Cdo museoContosRelatos do Museo Provincial de Lugo

Cdo museoContosAutoresXabier P. DoCampo

Agustín Fernández Paz

Paco Martín

Xosé Miranda

IlustraciónsXoán M. Balboa

Alejandro Carro

Macía

Paco Pestana

Edición a cargo de Antonio Reigosa

3ª edición: decembro, 2010

© dos textos:Xabier P. DoCampoAgustín Fernández PazPaco MartínXosé Miranda

© das ilustracións:Xoán M. BalboaAlejandro Carro MacíaPaco Pestana

© Edita:Servizo de Publicacións. Deputación de LugoMuseo Provincial de LugoSan Marcos, 8. 27001 Lugo

Deseño e maquetación: ta ta ta Impresión: Grafic-LugoDepósito legal: LU-xxxxxx

Edición non venal

Reservados todos os dereitos. O contido desta obra estáprotexido pola Lei, que prohíbe a reprodución, plaxio, dis-tribución ou comunicacion pública, en todo ou en parte,dunha obra literaria, artística ou científica, ou a súa trans-formación, interpretación ou execución artística fixada encalquera tipo de soporte ou comunicada a través de cal-quera medio, sen a preceptiva autorización.

PPresentación

Presentamos esta nova edición de Contos do museotras unha longa e exitosa andaina desta publicaciónque se propón achegar aos lectores máis novos a litera-tura inspirada nalgúns dos contidos que lles pode ofre-cer o Museo Provincial de Lugo.

Así foi concibida a actividade denominada Rutasliterarias polo museo cando aló polo ano 2003comezou a aparecer no programa de actividadeseducativas que se ofertan aos centros escolaresde toda Galiza. Tanto a proposta educativa comoos relatos inseridos neste libro resultaron dogusto tanto do profesorado como do alumnado,e desde entón, curso tras curso, foise renovandoesa confianza e interese na proposta.

Aquela iniciativa, agora experimentada conóptimos resultados, anímanos a seguir traba-llando, propoñendo ideas e recursos para que anosa literatura sexa coñecida polas novas xera-cións, e para que os museos atendan a principalfunción que a sociedade lles encomenda, quenon é outra que a de atraer a curiosidade dosconcidadáns polo coñecemento e goce do nosopatrimonio histórico e cultural.

Contos do museo é un libro de relatos inspiradosno museo e nos seus contidos e, ao tempo, unhaproposta didáctica e unha guía literaria para via-

Fxar polas rutas do museo cun aquel de aventura;un libro para ler e para facer sentir, a través doalento dos seus autores, emocións e sensaciónsdiferentes naqueles capaces de reparar no apor-te da imaxinación.

A Área de Cultura da Deputación de Lugo e oMuseo Provincial, conscientes da importanciade sensibilizar ás novas xeracións e aos educa-dores cara ó uso dos museos como centros com-plementarios da súa formación, tentan poñer osmedios que o posibiliten.

Mais, seguramente, nada conseguiríamos se noncontásemos coa inestimable axuda das persoasidóneas, as que nos agasallan coa súa capacidadecreativa para que este proxecto sexa posible.Agradecemos aos escritores Xabier Docampo,Agustín Fernández Paz, Paco Martín e XoséMiranda, así como aos ilustradores Xoán M. Bal-boa, Alejandro Carro, Macía e Paco Pestana oesforzo e o excelente resultado das súas creacións.

Antón Bao Abell eiraVICEPRESIDENTE DA DEPUTACIÓN DE LUGO

EA Área de Cultura da Deputación de Lugo,

consciente de que un museo é un proxecto en per-manente construción, procura os medios huma-nos e materiais para que o Museo Provincial, unhainstitución de longa andaina, dea a coñecer osseus contidos, da maneira máis eficaz posible. Eseé o traballo encomendado aos distintos departa-mentos e, sobre todo, ao Departamento deDidáctica que debe atopar os camiños, as mello-res solucións para que público e museo se atopenna encrucillada do coñecemento e do saber.

Pois ben, esta actividade denominada Rutas lite-rarias polo museo foi un deses acertos do que nossentimos moi orgullosos nesta casa. Desde o ano2003 a gran demanda que curso a curso xera xademostrou que se pode aprender dunha maneiralúdica, que poden interactuar as diferentes disci-plinas creativas, e que ao final, á hora de avaliaros resultados o que máis importa aos adolescen-tes que realizan esta actividade é, precisamente,esa posibilidade de “ver o museo” desde outrospuntos de vista, sen discursos monotemáticos.Gustan desta maneira de dialogar co museo, cospersonaxes dos relatos, coas pezas expostas econclúen que así si, que lles gustan os museos

Tódalas ideas e propostas didácticas encamiñadasa conseguir este obxectivo deben tomar en consi-deración artes e técnicas que estimulen a creativi-dade. O máximo esforzo, como é obrigado, vaidirixido ós potenciais visitantes máis novos, aaqueles que, estando en período de formación,teñen á espreita a curiosidade por todo o que osrodea. E pareceunos, xa que o museo é a casa dasmusas que inspiran a inventiva, que a literaturaexpresamente pensada para eles, asinada porexpertos recreadores do imaxinario, ben poderíaser a arte capaz de transladar ficcións localizadasno museo ó debezo de fantasías dos bos lectores.

Xabier P. Docampo, Agustín Fernández Paz,Paco Martín, Xosé Miranda, Xoán M. Balboa,Alejandro Carro, Macía e Paco Pestana, fixéron-nos un agasallo impagable, o seu talento creati-vo; eles fixeron posible que Contos do museochegase a ser realidade e que agora ti, lector, poi-das gozar destes catro relatos e das ilustraciónsque os complementan. Os case 17000 alumnos ealumnas de ESO que participaron nesta activi-dade, procedentes de moi diferentes e distantescentros de todo o país, avalan o antedito.

Aurelia Balseiro GarcíaDIRECTORA DO MUSEO PROVINCIAL DE LUGO

RO Departamento de Didáctica do Museo

provincial del Lugo quere saudar aos autoresdeste libro e agradecerlles a súa imprescindiblecontribución para estimular de vez o interesepola lectura e polo coñecemento dos fondos domuseo. Con este propósito, no programa dovindeiro curso escolar ofertaremos aos docen-tes de Ensino Secundario unha actividadedidáctica denominada “Rutas literarias polomuseo” coa que, baseandose nos contidos decada un dos contos e das ilustracións destelibro, trataremos que os alumnos e alumnas queparticipen desfruten dunha inesquecible expe-riencia. Cada unha das catro rutas literarias pre-vistas tomará como guieiro cadanseu relato.

A Ruta do fantasma terá como referente oconto Visita nocturna de Xabier P. DoCampo,quen nos ofrece, coa mestría acostumada nesteautor, un sucedido sobre espíritos de apareci-dos. Imaxinade que visitades o museo de noite,sen máis luz que a da vosa lanterna e atopa-des....; en fin, dá arrepío só pensalo. As fermo-sas ilustracións de Paco Pestana evocan asombra das figuras que debuxa o medo.

A Ruta do paxaro inspírase no relato de PacoMartín, Un paxaro posible; unha historia que

Rutas literariaspolo museo

RRutas literariaspolo museo

esperta a tenrura e que nos ensina que a fantasíaé unha ferramenta útil e necesaria para vivir. Aopaxaro marabilloso de Paco Martín faille unretrato tan acabado o ilustrador Xoán M. Balboaque mesmo semella esconder o alento da vida.

A Ruta do trasno viaxa tras a estela dun destesenredantes que o escritor Xosé Miranda desen-mascara en Un trasno do museo no Tour de Francia.Unha historia documentada e rigorosa queresolve certos misterios sobre a causa dos com-portamentos dalgúns corredores na gran carrei-ra ciclista. As ilustracións de Alejandro Carrolévannos da man polas peripecias destes demi-ños argalleiros.

A Ruta da serpe ten como guía o conto A serpede pedra de Agustín Fernández Paz; un relatoadobado con misterio e medo, desenvolto coaelegancia de estilo dun mestre no oficio daescritura. Os debuxos de Macía teñen o méritode transparentar a complicada psicoloxía doprotagonista da historia.

