d i a l o g u s iii. quarti diei · ris ac liberum ex parte eft, remanet inter resfublunares quore,...

D I A L O G U S III .

Q U A R T I DIEI Colloquium.

AGR. N o n facilè d i x e r i m , an redi tus t uus ad inf l i -tura co l loqu ia , re ip fà t a rd io r extiterir; an verò propter de f ide r ium audiendi medi ta t iones Salviati de tam cu-riofâ m a t e r i a , talis mih i vifus fue r i t . Per ho ram in te -g ram c fenef t rà p r o f p e c l a v i , n u m alieubi c y m b u l a q u a m advehend i tu i c a u f â m i f i , comparea t .

SALV. C r e d o fane, pot ius imag ina t ione t u â , q u a m ta rd i ta te no - mturaper ftrâ t empus r e d d i t u m fuiffe l o n g i u s : q u o d ne p r o d u e a t u r u l t e r i u s , j°cumfarit,

bene f e c e r i m u s , f i f ine in terpof i t i s aliis f e r m o n i b u s , ad rem f ia t im " X ^ t e r r * ' ipfam v e n i a m u s , & o f t e n d a m u s , N a t u r a m permifiiTe ( five in rei mobduau veritate h o c ita fit» five ilia quaf i per j ocum opinat r ie ibus nof t r i s appUudat.

imaginationibus i m p o n e r e v o l u e r i t ) permifiiTe i n q u a m , u t mo tus illi, qu i o m n i aliâ de caufa p o t i u s , q u a m u t maris f luxum r e f i u x u m - m n i -

~ , • -j . r 1 nus,terrsaut

que p r o d u c e r e n t , jam pr idem terrae r u e r u n t a t t r i b u t i , n u n c tarnen mo£,ij tns

mveniantur e x a d è adeò a tque praecisè in i d f e r v i r e , u t aeftüs caufam mutuofefuf.

inde p e t a m u s : & vieiflim e u n d e m fluxum ac r e f i uxum ad conf i rman- fr*S'°con-

dam terrae mobi l i ta tem pra?fto adefle; cu jus mobi l i ta t is indicia d e f u m - fi r m M t-p t a f u e r u n t ha&enus ab apparent i is c x l e f t i b u s , c u m carum r e r u m , E«-e ã l í l

que in te r ra a c c i d u n t , nulla magis ad unam q u a m alteram ftabi l ien- rel7inlßi-~ dam fentent iam f a c i a t , ficuti p ro l ixo examine declara tum e i l , & rentes omnes

oftenfum , o m n i a accidentia terrena , per q u e vu lgò ílabil i tas terrae, *d c o nfi r-& mobilitas Solis F i r m a m e n t i q u e d e f e n d i t u r , eâdem plane ra t ione ZotumZur eodemque m o d o nobis appar i tura efle , fi mob i l em t e r r a m , & ifla quietem ter.

immobilia c o n í l i t u a m u s . Solem e l e m e n t u m aquae, u t p o t e vaíli/fi- excepto m u m , nec conca tena tum a n n e x u m q u e g l o b o t e r r e f l r i , u t o m n e s m a n r " ' ejus caeterae par tes fol idae, i m ò q u o d pro f luida fuâ n a t u r a , fu i ju -ris ac l ibe rum ex parte e f t , r emane t inter r e s f u b l u n a r e s , ex q u o r e -cognofeere p o f f i m u s a l i q u o d vef t ig ium & ind ic ium , q u i d fac ia t terra q u o a d m o t u m aut q u i e t e m . P o í t q u à m ip femet m e c u m i t e rum Wquei terum examinavi e f t e f rus & acc ident ia , par t im à me ip fo v i f a , partim ex aliis c o g n i t a , quae in aquae m o t i b u s o b f e r v a n t ü r ; & prae-

D d d 3 tsrea.

Versão integral disponível em digitalis.uc.pt

593 G. GALIL/EI SyßemaCofmicttm Trima gcm-ralii conclti-fio, nonpoffe fieri flit :um & reflaxum immjbtli

ßante tern.

Cognitio ef-fectif um Je. ducit ad in-•vtsiigntio-nem cauf.%. rum.

terea lectis audit ifqve vanitatibus inf ignibus , quas mult i ad rationem horum accident ium reddendam adduxe run t , n o n leviter alJici rrc fenfi ad admit tendas duas hafce c o n d u f i o n e s , ( f a d i s tarnen pra> fuppof i t ionibus neccfïariis) fi globus terreftris fit immobilis, tunc fiuxum & rcf luxum maris naturaliter fieri non poíTe : & deinde, fi ei-dem globo conferantur motus jam affignati, neceffarium e f f e , ut ma-re fiuxui & refluxui fubjacea t , fecundüm omnia i l i a , quae in ipfo obfe rvan tu r .

SAGR. Propof i t io maximi eft m o m e n t i , tum per f e , tum ctiam eorum ratione quse inde confequuntur ; unde dedara t ionem ejus at-que conf i rmat ionem auribus hòc at tent ior ibus aeeipiam.

SALV. Ciim in q u s f t i o n i b u s natura l ibus , quarum haec, quam prs manibus h a b e m u s , una e f t , cognit io e f f e d u u m n o s d e d u c a t ad in-veft igat ionem & inventionem c a u f a r u m , fine quâ csc is parietem palpantibus non abf imi les , imò iifdem adhuc incertiores fuerimus, u tpo te re iexi tum invenire nefeientes , ciim csc i ad minimum feiant, q u ò pervenire conf t i tue r in t ; ideóque ante res omnes alias necelTaria ef t cognit io e f f e d u u m , q u o r u m caufas inveft igamus : quorum qui-dem e i f e d u u m t u , Sagrede, ine pleniiis ac certiiis peritus eífe po-t e r i s j quippe qui non m o d ò natus l ongôque t empore commoratus es Vene t i i s , ubi fluxus &re f luxus mar in i , p ropter magnitudinem luam , valde notabiles f u n t : verum etiam in Syriam navigaft i , & p r o ingenio tuo excitato atque cur iofo , f ine dub io multas obfer-vat iones inft i tuif t i : ciim contra e g o , qui f u l u m m o d o per a l i q u o d fat breve t empus , obfervare potui id q u o d accidit in hac Adriatici fi-nus extremitate , & i n n o f t r o mari inferiore circa asftuaria Tyrrheni m a r i s , multis in rebus cogar f idere re la t ion ibusa l io rum, quae quia ut p lur imum malè concordan t , & per confequens incer t s f u n t , fpe-culationibus nof t r is confuf ionis plus quam confirmationis prsbere po f fun t . U t u t ex obfervationibus illis, q u s c e r t b nobis comper t s , a tque etiam inter principales f u n t , v ideor mihi pervenire pofie ad invent ionem verarum & primariarum caufarum. N e c enim boc arro-go m i h i ; adducére me poffe omnes rat iones ad rem propriè perti-nentes , & e f fed ibus illis adaequatas, qui mihi antehac inaudit i , & proinde n o n d u m examinati confiderat ique pof lmt occurrere Atque

i d q u o d f u m d i d u r u s , f o l u m m o d o p ropono tanquam clavem , qu* v i s nunquam ab aliis ca lcats por tam aper ia t , fpe certâ fretus_, in-génia meo magis fpecula t iva , progreíTura u l te r ius , & f u p r a primam


