so% 'os/ &os reme'ios y &os

2

Page 101: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 101/168

re$ursos. La 'iere%$ia e%"re am)os se a"ri)uye, seW% u%a ra% par"e 'e &a 'o$"ri%a

&a"i%oameri$a%a, a *ue &os reme'ios so% &os me'ios impu%a"orios *ue pro$ura% &a

$orre$$i(% 'e u%a a%oma&2a pro$esa& por e& mismo ora%ismo juris'i$$io%a& )ajo $uyo

$o%o$imie%"o o$urri( "a& a%oma&2a, y &os re$ursos so% &os me'ios impu%a"orios *ue

"ie%'e% a &a $orre$$i(% 'e u% #i$io o error por e& superior jer4r*ui$o.

La 'is"i%$i(% se7a&a'a %o armo%i!a $o% e& sis"ema pro$esa& %a$io%a&, por*ue e&

propio C('io 1ro$esa& Ci#i& se e%$ara 'e 'is"i%uir &os reme'ios y &os re$ursos

5ar"2$u&o @3 y %o es pre$isame%"e $o% e& W%i$o $ri"erio 'iere%$ia'or e% "or%o a &a

i%s"a%$ia *ue $o%o$e e& me'io impu%a"orio. So% e%"o%$es &os reme'ios &os *ue

)us$a% a%u&ar o re#o$ar, "o"a& o par$ia&me%"e, &os a$"os pro$esa&es %o $o%"e%i'os e%

reso&u$io%es por e& mismo jue! )ajo $uya a$"ua$i(% se e%er( e& #i$io o error y &os

re$ursos &os *ue )us$a% re#o$ar o a%u&ar, "o"a& o par$ia&me%"e, &as reso&u$io%es

 juris'i$$io%a&es 5a$"os pro$esa&es 'e& jue! $o%"e%i'os e% reso&u$io%es3 por e& jue!

)ajo $uya a$"ua$i(% se e%er( e& error -reposi$i(%- o e& superior jer4r*ui$o -

ape&a$i(%, $asa$i(%, *ueja-, seW% sea e& $aso.

La %a"ura&e!a jur2'i$a 'e &os me'ios 'e impu%a$i(% es u% "ema *ue &a 'o$"ri%a ha

'es$ui'a'o. Se ha pues"o &a po$a a"e%$i(% *ue e+is"e s(&o a& es"u'io 'e &a

%a"ura&e!a 'e &os re$ursos, &os $ua&es se $o%si'era% por u% &a'o $omo u% 'eri#a'o

'e& ejer$i$io 'e& 'ere$ho 'e a$$i(% o 'e& 'e $o%"ra'i$$i(% pero %o i'e%"ii$a'o $o%

e&&os, y por o"ro $omo u% mero a$"o jur2'i$o pro$esa&. Los me'ios impu%a"orios,

"a%"o reme'ios $omo re$ursos, permi"e% #er e% e& pro$eso, u%a #e! m4s, &a

prese%$ia 'e& 'ere$ho sus"a%"i#o pro$esa& *ue es &a a$$i(% pues 6s"os se 'i%ami!a%

e% e& pro$eso ra$ias a& 'ere$ho a& pro%u%$iamie%"o juris'i$$io%a& y ah2 es"4 su

re&a$i(% $o% &a a$$i(%, es 'e$ir e% &a par"i$ipa$i(% 'ia&6$"i$a e% e& pro$eso *ue &a

a$$i(% &e propor$io%a a &os me'ios impu%a"orios.

&a relaci3n #urdica procesal . Es"a)&e$i'a $o% BF&o &a re&a$i(% jur2'i$a pro$esa& o

pW)&i$a por &a par"i$ipa$i(% 'e& (ra%o juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o, 'o$"ri%a *ue ha si'o

'esarro&&a'a so)re "o'o por &os pe%sa'ores i"a&ia%os, se $o%s"i"uy(, a &a e$ha, e% &a

e+p&i$a$i(% m4s a$ep"a'a para so&u$io%ar e& pro)&ema 'e &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e&

3

Page 102: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 102/168

pro$eso, e& $ua& se e%"ie%'e $omo se7a&a Cou"ure, e% $ua%"o #arios suje"os,

i%#es"i'os 'e po'eres 'e"ermi%a'os por &a &ey, a$"Wa% e% #is"a 'e &a o)"e%$i(% 'e u%

i%, $ompre%'i6%'ose por esos suje"os &as par"es 5a$"or y 'ema%'a'o3 y e& jue!,

*uie%es 'esp&iea% po'eres y a$u&"a'es *ue &a &ey &es asi%a para 'ese%#o&#erse e%

e& pro$eso y a&$a%!ar e& i% 'esea'o 5&a so&u$i(% 'e& $o%&i$"o 'e i%"ereses

i%"ersu)je"i#o o e& es$&are$imie%"o 'e &a i%$er"i'um)re jur2'i$a3. La a$$i(% es &a puer"a

'e a$$eso a& pro$eso y por ser 6s"e, seW% su %a"ura&e!a jur2'i$a, u%a re&a$i(%

 jur2'i$a pW)&i$a, &a a$$i(% "am)i6% es &a puer"a 'e a$$eso a &a re&a$i(% jur2'i$a

pro$esa&, au%*ue %o &a i%"ere 5e&&o es pos"eriorme%"e ma"eria&i!a'o a "ra#6s 'e &a

%o"ii$a$i(% #4&i'a3, pero ya i%i$i( o prope%'i( a& #2%$u&o o &iame% e%"re &os suje"os

'e& pro$eso 5par"es y jue!3 sus po'eres y 'e)eres e% re&a$i(% a &os 'iere%"es a$"os

*ue $o%orma% e& pro$eso.

&os presupuestos procesales. Des'e *ue suri( &a "eor2a 'e &os presupues"os

pro$esa&es &a e+p&i$a$i(% 'e& pe%samie%"o *ue i%"erpues"a &a 'ema%'a "o'os &os

a$"os pro$esa&es so% $o%se$ue%$ia 'e o"ro y presupues"o 'e& *ue siue, y *ue $a'a

a$"o pro$esa& re*uiere 'e supues"os pre#ios para su $o%orma$i(%, pare$e aW% %o

ser p&e%ame%"e sa"isa$"oria, por*ue so)re &os presupues"os pro$esa&es e+is"e%

'iere%"es $ri"erios y u% "ra"amie%"o u%iorme aW% pare$e es"ar a&eja'o. Veamos

e%"o%$es a&u%as 'e &as m4s impor"a%"es 'ei%i$io%es y $&asii$a$io%es *ue &a

'o$"ri%a ore$e so)re &os presupues"os pro$esa&es/ para 1iero Ca&ama%'rei so% [&as

$o%'i$io%es *ue 'e)e% e+is"ir a i% 'e *ue pue'a "e%erse u% pro%u%$iamie%"o

$ua&*uiera a#ora)&e o 'esa#ora)&e, so)re &a 'ema%'a, es"o es, a i% 'e *ue se

$o%$re"e e& po'er'e)er 'e& jue! 'e pro#eer so)re e& m6ri"o^ Cou"ure &os 'ei%e

$omo [a*ue&&os a%"e$e'e%"e %e$esarios para *ue e& jui$io "e%a e+is"e%$ia jur2'i$a y

#a&i'e! orma&^@, y &os $&asii$a e%/ a3 presupues"os pro$esa&es 'e &a a$$i(%, )3

presupues"os pro$esa&es 'e &a pre"e%si(%, $3 presupues"os 'e #a&i'e! 'e& pro$eso, '3

presupues"os 'e u%a se%"e%$ia a#ora)&e Car&i, $omo [&as $o%'i$io%es *ue 'e)e

55 C ALA>ANDREI, 1iero, Instituciones.. cit.,. p. :.

56 COUTURE, E'uar'o ., unda!entos... cit., pp. ::.

4

Page 103: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 103/168

reu%ir u% pro$eso para *ue e& mismo pue'a 'esarro&&arse e% u%a se%"e%$ia 'e m6ri"o

o 'ei%i"i#a^ e i%'i$a *ue so%/ a3jue! $ompe"e%"e, )3 u% a$"or 5ne!o iudex sine

actore3, $3 u%a 'ema%'a 5%e+o e%"re jue! y a$"or, o)&ia a& primero a 'i$"ar u%

pro%u%$iamie%"o3M er%a%'o >ora&es $omo [&os re*uisi"os *ue e& 'ere$ho pro$esa&

e+ie para *ue e& ju!a'or pue'a e%"rar a reso&#er so)re e& o%'o 'e &a a$$i(%

i%s"aura'a por e& 'ema%'a%"e, pues mie%"ras %o sea% sa"ise$hos %o se orii%a &a

re&a$i(% jur2'i$o pro$esa&^, e& proesor $o&om)ia%o, a$u'ie%'o a &a jurispru'e%$ia 'e

su pa2s, se7a&a *ue &os presupues"os pro$esa&es so%/ a3 $ompe"e%$ia, )3 $apa$i'a'

para ser par"e, $3 $apa$i'a' pro$esa&, '3 'ema%'a e% orma a7a'e a'em4s *ue &a

Cor"e e+$&uy( &a &ei"ima$i(% 'e $ausa $omo presupues"o pro$esa& y &a i%$&uy( 'e%"ro

'e &os presupues"os 'e &a a$$i(%, siuie%'o &a "eor2a 'e Chio#e%'a so)re 6s"a >ario

O'erio, &os $o%$i)e $omo Y&as $o%'i$io%es a%"e$e'e%"es *ue se %e$esi"a% para *ue

e+is"a pro$eso &os presupues"os para su e+is"e%$iaY y $o%si'era *ue Y%o hay m4s

*ue 'os presupues"os pro$esa&es/ u% jue! &e2"imame%"e $o%s"i"ui'o y u% o)je"o

pro$esa& a'e$ua'oY De#is E$ha%'2a se7a&a *ue [se "ra"a 'e supues"os pre#ios a&

pro$eso o re*uisi"os si% &os $ua&es es"e %o pue'e ser i%i$ia'o #4&i'ame%"e, y 'e)e%

por e&&o, $o%$urrir e% e& mome%"o 'e ormu&arse &a 'ema%'a o 'e%u%$ia o *uere&&a a

i% 'e *ue e& jue! pue'a a'mi"ir&a o i%i$iar e& pro$eso o 'e re*uisi"os 'e

pro$e'imie%"o para *ue e& pro$eso pue'a ser a'e&a%"a'o #4&i'a y %orma&me%"e, u%a

#e! *ue sea i%i$ia'o^@, e& pro$esa&is"a $o&om)ia%o a$usa 'e 'emasia'o simp&is"a y

muy i%$omp&e"a a &a $&asii$a$i(% *ue &a Cor"e Suprema 'e su pa2s es"a)&e$i( so)re

&os presupues"os pro$esa&es, &os $ua&es, seW% es"e au"or, 'e)e% 'is"i%uirse e%/ :3

presupues"os pro$esa&es pre#ios a& pro$eso 5*ue $ompre%'e%/ a3presupues"os

pro$esa&es 'e &a a$$i(% y, )3 presupues"os pro$esa&es 'e &a 'ema%'a3 y, )3

presupues"os pro$esa&es 'e& pro$e'imie%"o. A7a'e a e&&o *ue ['es'e o"ro pu%"o 'e

57 C ARLI, Car&o, ob. cit., p. ?::?:.

58 >ORALES, er%a%'o, (urso de derec"o procesal civil, E'iar, Bue%os Aires, :M, pp. ??:.

5 ODERIGO, >ario, &ecciones… cit., pp. :?.

6! DEVIS ECAND;A, er%a%'o, eora… cit ., ". I, pp. :?M.

5

Page 104: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 104/168

#is"a pue'e% 'is"i%uirse e% presupues"os pro$esa&es re&a"i#os o sa%ea)&es, seW%

*ue e& #i$io $ausa'o por su a&"a pue'a ser o %o sa%ea'o^. 0i%a&me%"e V6s$o#i,

a%o"a so)re e& par"i$u&ar *ue [&os presupues"os pro$esa&es so%, e%"o%$es, &os

re*uisi"os %e$esarios para *ue pue'a $o%s"i"uirse u% pro$eso #4&i'o, o u%a re&a$i(%

pro$esa& #4&i'a^@:.

Co%orme apre$iamos 'e &as 'ei%i$io%es pre$e'e%"es i%i$ia&me%"e se a"ri)uy( e&

"ema 'e &os presupues"os pro$esa&es para &a e+is"e%$ia 'e u% pro$eso, es 'e$ir, se

ha)&a)a 'e presupues"os 'e& pro$eso pero es"o %o *ue'( ah2, por*ue se empe!( a

ha)&ar 'e presupues"os 'e &a a$$i(%, 'e &a pre"e%si(%, 'e &a re$o%#e%$i(% 5si se

ha)&a 'e presupues"os 'e &a 'ema%'a por *u6 %o 'e &os 'e &a re$o%#e%$i(%3 y has"a

'e &a se%"e%$ia a#ora)&e. E%"o%$es m4s *ue arri)ar a &a 'e"ermi%a$i(% 'e $ua&es

so% &os presupues"os pro$esa&es, impor"a a%"e "o'o sa)er *u6 'e i%s"i"u"os o a$"os

pro$esa&es $orrespo%'e 'e"ermi%ar sus presupues"os, a$aso 'e &os m4s

"ras$e%'e%"es o 'e "o'os &os *ue e% e& pro$eso se pue'a% prese%"ar, o e% i%,

'e)emos re"or%ar a &a i'ea orii%a& 'e &os presupues"os pro$esa&es pe%sa'os s(&o

para ha$er posi)&e u% pro$eso y %o &os a$"os *ue 6s"e $o%"ie%e y e#i"ar as2 &a

hiper"roia 'e& "ra"amie%"o 'e &os presupues"os pro$esa&es a)ar$a%'o "o'o &o *ue se

e%"e%'2a por re*uisi"os 'e &os a$"os pro$esa&es. De so&u$io%ar es"e pro)&ema

'epe%'e si #emos a &a a$$i(% 5i3 $omo u% presupues"o pro$esa&, 5ii3 $omo u%a

i%s"i"u$i(% sus$ep"i)&e 'e presupues"os, o 5iii3 $omo u% 'ere$ho u%'ame%"a& *ue %o

%e$esi"a 'e presupues"os pro$esa&es.

04$i& ser2a para %oso"ros reresar a &a posi$i(% primaria seW% &a $ua& &os

presupues"os pro$esa&es so% para 'e"ermi%ar si u% pro$eso es #4&i'ame%"e #ia)&e o

%o y para %a'a m4s y as2 se7a&ar *ue &a a$$i(%, $omo 'e)emos e%"e%'er&a, %o es

presupues"o pro$esa& por*ue %o se reiere a &a $apa$i'a' 'e &as par"es 'e& pro$eso

%i a &as ormas *ue &a &ey pres$ri)e 5reeri'as a &a 'ema%'a3. 1ero &a 'o$"ri%a ha

orie%"a'o &a $&asii$a$i(% 'e &os presupues"os pro$esa&es a "o'os &os a$"os e

i%s"i"u$io%es *ue e& pro$eso pue'e ore$er e% sus 'iere%"es e"apas *ue $ompre%'e

61 VSCOVI, E%ri*ue, eora… cit., pp. ::.

6

Page 105: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 105/168

'es'e &a pos"u&a"oria 5presupues"os 'e &a a$$i(%, 'e &a 'ema%'a, 'e &a $o%"es"a$i(%

a &a 'ema%'a, 'e &a re$o%#e%$i(%, e"$.3 pasa%'o por &a pro)a"oria y &a 'e$isoria,

has"a &a 'e eje$u$i(%. Nues"ra posi$i(% so)re es"e par"i$u&ar %o $orrespo%'e a*u2

"ra"ar&a pues 'ema%'a %e$esaria e+"e%si(%, por &o *ue a$ep"amos &as W&"imas

posi$io%es s(&o para u)i$ar a &a a$$i(% e% e&&as. >u$hos so% &os au"ores *ue se7a&a%

'iere%"es presupues"os pro$esa&es 'e &a a$$i(% i%$urrie%'o e% $o%usio%es o e%

re"ro$esos e% &a $o%$ep"ua&i!a$i(% 'e &a a$$i(% pues mayorme%"e es $o%si'era'a

$omo 'ere$ho $o%$re"o y por e&&o %os resu&"a% i%W"i&es "a&es presupues"os *ue e% s2

so% &os 'e &a pre"e%si(% y *ue por e&&o %o pue'e% ser pro$esa&es si%o ma"eria&es o

sus"a%$ia&es.

E& ar"2$u&o 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& se7a&a *ue &os 'ere$hos 'e a$$i(% y 'e

$o%"ra'i$$i(% e% ma"eria pro$esa& $i#i& %o a'mi"e% &imi"a$i(% %i res"ri$$i(% para su

ejer$i$io, si% perjui$io 'e &os re*uisi"os pro$esa&es pre#is"os e% es"e C('io. Se

po'r2a pe%sar *ue e& 'ere$ho 'e a$$i(% pier'e su au"o%om2a a& es"ar supe'i"a'o

si*uiera a u% re*uisi"o pro$esa&, pero %o 'e)emos o&#i'ar *ue su au"o%om2a, "a%

$os"osame%"e &ora'a, es $o% re&a$i(% a& 'ere$ho sus"a%$ia&.

&a legiti!aci3n.< Des'e &a promu&a$i(% 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, e% &a $omu%i'a'

 jur2'i$o$ie%"2i$a 'e& pa2s se ha 'esper"a'o u% ra% i%"er6s por e& "ema 'e &a

&ei"ima$i(%, ha)i6%'ose i%"ro'u$i'o &a &ei"imi'a' para o)rar e% e& ar"2$u&o IV 'e&

T2"u&o 1re&imi%ar 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, e& *ue "ie%e ap&i$a)i&i'a' para "o'o e&

sis"ema jur2'i$o pro$esa& $i#i& %a$io%a&. Lueo es "ra"a'a $omo e+$ep$i(% e% e& i%$iso

@ 'e& ar"2$u&o @ y e& i%$iso 'e& ar"2$u&o 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&. La

preo$upa$i(% sure e% $ua%"o a &a &ei"ima$i(% ad causa!  y ad procesu!  y sus

#i%$u&a$io%es $o% &a a$$i(%, &a pre"e%si(% y &os presupues"os pro$esa&es.

La opera$io%a&i!a$i(% 'e or'e% su)je"i#o *ue se pro'u$e e% "o'o suje"o 'e 'ere$ho

para a$$e'er a& pro$eso empie!a $o% &a a$$i(% $omo e& 'ere$ho u%'ame%"a& 'e &a

perso%a, $ara$"eri!a'o por &os e&eme%"os su)je"i#o, a)s"ra$"o, au"(%omo y pW)&i$o

pero para su ejer$i$io #4&i'o re*uiere ma"eria&i!arse e% u%a 'ema%'a &a $ua&

7

Page 106: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 106/168

$o%"e%'r4 u%a o #arias pre"e%sio%es. Es"a pre"e%si(% re*uiere, para ser "u"e&a'a por 

'e$isi(% 'e& (ra%o juris'i$$io%a&, &a &ei"imi'a' 'e& a$"or.

La &ei"ima$i(% es u%o 'e &os $o%$ep"os m4s os$uros 'e& 'ere$ho pro$esa& $omo e%

ee$"o e+presa% &os espa7o&es Sae! im6%e! y L(pe! 0er%4%'e!, *ue [$o%s"i"uye &a

&ei"ima$i(% u%o 'e &os $o%$ep"os m4s os$uros 'e& 'ere$ho pro$esa&, ru"o 'e %o ser 

u% pro'u$"o 'e& 'ere$ho roma%o y 'e ha)erse 'esarro&&a'o e% e& 'ere$ho i%"erme'io,

)ajo &a e+presi(% 'e &ei"imare, *ue si )ie% rama"i$a&me%"e #ie%e a ser e& pro)ar o

 jus"ii$ar &a #er'a' 'e u%a $osa o &a $a&i'a' 'e u%a perso%a, jur2'i$ame%"e su

si%ii$a$i(% pe$a 'e $o%usa, y au%*ue su es"u'io per"e%e$e a& $ampo 'e &a 'o$"ri%a

e%era& 'e& 'ere$ho, uero% &os pro$esa&is"as &os *ue, e% mayor ra'o y e% primer 

&uar, 'ese%#o&#iero% es"e $o%$ep"o a& a)or'ar 'e"ermi%a'os e%(me%os pro$esa&es

5sus"i"u$i(%, represe%"a$i(%, e"$.3 -$o%"i%Wa% &os au"ores- e% &os *ue se ma%iies"a

&a a&"a 'e $oi%$i'e%$ia 'e& "i"u&ar 'e& 'ere$ho y 'e& *ue &o ha$e #a&er e% e& pro$eso,

#i%ie%'o a ser, u%a i%#es"i'ura orma& o"ora'a por &a &ey, e% #ir"u' 'e &a $ua& e&

pro$eso, e& a$"o o e& %eo$io, pro'u$e% p&e%ame%"e sus ee$"os e% &a esera

 jur2'i$a^@?.

Ca)e a'#er"ir *ue &ei"imar o &ei"ima$i(% so% e+presio%es *ue 'e%o"a% u%a amp&i"u'

'a'a su a)s"ra$$i(% y pro#o$a %o 'e"ermi%ar su e+a$"a ese%$ia 'e $o%"e%i'o, as2

$o% re$ue%$ia se ha)&a e% e& $ampo 'e& 'ere$ho 'e $o%'u$"as &ei"ima'as,

'ere$hos &ei"ima'os, 'ee%sas &ei"ima'as, hijos &ei"ima'os, &e2"imo propie"ario,

e"$., &o *ue "ra"amos 'e o)ser#ar es $(mo &os "6rmi%os &e2"imo, &ei"imar,

&ei"ima$i(% ha% i%resa'o a& $ampo jur2'i$o $omo e& $omW% 'e%omi%a'or e% &a

si%ii$a$i(% 'e a"ri)uir ['e $o%ormi'a' a 'ere$ho^, 'e)i'ame%"e jus"ii$a'o, es

'e$ir, e% $ua%"o a u% 'ere$ho o u%a o)&ia$i(% $o% sus"e%"o jur2'i$o, u% 'ere$ho

&ei"ima'o por e& 'ere$ho y &a &ey, *ue es $omo 'e)e "e%er su si%ii$a$i(% jur2'i$a,

e#i"a%'o &a impre$isi(% "ermi%o&(i$a 'e& propio "6rmi%o &ei"ima$i(% y 'e &os

62 S AEZ I>NEZ y L81EZ 0ERN<NDEZ, (o!pendio de derec"o procesal civil % penal , Reus, ::, ". I,

pp. ??@.

8

Page 107: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 107/168

si%(%imos *ue se &e pre"e%'a a"ri)uir i%'is"i%"ame%"e *ue pue'e% &&ear a

'es%a"ura&i!ar su $o%$ep"ua&i!a$i(% jur2'i$a.

Creemos $o% irme!a *ue "e%er &a $a"eor2a jur2'i$a 'e &a &ei"imi'a' re%"e a&

'ere$ho i%#o$a'o, es es"ar e% armo%2a a& 'ere$ho y &a &ey, &os *ue pros$ri)e% &a

'u'a, &a i%$er"i'um)re o &a i%ei$a$ia 'e u% 'ere$ho $ua%'o %o es"4 arre&a'o a &ey.

La &ei"ima$i(% es, e%"o%$es, es"ar &ei"ima'o e% &a $ausa, es 'e$ir "e%er u%a

si"ua$i(% perso%a& *ue &e permi"a a& i%'i#i'uo par"i$ipar 'e u%a e+pe$"a"i#a a

par"i$ipar e% u% pro$eso y $o%seuir u%a se%"e%$ia so)re e& o%'o 'e &a ma"eria, 'e

&o *ue se 'espre%'e 4$i&me%"e e& por *u6 &a &ei"ima$i(% es u% presupues"o 'e &a

pre"e%si(%. E& ejer$i$io 'e "o'a a$$i(% ju'i$ia& supo%e *ue e& a$$io%a%"e o i%"eresa'o

'e)e es"ar &ei"ima'o para po'er ha$er&o, 'e)ie%'o ser "i"u&ar 'e& 'ere$ho *ue i%#o$a

o represe%"ar a *uie% &o sea y, por &a o"ra 'ispo%er 'e &a a$$i(% $orrespo%'ie%"e *ue

a$u&"a e& ejer$i$io 'e a*ue&@.