Agardamos que tanto o libro que agora vosofrecemos coma as actividades didácticas quedel se derivan sexan do voso interese.

Departamento de Didáctica

Visita nocturnaAutor:

Xabier P. DoCampoIlustracións:Paco Pestana

A Aquela postura non era moi cómoda. Pode-ría sentar, pero tiña medo de facer algún ruídoao tocar contra os taboleiros, sabía que nonhabían ser de madeira, senón dalgún materialdeses máis lixeiros que, se lles tocase, faríanruído, iso se non se desprazaba do sitio a estru-tura enteira e alguén podería ver como se movíao caixón. Comezaban a lle aformigar as pernas.

Aínda que non sentise ningún son proceden-te do exterior, non podía moverse, porque noedificio aínda podía quedar moita xente. Os quese atrasaban nalgunha sala cando chegaba ahora de cerrar; o persoal que seguía a traballarata máis tarde; os que revisaban que non ficaseninguén estraño dentro; a xente que viña lim-par... Tería que continuar alí polo menos ata asdoce da noite e eran pouco máis das oito emedia. Tres horas e media era moito tempopara estar metida dentro dun caixón sen semover, pero non había que facerlle.

Dedicouse a ollar a pouca luz que entrabapor embaixo e polas xuntas do caixón, sen coniso calmar o seu nerviosismo, aquela angustiaque se estaba a apoderar dela segundo ía pasan-do o tempo.

Principiaba a sentir dor nas coxas e pequenas

19

Comezou a acorexar. Arfaba. Alasaba... Alínon había aire abondo coma para que unha per-soa permanecese moito tempo, pensaba. Nonhabía tempo que perder. Saír. Saír aínda que adescubrisen e se armase un lío de mil demos. Ouiso ou afogar alí dentro. De todos os xeitos fixoesforzos por se tranquilizar, non debía precipi-tarse e pensar. Pero non era quen de tal cousa.Os nervios traballábanlle coma a factoría dunhapelícula de debuxos animados... Saír. Saír. Saír...

Puxo as mans na parte alta do caixón, unsquince centímetros por enriba da súa cabeza, efixo forza. Erguelo era máis difícil do que pen-saba; cando se meteu nel erguérano Herminio eEladio. Volveu empurrar e o moble comezou ase arredar do chan por detrás. Sentiu na partebaixa das costas, alí onde a fin da camiseta e ocomezo do pantalón deixaban o pelello espido,unha ventoadiña de aire frío. ¡Aire! ¡Estáentrando aire! ¡Xa podería respirar! Aguantouun pouco e volveu deixar caer o caixón. Estabamáis tranquila. Acendeu a luciña que alumaba aesfera do reloxo. Eran as nove e vinte, ¡faltabanaínda case tres horas! Pois habería que aguantar.Decidira que non sairía ata as doce, e así debíaser. Agora que xa sabía como rexenerar o aire

21

1Contos do Museo

cambras no papo das pernas. Xa non lle quedabamáis remedio que intentar poñerse doutro xeito.Se o facía con moitísimo coidado, atendendo bena cada movemento, seguro que o lograba.

Apoiou as mans no chan e foi deixando esva-rar o corpo ata dar co cu embaixo. Sentiu ungrande alivio ao poder afrouxar a tensión daspernas. Xa estaba máis cómoda. Acabou porencoller as pernas e abrazou os xeonllos.

O problema agora era que non podía pensarnoutra cousa que non fose no moito tempo quehabía permanecer dentro do caixón.

De aí pasou a lle dar voltas na cabeza a ideade que podía esgotarse o osíxeno dentro do cai-xón e entón afogaría. ¿Cómo era aquilo...? Aorespirar entra aire nos pulmóns. Unha vez alí, oosíxeno pasa ao sangue, e ao expirar (¿expirarnon significa tamén morrer?) expulsamos dióxi-do de carbono... “Respirar dióxido de carbonopode causarnos a morte”, lembrou ter escoitadona clase, ou lido nalgures... E aquí dentro levoxa moito tempo respirando seguido, pensaba, oque quere dicir consumindo o osíxeno quehabía cando entrei..., pero ademais, durantetodo este tempo estiven a encher o espazo docaixón de ceodous...

— Hoxe aínda é luns. Temos case dúas sema-nas por diante –dixo Alberte que chegara unpouco antes con Herminio e Eladio e foran sen-tar onda elas.

Tratábase dun traballo que lles mandaranfacer sobre do Museo Provincial de Lugo. Pode-rían facelo na forma que quixeran e tratando otema desde o punto de vista que lles dese agana. O cal os tiña máis despistados.

— Eu nin sequera teño pensado de qué voufacer o traballo nin cómo –falou Eladio–. Nonteño nin idea.

— ¿E como a vas ter se nunca entraches nel?– dixo Inés.

— ¿E logo ti si? –preguntoulle Laura.

— Pois, xa ves, si. De nena levoume meu paitres ou catro veces. Despois aínda volvín outrasdúas en primaria. Unha delas a un taller de cre-ación e paseino moi ben.

— De pequeno tamén me levou a min omeu –falou Eladio–. E por certo que me con-taba unha historia terrorífica sobre do edifi-cio. Aínda que non creo que fose certa,porque para o meu pai non hai casa en Lugo,grande ou pequena, da que non che conte

23

1Visita nocturna

no interior do habitáculo, non había necesidadede se precipitar. Volveu erguer o caixón, destavez pola parte que estaba diante dela, púxolleun pé de través e procurou na súa mochila.Como o espazo non era moito, levoulle un boanaco atopar o seu foco, que colocou no lugaronde tiña o pé. Alí quedaba agora unha físgoapola que entraba o aire arreo, pero non luz, por-que xa apagaran fóra.

Desaparecida a angustia respiratoria, volveusentar. Só había que agardar. Nada máis queagardar. Unha boa maneira de facelo sería dur-mir as oito horas de cada noite parecen unminuto cando chega a hora de se erguer. Peronon tiña sono. Mellor, pensou, iso quería dicirque non estaba a respirar ceodous, que din quedá sono. De todos os xeitos había facer todo oposible porque lle viñese. Tratou de pensar nal-gunha cousa que a entretivese.

¿Como comezara todo aquilo? Estaba, habíauns días, cunha amiga no café A Oficina e a con-versa veu dar no museo, do que estaban a ver afachada mesmo enfronte.

— Agora que o vexo –dixo Laura–, ¿lembrasque a semana que vén hai que entregar o traba-llo do museo?

unha historia de medo. Onde non houbo uncrime, hai un fantasma; a que non foi algúndía unha cova de ladróns, ha habitar nela unhaalma en pena, precisamente como me contabado museo. Pero meu pai é moi fantasioso.Nunca sabes se o que che conta é verdade ouo está inventando. Iso si, di que non son con-tos, que son sucedidos, así que non se cheocorra poñelos en dúbida.

— ¿E que historia che contou do museo?–preguntou Inés moi interesada.

— Dun aparecido. Dun home que se aparecepolas noites, non lembro ben.

— ¡Fai memoria, carai! Que a min interésamemoito, que ao mellor fago o traballo diso.

— Non me acordo, Inés, non me acordo. Eraalgo que lle contou un que viviu moitos anos noedificio. Que polas noites andaba alguén naprocura de non sei qué... Pero non se che oco-rra poñer no traballo que cho contei eu, nin queapareza meu pai para nada, ¿estamos?

— Estamos –dixo Inés pouco satisfeita daescasa información que lle daba o seu amigo. Osoutros ficaran calados e ollaban a Inés, que per-manecía ensimesmada.

sentiu un ruído coma se alguén rozase algo porenriba do caixón. Ficou paralizada. O ruído nonse repetiu ata que volveu empurrar. Pero destavez non lle deu tempo a pensar qué sería, porqueao rozamento seguiu un peto contra o chan.

¡As esculturas!, pensou. O agochadoiro queencontraran despois de moitas visitas, fora nasala de exposicións que hai por tras da bibliote-ca. Alí había una exposición de minimalistaslugueses. Elixiran un caixón que tiña as dimen-sións suficientes coma para que ela collese den-tro, e no que había dúas obras feitas con tixolosde obra e cabos eléctricos, que acababan decaer no chan.