D I A L O G U S III. 399.9

har.c meam d e t e í f i o n e m pene t ra tu ra longius . Et quamvis in aliis maribus à nobis remot is invcniri poíf int accidentia M e d i t e r r â n e o r.oítro i n c o g n i t o : n o n tarnen propterea vera eífe def ine t ill3 ra t io & caufa quam p r o d u c a m , d u m m o d o nofiri maris acc ident ibus cora-probetur , i i fque plene fa t i s fac ia t : tandem enim e ju fdem generis t íFeâuum u n i c a m , v e r a m , Sc pr imariam caufam eile opor t e t . R e -feram igitur h i f tor iam e f f e é t u u m : q u o s veros eífe f e i o , c o r u m q u e caufam veram à me creditam af l ignabo . V o s c i t e r i producet is alios infuper efíeótus vobis exp lo ra tos : Sc pof tea e x p e r i e m u r , an a d d u & a à me caufa poíli t illis q u o q u e fatisfacere.

Adf i rmo i t a q u e , t r ese f le p e r í o d o s , quas a q u i marina: f l uxus at-que refluxus o b f e r v a t : prima ac principalis eft ilia magna & not i f f i - riodus. diur.

ma, fcilicet D i u r n a , f e c u n d u m q u a m al iquot h o r a r u m intervallis a q u i in tumefcun t & f u b f i d u n t . H i e autem intervalla f u n t u t p l u - - ^ " ' * ' ^ 0 " rimum in M e d i t e r r â n e o fenarum circiter h o r a r u m , h o c e f t , 6 . h o -ris intumefcit mare 6 aliis fubi id i t . Secunda pe r iodus eft M e n f t r u a & originem à Lunâ t rahere v i d e t u r ; n o n q u o d ilia m o t u s alios in-troducat, fed f o l u m m o d o quia jam d i c l o r u m m a g n i t u d i n e m alterat iniigni different ia , p rou t ea l u m i n e feu plena feu minu ta f u e r i t , Tertia per iodus eft A n n u a , q u i a Sole dependere v ide tu r , alterác-que f o l u m m o d o m o t u s d i u r n o s , q u o s q u o a d magn i tud inem , t e m -poribus Sol f t i t io rum diver fos efficic ab i i s , qu i Hunt in i E q u i n o -ftiis,

Di iputabimus init io de pe r íodo d i u r n a , velut i de p r inc ipa l ! , f u -perquam L u n a & Sol fuas a c t i o n e s , in menf t ru i s & anauis al tera-tionibus, fecundar iò v iden tur exercere, T r e s au tem diveri i ta tcs in Diverfitates his muta t ionibus horariis ob fe rvan tu r : nam in a l iquibus locis a q u i f^ tcc idura intumefcunt & d e t u m e f c u n t a b f q u e m o t u progreíTivo: in aliis f ine elation: Scdeprellione jam verfus O r i e n t e m p r o g r e d i u n t u r , jam ver-sus Occidentem r e c u r r u n t : in aliis & a l t i t u d o , Sc curfus una va-r u n t u r , u t h i e Venet i is acc id i t , ubi a q u i accedendo i n t u m e f c u n t , &exeundo f u b l i d u n t : i dque fac iun t in ext remi ta te long i tud in i s f i-nuum ex tenfo rum eb O c c i d e n t e i n O r i e n t e m , ac t e r m i n a t o r u m t a -libus l i t t o r ibus , per q m fpati i tm p rebe tu r a q u i d i f f u n d e n d i t u m o -[em fuum. Sin cur fus ejus m o n t i b u s aut agger ibus a l t ior ibus in -tercipiatur, ib i f ine m o t u progref f ivo in tumefc i t ac d e t u m e f c i t . D e -inde cu r ran t a tque r ecu r run t a q u i m a r i n e , f ine m u t a t i u u e a k i t u d i -R1S> i ß partibus maris Medicerranti , licut accidic evidential me in

Fretro


422. G. G A L I L E I Syßema Coßnicum F r e t r o Siculo inter Scyl lam & C h a r y b d i n , ub i a i t u s per maris an» guf l ias velociffimi f u n t : fed in maribus apertis m a g i s , ac circa iti-fulas M e d i t e r r a n e i , u t f u n t , Balear ides , C o r f i c a , S a r d i n i a , Hua, Sicilia ver fus A f r i c a p a r t e m , M e l i t a , C r e t a , &c . muta t iones al-t i tudinis m i n i m a f u n t : a l i u s verb fatis n o t a b i l e s , maximè ubi ma-re inter i n fu l a s ; vel inter ipfas ac c o n t i n e n t e m c o a r d a t u r .

J a m hi foli c f f e d u s veri c e r t i q u e , f i nihil al iud a p p a r e r e t , viden-tu r mihi fatis probabi l i te r perfuadere e i , qu icunque volet intra tér-m i n o s phyf icos fe c o n t i n e r e , u t concédât mobi l i ta tem t e r r a . Nam a lveum maris Medi te r rane i i m m o t u m ret inere v e l l e , & concederei u t aqua eo con ten ta f a c i a t q u a f a c i t , i d m e a m , & for tè uniufcuju-f q u e alterius imagina t ionem , qu i ultra cor t icem in hanc fpeculatio-n e m penetrare v o l e t , fupera t .

SIMP. H a c acc iden t i a , Salvia te , n o n hod i e d e m u m orta funt , fed f u n t a n t i q u i f f i m a , & ab infinitis obfervata , mu l t i que ingénia fua eo i m p e n d e r u n t , u t r edde ren t hi h a n c , alii aliam caufam: nec m u l t i s abh inc milliaribus abei l magnus Per ipa te t icus , qui rei caufam a l iquam a d d u c i t , q u a m nuper ex Ar i f to t e l i co q u o d a m t e x t u , ab e jus in te rpre t ibus n o n animadverfo , fu i t expi fca tus ; ex q u o textu co l l ig i t , v e r am caufam h a r u m mot ionuro n o n a l i ò re ferendam elfe, q u a m a d d i v e r f a s mar ium p r o f u n d i t a t e s . N a m aquas p r o f u n d i o r e s

Aeftus mari- C i nqu i t ) . cum & m o l e , & p o n d e r e f u p e r e n t , e x p e l l u n t minus pro-ni caiifi pre f u n d a s ; q u a fedibus fuis e m o t a , de fcendere n i t u n t u r in vicem; ex hicUiirecen. c o n t i n u â c o l l u d a t i o n e f l uxus o r i t u r .

