/i. c 'DISSERTATIO PHARMACEUTICA

DE

S T I B I OTÅRTARISATO,

Quam,Confenciente Ampliffima Fscultate Philofophica,

Riiblico Examini Submittunt,

p Pq g

Mag. TQR B ERN USBERGMAN.

Chemiae Prof. Reg. & Ord., Eques Aur. Regii Ordinis dewasa; nec non Acad. Imp. N. C., Acad. Reg. Scientiarum

Stockholrnenfis, Societatumque Londenfis& Upfalienfis Membrum,

Ec

RefpondensStipendiarius Regius,

Johannes Adolphus Level,SmoJandus♦

In Auditorio Guflaviano, die 22 Dec. 1773«Horis a, w, Solitis,

UPSALI^, 'Apud Joh. Edman, Reg. & Acad. Typogr.

TO THE

Right Honourable

Sir JOHN LEVEN,Knight of the Royal noble order of t hefwordGovernor of the KING'S Stahle at the Royal

Academy.

HE great and innumerable Favours Your be-nevolent Heart has beftowed upon me during

my wholeLife, are fuch as have compleathy accom-plished my Weifare, and fill'd my Mind with themoft lively fenfe of gratitude ever to retain thefincereft Remembrance of them.

On this Account, SIR , I cannot help dedica-ting thefe few pages to any other than YOU, as,without Your Affiftance and with Your Expence,I fhould never have been able to have broughcany Thing to Light.

Thatthe Great an Good PRESERVER of Man-kind may pour down upon YOU. His choicefl: Bles.fings, which Your goodnefs worthily deferves, andthat YOU may live in Health and Happinels toNe-ftorean Years, as a Reward for Your great Kind-nefs andiFriendship, is the moft fineere Wifh andhümble Prager of,

SIR,

SIRYour very much obliged, ever mofl devotcd and

moft obedtent, humble fervantJOHN ADOLPH LEVEL.

Herr Författare!

< \; ■', . - o ?Apotto för fin Thron fåg tvänne Parter flallas,

Den ene Läkare > den andre en Chemifl,De hädo hvar för fig, att utflag måtte fållas

Af Helfo Guden fjelf i deras lilla tvift,Se här, fad' Läkaren det Fribref, /07/2 ,

Apollo! Dina hud jag altid troget hor :Min förmons rätt är klar, min kun[kap mera väger,

dennes dolda, konfl, fom mindre nytta gör.Förlåt mig käre Bror, fä fvarade Chemiflen ,

Z?£77 Konft, /o/77 läkedoms tillredning nptäckt har, lBör högre fkattad bli: hur flor är icke briften

Hos den, /0/7/ läkedom jrän annan källa tar ?kan ju Orters krajt uti extraSl förena,Decoäler, pulver, <?/£ af mig man taga fkall,helfan bar i våld. Hvem kan mig dä förmenaAtt företräde få, och det i alla fall ?

Hej, fen med Botanique man lärdt vår konfl förknippa,Invände Läkaren, fä fölgs Notieren blott,

Vi fela ej fä lätt, och ända möda fiippa,Ty alla örter ju bad3 lukt och fmak ha fått:

Se detta är den grund - - Men Guden bod dem tiga;Chemie och Medicine utgöra vackert par,

Här bör förening fke, ni må ej längre kriga,En grundlig Läkare ock Chemifk kunfkap har.

*** *** ***Min Vän, hvad ßort fkall jag ej om din framtid dömnia i

Ditt Jnilie och Ditt Verk till dikten ämne ge:Man redan fom Chemifl kan Dig med fkjäl berömma,

Man lär ock uti Dig Hippocrates få fe.

SVEN AND. HEDIN.

De

ST1BI0 TARTARISATO.

Paucis utatw Medicus remediis, iisque feleÜis.

§. I.

In prsfcribendis medicaminibus, aut Difpenfatoriisadornandii, in eo fpecialis opera eft collocanda,u t Jeligantur cf materia, cf praparandi piethodi, qua

omni in cafu ftatu, fibi fimiles ejje poffunt. Si enim,compofitiones, qua a Pharmacoppiis requiruntur, faliaingredi jubent artis magiftri, quse fub iisdem nominibusnon poOunt non vi & efficacia differre., vel fi etjamconfediones ita inftituantur, ut omni licet adhibita fol-lertia, non nifi cafu fortuito, iteratis vieibus fimili mo¬do poßunt perfici, liquido certe patet ex eadem formu-la remedia obtentum iri prorfus disparia, idque non indiverfis tantum, fed in una quoque eademque officina.Dum hoc malo debiliora adficiuntur praeparata pericu«

A ium

De Stibio Tartävifato.

lum quidem parvi efl momenti; ex iis vero, qu« fe-quuntur, patebit, idem non raro illis eciam continge-re, quae majori prasdita funt virtute.