Cando estivo fóra volveu erguer o caixónpara recuperar a súa mochila. Á luz do seu focoapañou as esculturas e recompúxoas o mellorque puido, tendo en conta que non lembrababen cómo estaban.

Despois apagou o foco e botou a andar, asluces de emerxencia, que estaban prendidas,alumaban dabondo coma para se guiar. Pasoupor diante das oficinas, que tiñan as portaspechadas con chave. Nin pola cabeza se llepasou intentar abrilas, a condición que se puxe-ra a si mesma era a de respectar escrupulosa-

27

1Contos do Museo

— Se me axudades vou ir pola noite aomuseo a ver o aparecido.

Cando escoitaron aquilo o máis suave que lledixeron foi “ti estás tola”, pero de alí a un poucoestaban a acordar con ela todos os detalles paraque puidese facer o que se propuxera: as vecesque cada un tería que ir ao museo; qué cousasdebería observar e qué datos tiña que averiguar;escoller a noite máis adecuada; encubrila diantede seus pais para que pensaran que pasaba a noitena casa de Laura... En fin, todo canto fixo fallapara chegar a que agora estivese dentro daquelcaixón agardando que chegasen as doce da noite.

Non conseguira adormecer. Volveu premerno botón que alumaba a esfera do reloxo. Eranas once. Xa pouco faltaba. Non se sentía ningúnruído de fóra, e dentro só o que ela facía, que seremexía seguido... Seguramente tampouco eranecesario agardar ata as doce da noite. ¿Quemáis ten unha hora ca outra? Non quería estaralí metida máis tempo, ¿que podía ocorrer?Nada. Ben se notaba que xa non había ninguénmáis ca ela no edificio.

Principiou a empurrar o caixón cara enriba ataarredalo do chan dabondo como para que o seucorpo coubese por embaixo. Nestas estaba cando

me gusta... Escudos... dos das casas... ¿Como sechamaban estas pedras...? Estelas funerarias...Aquí vai frío... Teño que apurar... Imos ver,¿onde pode agacharse...? ¿O que...? ¿Que é o queando a procurar? Un aparecido... Un fantasma...Unha cousa do alén... Do trasmundo... Serámellor non pensar niso, que me estou a poñermedo a min mesma... Seguir a procurar e xa sesaberá... Medo non teño... Ninguén me mandouvir. Vin porque quixen................. ¿Que foi iso? ...... ... ... ... ... Nada... Serán figuracións miñas...Imos ver... Nos sartegos... Tampouco hai nada...Vou para dentro.................... Máis santos... Ecousas relixiosas... Sigo.................. Os mosai-cos... Isto si que me gusta a min... Este, este...Pasífae, que era irmá de Circe, foi a nai doMinotauro para quen Dédalo construíu un pazolabiríntico... Aquí, na miña cidade, cando olla-ban este mosaico, comezaban a tirar polo fío dePasífae, e entraban na Odisea coa filla do Sol...Ían a Cólquide con Jasón e os Argonautas...Emocionante... Pero teño que seguir... Vou paraenriba......................... Qué bonita é esta muller... Está axeonllada... Parece que ofrecealgo....................... Aquí están os torques... Sonde ouro... As arracadas tamén......................Quen sabe cantos anos teñen estas cousas...

29

1Visita nocturna

mente a integridade do museo e do seu contido.

Había que comezar a pescuda. Como nonhoubera ningunha resposta aos ruídos provoca-dos polas manobras de saír do caixón, podíaestar segura de que tiña o campo libre. Botoulleun vistazo a aquel plano azul no que marcara,xunto con outras notas, o camiño que habíafacer. O tempo que botara no caixón fixérasellemoi longo, e o que lle quedaba por diante atadar co qué procuraba, había selo máis, así queestar atenta a todo canto vía ou escoitaba, seríao xeito de que lle rendese menos. Empezaríapolo refectorio.

Prendeu o foco. Ter coidado que non se vexaa luz de fóra.............. A bóveda... O ledoiro... Bolugar para se agachar... Nada, aquí non hai nin-guén.......... As pallozas......... A Piedade... San-tos... Moitos santos e virxes... Mobles... ¿Comose chaman...? Bargueños............... Por aquí ácociña... A cheminea.... Hai que ollala ben pordentro... Se ten buracos é un bo escondedoiro...Nada, tampouco aquí hai ninguén... O escano...Na capoeira non creo que se meta... Baleira...Cacharros de cociñar... Tixolas... Potes...............Vou fóra... O claustro... Reloxos de sol... Hai-nos ben bonitos... Este da muller é o que máis

Máis dunha hora... Non se escoita nada... Agoranada... ¿Ao mellor viume durmindo na cociña eeu non o vin? ¿Que fago? Volvo enriba a ver sevexo algunha cousa... Se non vexo nada destavez déixoo e voume................ As escaleiras...Subirei moi a modiño... Con pés de la… Seatopo a aparición teño que ter moito coidadiñode non escorrentala... Iso se non é ela a que meescorrenta a min... Porque comezo a ter algoparecido ao medo... É imposible, eu nunca tivenmedo a estas cousas... Nin de pequena... A escu-ridade... Os fantasmas... A Santa Compaña... Euteño medo a moitas cousas, pero nunca aestas... Aí está... Que non me sinta... ¿Que fai...?Parece que está a rezar... Déixome estar aquí...Nin respirar...............

No bico da escaleira, e axeonllada diante daimaxe de San Francisco que primorosamentetallara Asorey, había unha figura humana. Tiña osbrazos en cruz coma os do santo e vestía un hábi-to vello da orde franciscana, desfiañado e roto. Acabeza algo ladeada e os ollos, seguramente, pos-tos no fermoso rostro que esculpira o artista.

Inés, inmóbil e silenciosa, contemplabaaquela, aquel... ¿que? Só lle vía as costas e acoroa rapada dos da súa orde. Sentiu que bes-

31

1Contos do Museo

Adornos... Ferramentas.... ¡Manda o que xasabían estes! ¿Que foi iso? Parece que rozoualgo..................... Moedas... ¡Carafio, sapos!¡Chámanse sapos! Hei pedir un para o meu ani-versario... Vaime quedar lindo aquí sobre dopeito... Cadros... Castelao... Seoane... Laxeiro...Agora non escoito nada. Aquí máis cadros...Xulia Minguillón... Os rapaces na escola...Escribindo na pizarra como conta o avó... Meuavó é máis vello có papel, aprendeu a escribirnunha pedra... Xa levo dado voltas e voltas senver a ninguén... Se cadra non é certo... Se cadraestou a procurar algo que non existe... Teño queficar parada e escoitar... Estar moi atenta...Algún ruído ten que facer... ¡Velo! Sentino ben...Déixome estar aquí... Apago ofoco...................... Nada... Agora xa non se sentenada... Pero desta vez non foi a miña cabe-za................. Outra vez... É embaixo... Vou aló....Pero a modiño... Podo ir sen prender ofoco............ Vou agardar neste recanto das esca-leiras... ¿Que hora é? As dúas... Xa son as dúas…Claro, ollando ben as cousas e lendo os letreiroso tempo váiseme.............. Vou outra vez á coci-ña... Dáme a min que a cociña é olugar.............................. Adormecín... ¿Cantotempo botei a durmir? Son as tres e vinte...

— Agarda –volveu Inés–. Non teñas medo.

— Eu non teño medo, quen ten que telo esti. ¿Que fas aquí?

— Vin ver se te atopaba.

— ¿A min? ¿E por que?

— Porque me dixeron que andabas no museopolas noites e quixen ver se era verdade.

— Pois xa me viches. Así que di que é iso deque me vas axudar a saír. ¿Quen che dixo queme quero ir?

— O santo –respondeu Inés acenando cara aimaxe–. Díxomo San Francisco de Asís.

— ¿Falouche San Francisco? ¿Ou sexa, quelevo anos e anos falándolle noite tras noite senque me dea unha fala, e ti chegas onda el unhavez, unha soa noite e xa che lareta ata os meusasuntos? ¿E que foi o que che dixo?