'phi loßp 'ho. Mul t i de inde f u n t e o r u m , qu i reciprocat iones illas L u n a tri-b u u n t , q u a m af f i rmant h u m i d i s co rpor ibus p r a c i p u o j u r e domi-

Ejufilem nari. D e n i q u e . q u i d a m Ant i l l e s t r a d a t u l u m e d i d i t , in q u o f c r i b i t » un fa , a quo. L u n a m pene t r ando C s d u m , ad fe p r o l c d a r e & at tol lere c u m u l u m u 7 r î ' " J h ' a c l u a r u m ' c o n t i n u e earn f e q u a t u r , ita ut mare fem per ilia par-Luax.' t e t umefca t , q u a L u n a m vert icaiem habet . C u m q u e H o r i z o n t e n

f u b e u n t e L u n â , n ih i lominus elatio r e d e a t , ad fa lvandum h u n c er-f e d u m al iud nihi l adferri poife f c r ib i t , nifi q u o d L u n a non in le m o d ò natural i ter hanc facul ta tem t r a d o r i a m re t inea t : verum et iam

Hieronymus eandem in h o c cafu c u m oppof i t o Z o d i a c i g r a d u c o m m u n i c e t . Alu» Birrius, & q u o d fcire te c redo , d i cun t inelfe L u n a facul ta tem calore iuo rem-aiiiPeripate- perato rarefaciendi a q u a m , q u a m r a r e f a d a m alTurgere & e x t o l u . i u \ N o n d e f u i t e t i a m , qu i & c . ratum Luna ' t • i . . . . calor em eau. SAGR, N o l i , q u a l o Simplic i , p lura referre. N o n enim VIOCIUI

4 1 opera;



òperxprer ium eíTe, tempus memorand i s , nedum verba refutandis his talibus impendere. Ce r t è fi cui ha rum aut íimilium ineptiarum , aílenfum praeftiteris, injuriam feceris judicio tuo , q u o d fatis d e f s -catum atque purga tum exper t i fumus .

SALV. E g o v e r ò , Sagredc, qui te fum aliquanto pa t ien t io r , in gratiam Simplici i , íi i s fo r t è rebus àfe expo l i t i s , probabil i tat is ali-quid ineífe cenfere t , impendere vel plurima verba nihil verebor . Sic igitur habeto. Aquae, Simplici, quae fuper f ic iemexter io remha- R e f J e t u t

bent altiorem , difpeilunt inferiores humil iorefque : q u o d non i tem S (/ ,„ ( f í i l J Mc

faciunt p ro fund io re s : &aIt iores d is jedis humil ior ibus , brevi quie- nanas *ftus

fcunt & l ibrantur . O p o r t e t u t credat vefter ille Peripatet icus, om- marin,cau-

nes per e rbem lacus i m m o t o s , omniaque m a r i a , ub i f luxus & re-fluxus infenf ib i l i sef t , habere fuos alveos xqual i f í imos : & eram ego itafimplex, ut hoc perfuaderi mihi f inerem, nifi infulae obf t i t i f fent , j W ^ a w quae fupra aquam extantes, manifef to fun t i nd i c io , f u n d u m xqua- m a r " m i l

bilem non eile.

Anftititi illi potes hoc r eponere , Lunam quo t id ie t o t u m mare Mediterraneum ob i r e : nec tarnen pröpterea extolli aquas , praetet-quam extremitatibus ejus orientalibus , & hic apud nos Venet i is . Hosqu i calore temperato aquam ajunt in tumefeere , jubeas aheno aquâ pleno ignem fubj icere , ac dext ram fuam inj icere , d o n e c a q u a per calorem a d a , vel unicum digi tum extol latur: ac tum extrahant manum , ac de maris t u m e f a d i o n e feribanr. Vel faltem eofdem r o -ga > u t t e d o c e a n t , q u o p a d o Luna certam aqux partem rarcfaciat, & non c i t e r am q u o q u e : verbi caufa , cur iftas tantum quae híc V e -netiis f u n t , n o n a u t e m il las, quae Anconae, vel Neapol i , vel Ge-nüge. CogorafFi rmare , ingenia poética d u o r u m eífe generum ; quae- lngenia fee-dam dextra & ad inveniendas fabulas-apta q u x d a m verò ad creden- j M r u " t

das eafdem difpoíita & accomodata . _ __ g-r.cn.m.

SIMP. N o n exiftimo q u e n q u a m inveni r i , qui f abu l i s , quas p r o talibus habe t , f ídem adjungat . Quoad opiniones de cauífis x f i u s Carini , quarum multae f u n t , cum feiam , unius e f f e d u s u n a m fo -'am eífe caufam primariam & veram , redilTimè intelligo , a cc e r t u s fam: non amplius quàm unicam illarum eífe poffe veram : exteras ®®nes autem feio fabulofas & falfas : ac fo r t è ne vera qu idem inter V c r u m m n l]|as ef t , q u x hucufque produdae f u e r u n t : imó reverá ita eífe credo.,taparam Non enim eft probabi le , V e r u m parum adeò luminis h a b e r e , u t luas habet

è tot Falforum tenebris non elucefcat. Id verò p ro l iber ta te , q u x conccfla nobis invicem e f t , affirmo , in t roducere m o t u m t e r r x , '

E e e e u m q u e


4.oî G. GALILEI Syßewa Cofmïcum e u m q u e facere caufam aeftus marini , t am f a b u l o f u m & abfurdum h u c u f q u e m i h i v i f u m e f i e , u t non temere qu icquam audiverim ab-fu rd ius . N i f i e rgo ra t iones allat® mihi f i i e r i n t , r ebus naturalibus c o n f o r m e s m a g i s , f ine cunóta t ione par t ibus accedam e o r u m quicre-d u n t , h u n e eile e f fec tum f u p e r n a t u r a l e m , & pro inde mi racu lo fum, ac humanis in te l l e i t ibus i m p e r f e r u t a b i l e m ; quales infinit i fun ta l i i , immedia t è ab o m n i p o t e n t e De i m a n u dependentes .