E& "ra"amie%"o 'e &as $o%'i$io%es 'e& ejer$i$io 'e &a a$$i(% %o "ie%e *ue #er $o% &a

&ei"imi'a', pues es"a i%&uye e% &a pre"e%si(% %o as2 e% &a a$$i(%. Co&eimos 'e e&&o

*ue e& 6+i"o 'e u%a pre"e%si(% 'ema%'a'a o re$o%#e%i'a "ie%e *ue #er $o% e&

'ere$ho, e& i%"er6s y &a $a&i'a' 'e& 'ema%'a%"e o re$o%#i%ie%"e, es 'e$ir, $o% re&a$i(%

a es"e W&"imo, $o% su &ei"imi'a' 5&ei"ima$i(% e% &a $ausa3, *ue %o es si%o &a espe$ia&

posi$i(% 'e& *ue a$"Wa e% jui$io $o% respe$"o a &a si"ua$i(% jur2'i$a pre"e%'i'a, por 

ejemp&o 'e$imos *ue &ei"ima'os para &a pre"e%si(% 'e 'esa&ojo es"4% e& propie"ario,

e& arre%'a'or, e& su) arre%'a'or, e& $opropie"ario y &ei"ima'os pasi#ame%"e e&

arre%'a"ario, e& su) arre%'a"ario, e& pre$ario.

&a tutela #urisdiccional e)ectiva. Si% se%"ar %ues"ra posi$i(% so)re e& par"i$u&ar,

$i"amos a& espa7o& esWs Go%!4&e! 16re!, $ua%'o se7a&a *ue e& 'ere$ho a &a "u"e&a

 juris'i$$io%a& es [e& 'ere$ho 'e "o'a perso%a a *ue se &e haa jus"i$ia a *ue

63 ()r . >UOZ, Luis E., +roceso ordinario, su!ario % su!arsi!o, U%i#ersi'a', Bue%os Aires, ::, p.

?M.

Page 108: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 108/168

$ua%'o pre"e%'a a&o 'e o"ra, es"a pre"e%si(% sea a"e%'i'a por u% (ra%o

 juris'i$$io%a&, a "ra#6s 'e u% pro$eso $o% u%as ara%"2as m2%imas^@.

La "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a o$upa e% %ues"ro or'e%amie%"o posi"i#o &uar 

impor"a%"e as2, os"e%"a ra%o $o%s"i"u$io%a& pues es"4 $o%"e%i'a e% e& i%$iso 'e&

ar"2$u&o : $omo pri%$ipio 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a& $o%ju%"ame%"e *ue e& 'e)i'o

pro$eso, e& $ua& $omo po'emos #er 'e &a 'ei%i$i(% a%o"a'a i%"era par"e 'e&

'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a e% e& se%"i'o 'e *ue $o%s"i"uye u% $o%ju%"o

'e ara%"2as m2%imas 'e& pro$eso. Co% mayor pre$isi(% e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, e%

e& ar"2$u&o I 'e su T2"u&o 1re&imi%ar, se7a&a *ue ["ko'a perso%a "ie%e 'ere$ho a &a

"u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a para e& ejer$i$io o 'ee%sa 'e sus 'ere$hos o i%"ereses,

$o% suje$i(% a u% 'e)i'o pro$esoY.

De &a es$asa y es$u4&i'a 'o$"ri%a %a$io%a& *ue se e%$ue%"ra so)re es"e "ema se

e%"ie%'e *ue 'e es"e 'ere$ho se 'espre%'e e& 'ere$ho 'e a$$i(% y e& 'ere$ho 'e

$o%"ra'i$$i(%, es 'e$ir, e& 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a es e% primer &uar 

e& 'ere$ho 'e a$$e'er a &a jus"i$ia 5para e& a$"or, ejer$i"a%'o su 'ere$ho 'e a$$i(%3 y

"am)i6% e& 'ere$ho 'e a$$e'er a u% pro$eso ya i%i$ia'o 5para e& 'ema%'a'o e%

ejer$i$io 'e su 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(%3 e% 'ee%sa 'e 'ere$hos o i%"ereses. 1ero

e+is"e, $o%orme i%orma e& proesor espa7o& a%"es a&u'i'o, u%a ma%ies"a$i(% m4s

'e& 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a, *ue se 'a $o% &a se%"e%$ia 5si %o uere

eje$u"a)&e3, o $o% &a eje$u$i(% 'e &a se%"e%$ia. N("ese a*u2 &o 'e ee$"i#a.

Bajo es"a &(i$a &a re&a$i(% *ue e%$o%"ramos e%"re e& 'ere$ho a &a "u"e&a

 juris'i$$io%a& ee$"i#a y e& ejer$i$io 'e& 'ere$ho 'e a$$i(% es *ue 'e& ejer$i$io 'e&

primero se 'espre%'e e& seu%'o.

$l debido proceso. emos #is"o *ue por e& 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a

e& Es"a'o se o)&ia a &a pres"a$i(% juris'i$$io%a& si e& $iu'a'a%o ejer$i"( su 'ere$ho

64 GONZ<LEZ 1REZ, esWs, $l derec"o a la tutela… cit., p. ?M. La $i"a "oma'a 'e es"e au"or o)e'e$e a

*ue ha si'o muy "oma'a e% $ue%"a por &a 'o$"ri%a %a$io%a&.

1!!

Page 109: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 109/168

'e a$$i(% o 'e $o%"ra'i$$i(% pero a *u6 $&ase 'e pres"a$i(% juris'i$$io%a& es"4

o)&ia'o, si% 'u'a a u%a *ue ore!$a u% m2%imo 'e ara%"2as a& jus"i$ia)&e, y Ppor 

*u6Q, por*ue 6s"e -jus"i$ia)&e- "ie%e 'ere$ho a u% 'e)i'o pro$eso *ue si%ii$a

para 6&/ e& a$$eso a u% pro$eso a $aro 'e u% jue! impar$ia&, $ompe"e%"e,

i%'epe%'ie%"e y respo%sa)&e e& $o%o$imie%"o opor"u%o y &ea& 'e &a e+is"e%$ia 'e&

pro$eso u% pro$eso 'o%'e se &e es$u$he y pue'a pro)ar sus airma$io%es, *ue

$o%$&uya por u%a se%"e%$ia mo"i#a'a a& iua& *ue "o'as &as a%"eriores, y i%a&me%"e,

*ue e& pro$eso pue'a ser ree+ami%a'o por e& (ra%o juris'i$$io%a& superior.

Resumi'o as2 e& 'e)i'o pro$eso, $orrespo%'e ahora #er $ua& es su re&a$i(% $o% &a

a$$i(%. Ta%"o &a a$$i(% $omo e& 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% y e& 'e)i'o pro$eso se

e%"re&a!a% e% e& 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a. Despre%'emos es"o 'e &o

pre$ep"ua'o e% e& ar"2$u&o I 'e& T2"u&o 1re&imi%ar 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& y e% &os

ar"2$u&os ? y 'e& mismo C('io.

SUBCAPÍTULO III

DIFERENCIA ENTRE PROCESO Y PROCEDIMIENTO

. D,;ere!),'),o!es -o)r,!'$es e!re 3ro)eso 3ro)e-,2,e!o

E& pro$e'imie%"o $omo prose$u$i(% 'e $osas $o%se$u"i#as a'em4s 'e or'e%a'as

$o% suje$i(% 'e $ir$u%s"a%$ias e%"re s2.

1!1

Page 110: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 110/168

E& pro$eso i%#o$a%'o su ra2! &a"i%a #emos *ue si%ii$a pro$essus, "am)i6%

me%$io%amos *ue i&o&(i$ame%"e se separa e% e& [pro^ si%ii$a a'e&a%"e o

proseuir y [$e'er6^ $aer o $ami%ar, e% "a& se%"i'o e& pro$eso es u%a prose$u$i(% 'e

a$"os e%&a!a'os *ue )us$a% u% i%.

E& 1ro$eso $omo u% me'io 'e $o%"ro#ersia, 'is$usi(% e%"re &as par"es por e& *ue se

*uiere perseuir &a 'e$isi(% 'e& ue! *uie% re$i)i( e& &i"iio.

emos #is"o e& 'esarro&&o 'e& pro$eso 'es'e sus or2e%es has"a su $o%so&i'a$i(% e%

&a au"o%om2a 'e &a $ie%$ia pro$esa& $i#i&, y e% e&&o %a'ie pue'e %ear *ue e& es"u'io

'e& pro$e'ime%"a&ismo y 'e& pro$esa&ismo remi"e a u%a %a"ura& 'is"i%$i(% 'e&

pro$e'imie%"o y 'e& pro$eso $omo hi"os his"(ri$o e#o&u"i#os e% e& es"u'io 'e &a

$ie%$ia pro$esa&.

E& "6rmi%o pro$eso e% su a$ep$i(% jur2'i$a, propiame%"e pro$esa&, imp&i$a/ a3 u%a

opera$i(% 5'is$urrir 'ia&6$"i$o3 mW&"ip&e y $re$ie%"e )3 &a sis"ema"i$i'a' 'e sus pie!as

e% su 'is$urrir 'ia&6$"i$o $3 e& sumi%is"ro 'e $o%o$imie%"o 'e $ausa y ayu'a a

'e"ermi%ar u%a $o%#i$$i(% juris'i$$io%a& '3 orie%"a$i(% a &a a$"ua$i(% 'e& 'ere$ho

ma"eria& e3 rea&i!a$i(% 'e &os i%"ereses o)je"i#o y su)je"i#o 'e &a %orma"i#i'a'

 jur2'i$a. Co% &as pu%"ua&i!a$io%es a%o"a'as 4$i& es u)i$ar u%a %o$i(% 'e pro$eso y

has"a u%i6%'o&as ar"i$u&amos u%a 'ei%i$i(% e% e& se%"i'o 'e *ue pro$eso es u%a

opera$i(% $omp&i$a'a 'esarro&&a'a 'ia&6$"i$a y sis"em4"i$ame%"e para sumi%is"rar 

$ri"erios pro)a"orios 'i&u$i'a'os e% &a $o%#i$$i(% juris'i$$io%a& a$"ua%'o e& 'ere$ho

ma"eria& $o% &a rea&i!a$i(% 'e &os i%"ereses o)je"i#o y su)je"i#o 'e &a %orma"i#i'a'

 jur2'i$a.

La 'ei%i$i(% emi"i'a )ie% pre#a&e$e para "o'o "ipo 'e pro$eso a $ue%"a 'e *ue es"e

a& ser es"u'ia'o por e& 'ere$ho pro$esa& es remi"i'o a su espa$io e%era& o "eor2a

e%era&. E& sis"ema posi"i#o a'je"i#o $i#i& %a$io%a& #ie%"e se7a&a $omo i% 'e&

pro$eso, e% u%a proye$$i(% $o%$re"a 5"a%i)&e3, e& reso&#er u% $o%&i$"o 'e i%"ereses o

e&imi%ar u%a i%$er"i'um)re, am)as $o% re&e#a%$ia jur2'i$a, ha$ie%'o ee$"i#os &os

'ere$hos sus"a%$ia&es y, e% u%a proye$$i(% a)s"ra$"a 5"e&eoa+io&(i$a3 &orar &a pa!

so$ia& e% jus"i$ia.

1!2

Page 111: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 111/168

Cua%'o e& or'e% %orma"i#o ma"eria& %o a$"Wa espo%"4%eame%"e se a$u'e a &a

 juris'i$$io%a&i'a' 'e& Es"a'o para *ue or!osame%"e &a haa a$"uar, esa u%$i(%

es"a"a& se "a%i)i&i!a e% e& pro$eso y 6s"e es e& o)je"o 'e es"u'io 'e& 'ere$ho

pro$esa&. Se pue'e reparar e& $o%"e%i'o 'e& 'ere$ho pro$esa& $i#i&, e% &os siuie%"es

pu%"os/ a3 &a ora%i!a$i(% 'e& ser#i$io 'e jus"i$ia, *ue a"ie%'e a &os (ra%os es"a"a&es

*ue "ra%smi"e% &a juris'i$$io%a&i'a' 'e& Es"a'o a $a'a jus"i$ia)&e e% &os $asos

$o%$re"os e% *ue es"4% i%#o&u$ra'os )3 e& 'ere$ho 'e &os jus"i$ia)&es 'e pro#o$ar &a

a$"i#i'a' 'e& (ra%o juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o, &as a"ri)u$io%es y o)&ia$io%es 'e ese

(ra%o juris'i$$io%a&, 'e &os &i"ia%"es, 'e &os au+i&iares juris'i$$io%a&es y 'e "o'o

a*ue& *ue "e%a i%"er#e%$i(% e% e& pro$eso $3 e& pro$e'imie%"o a *ue 'e)e%

suje"arse &os jue$es y "o'o o"ro i%"er#i%ie%"e e% e& pro$eso

1ero &a 'is"i%$i(% e%"re pro$e'imie%"o y pro$eso %o so&ame%"e mues"ra u"i&i'a' e% e&

es"u'io his"(ri$o y por "a%"o e% &a i%'aa$i(% 'e& m6"o'o ap&i$a'o e% u% mome%"o

'e"ermi%a'o e% e& e+is"ir 'e& pro$eso, si%o "ie%e u%a u"i&i'a' a$"ua& y "a& #e! mayor 

*ue %os permi"e 'is"i%uir m4s a&&4 'e &a reere%$ia i%"er%a 5pro$e'imie%"o3 o e+"er%a

5pro$eso3 'e u%a se$ue%$ia or'e%a'a 'e a$"os sea% ju'i$ia&es o %o, e& $ompromiso

'e &a a$"ua$i(% 'e& or'e% %orma"i#o e% "u"e&a 'e u% i%"er6s 'e u% &a'o pri#a'o

5pro$eso3 y 'e o"ro pW)&i$o 5pro$e'ime%"o3. Veamos.

E+is"e, si as2 se pue'e &&amar, u%a 'iere%$ia$i(% "ra'i$io%a& o $omW% e%"re e&

pro$e'imie%"o y e& pro$eso, *ue e%mar$a e& primero $omo &a orma o su$esi(% 'e

a$"os -e+presi(% e+"er%a o orma& 'e u%a su$esi(% 'e a$"os-, sea% 'e (ra%os

 juris'i$$io%a&es, &eis&a"i#os o a'mi%is"ra"i#os, es 'e$ir *ue )ie% pue'e "e%er 

prese%$ia e% &a u%$i(% juris'i$$io%a& o e% $ua&*uier o"ra u%$i(% es"a"a& y, e&

seu%'o, $omo pa"rimo%io 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a& 'e& Es"a'o *ue a)ar$a a&

pro$e'imie%"o pero e% u%a proye$$i(% mayor/ &a 'e &os pri%$ipios, es"ru$"ura,

i%a&i'a' y o)je"o pro$esa&es.

1ro$eso y pro$e'imie%"o "ie%e% u%a misma ra2! e"imo&(i$a,  procedere, %o es

e+"ra7o, e%"o%$es, *ue e%"re e&&os haya u%a #i%$u&a$i(% 'e "o'o a par"e, 'e %Wmero

1!3

Page 112: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 112/168

$o%$re"o a 'e$e%a, e% $ua%"o siempre e& "o'o o e& %Wmero $o%$re"o i'e%"ii*ue a&

pro$eso y &a par"e o par"es 5ase o ases, e"apa o e"apas3 a& pro$e'imie%"o, si% *ue

e&&o &imi"e &a u"i&i'a' 'e &a par"e si% e& "o'o $ua%'o 6s"e %o e%$ue%"re es$e%ario

posi)&e, *ue siempre ser4 juris'i$$io%a&, 'o%'e 'esarro&&arse. Se7a&a Car%e&u""i@, *ue

para 'is"i%uir mejor e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o se pue'e pe%sar e% e& sis"ema

'e$ima&/ e& pro$e'imie%"o es &a 'e$e%a e& pro$eso es e& %Wmero $o%$re"o, e& $ua&

pue'e %o a&$a%!ar &a 'e$e%a o )ie% $ompre%'er m4s 'e u%a. 1or su par"e  >o%"ero

$o%$&uye so)re &a 'is"i%$i(% e%"re pro$e'imie%"o y pro$eso, *ue a3 &a u%$i(%

 juris'i$$io%a& se ejer$e s(&o a "ra#6s 'e& pro$eso )3juris'i$$i(% y pro$eso so%

rea&i'a'es $orre&a"i#as e i%"er'epe%'ie%"es, si% pro$eso %o hay ejer$i$io 'e &a u%$i(%

 juris'i$$io%a& $3 "o'o pro$eso se 'esarro&&a orma&me%"e a "ra#6s 'e u%

pro$e'imie%"o '3 e+is"e% pro$e'imie%"os ju'i$ia&es *ue %o so% &a orma e+"er%a 'e

u% pro$eso 5e% a*ue&&os $asos e% *ue e& jue! %o a$"Wa juris'i$$io%a&me%"e3 e3 u%

so&o pro$e'imie%"o ju'i$ia& pue'e ser &a orma e+"er%a 'e 'os o m4s pro$esos@@. 1ara

1a&a$io, e& pro$eso represe%"a e& $o%ju%"o 'e a$"os *ue so% %e$esarios, e% $a'a

$aso, para o)"e%er &a 'e$isi(% 'e u% $aso $o%$re"o por par"e 'e 'e"ermi%a'os

(ra%os. E& pro$e'imie%"o, e% $am)io, $o%s"i"uye $a'a u%a 'e &as ases o e"apas *ue

a*ue& pue'e $ompre%'er. As2, a& pro$e'imie%"o 'e primera i%s"a%$ia pue'e seuir, e%

$aso 'e ape&a$i(%, u% pro$e'imie%"o 'e seu%'a i%s"a%$ia, e% $uyo $aso e& pro$eso

se i%"era $o% 'os pro$e'imie%"os o, por e& $o%"rario, e& pro$eso pue'e $o%"e%er 

me%os 'e u% pro$e'imie%"o e% e& $aso 'e *ue, por ejemp&o se e+"i%a $o%

a%"eriori'a' a& pro%u%$iamie%"o 'e &a 'e$isi(% 'e primera i%s"a%$ia@M.

65 C ARNELUTTI, 0ra%$es$o, :/ Instituciones de derec"o procesal civil, EEA, Bue%os Aires, ". I, p.?:.

66 >ONTERO AROCA, ua%, Introducci3n al derec"o #urisdiccional peruano, U%i#ersi'a' Na$io%a& >ayor

'e Sa% >ar$os, Lima, :, pp. : y ::.

67 1 ALACIO, Li%o E%ri*ue, erec"o procesal civil , A)e&e'o1erro", Bue%os Aires, :, ". I, pp. ??@ y

??M.

1!4

Page 113: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 113/168

1ero m4s a&&4 'e es"as 'iere%$ia$io%es *ue, a& iua& *ue su 'i#ersi'a' 'o$"ri%a&, so%

&uar $omW%, se 'a &a 'is"i%$i(%, ormu&a'a por Zare)e&sJy@, 'e& pro$eso y

pro$e'imie%"o $omo 'e&imi"a%"e e+is"e%$ia& 'e& 'ere$ho pro$esa& a ra!(% 'e &a

$oe+is"e%$ia 'e &as ara%"2as, 'e &os 'ere$hos e% se%"i'o su)je"i#o y 'e& 'ere$ho e%

se%"i'o o)je"i#o, e% &a juris'i$$i(%. E& au"or i"a&ia%o se7a&a *ue [$i"a%'o a Giorio

Ber"ik "o'a $ues"i(% pro$esa& es &a "ra%s$rip$i(%, e% "6rmi%os 'e pro$eso, 'e u%a

$ues"i(% sus"a%$ia&, es 'e$ir 'e 'ee%sa 'e posi$io%es su)je"i#as. U% pro$eso, y e%

$o%se$ue%$ia u% 'ere$ho pro$esa&, e+is"e 'o%'e e& pro$e'imie%"o es"4 'ire$"ame%"e

e%$ami%a'o a &a "u"e&a 'e 'ere$hos i%'i#i'ua&i!a'os *ue pre"e%'e% ha$erse #a&er,

'o%'e es re$o%o$i'o e& 'ere$ho 'e a$$i(% y 'e 'ee%sa y 'o%'e e& suje"o pW)&i$o

*ue ju!a "ie%e $omo ra!(% primaria 'e su a$$i(%, %o &a perse$u$i(% 'e i%"ereses

propios, si%o &a pro"e$$i(% 'e 'ere$hos aje%os 593 X &ueo se7a&a $o% re&a$i(% a&

pro$e'imie%"ok "o'a $ues"i(% pro$e'ime%"a&, pue'e 'e$irse primariame%"e, es &a

"ra%s$rip$i(% e% "6rmi%os 'e pro$e'imie%"o 'e u%a $ues"i(% 'e )ue% ejer$i$io 'e &a

u%$i(% $o%ia'a a& suje"o *ue ju!a, respe$"o a sus o)je"i#os^. Zare)e&sJy reiere

*ue ue Ve!io Crisau&&i, e& primero *ue promo#i( &as $ues"io%es 'is$u"i'as e% e& "ema

*ue &o o$upa, respe$"o a& $ua& y propiame%"e a &a 'is"i%$i(% 'e pro$eso y

pro$e'imie%"o so)re &a *ue se erie, se7a&a *ue %o "ie%e *ue #er $o% &as simp&es

re&as pro$e'ime%"a&es si%o $o% $ues"io%es u%'ame%"a&es re&a"i#as a &a $o%$ep$i(%

'e& Dere$ho y 'e &os 'ere$hos y, i%a&me%"e, a &a re&a$i(% e%"re e& suje"o y a*ue&&o

*ue &&amamos Es"a'o. E& 'ere$ho pro$esa& es"4 e% e& $ru$e 'e es"as "em4"i$as

ormi'a)&es 593 X To'o es"o %o "ie%e *ue #er $o% &as simp&es re&as pro$e'ime%"a&es

si%o $o% $ues"io%es u%'ame%"a&es re&a"i#as a &a $o%$ep$i(% 'e& Dere$ho y 'e &os

'ere$hos y, i%a&me%"e, a &a re&a$i(% e%"re e& suje"o y a*ue&&o *ue &&amamos Es"a'o.

E& 'ere$ho pro$esa& es"4 e% e& $ru$e 'e es"as "em4"i$as ormi'a)&es. 593 Si se "ra"a

'e pro$eso, $oe+is"e% aspe$"os 'e 'ere$ho su)je"i#o y 'e 'ere$ho o)je"i#o. Si %o se

rea&i!a es"a rea&i'a' 'ua&, *uiere 'e$ir *ue se es"4 uera 'e& $o%$ep"o 'e pro$eso.

E&&o se #erii$a $o%$re"ame%"e e% e& $aso 'e& pro$e'imie%"o, $ua%'o -seW% &a

68 Z AGREBELSHI, Gus"a#o, *Oerec"o procesal constitucionalP-, "ra'u$$i(% 'e Gio#a%%i 0. 1riori1osa'a, e% 6evista peruana de derec"o procesal , ua% os6 >o%roy 1a&a$ios 5Dire$"or3, Di$iem)re?:, N IV, p. .

1!5

Page 114: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 114/168

'ei%i$i(%- &a "u"e&a su)je"i#a %o e%$ue%"ra &uar o es merame%"e e#e%"ua& respe$"o

a &a "u"e&a o)je"i#a@.

E% es"e e%"e%'er e& pro$eso -e& 'ere$ho pro$esa&- #a&e por &a 'ei%i$i(% 'e &as

posi$io%es aje%as y e& pro$e'imie%"o -'ere$ho pro$e'ime%"a&- #a&e e% #is"a 'e&

i%"er6s a &a perse$u$i(% 'e &os i%es asi%a'os a& suje"o *ue ju!a, es 'e$ir, se "oma

&a a$"i#i'a' 'e& jue! $omo e&eme%"o 'iere%$ia'or 'e& pro$eso y 'e& pro$e'imie%"o.

Es m4s es"a 'iere%$ia$i(% se e%ra2!a $o% &as i%a&i'a'es su)je"i#a y o)je"i#a

5$o%$re"a y a)s"ra$"a3 'e& pro$eso, y por "a%"o ra"ii$a &a i%a&i'a' pW)&i$a 'e& mismo.

U%a 'is"i%$i(% *ue %o $ompar"imos, por ser e*u2#o$a, e%"re pro$e'imie%"o y pro$eso

es a*ue&&a *ue &os 'iere%$ia e+$&uye%"eme%"e 'es'e &a i%"era$i(% 'e u%a

'e%omi%a'a re&a$i(% 'i%4mi$aM *ue e% u% $aso es 'e "res suje"os 5*uie% [i%s"a^,

*uie% re$i)e &a [i%s"a%$ia^ y *uie% &a [$o%e$"a^3 i%'iso&u)&eme%"e e%"re&a!a'os e% u%a

se$ue%$ia $o%"i%ua *ue #a 'es'e e& i%i$io 'e &a serie has"a su e+"i%$i(%, *ue es e&

pro$eso, y e% o"ro i%#o&u$ra s(&o a 'os suje"os 5*uie% [i%s"a^ y *uie% re$i)e &a

[i%s"a%$ia^3 *ue es e& pro$e'imie%"o. Bajo es"a &(i$a, *ue par"e 'e &a %o$i(% 'e

pro$eso seW% e& %Wmero 'e suje"os *ue i%"er#ie%e%M:,   y %o 'e &a u%$i(%

 juris'i$$io%a& o 'e &a su)je"i#a u o)je"i#a 'e& or'e%amie%"o jur2'i$o, e+is"e

pro$e'imie%"o 'e%"ro 'e& pro$eso s(&o $ua%'o hay re&a$i(% 'e 'os suje"os, por 

ejemp&o, e% &a so&i$i"u' 'e me'i'a $au"e&ar has"a *ue se %o"ii*ue a& eje$u"a'o $o% &a

me'i'a $au"e&ar, ah2 'eja 'e e+is"ir pro$e'imie%"o y s(&o e+is"e pro$eso. a)r4 *ue

pe%sar e%"o%$es *ue pro$eso y pro$e'imie%"o se 'a% e% u%a $a'e%a i%"ermi"e%"e e%

*ue a su "ur%o $a'a u%o se e%$ie%'e mie%"ras e& o"ro es"a apaa'o pero $omo es"o

6 "#$de%.