— Só me dixo que querías saír de aquí. ¿É asíou non é?

— É, claro que é.

Inés, xa convencida de que non había fuxir,deu unhas pasadas cara a el.

— ¡Ei! Para aí, que estás ben. E mata esa luz

33

1Visita nocturna

bellaba e prestou atención.

— Xa non sei qué facer. Non se me ocorrequé sacrificio hai que non che ofrecese para queme saques de aquí, San Francisco –dicía.

O ton era de lástima e prolongábase nunchoro baixiño, xunto cun abanear coma de ás depaxaro dos brazos e das mans. Ao lamentoseguiu o silencio e a inmobilidade.

Agora a arela de Inés era cómo achegárselle.Achegarse e falarlle. De seguro que fuxiría, peroagardar máis tempo tampouco había valer paramoito. Así que había que se decidir.

— Por favor, non fuxas –dixo a rapaza nunton baixiño e suave–. Non te vaias que querofalar contigo.

O frade, sen baixar os brazos, virou a cabeza eollou a Inés. Ergueuse de socate e fuxiu a corrercara á sala dos reloxos. Inés prendeu o foco ebotou tras del berrando que non escapase.

— Non te vaias que veño para te sacar de aquí.

Ocorréraselle así, de súpeto, ao sentir osrezos do frade. E resultou, porque, aínda Inésnon chegara diante do San Francisco, candoapareceu a cara do frade no lintel da porta.

que me está a ferir nos ollos.

— Xa está apagada –obedeceu a rapaza–.Agora será mellor que falemos, que eu non teñomoito tempo, cando amenza teño que me aga-char para que non me descubran. Quero axudar-che tal e como me mandou o teu santo fundador.Imos procurar onde sentarmos e alí falamos.

— Non estou canso. Xa hai moito que meabandonou calquera padecemento físico. E benque os boto a faltar.

— ¡Carai! Pois a min paréceme que se debeestar ben sen dores, nin cansazo, nin que cheproan as costas alí onde non chegas coas mans...Sonche cousas ben molestas.

— Tamén pensaba eu así, pero eses padece-mentos teñen de bo que che fan esqueceroutros ben peores. Se me doese algo non estaríasempre a matinar na miña desgraza.

— ¿E cal é esa desgraza tan grande?

— ¿Non te decatas? Levo aquí preso centosde anos sen atopar cómo saír, ¿non cho contouSan Francisco?

— Non, iso non mo contou. Imos sentar noescano da cociña e alí cóntasmo todo a feito...

37

1Contos do Museo

mellor aquí ou acolá, puxéronse de acordo en llatatuar nas costas ao bo do lego.

— Ningún deles sabía facer tales debuxos napel humana –contáballe o frade a Inés–, e fixé-ronme unha carnicería coa punta dun coiteloquente. Penso que algunha das almas dos fradesque aínda non deran co camiño, atopáronafuxindo dos meus berros.

— ¿E aínda tes o debuxo nas costas?

— E debo ter, aínda que xa hai moitísimosanos que non o sei. Nada máis morrer eu, viñacada pouco un frade a me erguer os hábitos paraollala, e xa non o volvía ver máis. Pero eu nonpodo vela, que ma fixeron nun sitio que non sonquen de ver.

— Pero non tes máis que mirarte nun espe-llo. Ou se ascaso en dous. Un por tras e outropor diante, no que podes ver ao dereito o que sereflicte no que tes detrás.

— ¿Que pensas, que son parvo? Ven vercómo se me ve a min nos espellos.

O frade ergueuse e botou a andar. Inés foitras del ata chegar a un espello que a rapaza nonvira pero o frade sabía ben del. Puxéronse dian-te. No espello aparecía a imaxe de Inés e, ao seu

Inés virou as costas e púxose a baixar as esca-leiras. Agora téñoo ben collido, pensou, e deseguro que vén detrás de min.

Efectivamente, ao pouco o frade adiantou árapaza. Levitaba algo así coma unha cuarta porenriba do chan e avanzaba co corpo teso.

Só lles faltaba o lume, porque o que lle con-tou o frade era coma un conto dos de antes.

Pertencera a unha das primeiras comunida-des do convento de San Francisco que ocuparaboa parte do actual museo. Entrara de legocando aínda non fixera os quince anos, e agoraaparentaba poucos máis. Na comunidade oco-rreran sucesos que non quería contar, porque,dicía, eran vergoñentos. O caso é que os fradesosmaron que logo habían morrer todos e coniso viría o seu castigo: vagar polo convento ataatopar unha única saída que lles quedaría.

Os anos seguintes foron un continuo son delamentos das almas dos frades que procuraban avía de escape. Había un frade velliño que nonparticipara no pecado e coñecía a saída, perocada vez que lla contaba a alguén, este esquecí-aa de inmediato. Así que os outros frades fóron-lle rogar que a deixase escrita nalgures. Que se

39

1Visita nocturna

Inés fixo aceno de marchar e o frade retívoapola manga da camiseta.

— Agarda. ¿Cómo poderiamos facer?

— Moi doado. Víraste érgoche as saias e leoo que pon nas túas costas.

— ¿E non me vas mirar para o cu?

— ¡Es a alma en pena máis parva do tras-mundo! ¡A min qué me importa o teu cu! Todoo mundo ten un, non creo que o teu teña máisque ver có dos outros. Non. Non che vou mirarpara o cu.

— ¿Por qué mo tiveron que ir pintar aí? ¿Nonmo podía facer noutro sitio?

— O que dixen: es parvo. Fixéroncho aí pre-cisamente para que non o puideses ver e nonlargaras antes ca eles, ¿aínda non entendes?Veña, vírate e ergue as saias.

O frade principiou a dar volta con receo,pero Inés deulle un empurrón, ergueulle o hábi-to ata case o pescozo e alumoulle as costas,xusto por enriba das nádegas.

— ¡Aquí está! ¡Tes razón que che fixeronunha boa carnicería!

— ¿Por onde se sae?

lado, o hábito do frade. Nin rostro, nin mans,nin pés, só o hábito.

— ¿Ves? As almas en pena non saímos nosespellos.

— Pois vasma ter que amosar a min.

— ¿Ensinarche o cu? ¡Ti toleaches! Iso nonpodo facelo.

— ¿E logo pensas que estás nunha situacióncoma para ser tan reparado?

— Pero se de algo así trataba o pecado quenon che quixen contar. Aquel polo que recibi-mos este castigo.

— ¿De ensinar o cu?

— Pouco máis ou menos.

— Pois eu non atopo outra solución: ou vexoa tatuaxe e dígoche por onde se sae ou aquí ficasata que poidas revirar a cabeza para atrás.

— É que me dá reparo. Ademais, ¿e se épecado?

— Non creo eu que as almas en pena poidadespecar, e moito menos os pecados do corpo, ou dacarne, como dirías ti. E menos aínda dun corpoque nin nos espellos se ve. Pero se non queres, aláti. Eu voume, non vaias pensar que teño interese.

41

1Contos do Museo

tes que procurala ti.

— ¿Como me vou botar no pozo?

— ¿Que tes, medo a afogar? ¿Non penso quepoidas morrer máis dunha vez? Agora que ti faio que queiras.

— ¿E a onde irá dar?

— Ves, iso si que o sei: ¡vai dar ao outromundo! Que é a onde che corresponde ir. ¿Aver, bótaste ou non?

— E que se é cara embaixo iso quere dicirque vai dar ao inferno.

— Non. Vaite tranquilo que ao inferno nonvai dar, non ves que lles apagaba o lume. Segu-ramente vai dar ao río.

— ¿A que río?

— ¿Ti de onde es? ¿A que río vai ser? AoMiño.

— Pois aló vou e que sexa o que Deus queira...

E dicindo isto o frade mandouse de cabezano pozo...

— ¡Aló vai! ¡Que che vaia ben! Aínda que pui-deches dicir “grazas e adeus”.

Inés agardou un pouco alumando o fondo do

— Aquí hai un cadrado cun círculo no medio.

Baixou o frade a vestimenta e encarou coarapaza.

— ¿E que quere dicir?

— ¿A ti que che parece? ¿Que hai que teñaesta forma?