Arißct. mi- SALV. D i f c u r f u s tuus valde prudens e f t , & Ar i f to te l i s quoque raculotnb-Mt < j 0 ß r j n a e con fo rmi s . 111e enim , u t f c i s , in principio Mechanicarum rum lauft'" f u a r u m q u ® f t i o n u m , e a s r e s , quarum cauf® f u n t occu l t® , Miracu-ignorantu". lo a t t r ibu i t . Q u o d au tem vera caufa reciprocat ionis marin® , fit ex

earum n u m e r o , quas perferutar i n e m o p o í f i t , n o n a rb i t rorhabere te ma jus i n d i c i u m , q u à m q u o d v ides , inter omnes illas, quae hu-c u f q u e p ro v e r i s c a u f i s a d d u d ® f u e r u n t , nec unicam e i l e , q u s u l l o a d h i b i t o art if icio , fimili a l iquo e f f e f tu r e p r s f e n t a r i à nob i s & expri-mi p o í f i t : q u a n d o q u i d e m n e c l u m i n e Lun® vel Sol i s , nec calori-bus t empera t i s , nec diverfis p r o f u n d i t a t i b u s , u n q u a m artificiosè per-f icies, ut aqua vafe immob i l i con ten t a cur ra t & r e c u r r a t , exàltetur ac d e p r i m a t u r a l iquo in l o c o , alibi no'n i tem. Sed f i r a f e agitato, f ine ul lo a r t i f i c io , i m o f impliciff imè t ibi r e p r s f e n t a r e pofTum om-nes precise muta t iones i l l as , qu® in aquis marinis ob fe rvan tu r j qua-re tu caufam h a n c a f p e r n a r i voles & ad miraculum recurrere?

SIMP. R e c u r a m ad m i r a c u l u m , nifi tu cauifis aliis, quam motu v a f o r u m in q u i b u s aqu® marin® f u n t , id mih i remover is . Scio enim , h®c v a f a n o n move r i : c u m t o t u s ac integer g lobus t e r r e f t r i s fuâ na tu ra f i t immob i l i s .

SALV. S e d n o n n e c r ed i s , q u o d g lobus terref t r is f u p e r n a t u r a l i t e r , h o c e f t , abfolutâ D e i p o t e n t i â , poífi t f i e r i mobi l i s ?

SIMP. Quisde hoc dubitet.? SALV. E r g o , S impl ic i , q u a n d o q u i d e m , u t marinas aquas reci-

procare fac ias , nece í feef t i n t r o d u c e r e m i r a c u l u m ; pot ius ipfam ter-ram fac iamus miraculosè m o v e r i , cu jus ad m o t u m poftea n a t u r a l i -t e r m o v e a t u r & m a r e : a tque h®c operat io t a n t ò q u o q u e f imp l i c io r e r i t , & ut ita d i c a m , naturalis inter miraculofas , q u a n t o minus ef t diff ic i le , facere ro ta r i g l o b u m , cu jus generis to t alios rotari c e r n i m u s , q u a m f a c e r e , u t aliqua immenfa moles aqu® m o d ò pro-cu r r a t , m o d ò r e c u r r a t , alibi v d o c i u s , alibi t a r d i u s ; i n t u m e f c a t ac d e t u m e f c a t hie m a g i s , ibi m i n u s , alibi nu l lo m o d o , Sc omnes



has diverfitates edat in uno eodemque vafe q u o cont ine tur . Ac-cedit quod h e c , multa forent ac diverfa miraculofa: i f tud ve ro unicum tantüm eft. A d d e q u o d miraculum aquae m o t e , per con« fequentiam fecum trahit a l iud , fcilicet immotam fervare terram ad-verfus infultus aqua:, qui earn m o d o in hanc , m o d o illam partem vacillare c o e u n t , niii miraculofe fuftentetur . u *

SAGR. Q u e f o , Simplici, fufpendamus nonnihil judicium n o -ftrum, nequc novam illam op in ionem, quam Salviatus nobis ex-plieare parat, pro vanä damnemus, nec ftatim in cenfum fabularum anilium referamus;, fimiliter ad miraculum nonnif i tum recur ramus , fi priüs difcurfus intra terminos naturales contentos audiver imus. Quanquam , ut animi fententia loquar , omnia Na tu re ac De i ope-ra , miraculofa mihi videntur.

SALV. Hadem eft & mea fentent ia: & fi quis d ica t , caufam na-turalem fluxus & refiuxus maris eife m o t u m te r re is non propterea ne-gat, hanc operationem eile miraculofam. Jam u t r e d e a m u s a d col-loquii noftr i materiam , aifero , nemini cogni tum fuiffe h a d e n u s , qui f i e r i po f l i t , u t a q u e , f inu Mediterranei nof t r i c o n c l u f e , m o -tiones illas, quas edi v idemus , e d a n t , fi idem finus & alveus eas continens fit immobilis. Prec ipua vero diff icul tas , materiam hanc inextricabilem efficiens, oritur ex r ebus , jam ä me fub jungend i s , quas in finguios dies obfervamus. Igitur h e c no ta to .

Venetiis h i c a g i m u s , ubi jam a q u e deprelfe f u n t , & m a r e q u i e -tum, & aer tranquillus : incipit autem extolli a q u a , & 5. vel 6. 'nam-horarumfpatio , decern & ampliiis palmis increfcit. H e c elatio non r»litertftum

proficifcitur ab aqui priore , quafi ea r a r e f a d a f i t , fed ab aqua re- marinum, eens i f t h u c a d v e d ä : ab aquäe ju fdem generis cum priore , e jufdem falfedinis, ejufdem denfitatis, ejufdem p o n d e r i s : navigia, Simpli- $ >w 'e u r r x ' ci, ifthic innatant eadem ra t ioneu t p r iu s , fic ut nec pilum demer-gantur al t ius: cadus hujus f e c u n d e a q u e nec vel unicum granum plus pendit cado pr ior i s ; & frigus i d e m , nec qu idquam alteratum fetinet: in fumma cernitur ifthic aqua jam m o d o vifibiliter ingrefla per canales & ofti delLio. Jam excogita t u , q u o m o d o & unde ilia hue advenerit. N u m forte voragines hie circa f u n t , & meatus in fiindo maris , pe rquos t e r r a attrahit & refundit aquasre fp i rando in-f iar enormis & i m m e n f e B a l e n e ? Sed f i f ic e f t , qu i f i t e r g o , q u o d non pariter horarum fpatio mare fuftol l i tur A n c o n e , D y r r a c h i i , ^orcyre, ubi exundatio minima e f t , & forfan inobfervabilis? Quis