Si exempli loco emeticum, aut purgans, pluries ea-dém formula pndcriprum ponamus, & nihilo minus e-veniaf, ut pharmacura nonnunquam bene intentum prü¬ftet efFectum, interdum parum aut nihil valeat, & a-lia adhuc vice ocvot ^mToo, utajunt, violenrilTime agat,tum fine dubio «grotantis f«pe periclitatur vita, raul-tum de honore Medici detrahitur, & compofitiones aliasheroicae,qu« rite ordinat« feiicilTimo ccronantur fucces-fu, atro notantur carbone, tandemque ufu plane exce-diinf.

Allata omnirio valent de variis confeélionibus, pr«-fertim metallicis, quae eodem licet nomine infigniantur,qua efficaci« gradus toto tarnen cccio difFérre poflunt.

§. ILAb antiquififimis retro temporibus, antimomalia vi

emetica innotuerunt^ fed eandem non nifi foluta exferunf,in genere vero folutionem fubire poOunt vel inera veletjam extra corpus,

Scilicet in primis fic diclis viis humores inter¬dum occurrun-t ejus indolis, ut fubftantiam hance femi-metnllicam iufcipiant; & hoc Fundamente antimonialiafub pulverum formaolim propinabantur, liquidem ve¬ro nos plane fugiat, qusenam fit talis menftrui vel quan-titas, vel qualifas, fieri non poteft, quin pro harum va-rietate incerta fit dofis & efFedus quam maxime dubius.Exempla proftant eorum, qui reguli haud exiguas por-tiones Fine ullo incommodo potuerunt deglucire, aft i-dem forte aliis non fuccedit, qui acido laborant fpon-neo, Eo, quo vivimus tempore, ufus mercuni vita?,

he-

De Stilrio Tartarifato.

hepatis, vitri pülverifati & reliquorum roultum eviluit,hx namque materia jam folvuntur, ut falinam adqui-raat naturam, quo fa&o longe tutius porriguntur, prec-flantiusqué agunt. Tartarus rere femper menflrui locoadhibetur, & hinc fal enixus Tartarus emeticus ab effe-&u, vel Tartarus (libiatus a compoficione, vulgo audit,ad normam vero aliarum dénominationum, quas quo-tidie ufurpantur, rectius forfan Stibium vel Antimoniumtartarifatum vocatur. Hoc ipiura in fequenribus pro-pius examinare nobis eft propofitum a),

. § n IiMaxime celebrata fi evolvantur Difpenfatoria, £7>-

■ sa falis nominati prosparandt modum magna ftatim fe oculisnofttis fiftit diverfitas. Omnia tamen pmer Holmien-fe, quod falem lixiviofum adrnifcet , cryftallcs five cre-morem cartari menflrui loco, prasfcribunt, refpe&u ve¬ro materias (olvendas inter fe differunt.

Crocum fic dLlum metallorum (eligunt Pharmaco-poea Auguftana renovata £), Ultrajechtina nova c.), Wyr-tembergica d), F.denburgenfis e), Boruffo • Brandeburgi-ca/), Londinenfis 'g), & quas lant reliquce, penultimaautem nominatarum & antepenultima promifcue vitrumannmonii ufurpant, quam bafim dolam Hölmienfis b) 5cRatisbonenfis /), fed una cum anatica hepatis (icoriis nonliberati ) parte, prtefcribit Parifienfis k). Ad proportio¬nern quod attiner,in Ratisbonenfi^ugyftana, Oltrajechti-

A 2 * na,

a) Hndr. a 'Mynficht, Archiater -tro fnTum, & Lemery hepar fubfti.Megapolitanus, in iuo Theiauro f. tuir.Armamentario Medico • Chymico, 6; 1734. fO *758«1631 primus hoc emeticum intro- c) 1749. h) 16$6*duxit, tub nomine Tartari emetici. d) 1750. i) 1727.Crocum metallorum ille adhibuit; e) 17(6. k) 17^8.Zweftr vitrum antimonii cum ni. f) 17 5 g.

4 De Stibiö TartarijaUna, Wyrtembergica, Londinenfi & Brandeburgica, Tar-tari, refpe^tu folvendi, sequaie fumitur pondus, duplumvero poflulant Edinburgenfis &. ParilleaCis. Aqua e jamdilpari additur racione. Una tartari pars duodecim ob-tinet aqua? in Augufhma & Edmburgenfi, fex in Wyr¬tembergica, in ceceris quantum (olutioni fufficit adhi-betur. Ipfa miftura, digeftione unius alterSusve ny£the-meri abioluta, coqpitur donec fartarus bene fuerit folu^tus, ad normara BrandeburgiccC & plurimarum, Parifi-enfis vero duodecim horas, Edinburgenfis decem &Londinenfis dimidiam, expreffis verbis requirunf. Deinpercolatione facta, in Ratibonenfi & Londinenfi cryftalii-fatio prslcribitur, in reiiquis autem evaporaito ad fic-cum. In Holmienfi uncia una vitri antimonii detonatcum duabus nitri crudi drachmis, poftea additur alkalitartari una & aqua? purs? uncia? novem, in olla fcrreacoquitur ad perfeetam ficcitatem, in pulveren) redigiturroafla, cui aqua adfunditur fervida, rnox per chartambibulam transmittenda, omnique humido in vapores re-foluto, refiduum tandem in latere non ufto fortiter ex»üccatur.