7! BENAVENTOS, Omar A)e&, eora general unitaria del derec"o procesal , Temis, Boo"4, ?:, pp.??.

71 BRICEO SIERRA, um)er"o, erec"o procesal , C4r'e%as e'i"or, >6+i$o, :@, #o&. II, pp. ? y ss. A&#ara'o Ve&&oso, A'o&o, Introducci3n al estudio del derec"o procesal 5primera par"e3, Ru)i%!a&Cu&!o%i,Sa%"a 0e, :, pp. ? y ss.

1!6

Page 115: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 115/168

resu&"a "a% i%$o%sis"e%"e se a$u'e a #er u%a %ue#a %o$i(%, u% %ue#o $o%$ep"o, e& 'e

["r4mi"e^ $omo &as ormas e+"er%as *ue pue'e asumir u% pro$eso por po&2"i$a

pro$esa&M?. 0ra%$ame%"e "o'a u%a [re#o&u$i(%^ *ue seurame%"e %o a&"ar4 a *uie%

haa #er u% C('io 'e ["r4mi"e^ $i#i&, o mejor aW%, u% 'ere$ho 'e ["r4mi"e^ $i#i&.

SUBCAPÍTULO IV

LA DOCTRINA PROCESAL CONTEMPOR%NEA

UBICACIÓN DE LA TEORÍA CAUTELAR

0. L' eor5' )'(e$'r e! $' -o)r,!' 3ro)es'$ ),&,$

Te%ie%'o e% $ue%"a *ue e& pro$eso $ump&e u% ro& %e"ame%"e i%s"rume%"a&, 'iremos

*ue #ie%e a ser par"e i%"era%"e 'e& Dere$ho y reu&a'a por e& Dere$ho 1ro$esa&, a

"ra#6s 'e& $ua& &os (ra%os juris'i$$io%a&es e%$ome%'a'os por e& Es"a'o resue&#e%

'is"i%"os $o%&i$"os 'e i%"ereses o i%$er"i'um)res 'e $o%%o"a$i(% jur2'i$a. E& hom)re

$uya $ara$"er2s"i$a es ser so$ia& $o%&&e#a &a e+is"e%$ia 'e $o%&i$"os e%"re &osmiem)ros 'e su so$ie'a' *ue 'e)e ser reu&a'a por e& Dere$ho.

U% i% "ras$e%'e%"e 'e $ar4$"er a)s"ra$"o *ue "ie%e e& pro$eso es e& a%sia'o &oro 'e

&a pa! so$ia& e% jus"i$ia.

Te%ie%'o $omo pu%"o 'e par"i'a &o i%s"rume%"a& 'e& pro$eso %os ser#ir4 para

re$o%o$er y es"imar e& $ump&imie%"o o %o 'e &os prop(si"os para &os *ue ue $rea'o.

E& eje$u$i(% 'e sus u%$io%es i%$i'ir4 e% e& apor"e 'e &as %ue#as "e%'e%$ias *ue &a

'o$"ri%a mo'er%a #a apor"a%'o o propo%ie%'o, #ie%'o *ue a& pro$eso se &e 'o"e 'e

me$a%ismos a$or'es a &os 'esa2os 'e u%a so$ie'a' *ue se e%$ue%"ra e% $o%s"a%"e

"ra%sorma$i(%.

72 BENAVENTOS, Omar A)e&, ob. cit ., p. ?M.

1!7

Page 116: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 116/168

E& pro$eso es u% i%s"rume%"o *ue "u"e&a si"ua$io%es jur2'i$as ma"eria&es y a #e$es

pro$esa&es, a "ra#6s 'e &os a7os ha si'o #aria'o 'e a$uer'o a $a'a si"ua$i(% po&2"i$a

e his"(ri$a, rupos 'e po'er o 'e i%&ue%$ia so$ia& 5reyes, empera'ores, eu'a&es y

has"a "iempos a$"ua&es3 ha% *ueri'o *ue e& pro$eso respo%'a a sus e+pe$"a"i#as, por 

"a& $ir$u%s"a%$ia po$as #e$es o $asi %u%$a se ha po'i'o &orar u%a sa"isa$$i(%

$omp&e"a 'e &os miem)ros 'e u%a so$ie'a'. E% &a a$"ua&i'a' se #e $o% m4s

%o"orie'a' es"a a&"a, 'e)i'o a& a'e&a%"o "e$%o&(i$o *ue se 'a e& $ua& permi"e

ma%ejar i%orma$i(% e% orma perma%e%"e, e+a$"a y e% "iempo rea& a $er$a 'e&

es"a'o o si"ua$i(% e% *ue se ha&&a a&uie% o a&o 'e%"ro 'e &a &o$a&i'a', e& pa2s o

i%$&uso e% "o'a &a ur)e "err4*uea.

1or "a&es mo"i#os 'e$imos *ue e& pro$eso se e%$ue%"ra e% $o%s"a%"e sus"i"u$i(% 'e

i'eas, pe%samie%"os y 'o$"ri%as para a'e$uar a& sis"ema jur2'i$o a &a rea&i'a' a$"ua&.

E& pro$eso ju'i$ia& se ha orma'o a "ra#6s 'e& "iempo, primero e% Roma a%"iua, &os

pue)&os erm4%i$os, e& 'ere$ho $a%(%i$o "o'os e&&os 'e 'i2$i& o&#i'o o i%oro para

e%"e%'er e& e%(me%o jur2'i$o a$"ua&, e% "a& se%"i'o $o%si'era%'o &o m4s impor"a%"e

po'emos 'e$ir *ue e& 6%esis 'e &a 'o$"ri%a mo'er%a a& *ue aro%"a e& pro$eso se ha

'esarro&&a'o e% "res perio'os *ue so%/

E& perio'o pro$e'ime%"a&is"a. Se orii%a por u%a $ausa po&2"i$a &a Re#o&u$i(%

0ra%$esa y o"ra jur2'i$a, e& $('io %apo&e(%i$o, e% es"e perio'o se 'io e& pro$eso $o%

$o%o$imie%"os )asa'os e% &a e+perie%$ia, si% pri%$ipios so&o #is"os a &a rea&i'a'

e+"er%a o &o *ue &os se%"i'os po'2a% per$i)ir.

La au"o%om2a $o%$ep"ua&. A me'ia'os 'e& si&o I por e& apor"e 'e ra%'es

 juris"as $omo aus"ria$os, a&ema%es e i"a&ia%os e& 'ere$ho pro$esa& "oma u% $ami%o

'is2mi& por e& *ue #e%2a "ra%si"a%'o, e% "or%o a &a re&a$i(% pro$esa&, $omo es e% su

es"ru$"ura y u%$i(% e% $ompara$i(% a &a re&a$i(% ma"eria&. Se #e $o% $er"e!a *ue e&

pro$eso es u%a $ie%$ia aut3no!a por &a *ue a su #e! se orma% i%s"i"u$io%es y

 jerar*u2as jur2'i$as propias $omo &a a$$i(%, juris'i$$i(%, 'ema%'a y pre"e%si(%,

1!8

Page 117: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 117/168

'es#ir"u4%'ose a*ue&&o *ue 'e$2a *ue &a a$$i(% era $o%s"i"u"i#o a& 'ere$ho su)je"i#o

ma"eria&.

E& pro$eso "ie%e u%a par"i$ipa$i(% a$"i#a y ra#i"a%"e e% &a #i'a 'e& hom)re

"ras$ie%'e e% u%a serie 'e apor"es 'e juris"as i"a&ia%os *ue %os "ra%spor"a% a &a i'ea

'e &a ei$a$ia 'e &a "u"e&a pro$esa&, y $o% e&&o a& &oro 'e me$a%ismos *ue pro$ure%

u%a respues"a a'e$ua'a y opor"u%a a &os re*uerimie%"os 'e esa "u"e&a. 1or 

$o%siuie%"e se airmar2a *ue es"e $o%$ep"o es e& *ue mar$a e& paso 'e &os es"u'ios

pro$esa&es, 'e &as reormas &eis&a"i#asM  y 'e &os e#e%"ua&es apor"es

 jurispru'e%$ia&es *ue $rea% $ami%os a u"uros ju!amie%"os.

Nues"ro C('io 1ro$esa& Ci#i& #ie%"e se rie por e& $o%$ep"o 'e sis"ema pro$esa& y

*ue $o%sis"e )4si$ame%"e e% e&a)orar u%a 'is$ip&i%a 'e $o%$ep"os 'e"ermi%a'os e

i%"era'os e%"re s2 para $o%iurar u%a es"ru$"ura $ohere%"e *ue, $o%ro%"a'a $o% &a

rea&i'a' so$ia&, se e%$ue%"re e% $o%'i$io%es 'e $ump&ir a $a)a&i'a' &os o)je"i#os

"ra!a'os/ ei$a$ia e% &a se%"e%$ia, au"ori'a' 'e $osa ju!a'a y &a orma$i(% 'e u%

$o%o$imie%"o p&e%o a $er$a 'e& o)je"o 'e& pro$eso $omo presupues"o para u%a

se%"e%$ia jus"a.

E& i%s"rume%"a&ismo. E% e& si&o e% Europa &a i'ea 'e sis"ema es re#a&ora'o y

se preiere reormas e&a)ora'as 'es'e &ueo si% per'er 'e #is"a &a re&a$i(% e%"re e&

pro$eso $o% &a so$ie'a' e% &a $ua& a*ue& se 'ese%#ue&#e. So)resa&e% es"u'ios a

$er$a 'e &a ei$a$ia 'e& pro$eso por me'io 'e &a &&ama'a tutela diferenciada, por e&

$ua& se or"a&e$e e& $ompromiso 'e& es"a'o para u% rea& a$$eso a &a jus"i$ia, $omo

)e%ei$io &ea& a &as $&ases e$o%(mi$ame%"e m4s '6)i&es, &a reu&a$i(% 'e

pro$e'imie%"os espe$ia&es e% &a misma me'i'a, $os"o y "iempo *ue &os pro)&emas

so$ia&es &o re*uiere%, o e& pri#i&eio por i%#es"ia$io%es *ue po"e%$ie% &as &&ama'as

ormas a&"er%a"i#as 'e so&u$i(% 'e $o%&i$"os, $o% e& o)je"o 'e pro$urar u%a jus"i$ia

$i#i& *ue respo%'a a %e$esi'a'es "a% a$"ua&es y 'iere%"es.

73 Apare$e por ejemp&o %ues"ro C('io 1ro$esa& Ci#i& 'e :, *ue reemp&a!a e& C('io

1ro$e'imie%"o Ci#i& 'e ::?.

1!

Page 118: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 118/168

E& C('io pro$esa& par"e 'e u%a premisa rea&/ e% u%a so$ie'a' sus i%"era%"es %o se

e%$ue%"ra% e% &as mismas $o%'i$io%es e$o%(mi$as, so$ia&es %i $u&"ura&es. La u%$i(%

 juris'i$$io%a& %o 'e)e $o%sis"ir W%i$ame%"e e% pro$urar e& $ump&imie%"o me$4%i$o 'e

&as %ormas #ie%"es, 'e)e ejer$er ei$a!me%"e u%a par"i$ipa$i(% a$"i#a e% &a

$omu%i'a', pro$ura%'o *ue &as 'iere%$ias so$ia&es %o reper$u"a so)re &a iua&'a'

sus"a%$ia& 'e &as par"es, &a $ua& se re&eja e% e& 'ese%#o&#imie%"o 'e& pro$eso, e% e&

 ju!amie%"o *ue &e po%e i% y e% &a ei$a$ia 'e& mismo.

 As2 &a 'o$"ri%a pro$esa& ha i'o e#o&u$io%a%'o ha$ia u%a e"apa 'o%'e &os resu&"a'os

so% "a% impor"a%"es $omo &os me$a%ismos jur2'i$os u"i&i!a'os, e& sis"ema ha 'eja'o

'e ser e& i% y $e'e su paso a reormas $o%$re"as respe$"o 'e &os aspe$"os m4s

$r2"i$os 'e &a jus"i$ia $i#i&.

 A$"ua&me%"e e& es"u'io 'e& 'ere$ho pro$esa& se e%$ue%"ra i%ser"o e% &a e#o&u$i(% 'e&

'ere$ho u%'ame%"a& a &a "u"e&a pro$esa& ee$"i#a. Supo%e u% $ompromiso, por e&

$ua& es Es"a'o permi"e a& jus"i$ia)&e a$u'ir a& (ra%o juris'i$$io%a& e% &a )Ws*ue'a 'e

u% pro$eso seui'o $o% &as ara%"2as 'e)i'as y $uya 'e$isi(% i%a& sea posi)&e 'e

$o%$re"arse e% &a rea&i'a'.

Es"e $o%$ep"o %o 'e)e ser e%"e%'i'o $omo e& 'ere$ho a o)"e%er u%a se%"e%$ia

a#ora)&e, si%o a &a %e$esi'a' 'e *ue e& pro$eso $o%$&uya $o% u% pro%u%$iamie%"o

#4&i'o so)re e& o%'o *ue, a& "e%er au"ori'a' 'e $osa ju!a'a, sa"isaa a &as par"es,

e% e& se%"i'o *ue 'irime e& $o%&i$"o 'ei%i"i#ame%"e. La sa"isa$$i(% %o es u%

'ere$ho, si%o u%a e+pe$"a"i#a *ue %o siempre se $ump&e.

Des'e es"e pa%orama &a "eor2a $au"e&ar #ie%e a ser u%a i%s"i"u$i(% a#ore$i'a 'e es"a

$o%s"a%"e e#o&u$i(% 'e& pro$eso, pues e% e&&a se e%$ue%"ra ra% par"e 'e &a &u$ha por 

o"orar u%a ei$ie%"e pres"a$i(% juris'i$$io%a&. La "eor2a $au"e&ar se pue'e 'ei%ir 

$omo a*ue&&a par"e 'e& 'ere$ho pro$esa& *ue es"u'ia &os me$a%ismos %e$esarios

para *ue &a pres"a$i(% juris'i$$io%a& sea irme, a pesar 'e& "ra%s$urso 'e& "iempo para

su $o%iura$i(% y 'e &os &a"e%"es a$"os ma&i$iosos 'e &a $o%"rapar"e o 'e "er$eros.

11!

Page 119: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 119/168

La posi)i&i'a' 'e o"orar &a 'e)i'a "u"e&a juris'i$$io%a& me'ia%"e &a sa"isa$$i(% por e&

pro$eso es"ar4 siempre $o%'i$io%a'a a& "ra%s$urso 'e& "iempo, 'o%'e %o s(&o se

a$oer4 y a%a&i!ar4 e& pe'i'o y &as prue)as 'e& 'ema%'a%"e, si%o se o"orar4 a&

'ema%'a'o iua&es ara%"2as para e& ejer$i$io 'e su 'ere$ho 'e 'ee%sa.

E% e& $ami%o *ue "ra%si"a e& suje"o a "ra#6s 'e& pro$eso empe!a%'o 'e &a 'ema%'a

se #er4 $o% u%a rea&i'a' jur2'i$a *ue e% &a mayor2a 'e &os $asos se prese%"a% "ra)as

*ue perju'i$a% &a ei$a$ia 'e& pro$eso, por ejemp&o e% u%a 'ema%'a 'e $o)ro 'e

'i%ero por me'io 'e u% paar6 e& 'ema%'a%"e %o pre#6 *ue e% e& "iempo *ue 'ura e&

pro$eso e& 'eu'or o 'ema%'a'o $e'e sus )ie%es 'e m4s #a&or $omo mue)&es e

i%mue)&es $o%siuie%'o 'e mo'o i&ea& *ue e& $o)ro 'e &a 'eu'a se #ue&#a imposi)&e

y e& 'ema%'a%"e a pesar 'e sa&ir #i$"orioso $o% &a se%"e%$ia, es"a ser4 u% simp&e

re$o%o$imie%"o 'e jus"i$a mas %o &a re$upera$i(% 'e su pa"rimo%io $o%iur4%'ose

es"e $aso $omo u% peri$u&um i% mora.

La "u"e&a $au"e&ar "ie%e $omo o)je"i#o impe'ir *ue e& o)je"o e% &i"iio se $o%#ier"a e%

irrepara)&e, i%$o)ra)&e a "ra#6s 'e &o *ue $omW%me%"e se 'e%omi%a% me'i'as

$au"e&ares. Es"as so% pasi)&es 'e $o%$esi(% a& i%i$io o 'ura%"e e& pro$eso.

Teor2a $au"e&ar seW% &a 'o$"ri%a es e& pri%$ipa& i%s"rume%"o e% &a &u$ha por &a ei$a$ia

'e& pro$eso, $o%#ir"i6%'ose e% e& pri%$ipa& me$a%ismo para &a $o%se$u$i(% 'e &a pa!

so$ia& e% jus"i$ia.

E% &a a$"ua&i'a' &a "eor2a $au"e&ar es pasi)&e 'e u%a reormu&a$i(% por &a apari$i(% 'e

%ue#os $o%$ep"os jur2'i$os por &o *ue sure &a &&ama'a "u"e&a 'iere%$ia'a, *ue #ie%e

a ser u%a 'e &as m4s impor"a%"es $orrie%"es 'o$"ri%a&es 'e& 'ere$ho pro$esa&

$o%"empor4%eo, por e& $ua& se a%a&i!a% me$a%ismos *ue )ajo u% $r2"i$o e+ame% 'e

&os a&$a%$es 'e &a jus"i$ia 'e $o%i$i(% sumaria, re%ue#a% &a u%$i(% so$ia& 'e&

'ere$ho amp&ia%'o &os hori!o%"es 'e a$$eso a &a jus"i$ia.

. PERFIL HISTÓRICO DE LA TEORÍA CAUTELAR

111

Page 120: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 120/168

E% e& Dere$ho Roma%o, %o se $o%o$2a% &as "eor2as $au"e&ares $omo se $o%$i)e% e%

&a a$"ua&i'a'. E% Roma so&o se e%"e%'2a &as re&a$io%es 'e 'ere$ho ma"eria&, sea%

es"as 'esarro&&a'as a %i#e& pri#a'o o e% a&u%a opor"u%i'a' $o% &a par"i$ipa$i(% 'e&

es"a'o, a& propor$io%ar a &as par"es u% "er$ero impar$ia& $uya i%"er#e%$i(% se

e%$o%"ra)a ara%"i!a'a.

E% "a& se%"i'o e& 'ere$ho $i#i& se $&asii$a)a e% 'ere$ho pri#a'o y 'ere$ho ma"eria&

 ju'i$iario 5reeri'o a& 'ere$ho pri#a'o $o% e& area'o 'e *ue si e& $o%&i$"o 'e)2a ser 

resue&"o por u% "er$ero u% dar)i"er o a& pu)&i$o diu'e+3

E& a7o a.C. sure% &as amosas II "a)&as y a &a #e! u%a iura 'e%omi%a'a

a''i$"us *ue se7a&a)a &a si"ua$i(% jur2'i$a 'e u%a perso%a pos"erior a &a 'e$isi(%

 ju'i$ia& e& *ue &o $o%'e%a)a a& $ump&imie%"o 'e u%a o)&ia$i(%, &a $ua&i'a' 'e

a''i$"us re$aia so)re e& 'eu'or a& mome%"o 'e $ome%!ar &a ase 'e eje$u$i(% y &o

$o%#ier"e e% ara%"2a 'e& $r6'i"o. E% &a rea&i'a' &a ara%"2a supo%e e%$errar a& 'eu'or 

e% &a $4r$e& pri#a'a 'e propie'a' 'e& a$ree'or has"a *ue e& 'eu'or $ump&a $o% &a

o)&ia$i(%.

Si &a o)&ia$i(% o e& $r6'i"o era $ump&i'o e% &os siuie%"es @ '2as, &a ara%"2a

impues"a era &e#a%"a'a y e& 'eu'or re$o)ra)a su &i)er"a', $aso $o%"rario si se

i%$ump&2a &a o)&ia$i(% e& a$"o eje$u"i#o era &a re'u$$i(% a es$&a#o 'e& addictus y

$o%se$ue%"eme%"e su #e%"a o "ra%sa$$i(%.

E& 'ere$ho Roma%o uso o"ra iura &&ama'a cautio da!ni in)ecti  *ue era u%a espe$ie

'e $au"e&a $o%#e%$io%a& *ue $ompre%'2a &a rea&i!a$i(% 'e u% a$uer'o, por e& $ua& se

$o%s"i"u2a u%a ara%"2a o u%a $au$i(% *ue aseura)a a& posi)&e ae$"a'o por e&

i%$ump&imie%"o 'e& a$uer'o a &a o)"e%$i(% 'e u% resar$imie%"o "o'a #e! *ue e&

pe&iro 'e& 'a7o se haya "or%a'o e% u% propio y #er'a'ero 'a7o.

1ara arear "e%'remos e% $ue%"a *ue &as $au$io%es uero% u"i&i!a'as e% sus

'i#ersas ormas $omo so%/ &a hipo"e$a o e& arres"o perso%a& 'e& 'eu'or, es"as $omo

112

Page 121: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 121/168

iuras pre#e%"i#as 'es$ri"as 'e)er4% ser e%"e%'i'as $omo me$a%ismos 'e "u"e&a

ma"eria&, es 'e$ir $omo ara%"2as so)re &as $ua&es se presupo%e su $ump&imie%"o

espo%"a%eo o por u% $ump&imie%"o or!a'o a "ra#6s 'e &a asis"e%$ia 'e u%a e%"i'a'

pW)&i$a.

E% &as pos"rimer2as 'e& Imperio Roma%o pro'u$i'as &as i%#asio%es )4r)aras

suriero% $ome%"aris"as &a mayor2a pro#e%ie%"es 'e &a u%i#ersi'a' 'e Bo&o%a *ue

orii%aro% &o *ue hoy $o%o$emos $omo 'ere$ho $omW% ro'ea'o e% ese e%"o%$es por 

u% e%mara7a'o 'e i%"erpre"a$i(% 'e ue%"es e& *ue %o ha permi"i'o "e%er u%a

$o%$ep$i(% $&ara a $er$a 'e es"e mo#imie%"o, &o e+a$"o es *ue e% es"a e"apa &os

europeos es"u#iero% i%mersos e% $e%suras 'e 'i#ersa 2%'o&e *ue &imi"o su $apa$i'a'

$r2"i$a y $rea'ora a& pu%"o *ue e% #arias o$asio%es op"aro% "a% so&o por &a

i%"erpre"a$i(% 'e& Dere$ho Roma%o $&4si$o.

Lueo se "ie%e e& Dere$ho $a%(%i$o *ue 'e)i'o a& a#a%$e $omer$ia& 'e& si&o III

$omo e& "r4i$o $omer$ia& 'e& me'i"err4%eo se 'esarro&&a u% e%(me%o 'e

sumari!a$i(% 'e &a jus"i$ia 'e $ar4$"er sus"a%$ia& por e& *ue e& o)je"o mismo 'e&

pro$eso y &a ure%$ia 'e su so&u$i(% permi"iero% %i#e&es 'e $o%o$imie%"o me%os

es"ri$"os $omo es por ejemp&o/ &a &imi"a$i(% 'e &os me'ios 'e 'ee%sa o 'e &os

me'ios pro)a"orios pasi)&es 'e ser a$"ua'os.

Es"e $o%"e+"o his"(ri$o $omo se #i( %o i%$i'e 'ire$"ame%"e so)re &a "u"e&a $au"e&ar.

La i'ea 'e $au"e&ar *ue se "ie%e e% es"os '2as empe!( a $o%so&i'arse e% &os W&"imos

'os si&os, so&o 'es'e me'ia'os 'e& si&o I se empe!( a "e%er u%a %o$i(% 'e &as

me'i'as aseura"orias 'e $ar4$"er pre#e%"i#o y mas a me'ia'os 'e& si&o $o% &a

'a$i(% 'e& C('io 1ro$esa& I"a&ia%o 'e :, &a Teor2a Cau"e&ar $ome%!( a $ap"ar 

'is$usio%es, 'e)a"es has"a &os a&$a%$es *ue hoy $o%o$emos.