E e e i m o d u m


}426 G. G A L I L E I Syßerna Cofmicum m o d u m inveniet i n f u n d e n d i novam a q u a m i n vas a l iquod immobi-l e , & faciendi ut f o l u m m o d o in aliquâ determinará parte vafis , non au tem in ce te r i s , e leve tur? Fo r t e d ices , hanc novam aquam ad-venti t iam efTe ab O c e a n o , & i n d e u f q u e à F re to H e r c ú l e o afïufam. Sed h o c , t a n t u m abe f t , ut difficultates ailatas to l l a t , ut etiam prae-bea t m u l t o majores alias. Ac init io o f t ende m i h i , qu i curfus eííe debea t illius aquas , q u e per F r e t u m ingreifa, fenis hor i s ad extre-mas u f q u e Medi te r ran ei maris oras , per d u o r u m t r i umve millium mi l i ia r iorum interval lum e f funda tu r : q u e to t idem horis tantundem fpatii in f u o r e c u r f u c o n f u m a t ? Q u i d f ie t navig i i sper mare fparíis? q u i d iis h o m i n i b u s qui id F re tum accolentes c o n t i n u e fentient ir-rue re p rec ip i t em immenfam a q u e vim , q u e per canaiem non plus 8. milliaribus la tum infufa , 6. hor i s implere debeat fpa t ium IOO. miliiaria l a t u m , & i o o o . miliiaria longum ? q u e t i g r i s , qu i falco, feu c u r f u , feu volatu t an tam veloci ta tem a d e q u a r e p o l f i t , u t úni-ca ho râ p lu fquam 4 0 0 . miliiaria conficiat ? F i u n t , neque hoc ne-g a t u r , a q u a r u m decur i iones per long i tud inem Hercule i Fret i , ve-r u m ita l e n t e , u t navium remis f u p e r e n t u r , q u a n q u a m non f ine iti-n e r i s a l iquo d i fpend io . P re t e r ea fi h e c aqua per F re tum eft ingrefla, f u b n a f c i t u r alia d i f f i cu l tas , q u o m o d o fcilicet a p u d n o s , remoto adeo l o c o , in t a n t u m extolli p o t u e r i t , u t non prius ad f imi lemaut m a j o r e m a l t i tudinem in par t ibus p rop inqu io r ibus extol lere tur? In f u m m â non credo , vel ob f t i na t ionem , vel fubt i l i ta tem cujufquam ingcni i tan tam ei le , q u e diff iculrat ibus hifee fuff ic ientem refpon-fionem o p p o n e r e , Sc p ro inde adver fus illas t e r r e fiabilitatem tucri q u e a t , d u m m o d o fefe intra t é rminos d o c t r i n e p h y f i c e contineat.

SAGR. Q u e dixi f t i h a ä e n u s , o p t i m è cap io , & avidè defidero c o g n o f c e r e , q u o p a f t o mirabilia ilia f ine i m p e d i m e n t o poff in t èmo-t ibus t e r r e jam at t r ibut is p roven i re .

SALV. Si e f f e f tus illi fequi d e b e n t è m o t i b u s i l l is , qui naturaliter zjfe.lus ra- t e r r e c o n v e n i u n t , neceifar ium e f t , u t non m o d ò repugnantiam aut turalcsjy- i r nped imen tum nu l lum inveniant ; v e r u m etiam facile p r o c é d a n t : ^Itß'-llttte n e c p rocédant c u m facil i tate m o d ò ; fed etiam c u m neceifi tate, ita bríccdunt. u t impoif ibi le f i t , illos alia aliquâ ra t ione fuccedere . N a m h e c eft

propr ie tas & condi t io rerum natura l ium & verarum. Stabilita igitur impolf ibi l i ta te r eddend i ra t iones m o t i o n u m in aquis animadverfa-r u m , 2c una de fendend i immobi l i t a t em vafis ; n u n c p o r r ò videa-m u s , an mobi l i tas con t inen t i s poífit p roduce re e f f e f t u m c o n d i t i o -

n a l ®



natum eo m o d o , quem fequi obfervamus. Duo genera mor ionum alicui vafi confcrri poíTunt, per quas aqua r > U Õ g e n t r 4

in eo contenta difcurrendi m o d ò ad hanc , m o d ò ad alteram ex- motionum

tremitatem , ib idémque m o d ò in tumefcend i , m o d ò detumefcendi vaßs conti-

facultatem acquireret. Pr imum genus e i le t , f i ext r imi ta tum nunc n"" ' s effi c e r t

, J - C - r - i - t°ßunt> " t una, mox altera deprimeretur . Sicenim aqua ver íuspar tem inclina- a ( , u a c o n . tam procurrens, per vices m o d ò in illâ, m o d ò in bac elevaretur de- tentaeleve-

primeretúrque. Sed cum haec elevatio depreífióque nihil fit a l i u d , quam receffio vel acceifio ad centrum terra;; ideóque motionis h o c ^ " ' J ' a t ' genus non potef t attribui e jufdem terrae concavi ta t ibus , quae fiint vafa aquam continentia , q u o r u m vaforum par tes , quo tandem cun-q u e m o t u , qui terreftr i g lobo t r i b u i t u r , nec ad ejus centrum p ro -piiisaccedere, nec ab eodem difcedere pof fun t . Al terum genus mo- Comavitatei

tionis e i l , fi vas movcre tur ( a b f q u e illâ inclinatione ) mo tu pro- ter,*nonpof-

greffivo, non u n i f o r m i , fed velocitatem a l te rnante , & jam ceie-riùs, jamtardiùs incedente. Exquâ inasqua l i t a t e fequerc tu r , u t a q u a receäereab

vafe contenta q u i d c m , fed ei non firmiter annexa, ficuti caetcrae ejus iUiuscmro.

partes folidae, fed potius per naturam fuam fluidam quafi feparata Sc libera, nec ad obfequendum omnibus continentis fui muta t ionibus obligata , dum vas re ta rdare tu r , ipfa concepti jam impetus partem retinens, in partem anteriorem p rocur re re t , ubi neceífariò exaltare-tur: & con rrà , fi nova velociras vafi fupe rven i re t , aqua tarditatis f r a -fua» partem re t inens , ideóque al iquantum retrò manens , antequam j^£'ual]fef novum impetum concipia t , concederet in partem ftibfequentem , ß-ere poteft,

üoi nonnihi! exaltaretur. Quos e f ï e d u s apertiùs declarare p o i f u m u s , utaqua vafe

'psique fenfui fub j i ce re , per cxemplum oneraria: navis , ex carum Jif-

genere, qua: con t inue de Li^z.afußna aquam dulcem in u f u m C i - c u r " i t ' vitatis advehentes hue commeant . Fingamus ergo , navem e ju fmo-di> medioeri veloci tate , plácido curfu , a q u â p l è n a m , per Lacunant invehi : fed pofiea feu vado ha?rentem , feu o b j e d o alio quopiam , mpedimento , retardari notabili ter : ubi aqua contenta non fiatim cum ipfâ pjri ter navi perdet conceptum impetum ; fed eo fervato , verfus proram currere perge t , ibique notabiliter exaltabitur ; ad puppim contra deprimetur . Sed fi contrà eidem illi nav i , in me-dio fuo plácido curfu , notabili cum augmento nova velocitas ac-cefTerit; aqua c o n t e n t a , antequam novum habitum i n d u a t , reten-fa lentitudine fuâ retro manebi t , hoc e f t , verfus pupp im, ubi c o n --equenter ex to l le tur , ad proram verò depr imetur , H i c e i fedus in -