Quae breviter jam funt allata Difpenfätoriorum fatisevincunt dirtenium: fi omnia comparare vellemus in Vo¬lumen jufto grandius excrefceret hoicce opufculum.Paucis tarnen eft memoranda aiia methodus, olim proemefi movenda adhibita, in (e quidem perquaracommoda, fi aeque fuiifet fida. Vmura nimirum velincalke vomitorio, e regulo ancimomi, addito ftanno,confefto , per noctem infufum, vei tantum globulos hu-jus metaJli, quos piilulas peipetuas vocabant, eidem im¬mer fos per determinatum horarum numerum, relique-runf. Quid de hifce pocuhs lit fentiendum, qu^ in fe-quentibus defcnbuntur experimeata, docent,

> IV*

De Stibio Torturifats. f

k JV.Recenfkas, aliasque difcrepantias perpendens, non

terte mirabitur tartari ernetici difparem efficaciam.Adcuratius examinand facile patebit debiüores ejus

varietates metallici vix quirique continere tales partes,quales tota maffa centum efficere ponicur, fortiores ve-ro harum viginri feptera & ultra praebere. Qpamob-rem bafim,. menftruum Sc conficiendi methodum idone-as eligere, perquam eft neceflariam, ut hoc medicarnenfemper Sc ubique conftantis indölis 5c virtutis prydarep.oifit Pharmacia.

§. v: gHepar, crocus metaHorum c? vitnlm illjs (unt materia:,

qua? ba/is loco ingrediuncur, primum itaque eft inquirea-dum, annon harum fmgulee, ex iisdemprceparatce for mulis, re ipfaaqunli gaudeantpblogifli quantitate, hac enim vanata,eorurnparcior uberiorve in eadem menftrui portione repericuriolutio, firaulque virtutis emetica? gradus. Hepar, quodmajori n i c i i dofi conficitur, neceftario copiofius amitticinfiammabile principium, quam illud, cui prarparandominus tdbuitur. Etü vero, ( quod etjam plerumque fie-ri (ölet), anatica in hunc fioera ehgatur proportio, arebus tamen circumftantibus pende*, utrum & quantumregulina mutetur tubftantia. Inftiuiitur detonatio autdemicrendo in crucibulum excandelcens, aut etiam inmortario frigido accendendo & defl grando mifturarmIn priori cafu fuiphur celerius deftruicur vel avolat, i-deoque non ootefl non fubtiliffima tu a pinguedine ma¬gis fpoli.iri femi-metallum, quam in pofteriori, ubi nul»la adeft fufio, millus ignis e terne o. e atiönern inten-dens. Hihc etjam heuar fegni-ori illa generatum merho-do rubefcit, dum vehemennoHs proaii&Um nagis fla-veicit. Perficiatur vero femppr in ciucibüloj hea tarnen

non

($■ De Stihio lartorifato.nan poteft, nt i^nis ejusdem gradas quavis vice ha-beatur, &: ne quidem differentiam hadtenus adcurate pos-fumus eruere, unde etiam evenit, ut,, ceteris paribus, exhoc fo'o fundamenco nihilo minus indole differre opor-teant refidua. Huc quoque accedit, quod antimoniumcrudu'm & nirrum nullo modo adeo tsqualiter comrai-lceri poflint, quin hoc loco prius & alio pofierius prae-valear, idque iceratis vicibus ratione infinite V3fiata. Hu-jus diveifitatis naturalis eft effi.cieotia, ut in operatioaeregulus rarifiime--eodem adfefius modo relinquatur.

Singular jam memoratae difcrepantias, qute diffind-le necellärio procreant hepar, indolem fi-mul Croci mc-tailorum commutant, cum hic nihil aliud fit, quam il-lius in aqua indiilolubile reiiduum. Prxterea, lotioneminus adcurate perafia , nova hujus prteparati nafcirurvoriatio, quidquam enim adhuc remanet, quod gravi-tatem augendo acidumque abibrbendo, non tantum vimmenfirui enervat, fed etiam quominys idem pondus ea~dem partium ancimonialium quantitatefemper gaudeat,impedit.

Vitrum antimonii ex hujus femi-metalli calce col-liquata obtinetur, liquidem vero ck regulus, & antimo¬nium crudum, & qu& f'unt reliqua, feorfum, adjuvanteigne, in calcem abeant, qutepro re nata &diverfa mate-rie majorem minoremve phlogifti ja^uram non poteflnon facere, prono, ut ajnnt, alveo hmc fluit, prscpara-tiones, quas ha?c calx ingreditur, a le invicem necefiä¬rio valde differre.

Afl: ponamus antimonium crudum in finem jam pro-poGtum femper adhiberi, quod etiam plerique jubent, nul¬lo tarnen huc usque cognito modo fieri poteft, ut ea-dem ignis efficacia pro lubitu provocetur, hac vero Va¬riante non numquam calx phlogifio ifia privatur, ut dif-

De Stibio Tartavijatd?ficillime • vitrificationem dein fubeat, alia iterum vicetantarr» principii inflammabilis copiam adhuc retinet,ut fufione hepati, quam vitro, flat firnilior. Hifce veroextremis infiniti interjacent gradus differentes. Qu-i heeoomnia rite perpendet, mirari definet, quod vitrum ma¬gis mänusve pelluceat, quod colores' habeat diverfos,cetera.