1iero Ca&ama%'rei $uya o)ra 'io u% #ue&$o ra'i$a& a &a 'o$"ri%a pro$esa& por su

es"u'io 'e &a Teor2a Cau"e&ar e% &a *ue se7a&a *ue &a me'i'a %o 'e)2a ser eje$u"i#a

%i 'e$&ara"i#a $omo sos"e%2a% &os a&ema%es si%o u%a me!$&a 'e am)as, por e& *ue se

'e$&are &a %e$esi'a' 'e ara%"i!ar e& u"uro 'e& pro$eso por me'io 'e eje$u$i(% 'e

113

Page 122: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 122/168

me'i'as, e%$o%"r( *ue &a me'i'a $au"e&ar es m4s u% ser#i$io *ue u%a i%a&i'a' e%

"a%"o *ue %o resue&#e &os $o%&i$"os si%o *ue ara%"i!a &a ei$a$ia 'e &a se%"e%$ia.

E% %ues"ros '2as &a Teor2a Cau"e&ar "ie%e )ue%a par"e 'e sus $ara$"er2s"i$as

pere$"ame%"e 'ei%i'as resa&"a%'o e& he$ho 'e *ue &a me'i'a $au"e&ar es"4

'es"i%a'a a ara%"i!ar &a ei$a$ia 'e& pro$eso.

. HACIA UNA CONCEPCIÓN DE LA TEORÍA CAUTELAR

<. DE LA TUTELA PROCESAL EN GENERAL Y DE LA TUTELA CAUTELAR EN

PARTICULAR

To'a perso%a "ie%e 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& ee$"i#a para e& ejer$i$io o

'ee%sa ' sus 'ere$hos o i%"ereses, $o% suje$i(%, %a"ura&me%"e, a u% 'e)i'o

pro$eso. E& 'ere$ho a &a "u"e&a juris'i$$io%a& es e& 'ere$ho 'e "o'a perso%a a *ue se

&e haa jus"i$ia, a *ue $ua%'o pre"e%'a a&u%a pres"a$i(% 'e o"ra perso%a esa

pre"e%si(% sea a"e%'i'a, pro"ei'a por e& (ra%o juris'i$$io%a&, a "ra#6s 'e u%

pro$eso $o% &as ara%"2as m2%imas. Es *ue &a u%$i(% juris'i$$io%a& $omo ser#i$io

pW)&i$o *ue es, a &a #e! u% 'e)er y u po'er 'e& es"a'o, 'e $uya u%$i(% %o pue'e

e+$usarse, %o pue'e %earse a $o%$e'er &a "u"e&a jur2'i$a a "o'a perso%a *ue &o

so&i$i"e.

Los pri%$ipios *ue rie% &a "u"e&a juris'i$$io%a&, $omo u% 'ere$ho u%'ame%"a& es"4%

es"a)&e$i'os $o%s"i"u$io%a&me%"e e imp&i$a% )4si$ame%"e e& 'esarro&&o 'e &as

siuie%"es 'ire$"ri$es/ A$$eso a &a jus"i$ia, ara%"2a 'e& 'ere$ho 'e 'ee%sa, 'ere$ho

a o)"e%er u% pro%u%$iamie%"o so)re e& o%'o *ue po%a i% a& pro$eso, 'ere$ho a &a

ee$"i#i'a' 'e &a "u"e&a juris'i$$io%a&.

Es $o%o$i'o *ue e+is"e% mu$hos pro$e'imie%"os *ue si% 'esarro&&arse a%"e u% jue! y

si% ma%"e%er, e% #aria'os supues"os a&u%as 'e &as $ara$"er2s"i$as propias 'e &a

u%$i(% juris'i$$io%a&, 'e)e% ser 'esarro&&a'os $o% &a 'e)i'a o)ser#a%$ia 'e &as

re&as *ue ara%"i!a% e& 'ere$ho a u% 'e)i'o pro$eso. 1or e&&os es %e$esario a%"es

114

Page 123: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 123/168

*ue ha)&ar 'e "u"e&a juris'i$$io%a&, $o%si'eremos %e$esario reerir%os a "u"e&a

pro$esa& ee$"i#a.

La "u"e&a pro$esa& se ha$e ee$"i#a $ua%'o, &ueo 'e u% pro$eso ju'i$ia& seui'o $o%

&as 'e)i'as ara%"2as y orma&i'a'es jur2'i$as y e% e& *ue e& jue! ha &ora'o ormar 

u%a $er"e!a a)so&u"a so)re &a ma"eria e% 'is$usi(%, se rea&i!a e& pro%u%$iamie%"o 'e

&a se%"e%$ia y su pos"erior eje$u$i(%, u% ao"amie%"o 'e& $o%o$imie%"o 'a &uar a u%

i%i$io 'e &a eje$u$i(%.

Cua%'o "u"e&a juris'i$$io%a& se 'a 'e orma $o%os$i"i#a e& pro$eso "ra%sorma &os

he$hos e% 'ere$ho, se )us$a ormar &a $o%#i$$i(% 'e& jue! para &a ormu&a$i(% 'e &a

'e$isi(% *ue $o%$&uya 'ei%i"i#ame%"e $o% &a re&a$i(% pro$esa&. = por o"ra par"e e% &a

"u"e&a eje$u"i#a &a es"ru$"ura es i%#ersa, se )us$a *ue e& 'ere$ho se "ra%sorme e%

he$hos.

 A "ra#6s 'e es"as 'os ormas hay u% raso $o%s"a%"e/ s(&o es posi)&e o"orar u%a

"u"e&a pro$esa& sa"isa$"oria $ua%'o e& (ra%o juris'i$$io%a& ha orma'o u%

$o%o$imie%"o p&e%o, u%a $er"e!a a)so&u"a respe$"o 'e& o)je"o *ue se 'is$u"e e% e&

pro$eso, y *ue e& ju!a'or haya si'o 'o"a'o 'e "o'os &os e&eme%"os per"i%e%"es para

e& $o%o$imie%"o 'e &a $ausa, es"o *uiere 'e$ir, *ue haya% es"a'o a su 'isposi$i(%

"o'as &as $ues"io%es re&e#a%"es *ue ma"eria&me%"e pue'e% ser o)"e%i'as para &a

'i&u$i'a$i(% 'e &a $o%"ro#ersia.

E& $o%o$imie%"o p&e%o supo%e u%a aper"ura e%era& para &a prese%"a$i(% 'e me'ios

pro)a"orios, u%a 'is$ip&i%a a'e$ua'a respe$"o 'e &a reu&a$i(% 'e &os po'eres

i%s"ru$"orios 'e jue! y u% $e&oso respe"o por e& pri%$ipio 'e& $o%"ra'i$"orio, por e& $ua&,

&as par"es a$$e'e% e% &as mismas $o%'i$io%es a &i"iar &a $ues"i(% pri%$ipa& y &os

i%$i'e%"es *ue pue'a% e%erarse.

1ara &a o)"e%$i(% 'e &a "u"e&a eje$u"i#a i%a&, es %e$esaria u%a e"apa 'e $o%i$i(% 'e

$ar4$"er res"ri%i'o, $o% e& o)je"o 'e pro"eer e& 'ere$ho 'e 'ee%sa 'e& eje$u"a'o y

'e ara%"i!ar u% jus"o 'esarro&&o 'e &a ase 'e eje$u$i(% or!a'a. Es"o respo%'e a &a

115

Page 124: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 124/168

%e$esi'a' 'e a$e&erar &a rea&i!a$i(% 'e& 'ere$ho e% a*ue&&as si"ua$io%es *ue

ore!$a% es$aso %i#e& 'e 'is$usi(%.

E+is"e e%"re &os pro$e'imie%"os eje$u"i#os y $o%os$i"i#as 'iere%$ias a 'os %i#e&es/

a3 Ni#e& 1ro$e'ime%"a&/ La re'u$$i(% 'e &os p&a!os y &a $o%$e%"ra$i(% 'e a$"os

pro$esa&es, $omo es e& $aso 'e &as au'ie%$ias $o% i%a&i'a'es mW&"ip&es

$o%"rapues"a $&arame%"e a &a mo'a&i'a' 'e $o%o$imie%"o 'o%'e se #erii$a u%

mayor %Wmero 'e a$"os pro$esa&es, $asi ause%$ia 'e "6$%i$a 'e

$o%$e%"ra$i(% y u%a %o"oria amp&i"u' e% $ua%"o a &a 'e"ermi%a$i(% 'e &os

p&a!os.

)3 Ni#e& $o%os$i"i#o/ La mayor amp&i"u' posi)&e a& $o%o$imie%"o ju'i$ia& y e%

'o%'e i%$&usi#e, se promue#e a$er"a'ame%"e u%a amp&ia$i(% 'e &os po'eres

i%s"ru$"ores 'e& jue! *ue se $o%"rapo%e a u%a &imi"a$i(% 'e &os me'ios 'e

'ee%sa y me'ios pro)a"orios, y *ue "ie%e res"ri$$io%es a& $o%o$imie%"o

 ju'i$ia& so)re o)je"os pro$esa&es *ue sea% 'is$u"i'os e% 'i$ho $o%"e+"o.

La i%"e%$i(% 'e &a 'iere%$ia$i(% se )asa e% &a $re$ie%"e %e$esi'a' 'e a'e$uar &os

'is"i%"os $o%&i$"os suri'os e% e& 4m)i"o 'e& Dere$ho >a"eria& a respues"as

pro$esa&es i'(%eas.

Es"e e%(me%o "ie%e $omo prop(si"o, m4s a&&4 'e a$e&erar &a "u"e&a 'e &os 'ere$hos,

*ue ee$"i#ame%"e se pro'u$e, e& he$ho 'e e#i"ar a &as par"es y a& (ra%o

 juris'i$$io%a& as"ar "iempo, esuer!o y 'i%ero i%%e$esario, permi"e e& o"oramie%"o

'e "u"e&a pro$esa& e% e& mome%"o opor"u%o si% pro&o%ar i%jus"ii$a'ame%"e su

o"oramie%"o. E& %or"e es siempre &a ei$a$ia 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a& y para

o)"e%er&a, &a a$e&era$i(% es u% a$"or ra#i"a%"e, m4s %o e& W%i$o.

Suje"a'a "am)i6% $o% e& "iempo 'e& pro$eso, pero m4s *ue a su 'ura$i(% a &os

riesos *ue supo%e para &a ei$a$ia 'e &a pres"a$i(% juris'i$$io%a& e%$ue%"ra e&

116

Page 125: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 125/168

e%(me%o 'e &a aseguraci3n, *ue hoy $o%o$emos $omo me'i'as $au"e&aresM.

L&ama'o "am)i6% sumari!a$i(%.

Nos reerimos a sumari!a$i(% orma& $ua%'o ha)&amos 'e pro$e'imie%"o, $o%sis"e

e% a$or"ar p&a!os, $o%$e%"rar a$"os y a&ierar pro$e'imie%"os $o% me%ores %i#e&es 'e

$omp&eji'a' y ma"eria& $ua%'o &o *ue se e%$ue%"ra e% a%4&isis so% &os %i#e&es

$o%os$i"i#os permi"i'os a& jue! e% e& "ra"amie%"o 'e u% $aso, es"e ore$e mayor 

'ii$u&"a' e% su "ra"amie%"o, *ue se "ra'u$e e% &a imposi)i&i'a' 'e &orar u% 'esarro&&o

$ohere%"e respe$"o 'e &os 'is"i%"os mo'e&os $o%os$i"i#os.

as"a i%i$ios 'e& si&o e+is"2a $omo re*uisi"o para o)"e%$i(% 'e "u"e&a

 juris'i$$io%a& &a orma$i(% 'e u%a $o%i$i(% p&e%a por par"e 'e& ju!a'or respe$"o 'e

&a ma"eria 'is$u"i'a, e% $am)io e% &a a$"ua&i'a' %o siempre u%a "u"e&a juris'i$$io%a&

ee$"i#a 'e)e "e%er u%a e"apa $o%os$i"i#a *ue %e$esariame%"e 'e)a $o%'u$ir a&

 ju!a'or ha$ia &a $er"e!a. Es"o, *ue e% pri%$ipio ue u%a ara%"2a 'e& 'e)i'o pro$eso

y hoy &o siue sie%'o, se e%$ue%"ra e% perma%e%"e re#isi(%, y es"o ae$"a &a #o$a$i(%

'e e%era&i'a' 'e& pos"u&a'o $omo ara%"2a.

E% &a "eor2a e%era& 'e& pro$eso &a $o%i$i(% p&e%a, ha "e%i'o *ue $e'er espa$io a

o"ro "ipo 'e $o%i$i(% 'es"i%a'a a si"ua$io%es 'e ure%$ia, 'o%'e %o resu&"a

a'e$ua'o y "ampo$o jus"o some"er a u% suje"o a &as orma&i'a'es 'e u% pro$eso

$o%#e%$io%a& para sa"isa$er su 'ere$ho, 'e)i'o a *ue 6s"e se e%$ue%"ra )ajo

ame%a!a 'e "or%arse irrepara)&e. As2 es $omo apare$e &a cognici3n su!aria, por 

oposi$i(% a &a "ra'i$io%a& cognici3n plena. >ie%"ras &a primera imp&i$a u% jui$io 'e

pro)a)i&i'a', &a seu%'a imp&i$a u%o 'e $er"e!a.

La $o%i$i(% p&e%a es &a *ue se ee$"Wa )ajo e& "ra'i$io%a& orma"o 'e &os pro$esos

 ju'i$ia&es/ "u"e&a or'i%aria, y por o"ro &a'o, &a $o%i$i(% sumaria es &a rea&i!a'a e% &os

pro$esos espe$ia&es 'o%'e %o es %e$esario &&ear a &a $er"e!a para o)"e%er u%a

74 Te%ie%'o $omo reere%"e a& pro$eso or'i%ario, "a%"o e% &o pro$e'ime%"a& $omo e% &o $o%os$i"i#o, y)us$a%'o a&i#iar a a&u%as pre"e%sio%es ma"eria&es 'e "ra"amie%"os *ue re#is"a% 'e u%a a$u$iosi'a'e+$esi#a y es"6ri&, es"e e%(me%o "am)i6% re$i)e e& %om)re 'e sumari!a$i(%.

117

Page 126: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 126/168

or'e% ju'i$ia& *ue so&u$io%e e& $o%&i$"o, se "ra"a 'e u%a "u"e&a re#o&u$io%aria, *ue se

e+presa e% &a &&ama'a "u"e&a 'iere%$ia'a.

La pos"ura por &a sumari!a$i(% 'e &a $o%i$i(% sure 'e& es"u'io 'e& o)je"o &i"iioso,

&ueo, &a sumari!a$i(% pro$e'ime%"a& es u%a $o%se$ue%$ia *ue se "or%a

i%'ispe%sa)&e $ua%'o &a primera se $o%$re"a.

La me'i'a $au"e&ar pue'e ser $o%$e'i'a 'ura%"e &a pe%'e%$ia 'e& pro$eso o $omo

a$"o i%i$ia'or 'e &a re&a$i(% pro$esa&, e% $aso 'e *ue se so&i$i"e a%"es 'e &a

i%"erposi$i(% 'e &a 'ema%'a, es"a se o"ora $o% &a so&a e+ie%$ia 'e *ue e+is"a%

e&eme%"os sui$ie%"es $omo para $o%si'erar *ue &a posi$i(% 'e& a$"or ser4 es"ima'a

$o% &a se%"e%$ia i%a&, *ue a& me%os e+is"a u%a pro)a)i&i'a' 'e *ue &a 'ema%'a

pue'a ser 'e$&ara'a u%'a'a.

Las me'i'as $au"e&ares orma% u% me$a%ismo pro$esa& $rea'o para &a pro"e$$i(% 'e

&a ei$a$ia 'e& pro$eso. No s(&o 'e)er4 a'#er"ir &a posi)&e u%'a)i&i'a' 'e &a

pre"e%si(% pri%$ipa&, si%o "am)i6% o"ro re*uisi"o *ue se u)i$a e% e& mismo p&a%o *ue

&a #erosimi&i"u' pero *ue $o%s"i"uye e& e&eme%"o pri%$ipa& 'e &a $au"e&a, $ua& es &a

eJ,se!),' -e 3e$,4ro e! $' -e2or'. A& ser "u"e&a 'e &a aseura$i(%, es"a es W"i&

$ua%'o se o)ser#a a&W% a$"or *ue ame%a$e &a ei$a$ia 'e& pro$eso, se 'e)e

#erii$ar &a %e$esi'a' 'e u%a aseura$i(% y $a&ii$ar e& m6ri"o 'e& pro$eso a par"ir 

W%i$ame%"e 'e &a meri"orie'a' 'e &a pre"e%si(% pri%$ipa& 5sumarie'a' ma"eria&3.

La $au"e&a es u% i%s"rume%"o pro$esa& *ue $o%"ri)uye a u%a "u"e&a juris'i$$io%a&

ee$"i#a, aseura%'o para e&&o *ue e& pro$eso $o%$&uya $o% u%a so&u$i(% *ue pue'a

ser $o%$re"a'a %o s(&o e% e& p&a%o jur2'i$o, si%o "am)i6% e% e& 4$"i$o.

La u%$i(% juris'i$$io%a& propia y e+$&usi#a 'e& es"a'o se $o%$re"a a "ra#6s 'e&

pro$eso. E& pro$eso, $omo aspira$i(% 'e jus"i$ia para u%a so$ie'a' se e%$ue%"ra

$ompues"o por u% $o%ju%"o 'e me$a%ismos 'es"i%a'os a pro$urar *ue &a so&u$i(% 'e&

$o%&i$"o &&e#a'o ha$2a 6& sea &a m4s jus"a, ei$a! y opor"u%a posi)&e. La me'i'a

$au"e&ar es u%o 'e es"os i%s"rume%"os 'e)i'o a *ue po%e 6%asis e% &a )Ws*ue'a 'e

118

Page 127: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 127/168

&a ee$"i#i'a' 'e &a 'e$isi(% i%a&, a& "e%er $omo pri%$ipa& o)je"i#o ara%"i!ar &a u%$i(%

sa"isa$"oria 'e& pro$eso.

La "u"e&a juris'i$$io%a&, $omo u%$i(% 'e& Es"a'o *ue $o%sis"e e% impar"ir sa"isa$$i(%

 jur2'i$a y ma"eria& a &a $omu%i'a', $o%"a%'o para e&&o $o% e& imperio 'e& Es"a'o, $o%

au"ori'a' 'e $osa ju!a'a e% &as 'e$isio%es i%a&es y $o% (ra%os espe$ia&i!a'os

*ue ara%"i$e% a& $iu'a'a%o &a pro"e$$i(% 'e sus 'ere$hos u%'ame%"a&es. U%

pos"u&a'o ma$ro *ue #a m4s a&&4 'e &as #aria$io%es *ue pue'a% e+is"ir e% &a esera

'e& 'ere$ho pro$esa&. La i%a&i'a' siempre es &a misma, u%a #o$a$i(% 'e ser#i$io a &a

so$ie'a' a "ra#6s 'e &a impar"i$i(% 'e jus"i$ia, &o *ue #ar2a so% &os me$a%ismos para

su $o%se$u$i(%. E%"o%$es &as 'is"i%"as ormas 'e "u"e&a respo%'e% a $omo se )us$a

'i#ersos "ra"amie%"os para &as 'is"i%"as si"ua$io%es jur2'i$as suri'as,

pre'omi%a%"eme%"e, 'e& 4m)i"o e& 'ere$ho ma"eria&.

=. KPro)eso o 3ro)e-,2,e!o )'(e$'r

PLa e+presi(% pro$eso $au"e&ar, a&u'e rea&me%"e a u% pro$esoQ

La a$"i#i'a' 'e& jue! pue'e ser 'e/

Co%o$imie%"o $ua%'o se ee$"Wa u%a $o%s"a"a$i(% respe$"o 'e u%a si"ua$i(%

 jur2'i$a 'e $o%&i$"o p&a%"ea'a a& i%i$io 'e &a re&a$i(% pro$esa&.

Eje$u"i#a $ua%'o se re$urre a &a juris'i$$i(% e% )us$a 'e u%a a$"ua$i(% ma"eria&

pre'omi%a%"eme%"e sus"i"u"i#a, *ue se impo%a so)re &a #o&u%"a' 'e& suje"o

i%$ump&i'or y.

Cau"e&ar si &o *ue se pre"e%'e es aseurar &a ei$a$ia 'e& pro$eso sea $ua& uere su

u%$i(% 5'e $o%o$imie%"o o eje$u"i#a3. Am)as imp&i$a% &a i%a&i!a$i(% e& pro$eso, o

por &o me%os &a $u&mi%a$i(% 'e i%s"a%$ia, &a reso&u$i(% $au"e&ar siempre se 'a

'ura%"e e& "r4mi"e 'e& pro$eso y su ei$a$ia pere$e $o% &a $u&mi%a$i(% 'e& mismo.

Care$e 'e u% re*uisi"o ese%$ia& para $o%#er"irse e% pro$eso ju'i$ia&, $o%$&uir u%

$o%&i$"o 'e i%"ereses o $o% u%a i%$er"i'um)re $o% re&e#a%$ia jur2'i$a, sa"isa$ie%'o

'e ma%era 'ei%i"i#a a &as par"es.

11

Page 128: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 128/168

No hay 'ema%'a $au"e&ar, si%o pe'i'o $au"e&ar.

Tampo$o hay se%"e%$ia $au"e&ar, si%o reso&u$i(% o me'i'a $au"e&ar.

Se "rami"a e% u% $ua'er%o separa'o, y eso %o &o #ue&#e u% pro$eso.

U%a $osa 'is"i%"a es &a &u$ha por &a au"o%om2a 'e &a me'i'a $au"e&ar *ue, se

$ara$"eri!a por u%a i%'epe%'e%$ia "e&eo&(i$a mas %o u%$io%a&, $o% &o $ua&, &a

'is"i%$i(% a%"es a$o"a'a $are$e 'e mayor sus"e%"o.

La me'i'a $au"e&ar es u% i%s"rume%"o 'e& pro$eso *ue apare$e e% su "rami"a$i(%

)ajo &a iura 'e u% i%$i'e%"e, es s(&o u%a herramie%"a 'e& pro$eso, $apa!, eso s2, 'e

pro$urar &a ei$a$ia 'e 6s"e.

Su$e'e *ue a& e%$o%"rarse &a "u"e&a $au"e&ar i%s"rume%"a'a respe$"o 'e pro$eso

pri%$ipa&, e% &a ra% mayor2a 'e supues"os, &a $orre$"a $o%iura$i(% 'e &os

presupues"os pro$esa&es y &as $o%'i$io%es 'e &a a$$i(% e%era% simi&ar ee$"o so)re

e& i%$i'e%"e $au"e&ar. As2 *uie%es "ie%e &ei"imi'a' para o)rar a$"i#ame%"e e% &a

pri%$ipa&, "ie%e% &a misma $ua&i'a' para &a par"i$ipa$i(% e% &a $o%"ro#ersia $au"e&ar,

e+is"e% por supues"o e+$ep$io%es.

U%a $ara$"er2s"i$a 'e &a a$"i#i'a' pre$au"oria es *ue &a pre"e%si(% 'e& pe"i$io%a%"e

pue'e &orar i%me'ia"o pro#eimie%"o a#ora)&e 'e& jue!, si% &a %e$esi'a' )i&a"era&

pre#ia 'e &a i%s"a%$ia. =a se sa)e *ue %o hay a$$i(% si %o hay )i&a"era&i'a' e% &a

'is$usi(% o, e% o"ras pa&a)ras si *uie% #a a surir &os ee$"os 'e &o *ue se 'e$i'a

 ju'i$ia&me%"e %o "ie%e au'ie%$ia a%"erior a &o *ue e& jue! 'e$i'a a& respe$"o.

1or e&&o %a'a 'e &o re&a"i#o a &as $au"e&as pue'e ser $a"a&oa'o $omo pro$eso, "o'a

#e! *ue es"e es, pre$isame%"e, e& o)je"o 'e &a a$$i(% pro$esa&. De ah2 *ue,

'es$ar"a'a "o'a %a"ura&e!a 'e a$$i(%, 'e)e $aer 'e i%me'ia"o $ua&*uiera reere%$ia

12!

Page 129: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 129/168

a &o pro$esa&M  5e% rior 'e #er'a', "o'o &o re&a"i#o a &a ma"eria $au"e&ar e%era

simp&es pro$e'imie%"os, %u%$a pro$esos3

 

6. LA RESTRICCIÓN DEL PRINCIPIO PROCESAL CONTRADICTORIO

E& $o%"ra'i$"orio es u%a ara%"2a 'e $ar4$"er pro$esa& $o%s"i"u$io%a& por &a $ua& e&

u!a'or 'e)e $o%$e'er &os mismos 'ere$hos, a$u&"a'es y opor"u%i'a'es, e%

e%era&, a am)as par"es e% e& pro$eso. Tie%e ra%o 'e pri%$ipio 'ura%"e "o'o e&

'esarro&&o 'e& pro$eso y e% $a'a u%o 'e &os a$"os rea&i!a'os por &as par"es. E%

or'e%amie%"o jur2'i$o permi"e &a 'a$i(% 'e me'i'as $au"e&ares si% %e$esi'a' 'e *ue

e& jue! "e%a e% $o%si'era$i(% &os mo"i#os *ue pue'a a&ear &a $o%"rapar"e para u%

pro%u%$iamie%"o, &(i$ame%"e, $o%"rario a& pe'i'o $au"e&ar. Es 'e$ir se $o%$e'e

inaudita altera parte, si% o2r a &a par"e. Es"o %o si%ii$a *ue sea u% 'ere$ho 'e&

so&i$i"a%"e, por e& $o%"rario $o%s"i"uye u%a e+presi(% m4s 'e& amp&io po'er 

 juris'i$$io%a&, e% e& se%"i'o 'e *ue W%i$ame%"e a& jue! &e $orrespo%'e &a po"es"a' 'e

$o%$e'er u%a me'i'a $au"e&ar $o% au'ie%$ia 'e &a par"e 'ema%'a'a o si% e&&a.