E e e 3 dubita^


3éo G. G A L I L E I Syjlema Cofmicum d u b i t a t u s eft c l a rus , a c p o t e f t o m n i b u s h o r i s e x p e r i m e n t o compro-bari . U b i h s c tria praecipuè fpecialia in h o c t e m p o r e p robè notari ve l im. P r i m u m eft , fi facere velis , ut e levetur aqua in alterutrâ vafis e x t r e m i t a t e , n o n opus eífe nova a q u â ; nec r e q u i r i , u t altéra ex t remi ta te r e l idâ decurrat ad al teram. S e c u n d u m eft , aquam in-te rmediam nec exa l t a r i , nec depr imi notabi l i ter , nifi curfus navi-gii fue r i t ve loc i f i imus , & of fenf io , vel al iud i m p e d i m e n t u m navim d e t i n e n s , fit f o r t i f f imum & repen t inum ; q u o cafu poifet vel tota aqua n o n m o d ò p r o c u r r e r e , fed etiam ex major i par te navigio ef-f u n d i : idem et iam face re t , f i , d u m e a lentè p r o c e d i t , ex impro-v i f o v iolent i i f imus impetus illam corr iperet . Sed f i plácido curfui ejus accedat mediocr is al iqua re ta rda t io , vel i nc i t a t i o , partes in-t e r m e d i n ( f icut i dixi) infenfibi l i ter exal tantur ac dep r imun tu r : & r e l i q u s partes m e d i o vic in iores , minus e x a l t a n t u r , a t magis , q u ï f u n t r emot io re s . T e r t i u m ef t , q u o d , f icu t i partes circa medium, ex iguam m u t a t i o n e m in exa l tando d e p r i m e n d ó q u e f u f t i n e n t , refpe-t tu aquae pa r t ium e x t r e m a r u m : ita c o n t r a , m u l t u m e s d e m cur-r u n t recurruntque r e f p e d u ex t r emarum. P o r r ò , vos ô m e i , quod faci t navis r e f p e d u aquae à fe c o n t e n t s , q u ó d q u e facit aqua con-t en ta r e f p e d u navigii con r inen t i s , p r sc i sè i d ip fum eft cum eo, quod facit vas M e d i t e r r a n e u m r e f p e d u aquae ab ipfo c o n t e n t s ; quodque fac iunt a q u s c o n t e n t s r e f p e d u vafis Medi ter ranei ipfas continentis.

Partesgloíi Sequi tur jam ut d e m o n f t r e m u s , q u o m o d ò & quâ ra t ione verum fit , teneftrism q U O d mare M e d i t e r r a n e u m , & omnes alii finus, & in f u m m â omnes c e U r a m u r é ' P a r t e s t e r r £ > m o v e a n t u r m o t u notabi l i ter i n s q u a l i , quantumvis retardantur. nulla m o t i o , q u s regularis & uni formis n o n f i t e idem to t i globo

a t t r ibua tu r .

SIMP. H S C res p r imo in tu i tu m i h i , qu i n e c M a t h e m a t i c u s nec A f t r o n o m u s fum , ingens paradoxon p r s fe ferre v ide tu r : & fi ve-r u m e f t , m o t u to t ius ex i f ten te regular i , m o t u m tarnen par t ium, f u o to t i femper c o n j u n d a r u m , i rregulärem eífe poífe ; p a r a d o x o n h o c de f t rue t il lud a x i o m a , q u o d af f i rmat , eandem ejferationem totim

& partium.

SALV. E g o d e m o n f t r a b o m e u m p a r a d o x o n , a c t i b i , Simplici , re-l inquam partes de fendend i illius a x i o m a t i s , & c u m paradoxo con-cil iandi. Ac mea d e m o n f t r a t i o brevis erit & facillima , d e p e n d e n s à rebus d i u t r a d a t i s in fuper io r ibus col loquiis nof t r i s , ub i nec vel

m i n i m a m , fy l labam in c ra t iam fiuxus & ref iuxus in t roducam. 0 Duos



Duos diximus efle m o t u s , a t t r ibu tes g lobo terreftr i ; quo rum Dtmonfíra-prior eft a n n u u s , c o n f t & u s ab ejus cen t ro per circnmferentiam or- ^««"^ /X ' bis magni . f u b Ec l ip t i câ , fecundiim ordinem fignorum, hoc e f t , ttrrefir,s\ac ab Occidente verfus o r ien tem: alter factus ab eodem g l o b o , rota- celerentwac to circa propr ium centrum viginti qua tuor ho r i s , idque pariter ab r ' t M Í t n t w ' Occidente verfus O r i e n t e m ; quanquam circa Axem al iquanto i n -d ina tum, & non sd iqu i f t an tem Axi converf ionis a n n u s . E x c o m -pofitione harum duarum m o t i o n u m , per fe uni formium , aio m o -tum difformem & insquab i l em partium terras refultare. Q u o d ut facilius intel l igatur , deferiptâ figurarem declarabo. Ac initio cir-ca centrum A. defcribam cir tumferentiam orbis magni B C. in q u o , fumpto q u o c u n q u e pun&o B. circa ipfum tanquam cen t rum de-feribemus hunc minorem circulum D E F G . qu i g lobus intelligatur per totam circumferentiam orbis magni decurrere cent ro f u o B- ab Occafu verfus O r t u m , hoc e f t , à parte B. verfus C. Intel l igamus infuper, g lobum terreftrem revolvi circa propr ium cent rum B. iti-dem ab Occafu verfus O r t u m , hoc eft f ecundum fucceff ionem pun -f t o r u m D E F G . fpatii viginti qua-

tuorhorarum. Sed f \ hie attentè notan- ^ ( f> \ dum e f t , circum-acto circulo circa jT \ jp / proprium cen t rum / N. qnamcunque par- / \ tern e jus , diverfis / \ tempor ibus , con- / \ trariis mot ibus moveri oportere. Id quod manife f tum e f t , f i confi-deremus , q u o d , dum partes circum-ftrentis circa pun -ctum D. moventur verfus finifiram, hoc eft verfus E.