Ex allatis igitur concludimus, nec hepar, nec cro-cum, nec vitrum fibi flmiiem tartaro emetico prreberebaflm, ideoque eile evitaiida, fl materies magis idoneapöteft repenri.

i vr;Feguhim us prcrftare, quce jam maxime ufu vigenf,

qüispiam forte crederet, fed fl etiam certa pateret via,qua höc femi - metalium , quod ignc eil: ehciendum, e-jusdem femper indolis poiTe: adquiri, & fida flmul com-modaque menfura foppeteret, qua menflrui acor foiven-dique vircüs exploraretur, reftat tarnen indubitatä expe-nentia eruendum, num in flatli regulino vini emeticamliquoribus acidis pofflt impertire,

Ceterorum antimonialium nullum tantam meretur

attentionem, ac pulvis ab Algerotho diclus, qui etiam du-dum praefenci negötio optime inferviturus cenfetur /).Qua? in fequentibus defcribuntur experimenta , ad pro.piorem iilius Cognitionen! coaducent. Interea per fe pa-tet, commixtis tribus an ti möni i crudi Sc quatuor mer-curii fubiimati corroflvi partibus > acidum falls a fubii-mato addito, adjuvante igne Sc adhnitatrs gradu, fepara-ri, PubiTanticeque-femi • metallic® unitüm .eandern in vasrecipiens fecum rapere. Qtiana primiim vero butyrumtranfiens in aquam demittitur, mox hatö toiiitur unio, a-

qua/) A Domino -MacquerS-

g De Stibio Tavtarifato.qua majorem acidi falis portionera arripie & rnetallicumreliktum Tub forma pulveris albi fundura petit, qui olimilnguiaria imraerito obtinuit noraina, nunc vero pulvisAlgerothi plerumque vocatur, in honorera Medici Itali ,

qui hunc fummis extulit laudibus m J.In hac operatione antiraonium, iceratis licet vici-

bus, femper tarnen eodera adoritur modo acidum falis,hinc äqualem quoque amittat oportet maferite phlogi-Tficre quantitalem, quod noflro Icopo adprime convenit;Optime licet fervida aqua abluatur hoc prscipitatornquidquam nihilo minus adhasret acidi, nara fi deftilla«tione torquetur, butyri antimonii exigua portio tränfitin vas recjpiens. Acida vero inquinamenta evitari podunt,Ii alkali vegetabili, in aere liquefa&o, fenfim faturetur,tum enim moleculre albae & maxirae divide fundura pe-tunt, quas lotione alkalino tantura lunt liberandte n )„Hoc quidem priore, quod aqua adquiritur, efl folubi-lius, fed corapletara fnpponit decompofitionem, quastarnen quavis vice vix tequaliter abiolvitur, faltira ne¬gligentia &: fraudi heic locus eil, cum & magis furatuo-lå & moleflior fit methodus.

Praccipitatum aqua obtentum, quamvis minori quan-tifate, perfe&e tarnen folvitur, ideoque preeferendum ex-iftimamus , fiquidem re ipfa variationibus minus effobnoxium , & non n i fi urgente neceffitate fides Labo-rantis tentanda.

Flores argentini melioribus non imraerito adnume-rantur antimonialibus, eorum vero prreparatio etfi diffi-cilior minus tarnen fidam conftituit bafira, quam Pulvis,nuper laudatus,

§. VII.m ) Victor Algeroth, celebrls o-

lim fuit Medicus Veronentis: illeh»e prsecipitntum nomine pulverisangclici infignivit: Pttracdfus rttercu-

rium vltae adpellavir»n) De Lajjone hoe commendat,

quod vix ultra anaticam parternCremoris tartari requitk.

De Stib lo Tartari]ato. 5>

§■ VIIQua mend-riium^ tartarus, ab eo tempore, quo pri-

mum innotuit hoc medicamen, in hunc usque diem ,fem per fe ro & ubique fuit ufitatus ocum autem hicfal non fimpüciter acida polleat natura , led potius, con»fentiente&analyfi & fynthefi chemica, inftar Tartari Tar-tarifati cum determinato exceOu acidi confideretur opor¬tet, in aprico nondum pofitum ed, utrura in hac opera-tione acidum abundans folum agat, an vero cetera fimulpartes ingredientes quidquam efficiant. Varia qus illuftra-tionh ergo iaftituta fuerunt experimenta, jam ideo iuntcommemoranda.

§. VIII.Acido tartari puro p), cujus gravitas fpeciflca ad

aquam deftiilatatn erat uti 1,230 ad 1,000, prima tenta¬mina Iunt fada.A) Reguius, ex formula Londinenfi confedus &

in fubtiliflimum prteterea redadus pulverem, iequen-tibus infervivit experimentis. Hujus una pars inphiala vitrea cum acidi fupra nominati viginti & quin-que coda fuit per 20 minuta, dem percolata & in fri-gido pofita loco; led ulteriore evaporatione opus erat 9qua perada tandem in cruflas & glebas lukatas concre-vit, qua? in igne eundern monftraverunt habitum, acacidum tartari cryftallilatum, fine ullo vifibili antimoniifumo. Ut hoc melius intelligatur, explicandum efl, quo-modo acidum didum in carbone , mediante tubo cternen-tatorio flammas expolitum , fe gerat.