Lo *ue e% rea&i'a' es u%a pos"era$i(% 'e& "ras&a'o 'e& pe'i'o $au"e&ar ha$ia u%

mome%"o 'e mayor per"i%e%$ia,  se $o%$e'e &a me'i'a $au"e&ar por ra!o%es 'e

ure%$ia, pero i%me'ia"ame%"e 'espu6s se i%i$ia &a 'is$usi(% so)re &a #a&i'e! 'e &a

me'i'a $o%$e'i'a. La posi)i&i'a' 'e ser o2'a 'e &a o"ra par"e %o se 'es$o%o$e so&o

*ue'a pos"era'a para m4s a'e&a%"e.

0u%'ame%"o jur2'i$o 'e $o%$e'er me'i'a $au"e&ar inaudita altera parte:

Ure%$ia e% &a pro"e$$i(% 'e &a re&a$i(% ma"eria& *ue es o)je"o 'e& pro$eso,

orii%a'a por e& pe&iro e% &a 'emora 'e &a pres"a$i(% juris'i$$io%a&, e% e& o%'o es e&

rieso 'e *ue &o pe'i'o por e& 'ema%'a%"e se "or%e imposi)&e 'e rea&i!a$i(%, ya sea

por a$"os ma&i$iosos o i%#o&u%"arios. La me'i'a $au"e&ar a$a)a $o% esa si"ua$i(% 'e

ame%a!a, si% %e$esi'a' 'e a'e&a%"ar &os ee$"os 'e &a se%"e%$ia i%a&, 'ispo%ie%'o

75  ALVARADO VELLOSO, A'o&o. Las Cau"e&as 1ro$esa&es, Es$ue&a 'e A&"os Es"u'ios ur2'i$osEGACAL E'i"oria& Sa% >ar$os E.I.R.L. ? p. :M

121

Page 130: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 130/168

&os me$a%ismos %e$esarios para ara%"i!ar &a #ia)i&i'a' 'e &a pre"e%si(%, a& mome%"o

'e i%a&i!ar e& pro$eso.

1re#e%$i(% re%"e a a$"os 'e ma&a e, %o s(&o pro"ee a& 'ema%'a%"e 'e *ue

a$"ores e+(e%os a &a re&a$i(% pro$esa& ae$"e% &a pre"e%si(%, si%o "am)i6% y $o%

iua& impor"a%$ia, 'e e&eme%"os i%"er%os 'e& pro$eso $omo "ra%s$urso 'e& "iempo y

a$"os ma&i$iosos 'e& 'ema%'a'o *ue si% 'u'a pue'e% o)s"ruir e& $ami%o 'e u%a

'e$isi(% jus"a.

. CARACTERÍSTICAS DE LA CAUTELA

.0. A(o!o25'

Es u%a $ara$"er2s"i$a *ue siue 'es'e sus or2e%es a &a me'i'a $au"e&ar. La

"eor2a $au"e&ar se ue $o%so&i'a%'o $omo u%a i%s"i"u$i(% 'iere%$ia'a, 'es"i%a'a

a $ooperar $o% e& %orma& 'esarro&&o 'e& pro$eso. La me'i'a $au"e&ar se orjo

$omo u% ap6%'i$e 'e &a u%$i(% eje$u"i#a, para pasar a $o%s"i"uir u%a $a"eor2a

e%era& 'e &a Teor2a 'e& 1ro$eso.

E& proesor I"a&ia%o E%ri$o A&&orio, sos"ie%e *ue "o'o a*ue& *ue sea "i"u&ar 'e u%

'ere$ho ma"eria& o *ue re$&ame ser&o "ie%e a su #e! y so)re ese mismo 'ere$ho,

o"ro 'e%omi%a'o 'ere$ho sus"a%$ia& 'e $au"e&a. Como $o%se$ue%$ia 'e es"a

posi$i(% 'o$"ri%a&, &a $au"e&a ser2a $o%si'era'a u% 'ere$ho 'e $ar4$"er ma"eria& y

%o pro$esa&, $o% &o $ua& "a& #e! %o se e%$ue%"re $o%"es"a'a 'ire$"ame%"e &a

au"o%om2a 'e &a me'i'a $au"e&ar, pero s2 su $ar4$"er pro$esa&.

U%a me'i'a $au"e&ar e%"o%$es pue'e ser so&i$i"a'a si% impor"ar *ue *uie%

ee$"Wa e& pe'i'o "e%a u% 'ere$ho pri%$ipa& re$o%o$i'o ju'i$ia&me%"e,

'emos"ra%'o $o% e&&o *ue e& 'ere$ho pri%$ipa& y e& $au"e&ar, si )ie% so% $o%e+os,

o!a% 'e au"o%om2a jur2'i$a. Se a'#ier"e *ue &a $au"e&a so&i$i"a'a "ie%e $omo

sus"e%"o u% 'ere$ho 'is"i%"o a& *ue es o)je"o 'e &a 'is$usi(% pri%$ipa&.

122

Page 131: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 131/168

La Cau"e&a es u%a i%s"i"u$i(% *ue si )ie% "ie%e u% $ar4$"er ara%"is"a, e% %i%W%

mome%"o i%$ursio%a so)re e& 'ere$ho ma"eria&, pues su orie%, 'esarro&&o,

ei$a$ia y e+"i%$i(% s(&o pue'e rea&i!arse $o% e& $o%"e+"o 'e u% pro$eso ju'i$ia&.

La me'i'a $au"e&ar supo%e u% $o%&i$"o 'e i%"ereses, es"a $o%"ro#ersia pue'e

#ersar so)re si"ua$io%es prese%"es, u"uras o pasa'as, &o re&e#a%"e a*u2 es

$o%si'erar *ue $ua%'o e& $ump&imie%"o espo%"4%eo 'e &as re&as jur2'i$as se ha

rus"ra'o, apare$e e& 'ere$ho pro$esa& a "ra#6s 'e su u%$i(% emi%e%"eme%"e

$omposi"i#a. La $au"e&a aseura, pre$isame%"e, e& a'e$ua'o 'esarro&&o 'e es"a

u%$i(%, pro"eie%'o &a ei$a$ia 'e &a 'e$isi(% i%a&.

 A su #e! &a me'i'a $au"e&ar es u%a $ara 'e& 'ema%'a%"e para pro"eer e&

'ere$ho re$&ama'o e% e& pro$eso, es"e pue'e i%a&i!ar si% *ue se haya

i%"erpues"o ara%"2a pro$esa& a&u%a. No pue'e $o%s"i"uir u% 'ere$ho por*ue e&

 jue!, u"i&i!a%'o su &i)er"a' i%"erpre"a"i#a, pue'e 'e%ear e& pe'i'o $au"e&ar. E&

'ere$ho sus"a%$ia& 'e $au"e&a es u%a a&a$ia e% e& se%"i'o 'e *ue %o pue'e%

%a$er 'ere$hos so)re &a e#e%"ua&i'a' 'e *ue o"ros sea% re$o%o$i'os.

O"ra #isi(% es #er a &a $au"e&a $omo par"e 'e u% 'ere$ho sus"a%"i#o, es"o es

o)ser#ar a &a $au"e&a e% u%$i(% 'e u% 'ere$ho $o%s"i"u$io%a& a &a seuri'a', es

'e$ir, e% u%$i(% 'e& 'ere$ho 'e "o'o jus"i$ia)&e a &a pro"e$$i(% 'e &a ei$a$ia 'e

&a "u"e&a pro$esa& 'ura%"e e& 'esarro&&o 'e& &i"iio. Es e%"o%$es &a e+presi(% 'e u%

'ere$ho u%'ame%"a&, e& $ua& es e& 'ere$ho a &a "u"e&a pro$esa& ee$"i#a.

Cua%'o se ha)&a 'e au"o%om2a 'e &a me'i'a $au"e&ar, se ha$e a&usi(% %o a&

pro$e'imie%"o, si%o a& $o%"e%i'o ese%$ia&, a &os rasos *ue 'e"ermi%a% &a u%$i(%

'e& i%s"i"u"o. La au"o%om2a 'e)e ser a%a&i!a'a seW% &a i%a&i'a' *ue persiue &a

pres"a$i(% $au"e&ar. E& o)je"i#o 'e u% pro$eso ju'i$ia& $o%sis"e e% so&u$io%ar u%

$o%&i$"o 'e i%"ereses o &a i%$er"i'um)re jur2'i$a, y &a $au"e&a )us$a ara%"i!ar &a

ei$a$ia 'e 'i$ho pro$eso. >ie%"ras &a $o%i$i(% ju'i$ia& so)re e& m6ri"o 'e& &i"iio

se 'irie a #erii$ar &a u%'a)i&i'a' o %o 'e& 'ere$ho 'ema%'a'o, para as2 'ar 

&uar a &a sa"isa$$i(% pro$esa&, e% e& $au"e&ar se )us$a pro"e$$i(% 'e& 'ere$ho

123

Page 132: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 132/168

*ue aW% es p&ausi)&e. Di$ho "o'o es"o #emos *ue se "ra"ar2a 'e u%a au"o%om2a

"e&eo&(i$a y %o pro$e'ime%"a&.

.. +(r,s-,)),o!'$,-'-

Las me'i'as $au"e&ares, a& es"ar orie%"a'as a &a pro"e$$i(% 'e &os pro$esos

 ju'i$ia&es, s(&o pue'e% ser e+pe'i'as por (ra%os juris'i$$io%a&es. Ta&

perspe$"i#a se e%$ue%"ra $ues"io%a'a por &a 'o$"ri%a, por ra!o%es pr4$"i$as.

ay (ra%os a'mi%is"ra"i#os *ue se e%$ue%"ra% a$u&"a'os para 'i$"ar me'i'as

$au"e&ares, es"o pue'e ser a$ep"a'o siempre y $ua%'o es"e pro$e'imie%"o

a'mi%is"ra"i#o pue'a ser re#isa'o pos"eriorme%"e por u% (ra%o juris'i$$io%a&, si%

em)aro, e&&o es muy 'is"i%"o a pre"e%'er e& &i)re e irres"ri$"o es"a)&e$imie%"o 'e

me'i'as $au"e&ares e% $ampos es"ri$"ame%"e a'mi%is"ra"i#os.

E% e& $ampo 'e& 'ere$ho pri#a'o, espe$2i$ame%"e e% e& pro$e'imie%"o ar)i"ra&, &a

$ues"i(% resu&"a po&6mi$a, $ua%'o e+is"e pe&iro e% &a 'emora, e& i%"eresa'o

pue'e ee$"uar u% pe'i'o $au"e&ar siempre y $ua%'o e& 4r)i"ro $orra "ras&a'o 'e &a

pe"i$i(% ha$ia u% (ra%o juris'i$$io%a&, *uie% 'e$i'ir4 "a& $o%$esi(%.

E& $ar4$"er juris'i$$io%a& 'e &as me'i'as $au"e&ares o)e'e$e, por "a%"o a u%a

pro&o%a$i(% 'e& po'er'e)er 'e& Es"a'o 'e impar"ir jus"i$ia, e% &a $ua& se

pre"e%'e ["u"e&ar e& or'e%amie%"o jur2'i$o^, ara%"i!a%'o &os 'ere$hos

$o%s"i"u$io%a&es *ue i%orma% e& pro$eso, a "ra#6s 'e &a $o%$e%"ra$i(% 'e &os

me'ios a'e$ua'os para &a ei$a! so&u$i(% 'e &os $o%&i$"os 'e i%"ereses $o%

re&e#a%$ia jur2'i$a. So&u$io%es 'is"i%"as e% e& p&a%o a'mi%is"ra"i#o o)e'e$e% m4s

a mo"i#a$io%es po&2"i$as *ue jur2'i$as, y e% e& p&a%o pri#a'o %u%$a "e%'r4%

 jus"ii$a$i(% sui$ie%"e.

.. I!sr(2e!'$,-'-

124

Page 133: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 133/168

1iero Ca&ama%'rei pos"u&a por primera #e! &a i%s"rume%"a&i'a' 'e& pro$e'imie%"o

$au"e&ar. La "u"e&a $au"e&ar es, e% re&a$i(% a& 'ere$ho sus"a%$ia&, u%a "u"e&a

me'ia'a/ m4s *ue ha$er jus"i$ia $o%"ri)uye a ara%"i!ar e& ei$a! u%$io%amie%"o

'e &a jus"i$ia. Si "o'as &as pro#i'e%$ias juris'i$$io%a&es so% u% i%s"rume%"o 'e&

'ere$ho sus"a%$ia& *ue se a$"Wa a "ra#6s 'e e&&as, e% &as pro#i'e%$ias $au"e&ares

se e%$ue%"ra u%a i%s"rume%"a&i'a' $ua&ii$a'a, so% e% ee$"o u% me'io

pre'ispues"o para e& mayor 6+i"o 'e &a pro#i'e%$ia 'ei%i"i#a, *ue a su #e! es u%

me'io para &a a$"ua$i(% 'e& 'ere$ho, es"o es, so% e% re&a$i(% a &a i%a&i'a' W&"ima

'e &a u%$i(% juris'i$$io%a&, i%s"rume%"o 'e& i%s"rume%"o.

La i%s"rume%"a&i'a' "am)i6% 'e)e ser #is"a 'es'e e& pu%"o 'e #is"a "e&eo&(i$o.

La me'i'a $au"e&ar es i%s"rume%"a& respe$"o 'e &a 'is$usi(% pri%$ipa& 'esarro&&a'a

e% e& pro$eso por*ue, repe"imos, ara%"i!a su ei$a$ia, si% em)aro &a 'is$usi(%

*ue se sus$i"a e% e& p&a%o $au"e&ar para &a o)"e%$i(% o re$ha!o 'e &a me'i'a, e%

%a'a i%$i'e respe$"o 'e &a 'is$usi(% so)re e& m6ri"o 'e& pro$eso y, mu$ho me%os,

so)re e& resu&"a'o 'e &a 'e$isi(% i%a&.

E& resu&"a'o posi"i#o y opor"u%o 'e& pro%u%$iamie%"o $au"e&ar ara%"i!a &a

posi)i&i'a' 'e *ue &a 'e$isi(% i%a& emi"i'a e% e& pro$eso *ue es"4 'es"i%a'o a

pro"eer pue'e 'esp&ear p&e%ame%"e sus ee$"os ma"eria&es y jur2'i$os y $o%

e&&o aseurar &a ei$a$ia 'e &a "u"e&a pro$esa&.

.<. Pro&,s,o!'$,-'-

Los ee$"os 'e u%a me'i'a $au"e&ar, $u&mi%ar4% e% e& supues"o m4s pro&o%a'o

$ua%'o se e+pi'a se%"e%$ia o au"o *ue po%a i% a &a re&a$i(% pro$esa&.

To'a $o%i$i(% sumaria "ie%e $omo $ara$"er2s"i$a &a imposi)i&i'a' 'e *ue &as

reso&u$io%es o)"e%i'as e% )ase a e&&a sea% i%mu"a)&es 'e p&a%o.

125

Page 134: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 134/168

La me'i'a $au"e&ar es pro#isio%a& e% oposi$i(% a &a se%"e%$ia *ue, a& os"e%"ar &a

au"ori'a' 'e $osa ju!a'a, es"4 'es"i%a'a a ser 'ei%i"i#a.

PLas me'i'as $au"e&ares a'*uiere% au"ori'a' 'e $osa ju!a'aQ

E&&as ma%"ie%e% su irme!a e% "a%"o %o #ar2e &a si"ua$i(% *ue se i%"e%"a

pro"eer.

La $osa ju!a'a es u% a"ri)u"o ese%$ia& y e+$&usi#o 'e &as se%"e%$ias *ue

po%e% i% a& pro$eso.

E& pro$e'imie%"o *ue o"ora u%a >C es i%$i'e%"a&, y por "a%"o &a reso&u$i(% *ue

&e po%a i% ser4 so&ame%"e u% au"o.

No po'r4 a&$a%!ar &a me'i'a $au"e&ar, au"ori'a' 'e $osa ju!a'a por*ue %o

es"4 )asa'a e% u%a si"ua$i(% jur2'i$a *ue $rea u% espec)ico  pe&iro e% &a

'emora, si%o *ue pue'e $rear 'is"i%"os "ipos 'e pe&iro e% &a 'emora.

Si )ie% es $ier"o *ue &a $au"e&ar es posi)&e 'e ser ae$"a'a por &a #aria$i(% 'e &as

$ir$u%s"a%$ias 'ura%"e e& 'esarro&&o "empora& 'e& pro$eso, e&&o %o es sui$ie%"e

para a$ep"ar *ue &a misma o!a 'e &a au"ori'a' 'e $osa ju!a'a, 'e)i'o a *ue &a

$o%i$i(% sumaria mar$a, 'e por s2, u% es"a'o "ra%si"orio o 'e "ipo pro#isio%a& *ue

$u&mi%ar4 pre$isame%"e $ua%'o se haya pro%u%$ia'o &a se%"e%$ia i%a&, pero *ue

es posi)&e 'e ser a&"era'o si &os presupues"os $o% &os *ue &a me'i'a $au"e&ar ue

$o%$e'i'a se hu)iera% mo'ii$a'o o 'esapare$i'o.

Si e+is"ir2a u%a $osa ju!a'a e% e& 4m)i"o 'e &as me'i'as $au"e&ares pero *ue, a&

ser es"as por %a"ura&e!a mo'ii$a)&es, %o "e%'r2a% &a $ua&i'a' 'e &a perma%e%$ia,

ha)&ar2amos por "a%"o 'e $osa ju!a'a pro#isio%a&.

Lo $ier"o es *ue &as me'i'as $au"e&ares se e%$ue%"ra% some"i'as a u% r6ime%

'e es"a)i&i'a' *ue, si% &&ear a ser a)so&u"o $omo e& *ue impo%e &a au"ori'a' 'e

126

Page 135: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 135/168

&a $osa ju!a'a, ejer$e u%a ei$a$ia $o%si'era)&e respe$"o 'e &os i%"ereses 'e &as

par"es y e& a'e$ua'o 'esarro&&o 'e& pro$e'imie%"o. Se "ra"a 'e &a pre$&usi(%.

.=. Co!,!4e!),'

 A&u'e a &a imposi)i&i'a' 'e *ue e& jue!, a& mome%"o 'e 'i$"ar &a me'i'a $au"e&ar 

pue'a "e%er $o%o$imie%"o 'e *uie% ser4 e& #e%$e'or 'e &a &i' pro$esa&, se

e%$ue%"ra impe'i'o 'e sa)er $er"erame%"e &a per"i%e%$ia o i%u"i&i'a' 'e &a 'a$i(%

'e a*ue&&a. Se o"ora si% *ue e& jue! y &as par"es, "e%a% u%a a$a)a'a

apre$ia$i(% respe$"o 'e &a u%'a)i&i'a' 'e &a pre"e%si(%.

E& jue! e%re%"a 'os &2mi"es $o%os$i"i#os, 'e)er4 $o%si'erar u%a pro)a)i&i'a' 'e

*ue e& 'ere$ho *ue pre"e%'e e& 'ema%'a%"e sea a$oi'o e% &a se%"e%$ia i%a&, y

'e)er4 a"e%'er a *ue &a me'i'a %o o$asio%e u% perjui$io irrepara)&e so)re &os

i%"ereses 'e &a par"e 'ema%'a'a.

Los ee$"os 'e e&&a, so% re#er"i)&es, ya *ue 'e %a'a ser#ir2a u%a re#o$a$i(% si ya

$auso u% perjui$io. Las me'i'as *ue supera% e& &2mi"e 'e &a irrepara)i&i'a',

$o%s"i"uye% au"6%"i$as e i%a'misi)&es me'i'as 'e eje$u$i(% si% "2"u&o *ue, e%

pri%$ipio e%era% respo%sa)i&i'a' $i#i& "a%"o 'e& ju!a'or $omo 'e &a par"e *ue, a&

o)"e%er sa"isa$$i(% me'ia%"e u% i%s"rume%"o 'e aseura$i(%, o me$a%ismo *ue

%o ha si'o $rea'o $o% ese i%, o)"ie%e u%a #e%"aja ma"eria& o jur2'i$a i&2$i"a.

La $o%"i%e%$ia imp&i$a u% 'e)er 'e& jue! 'e o"orar me'i'as a'e$ua'as,

$o%jua%'o "a%"o &a %e$esi'a' 'e pro"eer &a ei$a$ia 'e &a se%"e%$ia $omo &os

i%"ereses 'e& 'ema%'a'o.

.6. V'r,'b,$,-'-

>uy re&a$io%a'o $o% e& "ema 'e &a pro#isio%a&i'a'. Am)as $ara$"er2s"i$as so%

$o%u%'i'as por &a 'o$"ri%a.

127

Page 136: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 136/168

Si% em)aro se "ra"a 'e e&eme%"os 'iere%"es i'e%"ii$a)&es, e% e& mome%"o 'e

$a&ii$ar &a reso&u$i(%, $omo e% e& 'e $o%$e'er&a.

>ie%"ras &a pro#isio%a&i'a' %iea &a posi)i&i'a' 'e 'e *ue &a >C sea u%

i%s"rume%"o 'ei%i"i#o, &a #aria)i&i'a' permi"e "a%"o a &as par"es $omo a& jue!, pe'ir 

y or'e%ar respe$"i#ame%"e, &a mo'ii$a$i(% o re#o$a$i(% 'e &a me'i'a 'ura%"e &a

"rami"a$i(% 'e& pro$eso. La #aria)i&i'a' es"4 reeri'a a& $o%"e%i'o 'e &a me'i'a

$au"e&ar y a su re&a$i(% $o% e& o)je"o 'e& pro$eso pri%$ipa& *ue se i%"e%"a

pro"eer. Es"a i%s"i"u$i(% %o siempre "ie%e &a posi)i&i'a' 'e ha$erse ee$"i#a.

La me'i'a $au"e&ar s(&o es #aria)&e e% 'os supues"os, orii%a'os e% u% mismo

u%'ame%"o/

a3 Cua%'o e+is"a a&"era$i(% 'e &as $ir$u%s"a%$ias e% &a re&a$i(% ma"eria&, a& pu%"o

*ue &a me'i'a $au"e&ar 'i$"a'a a%"eriorme%"e se "or%e i%jus"a por &a ause%$ia 'e

a&W% presupues"o pro$esa& prese%"e a& mome%"o 'e su $o%$esi(%, $ua%'o

pro#o*ue e& rieso 'e u% perjui$io irrepara)&e, se re*uiera 'e u%a mayor amp&i"u'

para $o%"i%uar sie%'o ei$a! o 'e su re'u$$i(% para *ue %o sia $ausa%'o

perjui$ios i%%e$esarios.

)3 Cua%'o e+is"a a&"era$i(% 'e &as $ir$u%s"a%$ias e% &a re&a$i(% pro$esa&, $ua%'o

e% e& 'esarro&&o 'e &a 'is$usi(% pro$esa& 'esapare!$a% o se a&"ere% &os

presupues"os pro$esa&es *ue 'iero% &uar a &a me'i'a $au"e&ar a%"es 'i$"a'a. E&&o

si% mayor 'u'a, 'e)er4 'ar &uar a& &e#a%"amie%"o 'e &a me'i'a o"ora'a, &ueo

'e *ue se haya es$u$ha'o &a posi$i(% 'e am)as par"es.

.. Re&o)'b,$,-'-

Re&a$io%a'a es"re$hame%"e a su $ar4$"er 'e pro#isorie'a', a& a'mi"irse &a

e+pe'i$i(% 'e u%a me'i'a $au"e&ar es"a $ump&e $o% "o'os &os re*uisi"os

ese%$ia&es, par"ie%'o 'e es"a premisa si es"a se )asa e% &a aparie%$ia 'e u%

'ere$ho i%#o$a'o y es"a aparie%$ia 'esapare$e e% su "o"a&i'a' 'ura%"e &a

128

Page 137: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 137/168

"rami"a$i(% 'e& pro$eso pri%$ipa& e% e& *ue %o se $o%so&i'a &a $er"e!a 'e es"e

'ere$ho, e& jue! *ue $o%$e'i( es"a me'i'a "ie%e &a posi)i&i'a' 'e re#o$ar su

propia reso&u$i(% $au"e&ar 'i$"a'a.