Part es circuit regular it er moti circa proprium centrum, di-verfis tempo-ribus moven-tur motibus con t rar its-

O p p O -


<o8 G. G A L I L E I Syflema Coßntctm oppof i t se , quae f u n t circa p u n c t u m F. acqui rant con t ra r îum mo-t u m verfus d e x t r a m , fcilicet verfus G . u n d e a u a n d o partes D . erunt in F. rootus earum erit cont rar ius e i , q u e m prius t eneban tcum ef-

Mxtit duo. f en t in D . Praeterea e o d e m t e m p o r e , d u m partes H. de fcendun t , ut rummt. ita d i c a m , versus F. partes G. adfcendent verfus D Pofi tà igitur tiium, annm h a c cont rar ie ta te m o t u u m in par t ibus fuperficiei t e r r e f t r i s , dum ilia, ptvducitin- g y r a t u r c i r c a p ropr ium c e n t r u m , n e c e l f e e f t , u t copu la to hoc mo-aquditatem t u d i u r n o cum al tero a n n u o , refu l te t m o t u s aliquis abfolutus pro in motu pur- par t ibus ipl ïus fuperficiei terreftr is , jam fatis acce lera tus , m o s tan-tiumglobi r u n d e m re ta rda tus . I d q u o d man i fe f tum e f t , fi conf ideremus prius

'"'"' par tem circa D. cu jus m o t u s abfo lu tus erit ve loc i f i imus , u tpo te fa -d u s è d u o b u s m o t i b u s in eandem plagam t enden t ibus , hoc eft , ve r fus f inif tram ; q u o r u m prior ef t pars m o t u s annu i omnibus globi par t ibus c o m m u n i s ; alter ef t ipfius p u n d i D. verfus f in i f t ram quo-q u e delati v e r t i g i n e d i u r n â : ita ut in hoc c a f u m o t u s d i u r n u s augeat acce lere tque m o t u m a n n u u m . C u j u s cont ra r ium accidit in parte o p p o f i t â F . quae d u m c o m m u n i m o t u a n n u o de fe r tu r una cum to-ro g l o b o ver fus f inif tram, à conver f ione d iurnâ defer tur etiam ver-fus dextram : ita u t m o t u s d iu rnus annuo mo tu i detrahat : u n d e mo-tus a b f o l u t u s , e x u t r i u f q u e c o m p o f i t i o n e re fu l t ans , fatis tardusef-f ic i tur . P r ï t e r c à circa puncta E. G. m o t u s abfo lu tus f i t quafi aequa-lis fimplici annuo : fiquidem d iu rnus n i h i l , vel perparum ei a d d i t vel d e t r a h i t ; c u m nec ad dext ram , nec finiftram, fed furfum ac d e o r f u m fe ra tu r .

Vot'ufjiTta & C o n c l u d a m u s e r g o , q u e m a d m o d u m ve rum eft ; m o t u m totius primaria g l ° b i , & fingularum ejus par t ium , s q u a b i l e m f o r e & u n i f o r m e m , caufamarint fi illae m o v e r e n t u r un i co m o t u five is fimplex a n n u u s , five folus rcciprocatio- d iu rnus fit: ita q u o q u e neceifarium effe , u t iifdem d u o b u s moti-; " bus pe imix t i s , p ro par t ibus ipfius g lobi re fu l ten t mot iones inxqua-

l e s , jam acceleratae, & jam retardatas , mediant ibus additamentis aut f u b t r a d i o n i b u s conver f ion i s d i u r n s ad c i rcu la t ioncm annuam-U n d e f i verum eft ( f icut eft v e r i i f i m u m , & experientiâ c o m p r o -ba tum ) q u o d accelerat io & re ta rda t io m o t û s vafis , aquam vafe con ten tam currere faciat & recurrere fecundi im l o n g i t u d i n e m , ex-tol l i verb ac depr imi in fuis ex t r emi t a t ibus , qu is concedere dubita-b i t , h u n c e f f e d u m poffe , imo neceff i r io debere , marinis etiam aquis accidere , qua; fuis alveis ac vafis con t i nen tu r , hu ic a l t e r a t i o -ns f u b j e d i s , f i s m a x i m e , quae per long i tud inem e x t e n d u n t u r ab

O c c i d e n t s



Occidente ver fus Orientem, ipfam fcilicetillam p lagam , per q u a m ipfa vafa moventur/ '

C e t e r ù m h e c poti íf ima ef to & primaria c a u f a f i u x u s & ref iuxus , f ine quâ hic e f f e d u s edi min imè poí íer . Sed quia mult ipl icia & va-ria funt accidentia par t icular ia , q u e diverf is locis ac í e m p o r i b u s ob-fervantur , q u e q u e ab aliis diverfis caufis c o n c o m i t a n t i b u s depen- A c c : J t n " ' , rr n • 1 dtverfa rM-

dere n e c e f l e e l t , q u a n q u a m o m n e s cum primaria connex ionem ha- rt71& rer,p r e . b e r e d e b e n t ; i d e ó q u e pre t ium ef t o p e r e , u t p r o p o n a m u s &r exa- catimís.

minemus accidentia d i v e r f a , q u e d ive r fo rum i f t o r u m e f rec tuum eífe c a u f e quean t .

I l lo rum accident ium p r i m u m ef t , q u o d , q u o t i e f c u n q u e aqua , Aceidempri-notabiii al iquâ re t a rda t ione vel acceleratione m o t ú s vaíis fui con t i - ^next'rem"'1

nentis i m p u l f a , nanci fc i tur impc- tumin h a n c v e l i l l a m ext remita tem täte ahqua

excurrendi , & i n unâ i n t u m e f c e n d i , in altera f ub f idend i ; non ta- élevât*,ul-

raen in h o c ftatu p e r m a n e b i t , etfi ceffante primaria cauíà : fed vi "-ofirecifit proprii ponderis , & natural is incl inat ionis ad H o r i z o n t a l e m fui com-planationem ac l i b r a m e n t u m , u l t r ò cum veloci ta te r e t r o c e d e t , Sc t a n q u a m gravis ac fluida, n o n m o d o m o v e b i t u r verfus yEqui l i -b r i u m - , fed illud etiam , a&a p ropr io i n f t i n â u , t r a n f m i t t e t , ef te-rendo f e fe in i l la jpar te . quâ prius e r a t depreff ior : ac ne h ic q u i -dem acqu ie fce t , fed de n o v o r e g r e f l a , f e p i u s iteratis reciprocat io-n i b u s d i f c u r f i o n u m o f t e n d e t , nol le fe à c o n c e p t â m o t û s veloci ta te ad ejus p r iva t ionem & ad ftatum qu i e t i s i t a f u b i t ò red ig i ; fed fuc -ceûSvè, paulat im d e f i c i e n d o , l e n t ô q u e g r a d u reduc i : eodem pla-né m o d o , f icuti v idemus , a l iquod p o n d u s c h o r d â f u f p c n f u m , Poftquam à f u o ftatu quietis , h o c e f t , à pe rpend icu lo d i m o t u m c f t ) pe r f e ip fum ad idem r e d u c i , Sc quieri fefe t r ade re , n o n prius 'amen , q u a m f ep iu s h inc inde a l te rno cu r fu r e c u r s ù q u e p e r p e n -diculum t ranfmifer i t .

Secundum îcc idens n o t a n d u m h o c e f t , q u o d m o d o dec la ra te Jnvaßsbre. feci^rocationes fiunt Sc r e p e t u n t u r m a j o r e minor ive f r e q u e n t i â , viontuirea. bocc-ft , breviori lon«iorive t e m p o r e , pro d iverf i ta te Iono i tud inum t:oca*">nei

« , - r P • r • • 1 • JuntjreqiiCV'

vaiorum aquas con t inen t ium ; ita ut fpatns b r ev io rmus reciproca- t l ù r e i , tiones f int f r e q u e n t i o r e s , Sc in l ong io r ibus rariores. Q u o d i p f u m e x a f t è q u o q u e ce rn i tu r i n eodem exemplo p e n d u l o r u m c o r p o r u m , quae fi chordis long io r ibus appcndan tu r , rec iproca t iones m i n u s f r e -quentes e d u n t , q u i m e a , q u e brevior ibus .