Hujus cryftalli fub lenta evaporatione pofitx0 pel-lucidas tenuesque lamellas referunt, quae irregulärem adfe invicem habent fltum, qui mineralogis noflris cellu-B lofus

•) Pharmncopoea Hobnienfis, prac- Stockh. 1770 methodum , qua acLetinte Zvfifer, alkali adhibet. dum tartari obtinetur purum, def) Dominus Adj, Rezius in Ad. icripfit»

10 De Stibio Tavtnvijeiö.lofus (Suetlce Kiftformig) and it. Quam primum exte¬riör & vaga flamm® pars talern attingit cryftallum mosin roaflam,. aqu® rnftar pellucidam, liquefcit, h®c verofortiore caiore coerulei conicique nuclej cum fonitu fpu-iii a t, & aqua expuifa nigreleit, fumurn (pargit, flamroamconcipit cosruleam, tandenique fufcas & fpoßgiofas re-linquit Icorias, qu® magis magisque ulteriore igne cen¬tral® ultimo prorfus albld® evadunt. Hoc in acidis fa-eile folvitur refiduum, & fuccos vegetabilium cccruleosin virides mutat, more alkaüum, quod etiam de iis va¬let partibus, qu® carbonem non tetigerunt. Hifce pen-fltatis , acidum tartari Semi -metallum in ftatu regu-lino parum adoriri videtur, quod etiam pulvis filtroeolleflus coaftrmat, quippe qui pondere vix fuit dl"minutus.

B) Hepar cum anadea nitri parte confedlum, ea-dem quantstate, eodemque modo examinabatur, Ted perquindeeim ioium minuta eoquebatur. Ce^erum, qu® re-ftabant, Sc refpedtu cryflaliilationis & Habitus in igne,eonveniimt cum eis, au® in pr®cedenti momento funtdeferipta, hac tantum cum diflerentia, quod reliduumin carbone rufo-fufeum fuerit.

C) Croci metaüorum pars una per duas Horas infex partibus aerdi, aqua diluci ob evaporationem, cofl:a& colata, pofl quatuordeeim dies ad fundum vafis mas-fam falinam radiatorn depoluit, qu® ad tubum c®-mentatorium paullum antimonialis fumi efflavit»

D) Vitri antimonii una pars cum viginti & quin-que. partibus acidi per trigintä" minuta coäa, percolatafk dein ulteriore evaporatione dlminuta, ad fuperficienafolutionis in vafeulo, parva pofuit grana cryftallina , o-mne autem reliquum in gelatinam, gummi ceraforunaperftmilem, (etifiin mdurabacur?

De Siibio Drrrtuvifatß. II

In igne prster phrenomena .acidi tarfari non tantunai intenfum antirnonii fumum, fed etiam varia grana me-

tallica exhibuit. Geladna & grana cryflallina fimiliterfe gerunt.

E) Antirnonii diaphoretici una pars cum viginti &quinque partibus acidi per triginta minuta co6ta, deinuti prascedentes folutiones traclata, materiana tandemfalinam albamque dedit, qure flomms expofita, parurnfumi antimonialis ennifit & refiduum fubfulcum reliquit.

F) Materia? perlata? una pars cum triginta partibusacidi per quindecim minuta cofta &c„ cruftam falinamd-edit, qua? in carbone una cum fumo antimoniali cor¬pus porofutn fla-vo fufcum reiinquit^

G) Pulveris Aigerothi una pars cum novem parti¬bus acidi per triginta minuta coäa & percolata fuit,

Ha?c folutio tota quanta in calore digeftionis gelati¬nola evafit, Ted poftea in loco frigido mediante aérenonnihil hume$:ata variis ramis radiisque eleganter fuitdiftin&a. Flamma' expofita hsec gelatina vehementer in-tumefcens fumum fpargebai copiofum, nulla vero gra¬na metallica prodierunt.

Ali a vice pars una ejüsckm pulveris, aqua-prseci-pitnti, coquebatur per integram horam cum quinque a-csdi partibus, qua; fme refiduo foluta fub lenta evapora-tione cryftaiiifationem oflendebat, led irregulärem.

H) Cum in anttcedentibus folutionibus acidum val¬de abuadaret, mukum licet coftione pera&a indiflolu-tum plerumque remaneretj faturado pulvere Aigerothifuit tentafa. In hunc finem una pulveris cum tnbus a-cidi partibus per duas horas coquebatur, quo fa&o ad-huc quidquam in fundo reftabat, nihilo tarnen feciusfolutio & a;.ido gaunebat fapore, & cceruleos vegetabi?lium fuccos rubro inficiebat colore.