La re#o$a)i&i'a' "ie%e u% a$er$amie%"o $o% e& $ar4$"er 'e #aria)i&i'a' pero se

'iere%$ia por*ue es"a #aria o $am)ia u%a me'i'a $au"e&ar por o"ra 'is"i%"a,

ajus"4%'o&a m4s a &os i%"ereses 'e& )e%ei$iario o 'e *uie% sure su

$o%se$ue%$ia, o 'e *uie% sea e& $aso #aria%'o su mo%"o o mejor4%'o&a e% e&

mejor 'e &os $asos.

.. Res3o!s'b,$,-'-

E% &a me'ia $au"e&ar impor"a &a respo%sa)i&i'a' a a#or 'e *uie% &a so&i$i"a

siempre o"or4%'ose por $ue%"a y rieso 'e *uie% pi'e, es"4 re&a$io%a'a $o% o"ra

$ara$"er2s"i$a 'e &a $au"e&a, &a $o%"ra$au"e&a por*ue es"a pro$ura &a iua&'a' 'e

&os &i"ia%"es y 'epura 'e p&a%o su propia respo%sa)i&i'a' a& ha$er e 'e &a

e+is"e%$ia 'e& 'ere$ho *ue se *uiere $au"e&ar.

E& uso i%'e)i'o o a)usi#o 'e &as me'i'as $au"e&ares e%era% respo%sa)i&i'a', a&

so&i$i"ar u%a me'i'a $au"e&ar si% "e%er 'ere$ho %i &ei"imi'a' para e&&o, ha$e

respo%sa)&e a su au"or por &os perjui$ios *ue pue'a o$asio%ar a &a par"e

$o%"raria.

.7. C'-(),-'-

Las me'i'as $au"e&ares "ie%e% u% pu%"o 'e i%i$io 5o"oramie%"o3, u%a #ie%$ia

5eje$u$i(%3 y u% i% 5$a'u$i'a'3, &a $a'u$i'a' se re&eja e% e& $ese 'e &os ee$"os

y #ie%$ia 'e &a me'i'a $au"e&ar 'i$"a'a #4&i'ame%"e, y %o pue'e ma%"e%erse e%

orma 'ei%i"i#a pues e&&o perju'i$a a u%a 'e &as par"es, sie%'o es"e e& prop(si"o

u%'ame%"a& *ue ampara *ue&as me'i'as $au"e&ares "e%a% u%a #ie%$ia

"empora& e% e& "iempo.

12

Page 138: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 138/168

.0/. I! A(-,' A$er' P'rs

La )i&a"era&i'a' e% e& pro$eso se reiere a& e*ui&i)rio $o% e& *ue se 'e)e%

'ese%#o&#er &as par"es, 'ema%'a%"e y 'ema%'a'o "ie%e% &as mismas

opor"u%i'a'es 'e 'ee%sa re%"e a $ua&*uier a$"o jur2'i$o, e& &as me'i'as

$au"e&ares &a )i&a"era&i'a' se 'esp&a!a y %o ae$"a &a $o%'i$i(% 'e &as par"es, por 

ra!o%es 'e ure%$ia y posi)&e pe&iro e% &a 'emora e% *ue se sus"e%"a e& pe'i'o

'e $au"e&a, por &o *ue se e%"ie%'e *ue &a me'i'a $au"e&ar 'e)e o"orarse si% e&

$o%o$imie%"o 'e su 'es"i%a"ario, su 'ere$ho 'e $o%"ra'i$$i(% $omo me$a%ismo

'e 'ee%sa a$4 %o se 'es$o%o$e si%o *ue $omo e+$ep$i(% 'e& $aso *ue'ara

suspe%'i'o para ha$er ei$a! &a eje$u$i(% 'e &a me'i'a, se "ra"a 'e u%a

u%i&a"era&i'a' "empora&.

E& he$ho 'e %o po%er e% $o%o$imie%"o a& 'ema%'a'o es 'e opi%i(% 'e a&u%os

'o$"ri%arios *ue es"e %o a#iso e%era u%a #u&%era$i(% a& 'ere$ho 'e 'ee%sa 'e

*uie% surir4 &a $o%se$ue%$ia 'e &a me'i'a $au"e&ar, opi%i(% *ue *ue'ar2a

'es#ir"ua'a pues e& 'ere$ho 'e 'ee%sa se i%#o$ar2a a "ra#6s 'e &a ape&a$i(% 'e

&a $au"e&a $o%$e'i'a.

.00. Cos' +("4'-'

Si se par"e 'e $o%$ep"ua&i!ar *ue &a $osa ju!a'a supo%e &a i%'is$u"i)i&i'a' 'e &a

'e$isi(% ju'i$ia& se $o&ie *ue &as me'i'as $au"e&ares %o e%era% $osa ju!a'a

por "e%er &a $ara$"er2s"i$a 'e ser i%s"rume%"a&, pro#isoria, #aria)&e, re#o$a)&e

suje"as a $a'u$i'a', &as $o%s"a%"es mo'ii$a$io%es *ue e+perime%"a &a me'i'a

$au"e&ar por &os $ara$"eres *ue &a $ir$u%'a% &a a&eja% 'e &a $osa ju!a'a.

.0. Pre>("4'b,$,-'-

1reju!amie%"o si%ii$a ju!ar a%"es 'e "iempo, err(%eame%"e se 'i$e *ue &as

me'i'as $au"e&ares impor"a% u% preju!amie%"o, a& "e%er &as me'i'as $au"e&ares

&a i%a&i'a' $o%$re"a 'e aseurar e& $ump&imie%"o 'e& a&&o 'ei%i"i#o, e& jue! a&

13!

Page 139: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 139/168

a$$e'er e& pe'i'o y 'i$"ar &a pro#i'e%$ia $au"e&ar, es"ar2a a%"i$ipa%'o e& posi)&e

resu&"a'o, ser2a e& a%"i$ipo 'e u% preju!amie%"o pro#isorio y %o 'ei%i"i#o.

Las me'i'as $au"e&ares so% es"ri$"ame%"e pre#e%"i#as por &o "a%"o %o ju!a% %i

preju!a% so)re e& 'ere$ho 'e& pe"i$io%a%"e.

.0. Co!-()e!),'

Las me'i'as $au"e&ares 'e)er4% ajus"arse a &o pre"e%'i'o por e& 'ema%'a%"e yXo

&o *ue $o%"ie%e e% &a 'ema%'a, por e%'e &a me'i'a $au"e&ar 'e)e es"ar 

es"re$hame%"e re&a$io%a'a o &ia'a a &os he$hos 'e& pro$eso pri%$ipa&.

 

. PRESUPUESTOS DEL PEDIDO CAUTELAR

So% "o'os &os e&eme%"os impres$i%'i)&es *ue se 'a% para &a o)"e%$i(% 'e u%a

me'i'a $au"e&ar #a&i'a y %o sea suje"o 'e re#o$a$i(% o re$ha!o. Los re*uisi"os o

presupues"os so%/

Aparie%$ia 'e &a u%'a)i&i'a' 'e& 'ere$ho 'is$u"i'o o Verosimi&i"u' 'e&

'ere$ho.

1e&iro e% &a 'emora 'e "u"e&a ee$"i#a y

Cau$i(% o $o%"ra$au"e&a.

 Aparie%$ia 'e &a u%'a)i&i'a' 'e& 'ere$ho 'is$u"i'o o Verosimi&i"u' 'e& 'ere$ho. E%

"o'a me'i'a $au"e&ar es 'e %e$esi'a' &a aparie%$ia 'e& 'ere$ho *ue se 'ema%'a, a&

rea&i!ar &a 'ema%'a 'e ma%era opor"u%a se a$ompa7ara &a prue)a 'o$ume%"a&

%e$esaria para es"a)&e$er &a e+is"e%$ia 'e &a aparie%$ia 'e& )ue% 'ere$ho o e& )u!us

boni iuris si% e& $ua& e#i'e%"eme%"e impe'ir4 su $o%$esi(%.

131

Page 140: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 140/168

1ara u% rupo 'e 'o$"ri%arios e& W%i$o re*uisi"o *ue 'e)er2a primar para &a $o%$esi(%

'e &a me'i'a $au"e&ar es &a e+is"e%$ia 'e &a [#erosimi&i"u' 'e& 'ere$ho^ *ue %o es

m4s *ue &a aparie%$ia 'e& #er'a'ero 'ere$ho y &a $re'i)i&i'a' e% su i%#o$a$i(%.

Te%'r2a *ue )as"ar &a apre$ia$i(% 'is$re$io%a& 'e es"a #erosimi&i"u' por par"e 'e&

 jue! e% $a'a $aso $o%$re"o a'em4s "e%ie%'o e% $ue%"a &os u%'ame%"os 'e &a

'ema%'a y &as $ir$u%s"a%$ias 'e& he$ho *ue &a e%mar$a%, $o% &o me%$io%a'o

'e)er2a $o%$e'erse &a me'i'a $au"e&ar.

 A 'e$ir 'e o"ros 'o$"ri%arios, e% &a "rami"a$i(% 'e u% pro$eso ju'i$ia& e& jue! pasa por 

'os e"apas 'e $o%o$imie%"o 'ei%i'as/

La primera *ue se si"Wa a& i%i$io 'e &a re&a$i(% pro$esa& (sea $o% &a i%"erposi$i(% 'e

&a 'ema%'a, e% es"a e& jue! %o "ie%e $o%o$imie%"o a&u%o 'e& o)je"o e% 'is$usi(%

"a%"o 'e &as $ues"io%es pro$esa&es $omo 'e& 'ere$ho ma"eria&.

La seu%'a u%a e"apa "o"a&me%"e 'is"i%"a u)i$a'a e% e& mome%"o e% *ue e& jue!

'i$"a se%"e%$ia, e% es"e $aso o$urre "o'o &o $o%"rario respe$"o a &a primera, e& jue!

"ie%e $o%o$imie%"o, $er"e!a y e+pi'e u% pro%u%$iamie%"o *ue $o%$&uye $o% &a

i%s"a%$ia o ra'o 'e 'is$usi(% juris'i$$io%a& 'esarro&&a'o )ajo su $ompe"e%$ia.

 A%a&i!a'o &o e+pues"o se "ie%e ra!o%es m4s *ue sui$ie%"es para $o%si'erar a& )u!us

boni iuris $omo re*uisi"o u%'ame%"a& y $ohere%"e $o% &os o)je"i#os *ue i%"e%"a

a&$a%!ar &a "u"e&a $au"e&ar, as2 $omo $o% su es"ru$"ura y u%$io%amie%"o.

7. PELIGRO EN LA DEMORA DE LA PRESTACIÓN +URISDICCIONAL

Vie%e a ser e& presupues"o m4s impor"a%"e 'e &a me'i'a $au"e&ar, $o%si'era'o $omo

e& #er'a'ero u%'ame%"o 'e &a "eor2a $au"e&ar. E& peri$u&um i% mora es"4 reeri'o a &a

ame%a!a 'e *ue e& pro$eso se #ue&#a i%ei$a! 'ura%"e e& "iempo "ra%s$urri'o 'es'e

e& i%i$io 'e &a re&a$i(% pro$esa& has"a su reso&u$i(% por me'io 'e &a se%"e%$ia

'ei%i"i#a. Su e+is"e%$ia %o se )asa u%'ame%"a&me%"e e% posi)&es a$"os ma&i$iosos

132

Page 141: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 141/168

'e par"e 'e& 'ema%'a'o *ue "ru%*ue% &o pre"e%'i'o por e& 'ema%'a%"e, es"a "am)i6%

e& so&o pasar, "ra%s$urrir 'e& "iempo se "or%a e% u%a ame%a!a. E& pe&iro e% &a

'emora es"4 orie%"a'o a pro"eer, aseurar *ue &o pe'i'o e% &a 'ema%'a sea pasi)&e

'e o)"e%er u%a "u"e&a ee$"i#a si &a se%"e%$ia 'e$&are u%'a'a &a 'ema%'a.

Se "ie%e 'os "ipos 'e periculu! in !ora/

:. 1e&iro 'e i%ru$"uosi'a'. Se reiere a &a %e$esi'a' ure%"e 'e aseurar e% orma

pre#e%"i#a &a ei$a$ia 'e &a se%"e%$ia i%a&.

?. 1e&iro 'e "ar'a%!a 'e &a 'e &a reso&u$i(% pri%$ipa&. Se reiere a &a "rami"a$i(%

r4pi'a e% #2a pro#isoria 'e &a sa"isa$$i(% 'e& 'ere$ho pues e& pe&iro e% &a 'emora

seria a $ausa 'e &as 'i&a$io%es 'e& pro$eso.

 A mo'o 'e ejemp&o/ e& em)aro pre#e%"i#o ser2a u%a me'i'a $au"e&ar *ue aseura &a

ei$a$ia 'e &a se%"e%$ia i%a&, y &a ija$i(% 'e a&ime%"os pro#isio%a&es e% u% pro$eso

$uyo o)je"i#o es ijar &a pe%si(% a&ime%"i$ia, ser2a u%a me'i'a $au"e&ar e% e& $ua& e&

prop(si"o es a$e&erar &a sa"isa$$i(% 'e 'ere$ho *ue se pre"e%'e.

Tam)i6% se $o%si'era/

>e'i'as $au"e&ares No $oi%$i'e%"es. A*ue&&as *ue aseure% &a ee$"i#i'a' 'e &a

pre"e%si(% si% *ue &os ee$"os pr4$"i$os sea% &os mismos *ue &os pe'i'os e% &a

'ema%'a.

>e'i'as $au"e&ares $oi%$i'e%"es. Imp&i$a% par$ia& o "o"a&me%"e, u%a a$"ua$i(%

ma"eria& simi&ar a &a *ue o$urrir2a si se 'e$&arase u%'a'a &a 'ema%'a.

La me'i'a $au"e&ar $oi%$i'e%"e %o ampara pro#isio%a&me%"e &a pre"e%si(% si%o a&

iua& *ue &a %o $oi%$i'e%"e 'a e& me$a%ismo a$ep"a)&e para ara%"i!ar &a ee$"i#i'a'

y &a u"i&i'a' 'e& pro$eso.

133

Page 142: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 142/168

0/. ADECUACIÓN

Es"a reeri'a a &a %e$esi'a' 'e *ue se 'e% me'i'as $au"e&ares $o% $o%rue%$ia y

propor$io%a&i'a'/

La $o%rue%$ia se reiere a &a $orre&a$i(% &(i$a *ue se 'e)er4 'ar e%"re &a $au"e&a

$o%$e'i'a y e& o)je"o 'e &a "u"e&a. 1ara ejemp&o/ e% u% em)aro e% orma 'e

re"e%$i(% so)re $ue%"as )a%$arias 'e& 'ema%'a'o, se 'e)er4 'emos"rar *ue $o%

es"a me'i'a a &a i%a&i!a$i(% 'e& pro$eso &a $o%"rapar"e "e%a &os me'ios e$o%(mi$os

sui$ie%"es para $ump&ir p&e%ame%"e $o% &a se%"e%$ia es"ima"oria 5"ri)u%a& a$oe &a

pre"e%si(% 'e& 'ema%'a%"e, es 'e$ir, $ua%'o e& 'i$"ame% 'e& jue! es a#ora)&e a&

'ema%'a%"e o a$usa'or3.

La propor$io%a&i'a' se "ra"a 'e u%a $a&ii$a$i(% e% $a%"i'a' e% &a $orre&a$i(%

%e$esaria *ue 'e)e ha)er e% e%"re &a me'i'a o"ora'a y e& o)je"o *ue se )us$a

aseurar sie%'o i'e%"ii$a)&e e% &as me'i'as $au"e&ares $uyo i% es &a aseura$i(% 'e

si"ua$io%es jur2'i$as 'e $or"e pa"rimo%ia& $omo e& em)aro e% orma 'e i%s$rip$i(%

e% e& *ue se 'e"ermi%a $ua& es e& mo%"o por e& *ue se ra#ara u% )ie% i%s$ri"o, es"e

mo%"o 'e)er4 $u)rir $ua%"i"a"i#ame%"e u%a suma simi&ar a &a *ue se 'e)er4 paar a

&a i%a&i!a$i(% 'e& pro$eso e% $aso e& 'ema%'a%"e o)"e%a u%a se%"e%$ia a#ora)&e.

La a'e$ua$i(% se "ie%e *ue e%"e%'er )ajo $ier"os par4me"ros para su $a)a&

ap&i$a$i(% e% e& 4m)i"o 'e &a Teor2a Cau"e&ar e& $ua& es"4 prese%"e 'ura%"e &a

"rami"a$i(% 'e& pro$e'imie%"o $au"e&ar y 'ura%"e &a #ie%$ia 'e &a me'i'a has"a

$ua%'o a*ue& pro$e'imie%"o ha $u&mi%a'o. Los pro$esos ju'i$ia&es se 'esarro&&a% %o

so&o $o% e& es"ri$"o $ump&imie%"o 'e &as %ormas *ue &a rie% si%o es %e$esario *ue

es"os pre$ep"os 'e)a% ser a'e$ua'os a &os re*uerimie%"os 'e& o)je"o 'e& pro$eso y

'e &a si"ua$i(% 'e &as par"es, para *ue a "ra#6s 'e& jue! *ue 'irie e& pro$eso

promue#a e% &os suje"os &a pues"a e% pr4$"i$a &os pri%$ipios 'e pro)i'a' y &ea&"a' as2

$omo e& 'e $o&a)ora$i(% e%"re e& jue! y &as par"es $o% e& i% 'e &&e#ar a $a)o a$"os

pro$esa&es para &a $o%$&usi(% e% orma jus"a y opor"u%a $o% u%a 'e$isi(% so)re e&

o%'o, a i% 'e 'arse $o% ei$a$ia.

134

Page 143: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 143/168

CAPÍTULO III

PRESENTACIÓN DE RESULTADOS

SUBCAPÍTULO I

RESULTADOS

PRIMERO

Es"a "eri#ersa$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso, es"e emp&eo e%era&me%"e erra'o

*ue $o%u%'e a &os opera'ores 'e& 'ere$ho a& o$uparse 'e& pro$eso $au"e&ar "ie%e

$omo pri%$ipa&es $o%se$ue%$ias, seW% %oso"ros, &as siuie%"es/ a3 Ge%era

'ei$ie%$ias $o%$ep"ua&es e% &os opera'ores 'e& 'ere$ho, as2 se u"i&i!a e& $o%$ep"o

'e pro$eso para i'e%"ii$ar &o $au"e&ar, "ras$e%'ie%'o e% u%a seria 'es%a"ura&i!a$i(%

'e o"ras i%s"i"u$io%es $omo &a 'ema%'a 5'ema%'a $au"e&ar3, &a a$$i(% 5a$$i(%

$au"e&ar3, a &a pre"e%si(% 5pre"e%si(% $au"e&ar3, e"$. To'o e&&o a3 $rea i%$ompre%si(%

e%"re u%os y o"ros )3 I%'u$e a u%a jurispru'e%$ia 'es%a"ura&i!a'ora 'e& esp2ri"u 'e &a

&ey, a& $o%"ra#e%ir a%"i$o%$ep"ua&me%"e &a 'o$"ri%a *ue i%orma a& C('io 1ro$esa&

Ci#i& *ue es &a propia 'e& pro$esa&ismo $ie%"2i$o e% &a $ua& &a 'is"i%$i(% e%"re pro$eso

135

Page 144: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 144/168

y pro$e'imie%"o es $&ara, m4s aW% "ra"4%'ose 'e &o $au"e&ar $3 $rea $o%usi(%,

'esorie%"a$i(% y au'a 'ei$ie%$ia e% &a e%se7a%!a 'e& 'ere$ho pro$esa& '3

'esorie%"a a& ju!a'or e% &a i%"erpre"a$i(% 'e &a &ey para ma"eria&i!ar su u%$i(%

$rea'ora 'e& 'ere$ho, &o *ue se ha$e pa&pa)&e e% &as reso&u$io%es ju'i$ia&es *ue, si

e% a&u%a me'i'a "ra"a% 'e so)repo%erse a &as 'ei$ie%$ias por &a a&"a 'e u%

sus"e%"o i%"erpre"a"i#o'o$"ri%a& 'e &a &ey, &o ha$e% e%a%4%'ose e% &a $o%usi(%

"ermi%o&(i$a 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e3 empa7a &a 'ee%sa m4s )ri&&a%"e,

por*ue $o%#ier"e &a m4s esor!a'a e+posi$i(% e% u% mero #a%i&o*uio 'e

i%$o%rui'a'es y 'ee$"uosas $o%$ep"ua&i!a$io%es, "o'o e&&o a &a &u! 'e &a e+ie%$ia

proesio%a& 'e& a)oa'o, muy 'i2$i& 'e sa"isa$er, $ua%'o %o imposi)&e.

SEGUNDO

U%a 'is"i%$i(% propia 'e& pro$esa&ismo e%"re pro$e'imie%"o y pro$eso 'e"ermi%a *ue

es"e W&"imo imp&i$a/

i3 U%a opera$i(% me"('i$a mW&"ip&e y $re$ie%"e

ii3 La sis"ema"i$i'a' 'e sus pie!as e% su 'is$urrir 'ia&6$"i$o

iii3 E& sumi%is"ro 'e $o%o$imie%"o 'e $ausa y 'e ayu'a a 'e"ermi%ar u%a

$o%#i$$i(% juris'i$$io%a&

i#3 La re'u$$i(% 'e &a )re$ha pro$esa&, por su orie%"a$i(% a &a a$"ua$i(% 'e&

'ere$ho ma"eria& y, i%a&me%"e,

#3La rea&i!a$i(% 'e &os i%"ereses o)je"i#o y su)je"i#o 'e &a %orma"i#i'a' jur2'i$a.

TERCERO

La 'is"i%$i(% 'e mayor u"i&i'a' pro$esa& e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o "ie%e u%a

'o)&e $o%%o"a$i(%/ u%a su)je"i#a, por*ue es &a "ra'u$$i(% pro$esa& 'e u%a si"ua$i(%su)je"i#a, por &a *ue e& 'ere$ho pro$esa&, y por "a%"o e& pro$eso, se orie%"a a &a

'ee%sa 'e &os 'ere$hos su)je"i#os i%'i#i'ua&i!a'os para su "u"e&a, sie%'o e& jue! u%

suje"o i%"eresa'o e% &a pro"e$$i(% 'e esos 'ere$hos *ue &e so% aje%os y %o e% &a

perse$u$i(% 'e i%"ereses propios, se "ra"a 'e &a ee$"i#i'a' 'e &os 'ere$hos y, o"ra

136

Page 145: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 145/168

o)je"i#a, e% "a%"o impor"a e& )ue% ejer$i$io 'e &a u%$i(% asi%a'a a& suje"o *ue ju!a.

E% e& pro$e'imie%"o impor"a W%i$ame%"e es"a seu%'a $ues"i(% *ue es o)je"i#a,

pW)&i$a o 'e ei$ie%$ia 5i%s"rume%"a&3, por "a%"o %o hay pro$e'imie%"o si e+is"e

"u"e&a su)je"i#a o 6s"a resu&"a $asua& respe$"o 'e &a "u"e&a o)je"i#a.

CUARTO

To'a 'iere%$ia$i(% #4&i'a e%"re pro$eso 'e& pro$e'imie%"o, permi"e re$o%o$er *ue/

a3 e% e& pro$eso 'is$urre% 'ere$hos sus"a%$ia&es, ara%"2as, 'ere$ho o)je"i#o,

 juris'i$$i(% es"a"a& a$"ua'a y, )3 *ue e& pro$eso %o so&o "u"e&a &os 'ere$hos

i%'i#i'ua&i!a'os *ue pre"e%'e% ha$erse #a&er 5so&u$i(% 'e& $o%&i$"o 'e i%"ereses

i%"ersu)je"i#o3, si%o "am)i6% a"ie%'e a& )ue% ejer$i$io 'e &a u%$i(% juris'i$$io%a&5a$"ua$i(% 'e& or'e% %orma"i#o, *ue $o%'u$e a &a pa! so$ia& e% jus"i$ia3 $o%ia'a a&

suje"o *ue ju!a.

CONCLUSIONES

PRIMERA.8 Co% &a promu&a$i(% 'e& C1C, %a$i( e% e& sis"ema pro$esa& %a$io%a&,

propiame%"e e% &a Se$$i(% V, T2"u&o IV, 'e& C1C, e& ma& 'e%omi%a'o pro$eso

$au"e&ar, i%'e)i'ame%"e i%"era'o $omo u% pro$eso m4s ju%"o a& 'e $o%o$imie%"o y

'e eje$u$i(%, si"ua$i(% *ue %o $am)i( $o% &as mo'ii$a$io%es i%"ro'u$i'as por e& D.