A t q u e h o c l o c o p ro t e r t io no tab i i i f c iendum e f t , q u o d n o n m o -F f f d ò


432. G. GALILEI Syßema Coßnicum dô m a j o r vel m i n o r l o n g i t u d o vafis c a u f a f i t , cu r aqua f u b diver-fis t e m p o r i b u s rec ip roca t iones fuas faciat : ver i im etiam quod ma-jo r mino rve p r o f u n d i t a s id ip fum ope re tu r . Et accidit u t ex aquis q u e c o n t i n e n t u r alveis e q u a l i s l o n g i t u d i n i s , fed inequal is profun-ditatis , ilia, q u e p r o f u n d i o r f u e r i t , v ibra t iones fuas f u b brevioribus t e m p o r i b u s ab lo lva t : q u e v e r o minus p r o f u n d e reciprocationes q u o q u e minus f i n t , f r e q u e n t e s .

Annexai- Q u a r t o n o t a n d i ven iun t ac di l igenter ob fe rvand i d u o effeciusi 'dïtmmaurin I 1 1 0 5 a 1 u : 1 1 'krat ionibus e d i t , u n u s , q u o d exaltatur at-

extremitnti- q u e depr imi tu r a l ternat im versus hanc & illam ex t remi ta tem : al-busvafis: in ter» q u o d m o v e t u r , & d i f c u r r i t , ut i t a d i c a m , hor izonta l i t e r an-medus vero t r o r f u m & re t ro r sum : qui d u o différentes m o t u s d i f ferenter etiam parti usch - j j y e r ^ s a q u e p a r t i b u s i n f u n t . N a m partes ejus e x t r e m e f u n t e e ,

q u e m a x i m e f u f t o l l u n t u r ac d e p r i m u n t u r : i n t e r m e d i e abfolutè nec f u r f u m nec d e o r f u m m o v e n t u r » c e t e r a r u m grada t im i l l e , q u e funt extremis v i c in io r e s , exa l tan tur d e p r i m u n t u r q u e p r o p o r t i o n a l e r m a g i s , q u a m remot io res : fed è c o n t r à , m o t u al tero progrelf ivo a n t r o r f u m & r e t r o r f u m , fatis m o v e n t u r in r ed i t uque partes media;, c u j u s mo t ion i s nihil a c q u i r u n t a q u e in ul t imis ext remita t ibus in-v e n t e , nifi i n t e r i n t u m e f c e n d u m fuperaverint aggeres , & e x t r a p r i -m u m f u u m a l v e u m a tque recep tacu lum exundaver in t : ub i vero ag-g e r u m i m p e d i m e n t u m ipfas c o ë r c u e r i t , i n tumefcun t f o l u m m o d o ac d e t u m e f c u n t : nec propterea i n t e r m e d i e a q u e procur rere & re-cur re re d e f i n u n t ; id q u o d propor t iona l i t e r a ! ie q u o q u e partes fa-c i u n r , c u r r e n d o magis m i n u f v e p rou t à m e d i o r e m o t i o r e s , aut ei-d e m viciniores fue r in t .

Atc'idtmmo- Q u i n t u m part iculare accidens t a n t ô c o n f i d e r a n d u m eft attendus» tionumterr*, q U a n t o magis impolf ib i le nob is e f t , e f f e d u m ejus experimento ali-fr/txm""-

c l u o & P r a x ' t e p r s f e n t a r e . I d vero fic habet . In vafis à nobis prtfentatu arte f a b r e f a f t i s , c u j u f m o d i f u n t navigia fupradicta a q i n m vehentia, >mpojpbde. magi fve velociter i m p u l f i s , accelerat io & re tardat io eodem femper

m o d o part ic ipatur à t o t o v a f e , & una qual ibet ejus par te : ita u t , f i navis curfus i n h i b e a t u r , n o n magis r e t a rde tu r pars precedens q u a m f u b f e q u e n s , fed omnes e q u a l i t e r de eâdem re ta rda t ione par-t ic ipent . A t q u e idem accidit i n acce le ra t ione , h o c e f t , f i q u o ma-jore i n f t i n i t u navis p rope l la tu r v e l o c i u s , eodem m o d o prora , q u o pupp i sacce le ra tu r . Sed in vafis immenf i s , e j u fmod i fun t alvei ma-ris l o n g i i f i m i , q u a m v i i ipfi q u o q u e ni l finE a l i u d , q u a m cavitates

qus-


B

D I A L O G U S III. qusedam in foliditate terreftris globi faftae ; mirabiliter tamen eve-ni t , ut i l lorum extrema non u n a , & aequaliter, & i ifdem tempo-*is moment is augeant minuan tque motus fuos : fed accidit , ut , cum cxtremitatum u n a , vi compofi t ionis duo rum m o t u u m , d i u r -n i & a n n u i , velocitatem fuam valde retardatam fen t i t , extremitas altera velociffimo adhuc motu provehatur . Id q u o d facilioris intel-ligentiae gratiâ declarabimus repetita figura fuper iore in qua fi in-telligamus t ra&um quendam maris ad quadrantem ufque e x t e n d i , cujufmodi eft arcus B C. cucn partes B. ficuti fuprà declara tum eft , m o t u velociifimo ferantur propter uni t ionem duorum m o t u u m diumi & annui verfus eandem p lagam, fed pars C. t um temporis deprehendatur in m o t u r e t a r d a t o , quippe qui privatus f i t progref-f ionedependenteà m o t u d i u r n o ; f i , inquam , intell igamus f inura maris tarn l o n g u m , quam eft arcus B C . jam videmus q u o m o d o e x -tremitates ejus eodem tempore magna cum inaequalitate movean tu r .

Et f u m m è difcreparent inter fe velocitates alicujus t r a g u s mar is , qui femicirculum «quare t , eundem-que firum teneret cum arcu B C D . Nam extremitas una B. motum velocif-fimum, altera ve rb D. tardifl imum, & partes mediae circa C. mediocrem o b -tinerent. E t p rou t traftus maris brevi-oresfuer in t , minus quoque de mirabili illo accidente parti-cipabunt, ut partes juas, aliquibus diei horis volocitate tar-ditateque m o t û s , oiverfimodè affe-f t a s h a b e a n t . S i e r -ß e u t i n pr imo ca-i« per experientiam


d i a l o g u s iii. quarti diei · ris ac liberum ex parte eft, remanet inter resfublunares quore,...

Documents