ß % Ha:e

12 De Stibio \Tartavifato„H^c experimenta evincunt, acidnm tarfari fblurn

nihil fere in corrodenda fubftantia noftra femi-metallicavalere, dum adhuc phlogifto plene inftruitur, fed pro-ot hoc dirniniMiir, magis quoque foliitioni adaptatur,quod ümites tamen agncfcit, nam etfi antimonium dia-phoreticum procul dubio pauperiusfit vitro, notabileni-Mominus circa horum diflölutionem occurrit difcrimem

§. IX.Tartarum tartarifatum5 qui fal efl neuter, alias ma«

ferias, prasfertim metaiiicas folvendi facultate gaudere,Jion quidem fiatim vero videcur fimile, fequentia ta¬men experimenta probant, quod non fine ratione fue-finc inftituta.

A) Reguli una pars cum o3o partibus ejusdemTartari tartarifati, prius aqua pura foluti, per quadragin-ta minuta coquebatur, & percolata in loco frigido po-nebatur:: congeries plurium cryftallorum ad fundum ci¬to formahatur, quarum fruftulum igni admotum intume-feens nigrefcebat, dein prior cum albo mutabatur co-lo'r, tandemque irra fl a a carbone abforbebatury eodemmodo ac tartarus tartartfatus, ldque fine vifibili veftigioantimonii.

B ) Hepatis una pars cum octo partibus ejusdem tar¬tari tartarifati per triginta minuta fimiiiter tra^ata, eo-dem fe habuit modo, ac in momento A jam dictum efl.

C ) Croci metallorum una pars cum Ocfo falis par¬tibus, per duss horas co£ta, poftmodum figna antimoniiperquam obfeura dedit»

D) Vitri antimonii pars una cum oéto falis parti¬bus per quadraginta & quinque minuta co£ta, evapora»tione perafta, maceriam ex fpiculis falinis compofitamfecernebat,, quae in carbone multum incumuit , copio-

funa?

A? St ib io Tartarifato.

fumque fumum antSmoninlem & plura grana regulinäprabuit.E) Antimonium diaphoreticum eaderrs proportione'experientiae fubjeåum per triginta & quinque minuta,cryftallifatione favStay phcenomena in experimento C obviaortend i t.

F) Pulveris Algerothi una pars cum quinque (alispartibus per viginti minuta coda & colata, dupiicis ge¬neris cryrtallos dedit,. quorum alterum completis con-ftabat tetraedris, qua; ad tubura c^mentatorium multumfumi & numerofa praebuerunt metallrca granar alferumvero falina referebant fpicula, qua; nihil aliud eile vi-,bantur, quam tartarus tartarifatus ,• qui a ceteris aegre (e-paratus nonnunquam vertigia antimonii monftravit.

In alio experimento, una parte pulveris Algerothi,,co&ione lemihoras tres cum femirte tartari tartarifati fa-turats fuerunt, fufca-rufam efficientes folutionem.

Hinc fufficienter pater, Tartarum fartarifatum re Ve¬ra antimonium folvere pofle, etfi fal nominatus conlultoita fuit comparatusj ut alkali prxvalerec, ne acidum ab-undans feduceref„ Prsterea Angularis hujus cum acidofartari in eo elucet convenientia, quod nonnullas, & di-lerte easdem prsrparationes y vel nihil, vel parum velmultum adoriatur utrumque menrtruum*

§• X.Viribus, & acidf tartari , Sc tarfari tartarifati, explora*tis,, de efficacia tartari, his compofiti, quodammodo po-teft judicari, attamen fxpe vacillat ratiocinatio , nondum

Idoneo experimento confirmata.A) Duas Hepatis antimonii partes cum una tartari

cocbe, port primam cryrtallifationem, non nifi infipi-dum gummi falinum prabent.B ? B)

i4 De Stibio Törtarifito.

ß) Croci metallorum una, cum odo tartari parti¬bus coda, in materiam gummofam fusco-flavefcentempoltea conerefit.

C) Vitri una minime tres tartari requirit partes, Clcodura folvetur, & cryftallos dabit.

D) Antimonii diaphoretici, e regulo confedi, trespartes, mediante codione, daubus tartari partibus con-jundjEj nonnullos prima evaporatione dant cryftallos,reliquum vero liquidum gummi conftituit, quod beneexficcatum nullam attrahit humiditatem.

E) Materiarn perlatam vix tartarus adgreditur.F) Pulveris Algerothi, aqua obtenti, decem, adhi-

bita codione, novenodecim tartari poftulant partes. Sicopiofius adfit menftruum, & requifita aqua? quantitasevaporatione aufferatur, fuperfluus concrefcit tartarus,cui magis non adbceret antimonii, quam quod aquamcryftallifationis potuit comitari. Hsc combinatio infraadcnratius' defcribitur.

G ) Duae Florum argentinorum partes cum unatartari coda;, etfi nullum prasbeant gummi, cryftallostarnen procreant, quarum circiter quintam ponderis par-tem antimonium efficit,

H) Bezoardicum minerale non folvitur, facile veroantimonium aqua regis idonea folutum & alkali fixoprtEcipitatum, cryftalios formans q).

In genere, ut antimonialium facilior evadat folntio,partim alcaii fixum, partim borax in auxilium poteft vocan.