L. :@ 'e ? 'e ju%io 'e ?.

SEGUNDA. Correspo%'e es"a)&e$er &a $ohere%$ia 'e& sis"ema %orma"i#o pro$esa&

$i#i&, e% "a%"o %o permi"e *ue &a %a"ura&e!a 'e &as i%s"i"u$io%es posi"i#i!a'as e% 6&

sea% i%$ohere%"es e%"re s2, y e&&o se a'#ier"e 'e &a $o%$ep$i(% 'e &o $au"e&ar $omo

pro$eso $ua%'o su %a"ura&e!a es &a 'e ser u% pro$e'imie%"o.

137

Page 146: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 146/168

TERCERA. E+is"e u%a a%"ao%2a $o%$ep"ua& e%"re &a %o$i(% 'e pro$eso $au"e&ar 

*ue emp&ea %ues"ra Co'ii$a$i(% pro$esa& $i#i& y &a %a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar $omo

pro$e'imie%"o *ue es &a *ue 'es'e &a mejor 'o$"ri%a se ha ase%"a'o

i%'is$u"i)&eme%"e, a& pu%"o "a& *ue %o se 'u'a e% a'mi"ir *ue es u% error 'e &a

reeri'a Co'ii$a$i(% e& 'e%omi%ar pro$eso a &o $au"e&ar. Es"a a%"ao%2a $o%$ep"ua&

o$asio%a, a su #e!, ra#es pro)&emas e% e& *ueha$er 'e &os opera'ores 'e& 'ere$ho

as2, es muy re$ue%"e o)ser#ar e% "ra)ajos 'e au"ores %a$io%a&es, e% jurispru'e%$ias,

e% reso&u$io%es ju'i$ia&es, e% es$ri"os 'e &as par"es 'e u% pro$eso, e% &a $4"e'ra y e%

&a $o%#ersa$i(% ha)i"ua& 'e juris"as, mais"ra'os y a)oa'os, e& uso i%'is$rimi%a'o

'e &a "ermi%o&o2a 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso o pro$e'imie%"o e% a&u%os $asos e%

orma i%'is"i%"a pero e% &a mayor2a 'e e&&os 'iere%$i4%'ose sea e% se%"i'o airma"i#o

*ue es $ua%'o se re$o%o$e *ue &o $au"e&ar %o es pro$eso si%o pro$e'imie%"o, y e%

o"ros $asos e% se%"i'o %ea"i#o *ue es $ua%"o &o $au"e&ar se prese%"a $omo pro$eso

simp&eme%"e si% 4%imo 'e e*uiparar &a %o$i(% 'e pro$eso $o% &a 'e pro$e'imie%"o

si%o so&o por e& simp&e he$ho 'e seuir &o *ue &a &eis&a$i(% #ie%"e es"a)&e$e.

CUARTA. La $o%'i$i(% sis"em4"i$a 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i& e+ie *ue &a

so&u$i(% 'e& pro)&ema 'e &a i%#es"ia$i(% e#i"e &a prese%$ia 'e &eyes y

 jurispru'e%$ia pro$esa&es *ue %o &ore% 'iere%$iar *ue &o $au"e&ar, e% e&

'ere$ho pro$esa& $i#i&, %o es pro$eso si%o pro$e'imie%"o. 

UINTA. So&o &a $o%si'era$i(% %orma"i#a 'e &a %a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar $omo

pro$e'imie%"o permi"ir4 $orreir &a 'ei$ie%$ia %orma"i#a *ue 'es%a"ura&i!a &a $au"e&a

e% e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, a "ra#6s 'e &a mo'ii$a$i(% 'e& ru)ro 'e& T2"u&o IV,

Se$$i(% ui%"a 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, propiame%"e sus"i"uye%'o &a e+presi(%

pro$eso por pro$e'imie%"o.

138

Page 147: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 147/168

 

RECOMENDACIONES

PRIMERA:  E& Co%reso 'e &a RepW)&i$a 'e)e apro)ar e& proye$"o 'e &ey 'e

mo'ii$a$i(% 'e& ru)ro 'e& T2"u&o IV, Se$$i(% ui%"a 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, *ue se

prese%"a e% e& prese%"e "ra)ajo 'e i%#es"ia$i(% $omo a%e+o.

SEGUNDA:  Co%si'erar e% &a pre$e'e%"e re$ome%'a$i(% &os arume%"os 'e &a

e+posi$i(% 'e mo"i#os 'e& 1roye$"o 'e &ey reeri'o, as2 $omo &os $o%"e%i'os e% es"a

i%#es"ia$i(% so)re &as pau"as 'iere%$ia'oras 'e &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e& pro$eso

re%"e a &a %a"ura&e!a jur2'i$a 'e& pro$e'imie%"o. Asimismo so)re &a 'e"ermi%a$i(% 'e

*ue &o $au"e&ar %o pue'e e%"e%'erse e% e& C('io 1ro$esa& Ci#i& $omo pro$eso si%o

$omo pro$e'imie%"o.

13

Page 148: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 148/168

TERCERA:  A'#er"ir e% e& 1roye$"o 'e &ey i%'i$a'o, *ue &a mo'ii$a$i(% *ue

$ompre%'e a"ie%'e a& respe"o 'e &a i'e%"i'a' pro$esa&is"a, %o pro$e'ime%"a&is"a, *ue

"ie%e e& a$"ua& sis"ema pro$esa& $i#i& perua%o.

CUARTA:  De"ermi%ar &a %e$esi'a' 'e $apa$i"a$i(% e% "emas 'e pro$e'imie%"o

$au"e&ar a jue$es *ue $o%o!$a% ma"eria $i#i&, $apa$i"a$i(% *ue 'e)er4 ser rea&i!a'a

por &a A$a'emia 'e &a >ais"ra"ura.

BIBLIOGRAFÍA

:. ALVARADO VELLOSO, A'o&o, :/ Introducci3n al estudio del derec"o

 procesal 5primera par"e3, Ru)i%!a&Cu&!o%i,

Bue%os Aires.

?/ Las Cau"e&as 1ro$esa&es, Es$ue&a 'e A&"os

Es"u'ios ur2'i$os EGACAL E'i"oria& Sa%>ar$os E.I.R.L.

?. BENAVENTOS, Omar A)e&, ?:/ eora general unitaria del derec"o

 procesal , Temis, Boo"4.

14!

Page 149: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 149/168

. BERIZONCE, Ro)er"o O., :/ erec"o procesal civil actual , A)e&e'o

1erro", Bue%os Aires.

. BRICEO SIERRA, um)er"o, :@/ erec"o procesal , C4r'e%as e'i"or,>6+i$o, #o&. II,

. C A11ELLETTI, >auro, :M/ $l proceso civil en el derec"o co!parado  &as grandes tendencias evolutivas, Ejea,Bue%os Aires,

:M/ +roceso, ideologas, sociedad,  "ra'. 'e

Sa%"iao Se%"2s >e&e%'o y Tom4s A.

Ba%!ha, Ejea, Bue%os Aires.

@. C ARNELUTTI, 0ra%$es$o, :/ Instituciones de derec"o procesal civil,EEA, Bue%os Aires,

M. CIOVENDA, Giuseppe, :/ *6o!ansi!o % ger!ansi!o-, e% $nsa%os

de derec"o procesal civil , Ejea, Bue%os

 Aires, :

:@/ Instituciones de derec"o procesal civil ,

>a'ri', :@

. CLARI< OL>EDO, ore A. :/ erec"o procesal < conceptos

)unda!entales, Depa&ma, Bue%os Aires, ". I.

. CO>OGLIO, Luii 1ao&o, :/ Il principio di econo!ia processuale,

Ce'am, 1a'o#a.

:. COUTURE, E'uar'o ., :M/ unda!entos del derec"o procesal civil,

Depa&ma, Bue%os Aires.

:/ ra%ectoria % destino del derec"o

 procesal civil "ispanoa!ericano, Depa&ma,Bue%os Aires.

:/ ocabulario #urdico, Depa&ma, Bue%os Aires.

141

Page 150: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 150/168

::. DE >ID8N, G&a'is E., :/ &ecciones de derec"o procesal civil , >a#e,

Bue%os Aires.

:?. DEVIS ECAND;A, er%a%'o, :@/ N;cci3n % pretensi3nN , e% 6evista de

derec"o procesal , Boo"4.

:. 0 AIRN GUILLEN, V2$"or, :/ $studios de derec"o procesal., E'i".

Re#is"a 'e 'ere$ho pri#a'o, >a'ri'.

:M?/ *+roceso, procedi!iento, !ito #urdico- , e%

e!as del ordena!iento procesal civil ,

Te$%os, >a'ri'.

:. GONZ<LEZ LINARES, Nerio, ?/ $nsa%os de derec"o procesal civil , I1I

e'i$io%es, Cus$o.

:. GOZA;NI, Os#a&'o A&re'o, ?/ *&a i!parcialidad de los #ueces % el debido

 proceso-, e% erec"o procesal III 

(ongreso Internacional , U%i#ersi'a' 'e

Lima d 0o%'o 'e 'esarro&&o e'i"oria&, Lima.

:@. >ONTERO AROCA, ua%, :/ Introducci3n al derec"o #urisdiccional  peruano, U%i#ersi'a' Na$io%a& >ayor 'eSa% >ar$os, Lima.

:M. >ORALES, er%a%'o, :M/ (urso de derec"o procesal civil,  E'iar,

Bue%os Aires.

:. >UOZ, Luis E., ::/ +roceso ordinario, su!ario % su!arsi!o,

U%i#ersi'a', Bue%os Aires.

:. 1 ACECO GORDILLO, ., ?/ &a de!anda < ;rte % t>cnica de la

 pretensi3n procesal , E'i". ur2'i$a espa7o&a,

Bar$e&o%a >a'ri'.

?. 1 ALACIO, Li%o E%ri*ue, :/ erec"o procesal civil , A)e&e'o1erro",Bue%os Aires.

142

Page 151: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 151/168

?:. ROCCO, Uo, :/ ratado de derec"o procesal civil ,

TemisDepa&ma, Boo"4Bue%os Aires.

??. S AEZ I>NEZ y

L81EZ 0ERN<NDEZ, ::/ (o!pendio de derec"o procesal civil % 

 penal , Reus, >a'ri'.

?. Z AGREBELSHI, Gus"a#o, ?:/ *Oerec"o procesal constitucionalP-,

"ra'u$$i(% 'e Gio#a%%i 0. 1riori 1osa'a, e%

6evista peruana de derec"o procesal , ua%

os6 >o%roy 1a&a$ios 5Dire$"or3, Di$iem)re.

143

Page 152: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 152/168

ANEOS

ANEO N 0

PROYECTO DE LEY DE MODIFICACIÓN DEL DEL RUBRO DEL TÍTULO IV* Y

DIVERSOS ARTÍCULOS DE LA SECCIÓN UINTA DEL CÓDIGO PROCESAL

CIVIL

144

Page 153: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 153/168

EPOSICIÓN DE MOTIVOS:

Es"e 1roye$"o 'e >o'ii$a$i(% %orma"i#a "ie%e $omo o)je"i#o primor'ia& e& posi)i&i"ar 

&a u%ii$a$i(% $o%$ep"ua& 'e pro$eso y pro$e'imie%"o e% e& sis"ema pro$esa& $i#i&

perua%o.

La perma%e%$ia 'e &a a&"a 'e sis"ema"i$i'a' $o%$ep"ua& 'e &a Co'ii$a$i(% pro$esa&

$i#i& a3 e%era 'ei$ie%$ias $o%$ep"ua&es e% &os opera'ores 'e& 'ere$ho, as2 se u"i&i!a

e& $o%$ep"o 'e pro$eso para i'e%"ii$ar &o $au"e&ar, "ras$e%'ie%'o e% u%a seria

'es%a"ura&i!a$i(% 'e o"ras i%s"i"u$io%es $omo &a 'ema%'a 5'ema%'a $au"e&ar3, &a

a$$i(% 5a$$i(% $au"e&ar3, a &a pre"e%si(% 5pre"e%si(% $au"e&ar3, e"$. To'o e&&o a3 $rea

i%$ompre%si(% e%"re u%os y o"ros )3 i%'u$e a u%a jurispru'e%$ia 'es%a"ura&i!a'ora

'e& esp2ri"u 'e &a &ey, a& $o%"ra#e%ir a%"i$o%$ep"ua&me%"e &a 'o$"ri%a *ue i%orma a&

C('io 1ro$esa& Ci#i& *ue es &a propia 'e& pro$esa&ismo $ie%"2i$o e% &a $ua& &a

'is"i%$i(% e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o es $&ara, m4s aW% "ra"4%'ose 'e &o $au"e&ar

$3 $rea $o%usi(%, 'esorie%"a$i(% y au'a 'ei$ie%$ia e% &a e%se7a%!a 'e& 'ere$ho

pro$esa& '3 'esorie%"a a& ju!a'or e% &a i%"erpre"a$i(% 'e &a &ey para ma"eria&i!ar su

u%$i(% $rea'ora 'e& 'ere$ho, &o *ue se ha$e pa&pa)&e e% &as reso&u$io%es ju'i$ia&es

*ue, si e% a&u%a me'i'a "ra"a% 'e so)repo%erse a &as 'ei$ie%$ias por &a a&"a 'e u%

sus"e%"o i%"erpre"a"i#o'o$"ri%a& 'e &a &ey, &o ha$e% e%a%4%'ose e% &a $o%usi(%

"ermi%o&(i$a 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso e3 empa7a &a 'ee%sa m4s )ri&&a%"e,

por*ue $o%#ier"e &a m4s esor!a'a e+posi$i(% e% u% mero #a%i&o*uio 'e

i%$o%rui'a'es y 'ee$"uosas $o%$ep"ua&i!a$io%es, "o'o e&&o a &a &u! 'e &a e+ie%$ia

proesio%a& 'e& a)oa'o, muy 'i2$i& 'e sa"isa$er, $ua%'o %o imposi)&e.

145

Page 154: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 154/168

Superar "o'as esas 'ei$ie%$ias 'e& or'e%amie%"o pro$esa& $i#i& es o)je"i#o primor'ia&

'e es"e 1roye$"o, ajus"a%'o &a $o%$ep$i(% pro$esa& asumi'a por e& C('io 1ro$esa&

Ci#i&.

TETO MODIFICATORIO

EL 1RESIDENTE DE LA RE1lBLICA

1or $ua%"o/

EL CONGRESO DE LA RE1lBLICA

a apro)a'o &a siuie%"e Ley/

UNI0ICACI8N CONCE1TUAL DE LO CAUTELAR CO>O 1ROCEDI>IENTO EN EL

C8DIGO 1ROCESAL CIVIL

 Ar". :. >o'i2$a%se e& ru)ro 'e& T2"u&o IV 'e &a Se$$i(% ui%"a, as2 $omo &os Ar"s.

@, @?:, @?, @? y @ 'e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, &os *ue *ue'ar4% re'a$"a'os 'e&

siuie%"e mo'o/

T2"u&o IV. Pro)e-,2,e!o )'(e$'r 

146

Page 155: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 155/168

Ar5)($o 6/7.8 S(s,(),1! -e$ +(e".8

Si por impe'ime%"o, re$usa$i(%, e+$usa$i(% o a)s"e%$i(% se 'ispo%e *ue e&

$o%o$imie%"o 'e& pro$eso pri%$ipa& pase a o"ro ue!, 6s"e $o%o$er4 "am)i6% 'e&

pro$e'imie%"o $au"e&ar.

9Ar5)($o 60.8 S'!),o!es 3or 2e-,-' )'(e$'r ,!!e)es'r,' o 2'$,),os'.8

Si se 'e$&ara i%u%'a'a u%a 'ema%'a $uya pre"e%si(% es"u#o aseura'a $o% me'i'a

$au"e&ar, e& "i"u&ar 'e 6s"a paar4 &as $os"as y $os"os 'e& pro$e'imie%"o $au"e&ar, u%a

mu&"a %o mayor 'e 'ie! U%i'a'es 'e Reere%$ia 1ro$esa& y, a pe'i'o 'e par"e, po'r4

ser $o%'e%a'o "am)i6% a i%'em%i!ar &os 'a7os y perjui$ios o$asio%a'os.

La i%'em%i!a$i(% ser4 ija'a por e& ue! 'e &a 'ema%'a 'e%"ro 'e& mismo pro$eso,

pre#io "ras&a'o por "res '2as.

La reso&u$i(% *ue 'e$i'a &a ija$i(% 'e $os"as, $os"os y mu&"a es ape&a)&e si% ee$"o

suspe%si#o &a *ue es"a)&e$e &a repara$i(% i%'em%i!a"oria &o es $o% ee$"o

suspe%si#o.

Ar5)($o 6.8 A;e)'),1! -e b,e! -e er)ero.8

La me'i'a $au"e&ar pue'e re$aer e% )ie% 'e "er$ero, $ua%'o se a$re'i"e su re&a$i(% o

i%"er6s $o% &a pre"e%si(% pri%$ipa&, siempre *ue haya si'o $i"a'o $o% &a 'ema%'a.

147

Page 156: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 156/168

Eje$u"a'a &a me'i'a, e& "er$ero es"4 &ei"ima'o para i%"er#e%ir e% e& pro$eso pri%$ipa&

y e% e& $au"e&ar.

E& 'eu'or y &os "er$eros aje%os a &a re&a$i(% o)&ia$io%a& po'r4% opo%er e& $am)io 'e

su 'omi$i&io 'e a$uer'o a &o 'ispues"o e% e& Ar"2$u&o 'e& C('io Ci#i&. Di$ha

oposi$i(% sur"e ee$"o au% e% e& a$"o mismo 'e eje$u$i(% 'e &a me'i'a $au"e&ar, )ajo

respo%sa)i&i'a' 'e& jue! yXo au+i&iar ju'i$ia&.

9Ar5)($o 6<.8 Res3o!s'b,$,-'- 3or ';e)'),1! -e b,e! -e er)ero.8

Cua%'o se a$re'i"e eha$ie%"eme%"e *ue e& )ie% ae$"a'o $o% &a me'i'a per"e%e$e a

perso%a 'is"i%"a 'e& 'ema%'a'o, e& ue! or'e%ar4 su 'esae$"a$i(% i%me'ia"a,

i%$&uso si &a me'i'a %o se hu)iera orma&i!a'o. E& pe"i$io%a%"e paar4 &as $os"as y

$os"os 'e& pro$e'imie%"o $au"e&ar y e% a"e%$i(% a &as $ir$u%s"a%$ias per'er4 &a

$o%"ra$au"e&a e% a#or 'e& propie"ario.

Si se a$re'i"a &a ma&a e 'e& pe"i$io%a%"e, se &e impo%'r4 u%a mu&"a %o mayor 'e

"rei%"a U%i'a'es 'e Reere%$ia 1ro$esa&, oi$i4%'ose a& >i%is"erio 1W)&i$o para &os

ee$"os 'e& pro$eso pe%a& a *ue hu)iere &uar.

9Ar5)($o 6=.8 A(o!o25' -e$ 3ro)e-,2,e!o.8

To'os &os a$"os re&a"i#os a &a o)"e%$i(% 'e u%a me'i'a $au"e&ar, $o%orma% u%

pro$e'imie%"o au"(%omo para e& *ue se orma $ua'er%o espe$ia&.

148

Page 157: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 157/168

AN%LISIS COSTO8BENEFICIO

E& a%4&isis 'e &a re&a$i(% $os"o)e%ei$io es a#ora)&e a &a imp&eme%"a$i(% 'e es"e

proye$"o 'e &ey mo'ii$a"orio, "o'a #e! *ue $o% 6& se $o%so&i'a &a $o%$ep$i(%

a'e$ua'a 'e pro$eso y pro$e'imie%"o e% e& C('io 1ro$esa& Ci#i&, 'es"erra%'o 'e su

"e+"o &a 'es%a"ura&i!a$i(% 'e &o $au"e&ar $omo pro$eso y asumie%'o $orre$"ame%"e &a

%a"ura&e!a 'e &o $au"e&ar $omo pro$e'imie%"o e% e& reeri'o Cuerpo %orma"i#o.

E& proye$"o 'e &ey apues"a por sis"ema"i!ar e& or'e% $o%$ep"ua& *ue uar'a e& C('io

1ro$esa& Ci#i& e+"irpa%'o 'e su se%o $o%"ra'i$"orias y a%a$r(%i$as $o%$ep$io%es

$o%"rapues"as e%"re pro$eso y pro$e'imie%"o.

ANEO

+URISPRUDENCIA UE EVIDENCIA EL EMPLEO INCORRECTO DE LA

CONCEPCIÓN DE «PROCESO CAUTELAR»

14

Page 158: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 158/168

&econoci%iento de derec'o incierto %ediante acción de a%paro("%procedencia

)esde el punto de vista procesal* la acción de a%paro se e+uipara a unproceso cautelar* desde +ue su ,nalidad in%ediata es la defensa de losderec'os constitucionales* distinta de la li#ertad individual ante unaviolación actual o aun la si%ple a%ena-a. or lo +ue* en v$a de acción dea%paro no procede el reconoci%iento de un derec'o incierto* lo +ue

corresponde ventilar en un proceso cognoscitivo* co%o es el caso de los deconoci%iento / sus variantes previstas en el Código rocesal Civil.

C0. 3182 0&"0

Li%a* veintinueve de agosto de dos %il.at.( jecución de &esolución 9udicial Li%a* veintinueve de agosto de dos %il.

xpediente 3182xpediente 3182ala Civil 0re+uipa )icta%en !522!!!ala Civil 0re+uipa )icta%en !522!!!

e:or residente( La ;,cina de or%ali-ación revisional ;* interpone&ecurso de Casación contra la sentencia de vista de fs. 535* su fec'a 2 deoctu#re de 1* +ue con,r%a el auto apelado 832* su fec'a 1 deagosto de 1 +ue aprue#a en parte la li+uidación de fs. 36! / siguientes<cuaderno declara infundada la contradicción de fs. 8 / la o#servación defs. 328* en los +ue le sigue =er%inio >orres Cu#a* so#re ejecución de

resolución judicial. or resolución de fec'a 1! de enero de 2!!!* a fs. 36del cuaderno de su propósito* la ala declaró procedente el &ecurso deCasación por la causal prevista en el inc. 3? del 0rt. 386 del Códigorocesal Civil* pues seg@n se:ala la recurrente se 'an contravenido nor%as+ue garanti-an el derec'o a un de#ido proceso* al 'a#erse iniciadoinde#ida%ente un proceso independiente so#re ejecución de resolución

15!

Page 159: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 159/168

 judicial* as$ co%o no tenerse en cuenta el principio de congruenciaprocesal entre el petitorio / la sentencia reca$da en la de acción de a%paro 365 con lo de%andado en este nuevo proceso. 0tendiendo +ue por

sentencia de fs. 141 del expediente aco%pa:ado so#re 0cción de 0%parose restitu/eron los derec'os del de%andante* disponiAndose +ue lade%andada %presa ociedad lActrica ur ;este .0.* le a#one lapensión +ue le corresponde sin tope alguno / pague los reintegrosrespectivos< +ue por disposición expresa del 0rt. 713* inc. 1? del Códigorocesal Civil las resoluciones judiciales ,r%es se ejecutan a pedido departe / de confor%idad con las reglas del cap$tulo +ue la regula< +ue* enese %is%o sentido* el 0rt. 717 del código acotado conte%pla +ue en loscasos de ejecución de pago de cantidad il$+uida* el vencedor de#eaco%pa:ar a su de%anda una li+uidación* la %is%a +ue una ve- contenidaen el %andato de ejecución puede ser o#servada dentro del tercer d$a*luego de lo cual el 9ue- resolverB apro#Bndola o no* en decisiónde#ida%ente funda%entada< +ue siendo esto as$* se tiene +ue en autos se'a garanti-ado a las partes sus respectivos derec'os* %Bxi%e si para ,jarel %onto a pagar se efectuó de o,cio una li+uidación de reintegros por elcontador de la ala La#oral* no resultando por tanto oportuna lasalegaciones +ue #us+uen exa%inar lo /a resuelto en las instanciasinferiores< por lo +ue no 'a#iAndose contravenido las nor%as +uegaranti-an el derec'o a un de#ido proceso* este inisterio es de opinión+ue se declare ")0); el &ecurso de Casación interpuesto. Li%a* 28de junio de 2!!!* lora 0delaida Dol$var 0rteaga iscal upre%o de la

egunda iscal$a upre%a en lo Civil.