— Non o sei.

— Que non o habías saber xa mo parecía amin. Olla isto –dixo Inés amosándolle o planoazul onde tiña marcado o seu itinerario–. ¿Quéche parece a ti que será este rectángulo cun cír-culo pequeno dentro?

— Non o sei. Xa che dixen que non o sei.Dimo ti se é que o sabes.

— O claustro e o pozo, miña xoia, o claustroe o pozo. Veña imos aló.

Saíron da cociña e encamiñáronse ao claus-tro. Agora o frade levitaba detrás coma deixán-dose levar.

— Podo equivocarme, pero a saída éche polopozo –dixo Inés despois de que deran varias vol-tas polo claustro. Dirixiuse alí e ollou para embai-xo. Prendeu o foco e alumou a superficie da auga.

— Tes que botar nel. A saída está aí. Agora

pozo. A caída dunha alma en pena non alteroua tranquilidade da auga que seguiu quieta devol-vendo a luz do foco de Inés.

Agora a agacharme e agardar que se enchaisto de xente. Despois saio coma unha visitacalquera. A Laura e aos outros direilles que nonvin nada, vai ser mellor, se non vanme dar a ron-cha co cu do frade anos e anos...

TRABALLO SOBRE DUNHA VISITAAO MUSEO PROVINCIAL DE LUGOde Inés Meniño Loureiro.

Nota para o profe.- Vostede dixo que cada quen ofixese como quixese e sobre o que lle dese a gana.

Autor:Agustín Fernández Paz

Ilustracións:Macía

A serpede pedra

S 1

Sei ben que só me quedan unhas poucas horasde vida, ninguén podería liberarme xa da maldi-ción que sinto cada vez máis preto. Esta noite,cando a lúa chea brille con todo o seu esplendorno alto do ceo, non haberá portas nin fiestras queimpidan a chegada do horror. Seino, dimo o cora-zón, como tamén sei que non estou tolo, malia aopinión unánime dos médicos paifocos desta clí-nica, empeñados en ver fantasías onde só existenrealidades. Non os culpo: eu mesmo, hai só algunhassemanas, tería reaccionado igual ca eles. Pero ossucesos dos que fun testemuña obrigáronme acambiar a miña visión do mundo. Non só eu estoucondenado; agora sei que a humanidade enteiraestá en perigo, pois a cidade de Lugo acabará con-verténdose no centro dunha espiral de veleno quearrasará con todo no seu medre.

Por iso escribo agora estas liñas, obsesionadopolo paso implacable dos minutos. Nunca agra-decerei o suficiente o xesto da doutora Salguei-ro, que por fin atendeu os meus rogos e mefacilitou este caderno. Hame servir para anotarnel, aínda que sexa ás présas, o relato dos acon-tecementos que me trouxeron ata esta situa-ción. Cando mañá atopen o meu corpo ateigado

47

Cousas de nenos, pensará quen lea estaspalabras. Non foi así no meu caso, porque, coaentrada na adolescencia, o meu interese polaprehistoria non fixo máis que aumentar. Líatodo o que caía nas miñas mans, que era moito,pois a biblioteca do Museo posuía uns fondosespléndidos. Sen eu pretendelo, acabei por con-verterme nun especialista que respectabantodos os profesores de historia do instituto. Ecando chegou o momento de ingresar na Uni-versidade, elixín a carreira de Historia, coaintención de especializarme en Arqueoloxía.

A miña tese de doutoramento titulouse “Acultura megalítica na Europa atlántica”, un tra-ballo que non só mereceu a máxima cualifica-ción senón que axiña se publicou e tivorecensións entusiastas nas revistas especializa-das. Algúns capítulos, en especial os dedicadosao culto ás serpes na etapa megalítica, inclusomereceron a atención dos periódicos e dasrevistas de información xeral.

Foi unha sorte que a tese acadase unha reper-cusión así, porque axiña recibín tres ofertaspara incorporarme á docencia universitaria.Unha delas, a da Universidade de Florencia, eramoi atractiva e fíxome dubidar. Pero acabei por

49

2Contos do Museo

de veleno, quizais alguén lea estas liñas e enten-da a mensaxe que conteñen. Entón o meu sacri-ficio non será inútil, pois servirá para deter oterrible avance do Mal. É a miña esperanzaderradeira, a que me sostén mentres agardo asilenciosa chegada do meu executor.

2

Nacín na cidade de Lugo, nunha casa da Rua-nova que hoxe xa non existe. Fose pola miña ten-dencia ao illamento, fose pola súa proximidade, ocerto é que, xa desde neno, as instalacións doMuseo Provincial exerceron sobre min unha fas-cinación que os outros rapaces do barrio non sen-tían. Mentres eles xogaban pola praza ou as rúasde arredor, eu prefería entrar no Museo e perco-rrer aquelas salas ateigadas de obxectos que tantome seducían. Debo confesar que, aínda que atodas lles atopaba interese, as que realmente meatraían eran as vitrinas onde se exhibían os restosprehistóricos. Nin os engaiolantes torques deouro da cultura castrexa, nin a rica colección demoedas, nin os curiosos reloxos de sol, me produ-cían unha fascinación comparable coa que sentíacando contemplaba as pegadas dos máis antigospoboadores da terra que hoxe chamamos Galicia.

nunca imaxinei que o prezo sería tan alto.

Os restos megalíticos da Roza das Modiasatópanse nun lugar situado na parroquia de SanXoán de Alba, moi preto de Vilalba. A zonacoñécese co nome de Muíño Pequeno e hoxeestá case deshabitada. Tan só dúas casas delabranza seguen abertas, pois as restantes foronquedando sen xente, como está a acontecer entantos lugares do interior.

Sobre un pequeno outeiro, nun radio dunscincuenta metros, atópanse sete túmulos mega-líticos, esas fascinantes construcións de pedraque, hai máis de cinco mil anos, os seres huma-nos levantaban para enterrar os seus mortos.Esta necrópole foi descuberta e estudada poruns investigadores vilalbeses no ano 1976. Nuntraballo que publicaron posteriormente, nonúmero 2 da revista Gallaecia, explicaban quetan só unha das mámoas se atopaba en bo esta-do de conservación, pois as outras estaban moideterioradas. Sería unha máis dos centos demámoas que existen en Galicia se non fose por-que nalgúns dos oito chantos que rodeaban acámara funeraria encontraron gravadas unhasliñas serpentiformes que ocupaban toda a super-ficie das pedras. Aínda que os descubridores o

51

2A serpe de pedra

preferir o posto que me ofreceron para traballarno Museo, non só porque me permitía residirna miña cidade, senón porque se me prometeuque contaría con tempo e medios para seguirafondando nas miñas investigacións.

Asignóuseme, naturalmente, o estudo econservación das salas dedicadas á arqueolo-xía, tan familiares para min. E, pasados algúnsmeses, a Deputación atendeu a miña solicitu-de e outorgoume unha substanciosa axudaeconómica para que puidese realizar escava-cións no lugar que me tiña obsesionado desdeos estudos que fixera para redactar a miñatese: a necrópole megalítica coñecida como ARoza das Modias.

Aínda que as horas se me escapan como aarea entre os dedos, non podería continuar omeu relato sen referirme antes ao sitio que aca-bou sendo decisivo nos feitos que debo relatar.Se os humanos tivésemos a facultade de volveratrás no tempo, podo asegurar que a miña viaxeá Roza das Modias nunca se realizaría; deixaríaque as xestas e as silvas cubrisen por completoese lugar maldito para que ficase esquecido namemoria da xente. Pero non foi así, e os errosdo pasado sempre temos que pagalos, aínda que

unha pista estreita. Aínda que estudara nomapa a localización exacta, tardei en dar coouteiro onde se atopan as mámoas, porque asterras do arredor estaban todas a monte e nonera doado andar por camiños que os toxos e asxestas cegaran ata deixalos impracticables.

Despois de localizar o lugar, volvín á estradaprincipal e retrocedín ata chegar a “O Bosque”,unha casa de comidas que hai onde comeza acosta. Unha vez alí, apalabrei o aloxamento paraa semana que ía permanecer escavando. O lugarnon era ningunha marabilla, pero estaba pretodo meu obxectivo e iso permitiríame aproveitartodas as horas do día para a escavación.