Flores argentini cum dimidia alkali mlneraiis partefufi, in maslam aroaufo flavo fimilem, cruftaque viridiobdudam, cocunt. Tres fere hujus partes in pulverernredadee, una tartari lolvuncur & tota maßa fit gum-roola.

Si

r

q) D:nus De Lnjfone in Mem. de timonialium cnm tar taro combina-1' Äc, de Paris 1768 pleras que an- fiones perfcmtatus ert.

De Stibio 7'arfarrftita.Si una tartari cum dimidia klis fedativi parte co-

pulatur, tres hujus combinationis partes unam vitri an-timonii fufcipiunt & gummi formant, quod prudenterexßccatum in pulverem flavelcentem facifcit, qui Scvirtute Sc folubilitate, vulgari tartaro emetico palmampraripere alleritur. Tartarus yero di£to modo armatus,in folvendo regulo, antimonio crudo & floribus argenti-nis magis non valet, quam tartarus lolus,

Borax prius calcinata & cum aequa'i croci metallo-rum portionc liquefa&a, maffam hepatico colore inflru-£tam efficit, cujus quinque, odlo tartari partibus, aquafolutis, admixtae, mox colorem quo gaudet kermes mi-nerale generant, Sc tandem vix duas partes intagas relin«quunt, quae etiam memoratum kermes referunt. Me¬dian te evaporatione lal rubicundus & gummofus ad-quiritur.

Borax tartarifata antimonium crudum adgreditur,falem pellucidum, gummofum ambrte colore confti-tuens, qui unam antimoni odto tartari partibus unitatntenet r).

§• XLAnteced.entia duplicera monftrant viam, qua fidum

emeticum confici poflit antimoniale.Bafi Algerothi inferviat pulvis, cui femper eadem

ineü: pblogiftii quantitas (§. Vi), quod huic fcopo ad«prime convenit (§. V), Sc prämiert im aqua precipitatusdigafur, cum facÜius fibi fsmilis prodear, quam qui me¬dia nte aka'i obtinetur ($. VI). Quod acidi falis quid-quam adhareat, nihil nocet, modo ejus femper adfit as-qi*alis pottio. Menftruum conftituant vel Cremor tar-tari-vel tartarus tarratifatus, prout res ipfa exigit. Hifales, ambo in noftris proftant Pharmacopoliis Sc uter-

quer) Vide traft. D;ni De Lojfoni I. c,

16 De Stihio 7artarifuto,

que cum antimonio medkamen efficers poteft virtutisconftantis, quum autem,& propria indoie, & quantitatematerian, quam fufcipiunt, difFeranf, diverfus quoqueeo-rundem erit effedtus, faltem qua gra dus. Heic loium-modo de praeparationibus, qua? eadem femper vi gau-dere poftunt, agitur, & hic finis utroque memoratorumobtinetur. Praxis vero medica exploret herum ufum,

utrum tanta fit differentia, ur ambobus egeat, an a i-terutrum variata dofi lingulis (ufficiat cafibus. Interea de-fcripno heic adne£titur, quomodo ncrumque debet prae-parar i,

Sillium 7artnrifutum.Uncia? quinque cremoris tartari in pulverem reda-

<fti, & duae cum duobus drachrois pulveris algerothi, a-qua fervida prao pitati , Joti & ficcati, per dimidiam jho«ram in ollafteatitica leniter coquantur cum dimidio aqua?cantharo. Hac perafta, parum remanere fölet pulveris ni-grelcentis. Ob faturationem potius major , quam minoradhibenda eftquantita* materia?antimoniaüs. SoJutioper-colata in vafe aperto (non metallico) ad pelliculam e-vaporet & poftea in calore digeftionis teneatur, ut for¬mentur cryftalii, lenfirp feparanda? & in charta bibulahumeåata exficcandae. Ha? omnino nitida tartarum ad-hibitum pondere arquant. Puriores crufta? falina?, mar-ginibus vafis adfixa?, femunciam circiter effkiunt, quaeaqua frigida bene abluantur & feorfum {erven tur« Li-xivium ultimum rufefcens & craflum abjiciatur.

Stibium 7artaro-7artarifiitum,Tartari tartarifati nncia?novem , pulveris Algerothi,

qualis in pra?cedente adhibetur praeparatione, tres uncia?cumuna drachma,&canthari aquaequarta parte, coquanturin olla fteatitica per dimidiam horam, percolantur, lixiviumfufco rufum ad pelliculam evaporet, deinde digeftioniscalori exponatur, cryftalii pedetentim feparsntur & in char¬

ta

De Stibio 7avtarifato. 17ta bibüla madida ficcentur. Hae colle&tE dimidium tantum

( menftrui pondus adtingunt. Cruftaj falinae, qute lotione pos-funt purificari, decimam partem tartari tartarifati vix fupe-rant, reliquas vero cum lixivio obfcure rufelcente abji-ciantur.