L0 0L0 C"E"L >&0">;&"0 ) L0 C;&> &0 ) 9>"C"0 ) L0&FDL"C0* vista la causa n@%ero tres %il ciento oc'entidósnoventinueve* con los aco%pa:ados en 0udiencia @#lica de la fec'a /producida la votación con arreglo a Le/* e%ite la siguiente sentencia<0>&"0 )L &C&;( La ;,cina de or%ali-ación revisional ;. . .&ecurre en casación a fojas +uinientos cuarentidós contra la sentencia devista de fojas +uinientos treinticinco del veintinueve de octu#re de %ilnovecientos noventinueve expedida por la ri%era ala Civil de la Corteuperior de 9usticia de 0re+uipa* +ue con,r%ando la apelada de fojas

cuatrocientos noventicuatro del diecinueve de agosto del %is%o a:o*aprue#a en parte la li+uidación de fojas trescientos sesenta / siguientes*declara infundada la contradicción de fojas noventioc'o / la o#servaciónde fojas trescientos veintioc'o* con lo de%Bs +ue contiene* en los seguidospor don =er%inio >orres Cu#a con ociedad lActrica del ur ;esteociedad 0nóni%a so#re jecución de &esolución 9udicial< )0>;(

151

Page 160: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 160/168

or &esolución de esta ala upre%a del die- de enero del presente a:o sedeclaró procedente el recurso por la causal de Contravención de lasnor%as +ue garanti-an el derec'o a un de#ido proceso / los siguientes

cargos( a? ue se inició un proceso judicial independiente cuando de#iósolicitarse la ejecución* de corresponder el derec'o* ante el %is%o 9ue- /en el %is%o expediente* se 'a incurrido en errónea interpretación de lanor%a procesal al 'a#er ad%itido una nueva de%anda* actuando nuevasprue#as +ue ja%Bs fueron presentadas en la acción de a%paro* co%o lali+uidación / las #oletas de pago de otro tra#ajador* / se 'a resuelto lacontradicción #asados en 'ec'os nuevos< / #? Contravención del principiode congruencia* pues el petitorio de la acción de a%paro fue +ue se dejesin efecto la aplicación del tope de pensión / +ue Asta sea renovada sin lostopes / li%itaciones +ue se le 'an i%puesto #ajo las le/es veinticinco %iltrescientos tres / veinticinco %il trescientos treinticuatro / la sentenciadeclaró inaplica#les al actor los art$culos doscientos noventidós de la le/veinticinco %il trescientos tres treintiuno de la le/ veinticinco %iltrescientos treinticuatro / sus co%ple%entarias* / dispone +ue se a#one lapensión +ue le corresponde sin tope alguno / los reintegros respectivos<pero se de%anda el a#ono de cincuenti@n %il cuatrocientos diecioc'onuevos soles con cuarentidós cAnti%os correspondiente al reintegro de suspensiones* %Bs intereses legales por treinta %il novecientos treintitrAsnuevos soles* / para acreditar el %onto de lo adeudado se presenta lali+uidación / la co%paración con la retri#ución de otro tra#ajador*circunstancia no prevista en la sentencia de la acción de a%paro* ade%Bs

+ue en Asta no se ordenó el pago de intereses legales / a'ora se acepta+ue el de%andante perci#a una pensión igual a la de otro tra#ajador*circunstancia +ue no fue solicitada en la acción de a%paro ni ordenada enla sentencia +ue se pretende ejecutar< C;")&0);( ri%ero( ue*co%o resulta del proceso aco%pa:ado por la jecutoria uperior de fojasciento oc'entiuno +ue con,r%a la sentencia de fojas ciento cuarentiuno*se declaró fundada la acción de a%paro seguida por don =er%inio >orresCu#a a la ociedad lActrica del ur ;este ociedad 0nóni%a e inaplica#leal accionante los art$culos doscientos noventidós de la le/ veinticinco %iltrescientos tres / treintiuno de la le/ veinticinco %il trescientos

treinticuatro* / se dispuso el a#ono de la pensión sin tope alguno / el pagode los reintegros respectivos< / en ejecución de la sentencia se expidieronlos autos de fojas ciento noventisiete / doscientos* +ue fueron anuladospor la &esolución uperior de fojas doscientos sesentiuno del tres de a#rilde %il novecientos noventisAis* luego de lo cual el actor no i%pulsó elproceso< egundo( ue* en junio de %il novecientos noventisAis don

152

Page 161: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 161/168

=er%inio >orres Cu#a inicia este proceso de%andando +ue en ejecución dela entencia expedida en la acción de a%paro antes referida* se le paguencincuentiun %il cuatrocientos diecioc'o %il punto cuarentidós soles de

reintegro por sus pensiones desde el pri%ero de enero de %il novecientosnoventidós 'asta el treintiuno de junio de %il novecientos noventisAis* eintereses por la su%a de treinta %il novecientos treintitrAs puntooc'entinueve por ese %is%o per$odo* +ue se ad%ite en v$a de proceso deejecución a fojas setentiuno< >ercero. ue* co%o esta#lece el art$culopri%ero de la le/ veintitrAs %il +uinientos seis el o#jeto de las acciones degarant$a es el reponer las cosas al estado anterior a la violación o a%ena-ade violación de un derec'o constitucional< de donde se sigue +ue el #ien

 jur$dico tutelado de#e ser un derec'o cierto / l$+uido* no sujeto acontroversia* incontesta#le / evidente* de tal %anera +ue la la#or del

 9u-gador se li%ite a una si%ple veri,cación* so#re la #ase de un %ediopro#atorio incontesta#le o por inferirse el derec'o de una condiciónsu#jetiva de +uien lo invoca* ta%#iAn en for%a evidente* sie%pre con unorigen constitucional in%ediato( Cuarto( ue* por eso* desde el punto devista procesal* la acción de a%paro se e+uipara a un proceso cautelar*desde +ue su ,nalidad in%ediata es la defensa de los derec'osconstitucionales. distintos de la li#ertad individual* ante una violaciónactual o a@n la si%ple a%ena-a< uinto( ue* en v$a de acción de a%parono procede el reconoci%iento de un derec'o incierto* lo +ue correspondeventilar en un proceso de tipo cognoscitivo* co%o es el caso de los deconoci%iento / sus variantes previstas en la Le/ rocesal Civil< exto( ue*

en el proceso de a%paro referido en el %otivo pri%ero de esta sentencia*se 'a reconocido un derec'o / ordenado pagar reintegros de pensiones* lo+ue 'a +uedado ejecutoriado / no es revisa#le en esta v$a* %Bs no se 'a,jado %onto alguno< Apti%o( ue* no es el caso del art$culo setecientosdiecisiete del Código rocesal Civil* pues co%o la %is%a nor%a se:ala* 'a/cantidad il$+uida cuando Asta se puede deter%inar en #ase a los criteriosesta#lecidos en el %is%o t$tulo o en los +ue la le/ disponga* pues en elproceso de ejecución de sentencias no corresponde actuar prue#as* / lapericia +ue se ordene en el caso de las cantidades il$+uidas de#epracticarse con arreglo a lo esta#lecido en la sentencia* sin sustentarse en

prue#a adicional< ;ctavo< ue* en este caso la pericia se 'a practicado en#ase a la re%uneración de otro servidor de la ociedad lActrica del ur;este* +ue se da co%o cargo o puesto la#oral e+uivalente al +uedese%pe:ó el autor* sin +ue tal situación se 'u#iera esta#lecido en laentencia de 0%paro< por estas consideraciones* con lo expuesto por lase:ora iscal )eclararon( )0); el recurso de casación de fojas

153

Page 162: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 162/168

+uinientos cuarentidós / en confor%idad con lo dispuesto en el art$culotrescientos noventisAis inciso segundo pBrrafo dos punto cinco declararon<L0 la sentencia de vista de fojas +uinientos treinticinco de fec'a

veintinueve de octu#re do %il novecientos noventinueve* e "D">>la apelada de fojas cuatrocientos noventicuatro de fec'a diecinueve deagosto de %il novecientos noventinueve / nulo todo lo actuado ei%procedente la de%anda de fojas diecisiete* dejando a salvo el derec'odel actor para +ue lo 'aga valer en la for%a de le/ correspondiente<)""&; la pu#licación de la presente resolución en el )iario ;,cial leruano< en los seguidos por =er%inio >orres Cu#a con %presa &egionalde ervicio @#lico de lectricidad ociedad lActrica del ur ;esteociedad 0nóni%a 0L* so#re jecución de &esolución 9udicial< / losdevolvieron. . &&LL; 0.< GC=H 0L0C"; .< &;0 .<C=E0&&I0 0.< )H0 .

Li+uidación de sociedad de gananciales( "nventario valori-ado

La declaración de i%procedencia dictada por el Colegiado uperior esrespecto a no to%arse en cuenta el inventario reali-ado a travAs de una%edida cautelar para efectos de la ejecución de la sentencia* /a +ue si seto%a#a en cuenta da#a origen a la desnaturali-ación de la ,gura delinventario valori-ado* por lo +ue se exig$a +ue el inventario +ue sereali-ara en ejecución de sentencia cu%pla con las exigencias legales.

Cas. J 38!12!!! 0&"0 Kl eruano 22!!2?

Li%a* diecioc'o de %ar-o del dos %il dos.

La ala Civil er%anente de la Corte upre%a de 9usticia de la&ep@#lica* vista la causa en la fec'a* con el expediente aco%pa:ado / deconfor%idad con el dicta%en ,scal supre%o* e%ite la siguiente sentencia(1. 0>&"0 )L &C&;( e trata del recurso de casación interpuesto

154

Page 163: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 163/168

por do:a Lidia li-a Cateriano Lira de CBceres contra la resolución de vistade fojas seiscientos die-* su fec'a doce de junio del dos %il* +ue con,r%aen parte la sentencia apelada de fojas +uinientos cincuentisiete* la revoca

en el extre%o +ue de,ne la calidad de #ienes gananciales / ordena lali+uidación del patri%onio social de todos los #ienes sociales< /refor%Bndola declara i%procedente dic'a li+uidación a efectos de +ue secu%pla la exigencia preesta#lecida por le/. 2. )0>; ;& L;C0L =0 )CL0&0); &;C)> L &C&;( Concedido elrecurso de casación a fojas seiscientos veintisiete* fue declaradoprocedente por las causales contenidas en los incisos 1J / 3J del art$culo386 del Código rocesal Civil* sosteniendo( a? la interpretación errónea delos art$culos 318 al 325 del Código Civil* argu%entando +ue la ala de%Arito 'a entendido al revAs lo +ue prescri#en las citadas nor%as* las +uese encuentran referidas al procedi%iento / secuencia de la disolución de lasociedad de gananciales / su#siguiente li+uidación* al exigirse +ueprevia%ente se practi+ue el inventario valori-ado de los #ienes / sedistri#u/an en partes iguales* los %is%os* entre los cón/uges* o%isión +ueal entender de la ala 'a dado lugar a la i%procedencia< agrega ade%Bs*+ue la li+uidación de la sociedad de gananciales es consecuencia de ladeclaración de disolución de Asta* cu/o procedi%iento co%ien-a con elinventario valori-ado* el cual no es un re+uisito de procedencia de lali+uidación* / cul%ina con la distri#ución de los gananciales entre loscón/uges* confor%e lo detallan los art$culos invocados* siendo ade%Bsdiscuti#le +ue el inventario valori-ado previsto en el art$culo 32! del

Código Civil / el inventario co%o %edida cautelar +ue esta#lece el art$culo763 del Código rocesal Civil* sean procesos diferentes< / #? lacontravención a las nor%as +ue garanti-an el derec'o a un de#idoproceso* expresando +ue la sentencia de vista contraviene los art$culos " /E del >$tulo reli%inar del Código rocesal antes citado* referidos a laceleridad / econo%$a procesal* por cuanto luego de seis a:os deinterpuesta la de%anda* resulta la %ani,esta voluntad de no resolver elconicto / al fraccionarse la pretensión principal / accesorias en dospartes* la pri%era referida al feneci%iento de la sociedad de gananciales /la segunda a la li+uidación de Asta* dic'o fracciona%iento / prolongación

del proceso agravia a la recurrente. 3. C;")&0);( ri%ero. )e lasdenuncias +ue 'an sido for%uladas* pri%ero de#erBn exa%inarse lasreferidas a la contravención a las nor%as +ue garanti-an el derec'o a unde#ido proceso< por+ue de declararse fundada la casación por esta causal*no es necesario pronunciarse so#re las de%Bs* atendiendo al efectoprocesal +ue se dicte. egundo. Confor%e se aprecia del petitorio de la

155

Page 164: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 164/168

de%anda de fojas treintiuno / de lo resuelto en la sentencia de pri%erainstancia de fojas +uinientos cincuentisiete no existe un fracciona%ientode la pretensión de li+uidación del patri%onio social* /a +ue en Asta se

ordena la li+uidación del patri%onio social< sin e%#argo* la revocatoriaefectuada por la de vista se encuentra referida +ue la li+uidación seefect@e en ejecución de sentencia* sin to%ar co%o #ase el inventario +uese efectuó a nivel de %edida cautelar* /a +ue ello 'a#$a desnaturali-ado lainstitución del inventario< por lo +ue esta denuncia no de#e ser a%parada.

 >ercero. n cuanto a la denuncia por interpretación errónea de losart$culos 318 al 325 del Código Civil* ca#e resaltar +ue la declaración dei%procedencia dictada por el Colegiado uperior es respecto a no to%arseen cuenta el inventario reali-ado a travAs de una %edida cautelar paraefectos de la ejecución de la sentencia* /a +ue si se to%a#a en cuentada#a origen a la desnaturali-ación de la ,gura del inventario valori-ado*por lo +ue se esta#lec$a +ue el inventario +ue se reali-ara en ejecución desentencia cu%pla con las exigencias legales< asi%is%o* lo resuelto por larecurrida a fojas seiscientos die-* se li%ita a revocar uno de los extre%osde la apelada de fojas +uinientos cincuentisiete* relativos a los #ienes +uese i#an a to%ar en cuenta para el inventario valori-ado* /a +ue Astase:ala#a +ue se i#an a to%ar en cuenta los referidos en el procesocautelar de facción de inventario* xpediente n@%ero ciento cuarentitrAsnoventicuatro< ade%Bs* tal precisión no se contrapone a lo esta#lecido enlos art$culos 31 al 325 del Código Civil* toda ve- +ue se li%ita a indicar+ue se realice de %anera efectiva un inventario valori-ado< por lo +ue no

se presenta una interpretación errónea de lo esta#lecido en las nor%assustantivas referidas. 4. )C""M( or las consideraciones expuestas /estando a lo esta#lecido en los art$culos 37* 38 / 3 del Códigorocesal Civil( decidieron declarar ")0); el recurso de casacióninterpuesto por do:a Lidia li-a Cateriano Lira de CBceres %ediante escritode fojas seiscientos diecioc'o< en consecuencia ; C00& la resolución devista de fojas seiscientos die-* su fec'a doce de junio del dos %il<C;)0&; a la recurrente al pago de las costas / costos originados enla tra%itación del recurso* as$ co%o de la %ulta de una nidad de&eferencia rocesal< en los seguidos con don =Actor CBceres u:o-* so#re

variación de rAgi%en patri%onial< )""&; la pu#licación de lapresente resolución en el )iario ;,cial l eruano* #ajo responsa#ilidad< /los devolvieron.

. "LE0 E.< >GE0&0 C.< C0&&"M L.< >;&& C.< C0&&"LL; =.

jercicio de la acción( a- social / a#uso de derec'o

156

Page 165: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 165/168

... si #ien el inciso pri%ero del art$culo %il doscientos diecinueve delCódigo Civil faculta al acreedor a e%plear las %edidas legales para +ue sudeudor procure a+uello a lo +ue estB o#ligado* tal disposición de#eadecuarse al ,n de la pa- social en justicia +ue propugna el art$culo tercerodel >$tulo reli%inar del Código rocesal Civil / no constituirse en uninstru%ento +ue per%ita el a#uso del derec'o...

Cas. 6!!2!!! L"0

L0 0L0 C"E"L >&0">;&"0 ) L0 C;&> &0 ) 9>"C"0 ) L0&DL"C0* vista la causa n@%ero seiscientos dos %il* en 0udiencia@#lica de la fec'a / producida la votación con arreglo a Le/* e%ite lasiguiente sentencia< 0>&"0 )L &C&;( se trata del recurso decasación interpuesto por Dancosur contra la sentencia de vista de fojasciento cuarentisAis expedida por la ala para rocesos jecutivos /Cautelares de la Corte uperior de 9usticia de Li%a el doce de enero @lti%o*+ue revoca la apelada de fojas ciento diecisiete fec'ada el trece desetie%#re del a:o próxi%o pasado< / refor%Bndola declara fundada lacontradicción e i%procedente la de%anda< )0>; )L &C&;(or resolución de este upre%o >ri#unal de fec'a trece de a#ril delpresente a:o se 'a declarado la procedencia del recurso por la causal delinciso tercero del art$culo trescientos oc'entisAis del Código rocesal Civil*sustentado en la contravención de las nor%as +ue garanti-an el derec'o aun de#ido proceso* pues expresa el recurrente +ue co%o leg$ti%o acreedorde la deuda le asiste el derec'o a la tutela jurisdiccional / a ejercitar las%edidas legales para +ue el deudor les procure a+uello a lo +ue estBo#ligado* en aplicación del art$culo %il doscientos diecinueve incisopri%ero del Código Civil< +ue la ejecución de los t$tulos efectuados nosigni,ca un do#le pago* sino +ue se ejercen dos acciones de distintanaturale-a< +ue seg@n el 0rt$culo %il doscientos veinte del %is%o* el pago

sólo se entiende efectuado cuando se 'a ejecutado $ntegra%ente laprestación< +ue no se 'a to%ado en cuenta el art$culo %il ciento diecisietedel Código Civil* pues el 'ec'o de +ue el acreedor ejercite la acciónpersonal* no es exclu/ente para +ue pueda ejercitar la acción real* /a +uelas acciones iniciadas* lo 'an sido con el @nico propósito de co#rar suacreencia / /a +ue se trata de dos pretensiones / t$tulos distintos* / +ue si

157

Page 166: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 166/168

#ien el art$culo %il ciento diecisiete re,ere so#re 'ipoteca* se de#e aplicarpor analog$a a la prenda< +ue* ade%Bs el inciso tercero del art$culocuatrocientos treintioc'o del Código rocesal Civil* a +ue 'ace referencia la

ala de Arito* no se ajusta a derec'o* por cuanto sus acciones noconstitu/en un exceso / +ue %Bs #ien se encuentra a%parado por elart$culo %il doscientos diecinueve antes citado / por lo esta#lecido en el0rt$culo seiscientos noventidós de la nor%a adjetiva* +ue per%ite alacreedor +ue pueda en caso +ue la garant$a real no sea su,ciente cautelarsu crAdito con los #ienes del deudor* / para iniciar un proceso cautelar sere+uiere un proceso principal< +ue* ade%Bs lo resuelto ta%#iAn afecta suderec'o a la tutela jurisdiccional al indicar +ue la do#le v$a ocasiona gastosinnecesarios al ejecutado* olvidBndose +ue luego de ser re%atado el #ienen proceso de ejecución se tendr$a +ue e%pla-ar al ejecutado v$a procesoejecutivo* lo +ue le ocasionaria do#le costas / costos< C;")&0);(ri%ero. ue* las instancias 'an esta#lecido +ue el pagarA puesto a co#rosirvió de #ase para deter%inar el estado de cuenta de saldo deudor* en elproceso de ejecución de garant$as +ue siguieran las %is%as partes ante elCuadragAsi%o Ati%o 9u-gado speciali-ado en lo Civil de Li%a / +ue lefuera favora#le a la actora* teniendo dic'a acción por origen la %is%ao#ligación +ue generó el t$tulo su# %ateria KConsiderandos segundo de laapelada / pri%ero de la de vista?< egundo. ue siendo as$* /considerando las denuncias for%uladas cali,cadas positiva%ente* resulta+ue el asunto a de#atir en el caso de autos es deter%inar si el ejercicio deuna de las referidas acciones exclu/e o no el de la otra* por cuanto a%#as

tiene una %is%a ra$- u origen* / re,eren so#re la totalidad de sujetosinvolucrados en la relación sustantiva< >ercero. ue* si #ien el incisopri%ero del 0rt$culo %il doscientos diecinueve del Código Civil faculta alacreedor a e%plear las %edidas legales para +ue su deudor le procurea+uello a lo +ue estB o#ligado* tal dispositivo de#e adecuarse al ,n de lapa- social en justicia +ue propugna el art$culo tercero del >itulo reli%inardel Código rocesal Civil / no constituirse en un instru%ento +ue per%itael a#uso del derec'o* pues Aste no es a%parado por la Le/ co%o lopregona el art$culo segundo del >itulo reli%inar del Código ustantivocitadoK1?< Cuarto. ue* co%o /a se 'a precisado* el proceso de ejecución

de garant$as resultó favora#le a la entidad accionante* no o#stante lo cual*a@n no se 'a producido el re%ate del #ien dado en prenda ni producido elpago de la o#ligación* tal co%o aparece del o,cio de fojas ciento +uince /lo %ani,esta el considerando segundo de la i%pugnada< uinto. ue* elart$culo setecientos veinticuatro del Código 0djetivo 'a dispuesto +ue* sidespuAs de 'a#erse efectuado el re%ate del #ien dado en garant$a

158

Page 167: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 167/168

existiera saldo deudor* Aste serB exigi#le %ediante proceso ejecutivo<luego se desprende +ue* es justa%ente con el producto del re%ateordenado en el proceso anterior con el +ue el actor de#e satisfacer su

crAdito / solo en caso de +ue no se satisfaga ca#al%ente* utili-ar la v$aindicada precedente%ente para o#tener el pago del saldo restante< exto.ue* por otro lado* de#e indicarse +ue el art$culo %il ciento diecisiete delCódigo Civil regula en principio el caso de transferencia del #ien in%ue#le'ipotecado* +ue si #ien de#e aplicarse analógica%ente a la prenda* noresulta aplica#le al caso de autos por no su#su%irse en Al los supuestos de'ec'o esta#lecidos por las sentencias< ade%Bs +ue* tal co%o lo expone la)octora Lucrecia aisc' Eon =u%#oldt N...Asta nor%a se:ala unaposi#ilidad total%ente inveros$%il o sea +ue se tras%ita el in%ue#le* pero+ue el deudor original +uede o#ligado* lo +ue no se da nunca en la prBcticapues crear$a una situación a#surda / as$ co%o el derec'o tiene 'orror alvac$o la legislación de#e a#o%inar de lo a#surdoO* lo +ue conclu/eindicando +ue la prBctica se 'a encargado de corregir ese error / +ue soloexiste una acción +ue es la real KCo%pilación de la )octora )elia &e#oredode )e#aPe/* xposición de otivos / Co%entarios al Código Civil* >o%ouinto* pBgina doscientos setentisAis* Li%a %il novecientos oc'enticinco?<Ati%o. )e#e agregarse* +ue no estB en discusión el 'ec'o de no 'a#erseefectuado el pago lo +ue se entiende por Al o las for%as de extinción de lao#ligación* pues lo trascendente en el caso es +ue el actor 'a/a acudido alórgano jurisdiccional en #usca de tutela jur$dica en salvaguarda de susintereses / +ue* 'a#iendo o#tenido co#ijo* recurra nueva%ente a Al para

resguardar los %is%os* lo +ue al ,nal atenta contra la econo%$a procesal /genera %a/ores gastos a la ad%inistración de justicia< or estasconsideraciones / en confor%idad con el art$culo trescientos noventisietedel Código 0djetivo< declararon( ")0); el recurso de casacióninterpuesto a fojas ciento sesentidós contra la sentencia de vista de fojasciento cuarentisAis* su fec'a doce de enero del presente a:o<C;)0&; a la recurrente al pago de las costas / costos originados enla tra%itación del recurso as$ co%o a la %ulta de una nidad de &eferenciarocesal< )""&; la pu#licación de la presente resolución en el )iario;,cial l eruano< en los seguidos por Dancosur con Constantino León

endo-a / otra* so#re ;#ligación de )ar u%a de )inero< / losdevolvieron.

. &&LL; 0.< 0C=H 0L0C"; < &;0 .< C=E0&&"0 0.< )H0 .

0cu%ulación ;#jetiva( &e+uisito de conexidad

15

Page 168: Derecho - Codigo Procesal Civil

7/23/2019 Derecho - Codigo Procesal Civil

http://slidepdf.com/reader/full/derecho-codigo-procesal-civil 168/168

ara la acu%ulación tiene +ue existir conexidad entre las pretensiones. Lapretensión accesoria de levanta%iento de %edida cautelar* no guardarelación con la pretensión de nulidad de sentencia* por la naturale-a

autóno%a del proceso cautelar.xp( 3137

ala de rocesos 0#reviados / de Conoci%iento

Li%a* doce de novie%#re de %il novecientos noventinueve.

0>; Q E">;< interviniendo co%o vocal ponente el se:or 0guadooto%a/or< por los funda%entos pertinentes< / 0>)");* ade%Bs(ri%ero. ue la pretensión esta#lecida en el art$culo 178J del Códigorocesal Civil de#e tener la ine+u$voca ,nalidad de o#tener la invalidación

de una sentencia +ue 'a/a alcan-ado la autoridad de cosa ju-gada o de unacuerdo de las partes 'o%ologado por el jue- +ue pone ,n al proceso*sie%pre +ue Aste se 'a/a seguido con fraude o colusión afectando elderec'o a un de#ido proceso< egundo. ue del escrito de de%anda seadvierte +ue el actor pretende la nulidad de la sentencia expedida por el+uinto ju-gado de pa- letrado de an 9uan de Luriganc'o / de%anda