Á mañá seguinte comecei o traballo. Amámoa onde pretendía escavar estaba máisdeteriorada do que indicaran os descubridoresno seu día, pero eran só estragos superficiais. Oespacio central das ofrendas e o corredor queservía de cámara mortuoria aínda permanecíantal cal eles os deixaran, se exceptuamos a capade terra e pedras que os fora cubrindo co pasodo tempo. E alí seguían as misteriosas liñasonduladas, gravadas nas pedras había milleirosde anos, unhas marcas fascinantes que perco-rrín cos meus dedos unha e outra vez.

53

2Contos do Museo

poñían en dúbida, isto era un sólido indicio deque tamén en Galicia estivera vivo o culto dasserpes, un culto arcaico que me atraía de xeitoinexplicable. Comparadas con restos arqueoló-xicos aparecidos noutro lugares do mundo,aquelas liñas onduladas da mámoa das Modiaspouca importancia tiñan. E, non obstante, nonpuiden afastalas da miña cabeza desde a primei-ra vez que lin o estudo e examinei as fotografías.Quizais porque o que de verdade me chamara aatención eran unhas poucas palabras que osautores escribiran case ao remate do seu traba-llo: “...no se han practicado excavaciones en A Rozadas Modias...”. Polo que eu sabía, nin se fixerandaquela nin ninguén se preocupara de facelasmáis tarde. E agora presentábaseme a min aoportunidade de investigar un lugar tan cheo deposibilidades. Ese era o obxectivo que me guia-ba, aínda que a ninguén llo dixen abertamente.

O día 5, primeiro luns de maio, marchei aolugar onde se asentaba a necrópole megalítica.Non está lonxe de Lugo. Hai que coller polaestrada da Coruña e, ao chegar a Baamonde,desviarse pola que leva a Vilalba. Ao final dunhacosta que remata á altura da igrexa de San Xoánde Alba, hai que virar á esquerda e meterse por

A escavación acabou por dar os seus froitos,como eu xa sospeitaba. Despois de pasar dousdías extraendo toda a terra que se acumulara,cheguei ao que debeu ser o chan orixinal. Algome dicía que naquel lugar tiña que haber restosde interese, e axiña se viron confirmadas asmiñas intuicións. Baixo o chan do corredor ato-pei o enxoval máis completo que nunca vira: unmachado de seixo, prismas de cristal de rocha,dous ciceis, sete puntas de frecha, diversas lámi-nas de sílex... E ao final, protexido por un círculode pequenas laxes que formaban como unhamámoa en miniatura, atopei a peza pola que tole-aría calquera arqueólogo: tres anacos de sílex deforma cilíndrica, duns 25 centímetros de lonxitu-de cada un. Só que non eran tres pezas illadas; seas colocabas na orde correcta, o que se formabaera o corpo dunha serpe, coa cabeza no estremodunha delas e a cola cónica no final da terceira.Unha cobra de tres pezas, a proba irrecusable deque o culto das serpes tivera no noso país unlugar sobranceiro durante a etapa megalítica.

3

A serpe de pedra e mais os outros achados daescavación foron parar a unha nova vitrina da

comecei a pasar ben tempo nas salas, coma sefose un vixilante máis.

Deste xeito, puiden observar con detalleaquelas persoas. Quen máis me chamou a aten-ción foi unha parella que nos visitaba todas asmañás. El era un home xa maior, elegante e demodos delicados, mentres que a moza que oacompañaba, moi fermosa, non debía ter máisde trinta anos. Ao primeiro pensei que seríanpai e filla, pero logo de observalos de vagardeducín que ela debía ser unha secretaria encar-gada de coidalo e atendelo.

Intrigado polo seu comportamento, fixenalgunhas pescudas para saber algo máis deles.Lugo é unha cidade pequena, non me foi difícildescubrir que se hospedaban no hotel MéndezNúñez desde mediados de xuño. Procedían deBerlín, ou iso dixeran, e no hotel declararan quequedarían na cidade durante varias semanas.Estrañáronme aquelas noticias, pois non acerta-ba a imaxinar qué se lles podía perder en Lugo adúas persoas que vivían tan lonxe, sobre todo setemos en conta que case a única saída que fací-an a diario era a visita ao Museo.

A rutina daquelas semanas viuse rota poloestraño suceso que aconteceu na noite do 13 de

57

2A serpe de pedra

sección de arqueoloxía do Museo. A descubertaera importante e axiña transcendeu ao granpúblico. El Progreso dedicoulle unha amplareportaxe e outros periódicos peninsulares eeuropeos recolleron a noticia. Mesmo unharevista de divulgación científica de gran tiraxeaproveitou o feito para artellar un número espe-cial sobre o culto ás serpes ao longo da historia.Case todo o que poñía carecía de rigor científi-co, pero contribuíu a que, nas semanas seguin-tes, as visitas ao Museo se incrementasen dexeito considerable.

Quizais o rebumbio daqueles primeiros díasfoi a causa de que tardase en decatarme doestraño comportamento dalgúns dos visitan-tes. Eran persoas que viñan case a diario, epasaban longo tempo paradas fronte á vitrinaonde se gardaba a serpe de pedra, nunha acti-tude reverencial que, se non te fixabas, benpodería pasar inadvertida. Murmuraban comase falasen soas e facían estraños acenos coasmans. “Parecen vellas das que pasan o día naigrexa”, comentoume nunha ocasión André, ovixilante da sala. Aquelas palabras provocáron-me un inesperado desacougo, que entón nonsouben explicar; desde ese día, tamén eu

Aquela mañá a parella berlinesa tampoucofaltou á cita; chegaron cando André e mais euestabamos arranxando outra vez o contido davitrina. Ese día metéronse na sala das alfaias epermaneceron nela todo o tempo, coma se atadaquela non reparasen nunca na colección detorques de ouro que alberga. Pero eu ben noteique non nos quitaban ollo e permanecían moiatentos a todo o que faciamos.

Despois dun tempo, a moza achegouse a mine, nun inglés no que era doado detectar o acen-to alemán, preguntoume qué pasara coa vitrina.Conteillo sen darlle moitos detalles. Pero paraela deberon ser suficientes, porque se despediude min ás présas e correu onda o vello, conquen iniciou unha conversa presidida pola exci-tación e o nerviosismo. Como falaban en ale-mán, non fun quen de entender nada do quedicían; pero non me pasaron inadvertidas ascontinuas olladas reverenciais cara á vitrina.

Nos días seguintes continuaron as visitas daparella, e tamén as doutras persoas que parecí-an ter un interese enfermizo polos achados daRoza das Modias. Mais tamén acabamos porafacernos a esa rutina, e o paso do tempo fixoque case esquecese aquel incidente inexplica-

59

2Contos do Museo

xullo. Agora sei que había lúa chea, pero daque-la nin reparei nese feito. Á mañá seguinte, encanto entrei no Museo, André abordoume todoexcitado. Atopábase desconcertado polo quedescubrira no seu percorrido rutineiro da pri-meira hora, e quería que fose eu quen o certifi-case. Como o que me contaba parecía non tersentido, insistiu en que subise ao primeiroandar e o comprobase cos meus ollos. Axiñapuiden ver que era certo o que me contara.Todas as pezas da vitrina onde gardabamos aserpe de pedra aparecían desordenadas, comase alguén pasara a man por riba dos estantes edesbaratara a orde en que estaban colocadas.Tan só a serpe aparecía no seu recuncho desempre, como se ela fose a única que se libraradaquela desfeita.

O máis estraño era que a vitrina estabapechada, sen ningún signo de ser forzada. Acámara de seguridade que hai no corredor nonrexistrara ningún movemento anómalo, comocomprobamos de seguido. E o vixilante armadoque pasa a noite no Museo tampouco non nota-ra nada estraño. Parecía non haber explicaciónpara a desorde que tiñamos diante. ¿Que estra-ño fenómeno era aquel?

rior, agochado dentro da maqueta dunhamámoa, atopei un ratiño encollido como unhabóla, tremendo coma se algo terrible o atemori-zase. ¿Sería aquel rato cativo quen o desordena-ra todo? Semellaba imposible, pero non sepodía descartar. Aínda que, se era así, ¿comoentrara o animaliño na vitrina? ¿E a quen per-tencían aquelas pingas de sangue que mancha-ban o cristal? Do rato non eran porque, despoisdun exame minucioso, puiden comprobar quenon tiña ferida ningunha.