§. XIIStibium tartavijatum, modo nuper defcripto preepa«

rafum, qua figuram, (fi particulis coéuntibus nifum in-ditum fequi licet,) o&aédricum eft, led pyramides paul- , dlum magis elongata?, quam in alumine. Crykalli funtcoloris experres, inftar aquae, vei perfeåe, ver ad par¬tem tantum pellucidae. Antimoniale tertiam ponderispartem conflituit. In aere nec fatifcunt, nec humidumattrahunt: in igne ad tubum c^mentatorium decrepitant,aduruntur, fumum emittunt antimonialem & grana pra>,bent metallica.

Aqua deftillafa in calore medio feu quindecim gra-duum, folvit fui ponderis vel 3^ afies in lothone,line ullo claritatis & coloris detrimento. Solutione tin&u-ra Tornelolis aegre in rubedinem vergit. Alkali tam fi-xum, quam volatile eam praecipitat, five fit caufticum,five acido atmolphaerico, uti vulgaria, conjun&um. Sub-lilis, niveusque qui fecernitur pulvis, vafculis vitreis, inquibus operatio peragitur, pertinacifiime adfigitur.

In lixivio, prima concoåione adquifito (§. XI ), re-fpeftu prascipitantis notabilis oblervatur difcrepantia, fienim omnino fuerit purum (caufiicum), pulvis albidusmaxime divifus & fpongiolus feparatur, qui tandem lub-fidet & immutatus manet, fi vero alkali in finu luo a-cidum fovet atmofphsricum, polt horulas quasdam le-dimentum in radios, e diverfis pun&is, concrelcere inci-pit, figurarum inftar, quibus folem imitantur fculpto-res. Alt, fi folutio, raafiulas halce radiantes condnens,

C tri-

i £ De Stibio TartarifaU♦triginta graduum calori exponatur, inträ quartam horaepartem omnis evanefcit figuratio & non nifi amorphusreftat pulvis.

Quod alkali fixo vulgari praecipitatur, poffc lotionemflammte admotum, antimonium vix prodit, corpus fpotvgiofum albidum relinquit, quod totum quantum acidoTalis communis fufcipitur,aciao vero vitrioli non cantumnon folvitur, Ted etiam ex acidi falis connubio detur-batur,

Mediante alkali volatili vulgari fimile adquiriturprx-eipitatum. Quod autem alkali volatili puro obtineturnullas offert figuras folares, in* igne vix ullurn editfumum, fed in cinereum, fufibile, afi fixum abit vi¬trum. Aqua calcis itidem prxcipitat, mox autem quxfubfidet congrumatio iterum folvitur quaflatione, nifiab initio fufficiens aquae calcis addita fuit copia. Heicquoque figurationes memoratx prodeunf,

Acido vitrioli concentrato ingens ma^erix albidasquäntitas fundum petit, quae agitatione facile denuo e-vanefcit, collefla vero, lota & flammar expofita primofit fufca & in ma/Iulas coit, qux dein in igne fyrnuraantimonialem fpargendo confumuntur.

Colorem hujus lixivii rufo-fkvum ferro efle adfcribbendum, alkali phlogilficato facile evincitur, hoc enirocoeruleum mox generat berolinenfe.

f xnr.Stibium Tartaro-Tartarifatum rarius tetraédricas, ple-

rumque oftaédricas format cryftallos, fi nullum adefl: im-pedimentum. Harum varix pellucent omnis experte*coloris, alix paullum opaca gaudent albedine. Cryftallorum& in aére & in igne idem habitus, ac Stibii Tartarifati,Quintam circiter ponderis partem antimonialeefficit.Aqusi

DcSibio 7Artarijato. ißdeflillata in calore medio folvit ponderis fere ^ö> hocefl feptem afies in lothone, & dein erque clara & colo-re privata , ac antea , manet. Signa acidi abundantlsperquam debilia praebet. Alkalia &acidum vitrioii eademprocreant phamomena, quae in§. praecedente defcripfimus,fed hac tarnen cum differentia,ut paullum parcius & fegniusprodeant, nulkeque oriantur figurae folares.

Solutio primae co&ionis fufco- rufefcit & magis adhuclixivium magiftrale. CaufBe inquirend^ ergo paullum acetideftillati & puri inftillatum fuit, poftea vero unica guttalixivii phlogifticati addita, qua momento coeruleus prodi¬bat color. Sine acido ferrurn heic delitefcit, nam du¬plex requiritur adfinitas, ut alkali decomponatur phlogi-fticatum. Plura fine dubio lixivia ultima, rufa, tena-cia & aegre cryftallos deponentia, ferro dephlogifticatofuas debent qualitates.

Unde in prsefenti cafu adveniat hoc metallum, nondum fatis patet. Cinis clavellatus in vafe quidem fer-reo ad ficcitatem coquitur,fed cremor tartari in ahenispurificatur aeneis. Praeterea alkali tartari albidum cum

pulvere Algerothi in vitro co&um, tin&uramitidem fufco rufefcentem dedit

Medicamenta heroica in manu imperiti funt inflargladii in dextra furiofi.

. ' . , vt

- t ; O 1 g*

• J .r

.

•.

.

-

.

.

. • - . . ' „t_ ii

.

•V-'«" :\ ..' . A>( i i . 'g