Recollín con coidado unha mostra daquelsangue seco, coa intención de enviala a analizarcanto antes. Sospeitaba cál podería ser o resul-tado, pero a miña parte racional negábase aaceptar as grotescas explicacións que me viñaná cabeza. Volvín colocar todas as pezas tal comoestaban anteriormente, limpei ben o sangue eliberei o rato no claustro do Museo. Axiña deci-dín non comentar nada con ninguén. ¿Que íadicir? Non podía compartir as sospeitas quecomezaban a abrirse paso no meu cerebro,cando menos ata que non tivese algunha probacontundente que as avalase.

Aquela mañá agardei inutilmente a chegadada parella alemana. Pero non apareceron polo

61

2A serpe de pedra

ble. Mal podía eu saber que só era o primeiroelo da terrible cadea que se había manifestarnas vindeiras semanas.

4

O 12 de agosto ocorreu un feito aínda máisinsólito que o anterior. Esa noite tamén habíalúa chea, e quizais a parte non racional do meucerebro xa intuía algo, porque a penas conse-guín pegar ollo: sentíame nervioso, sen saberben a qué razón atribuílo.

Aínda non deran as oito da mañá cando deci-dín achegarme ao Museo. O vixilante nocturnoabriume con cara de sono, estrañado de vermecando faltaban case dúas horas para abrir. Dei-lle a primeira desculpa que se me ocorreu e,decontado, subín deica as salas do primeiroandar. En canto me acheguei á vitrina onde seexpuña a serpe de pedra, axiña vin que algoestraño volvera ocorrer.

Todos os obxectos que gardabamos alí apare-cían desordenados como a primeira vez, peronesta ocasión había algo máis. Nun dos estantesatopei restos de sangue, xa medio seco. E candoliberei a pechadura e puiden acceder ao inte-

non vía neles só un valioso resto arqueolóxico;agora sentía tamén unha mestura de repulsión emedo que non sabía explicar.

Por aqueles días comecei a pasar moitashoras diante da pantalla do ordenador, sobretodo despois de ler en El Progreso dúas noticiasperdidas polas páxinas de sucesos. A primeirafalaba dunha invasión de serpes nunha vila doAlentexo portugués; a outra informaba dunsuceso semellante nunha vila de Burgos. Nonera casualidade, porque na Rede fun descubrin-do que non se trataba de sucesos illados, senónque outros semellantes aconteceran en diferen-tes lugares de Europa. A ninguén se lle ocorreraestablecer relación entre aqueles sucesos, peroeu axiña intuín o que había detrás de todos eles.

Aínda tiña moi presentes as investigaciónsque fixera para a miña tese, e sabía ben que oculto ás serpes era case tan antigo como amesma humanidade. A serpe asociárase sempreao culto lunar, adorada como unha deusa ligadaá morte e á resurrección. Un ritual que naceu enOriente e que se debera implantar na Europaatlántica durante o período megalítico. E taménen Galicia, como claramente demostraba oachado que eu fixera na Roza das Modias.

63

2Contos do Museo

Museo, nin eles nin ningún dos outros visitan-tes que acudían case a diario. Ao día seguintefun buscar os resultados ao laboratorio ondedeixara a mostra de sangue. A análise confir-mou as miñas sospeitas: sangue de rato común.Era a evidencia de que aquela noite houberamáis dun rato dentro da vitrina, aínda que nadaexplicase a súa desaparición.

Tres días máis tarde volveron os visitantes. Atodos eles debían sentarlles moi ben os aires deLugo, en especial ao ancián berlinés, pois apa-recían asombrosamente rexuvenecidos. E coneles volveron as paradas prolongadas fronte ávitrina, e as ladaíñas ditas en voz baixa, e osinsólitos acenos rituais. Só que agora, como nomeu cerebro racional xa se abriran as fendassuficientes para que entrasen algunhas pingasdas ominosas teorías que me viñan á cabeza,todos aqueles comportamentos comezaron ater outro sentido para min.

Á tardiña, cando o Museo se cerraba para osvisitantes, eu aínda quedaba algún tempo máis,examinado a serpe de pedra. Collía coas miñasmans aqueles anacos de seixo e notábaos tensose esvaradíos, se é que eses dous cualificativos selle poden aplicar a un anaco de pedra pulida. Xa

Malia que a maioría dos historiadores osupuñan extinguido, este culto debeu perviviren épocas posteriores, aínda que transformado,como ben testemuña o símbolo da espiral, tanpresente na cultura castrexa. E logo, coa chega-da do cristianismo, a adoración da serpe seríaconsiderada un culto sacrílego, pasando a serunha práctica clandestina. Pero quizais nuncadesapareceu de todo, senón que seguiu tendoadoradores secretos deica o día de hoxe.

Que isto non eran fantasías froito da miñaimaxinación, confirmáronmo os meus achadosen Internet. Na Rede atopei algo máis que noti-cias sobre serpes. Atopei tamén referencias aenigmáticas asociacións, enmascaradas casesempre en páxinas dedicadas ao estudo dos rép-tiles ou á literatura fantástica. Eran textos eimaxes de aparencia inocente, pero que, á luz detodo o que eu sabía, deixaban adiviñar unha rea-lidade terrible: referencias a templos esqueci-dos, rituais que incluían sacrificios de sangue,reunións nos bosques en noites de lúa chea... Esempre as reiteradas referencias a unha futuraresurrección, asociando a muda de pel da serpecoa promesa dunha nova vida.

O meu abraio maior foi cando, por azar, des-

cubrir, dunha vez por todas, qué había detrásdaquelas visitas.

5

Chegou por fin o día 10. Seguindo o plan quepreparara ata o máis mínimo detalle, á tardiñaoculteime nas dependencias do Museo. Escolleraun cuartiño que se emprega como estudio foto-gráfico, situado na mesma ala onde están as vitri-nas. Durante o día, gardei nel os materiais quenecesitaría. Ás oito da tarde despedinme da xenteque quedaba dentro do Museo e fixen como quemarchaba. Pero, en realidade, agocheime no cuar-to e dispúxenme a agardar a chegada da noite.

Ás dez, o vixilante nocturno chegou para subs-tituír ao seu compañeiro de día. Un pouco des-pois, á luz dunha lanterna, comín os bocadillos ea froita que levara para cear. E seguín agardando,en silencio. O reloxo da catedral marcaba o pasodas horas, mais nada estraño sucedía.

Nalgún momento debín quedar durmido,porque me espertou o ruído dunha porta que seabría nunha das salas próximas. As cámaras tam-pouco detectarían nada desta vez, pois a persoaintrusa, quenquera que fose, empregara o

67

2A serpe de pedra

cubrín unha web onde se facía alusión á persoaque presidía a rede de asociacións espalladaspor todo o continente. O nome, Wolfgang Sch-müller, non me dicía nada. Pero a súa fotografía,si: malia ser xa algo antiga, era doado recoñecernela o rostro daquel ancián que se instalara enLugo había algunhas semanas e que parecía terno Museo a súa segunda casa.

Aquela descuberta deixoume pasmado. Namiña cabeza agromaban asociacións terriblesque non era quen de desbotar. Os meus compa-ñeiros do Museo deron en preguntarme qué meocorría, pois pasaba as horas como fóra domundo. Aleguei que me sentía moi canso, peronon lles desvelei ningunha das miñas sospeitas.¿Que lles ía contar? Non tiña ningunha probaconsistente, e non podería soportar que se bur-lasen de min. Prefería agardar algúns días máis,os necesarios para conseguir as probas que con-firmasen as miñas sospeitas.

E falo dalgúns días máis porque dunha cousaestaba seguro: se as miñas sospeitas eran certas,o día 10 de setembro tería que haber unha novavisita nocturna ao Museo, porque esa noite alúa chea volvería iluminar o ceo. Sería omomento de levar á práctica o meu plan e des-

co agardaba o golpe que recibín por detrás, cunobxecto moi duro que só chegou a rozarme nacaluga e acabou impactando no meu ombro.

Caín ao chan, atordado, aínda que non che-guei a perder o sentido. Puiden ver un home,sen dúbida o que me golpeara, que estaba agoraa carón da moza. Despois dunha conversaansiosa, da que nada entendín, os dous volveronarrimar a vitrina e fuxiron escaleiras abaixo. Eufunme arrastrando como puiden. Cando meatopei fronte á vitrina, enfoqueina coa lanternapara ver o que botaran no interior.

Quizais non debín facelo, quizais fose mellorque o home me atinase ben na caluga e perdese osentido durante horas. Porque o que puiden verdeixoume xeado o sangue e abriume a porta dosabismos de espanto nos que desde aquela estoumetido. Alí, entre as pezas de sílex e as ferramen-tas de seixo que os humanos fixeran había miles deanos, unha grosa serpe que ben tería os dousmetros de longo devoraba, un detrás doutro, osratiños que corrían asustados, nun intento inútilde fuxir da voracidade daquel ofidio.

A luz que eu mantiña en alto fixo que aserpe, tras devorar o rato derradeiro, volvese asúa cabeza cara a min. Achegouse á parede de

69

2Contos do Museo

mesmo recurso ca min e xa levaba horas dentrodo edificio. Saín do cuarto onde me escondera ecoloqueime nun dos ángulos do corredor, desdeo que podía ver ben todo o espazo das vitrinas.

Ao pouco, unha figura humana achegouse aoexpositor que gardaba a serpe. Aínda que só esta-ban acesas as cativas luces de seguridade, a clare-za do luar iluminaba o suficiente para decatarsede que aquela persoa era unha muller nova, asempiterna acompañante de Wolfgang Schmü-ller. Achegouse á vitrina e abriuna, xirándoa unpouco para poder acceder ao interior. Ao tempoque o facía, recitaba en voz baixa a mesma estra-ña salmodia que xa lle escoitara outras veces.

Aos meus oídos chegou un ruído que mexeou o sangue. Era como unha intensa vibra-ción, e procedía do interior da vitrina. A mullersacou entón unha caixa dunha bolsa que deixa-ra no chan e baleirou o seu contido dentro daurna. Os agudos chíos de espanto e as carreirasapagadas fixéronme adiviñar axiña cál era ocontido daquela caixa.

Foi daquela cando decidín intervir. Prendín alanterna e corrín cara á muller, mentres lle berra-ba que se detivese. Puiden ver a súa cara de susto,non agardaba a miña aparición. Pero eu tampou-

levara, caín escaleiras abaixo e acabei tirado noduro chan de pedra.

Espertei cando xa amencía. Ao primeironon fun consciente de onde estaba, peroaxiña lembrei as experiencias de pola noite.Non sei de onde saquei as forzas, mais o certoé que volvín subir ao primeiro andar, coa cegaesperanza de que as miñas lembranzas nonfosen máis que un pesadelo.

Fun percorrendo aquel espazo silencioso. Avitrina permanecía aberta, con todas as pezasen total desorde. No chan seguía a caixa de car-tón que a muller abandonara na fuxida. Unsmetros máis adiante, estaba tirado o ídolo depedra que usaran para golpearme.

Naquel momento, malia tantas evidencias,quixen crer que eran fantasías miñas, seguroque había unha explicación para cada feito.Pero todas as miñas ilusións se esfarelaroncando, a carón da estatua de San Francisco, ato-pei no vestíbulo unha longa muda verde, esa pelvella que as cobras abandonan cando medran erenacen, maiores e máis fortes, cunha nova pel.¡Aquela era a confirmación de que a DeusaSerpe resucitara por fin! Abandonara o corpode pedra no que permanecera prisioneira

71

2A serpe de pedra

vidro, enroscou o corpo en espiral e logoergueuse desafiante. Abriu a enorme boca e pui-den verlle os pezoñosos cairos e a ameazadoralingua bífida. E reparei especialmente na súaollada cargada de maldade, unha ollada na quelin con claridade a mensaxe que me transmitía:que me vía ben, que sabía quén era, que non seesquecería de min.

Xeóuseme o sangue e o meu corpo ficou ala-gado polo espanto. Non só pola visión daquelanimal, senón por todo o que significaba a súapresenza alí. Aquela tiña que ser a Deusa Serpe,a mesma que, como indicaban os textos blasfe-mos que atopara na Rede, volvería un día á vidapara instaurar outra vez o seu reino sobre aterra, unha terra que os réptiles xa dominaranantes de que os primeiros mamíferos a habita-sen. E, polo que acababa de comprobar, habíaseres humanos axudándolles a conseguir que esadominación fose total.

Pero aínda me quedaba por experimentar unespanto maior. Como a vitrina quedara malcerrada, a serpe comezou a deslizarse polo ocoaberto entre o cristal e a parede e acabou porabandonar o espacio do expositor. Foi entóncando botei a correr e, mareado polo golpe que

lles que a serpe de pedra que eu atopara na Rozadas Modias era, en realidade, a Serpe Deusa,petrificada quén sabe por que escuro feitizo.Faleilles logo das estrañas visitas ao Museo, dosinexplicables sucesos das noites de lúa chea, dasmiñas pescudas en Internet... E relateilles polomiúdo todo o que experimentara na noite terri-ble que acababa de pasar.

Cando acabei, todos quedaron en silencio.Nos seus ollos había unha mirada distinta, unhaollada na que era doado detectar a incredulida-de. Despois falaron do golpe tan tremendo quelevara na cabeza e da necesidade de facermeprobas neurolóxicas. A directora suxeriu quedebía pedir unha baixa temporal; traballaramoito nos últimos tempos, todo o Museo meestaba moi recoñecido, pero era convenienteque repousase durante unha boa tempada.

Como vivo só e os médicos indicaron queprecisaba de coidados específicos, trouxéronmeá clínica San Xosé, o lugar onde agora estou.Aquí curarei da miña doenza, aseguráronme aoentrar. Deben pensar que son parvo, calquerave que este é un sanatorio para enfermos men-tais. Non teño queixa dos doutores que meatenden, pero sei ben que nunca me van crer.

73

2Contos do Museo

durante máis de cinco mil anos e encarnara denovo no ofidio poderoso de outrora, disposta arecuperar o reino que un día fora seu.

6

Cando espertei atopeime deitado na cama,nun cuarto da Clínica Polusa. Fora o vixilantenocturno quen chamara ao servicio de Urxen-cias, despois de atoparme fóra de min, golpean-do coma un tolo a porta de saída. O homeestaba botando unha cabezada na súa oficina eforan os meus berros os que o fixeran espertar.Segundo a súa declaración, non escoitara nadararo en toda a noite e a tranquilidade do Museosó se vira alterada polo escándalo que eu mon-tara, xa de madrugada.

Todo isto sóubeno polo que me contaron adirectora do Museo e mais os meus compañei-ros, que viñeron visitarme aquela mesma tarde.Como tiñan interese en saber qué me ocorrera,expliqueilles canto sabía. Agora tiña a pel que aserpe deixara trala súa muda, era a proba defi-nitiva para que me cresen.

Faleilles do culto ás serpes, implantado enGalicia durante a etapa megalítica. Expliquei-

75

2A serpe de pedra

A porta do meu cuarto está pechada, pero depouco valerá ante un poder ao que os humanosnon podemos opoñernos. Seino e acepto o meucastigo, eu son o culpable de que a serpe de pedranon continuase soterrada na Roza das Modiasdeica a fin dos tempos. Son o culpable de volvelaá vida e debo pagar por iso. Pero se alguén le esteescrito tras atopar o que quede de min, pídolleque non o tome coma os desvaríos dun tolo,senón como a confesión dunha realidade atroz. Sóhai unha cativa posibilidade de deter a DeusaSerpe, e alguén debe intentala antes de que sexademasiado tarde. Alguén debe volver á Roza dasModias e arrasar con todo o que alí hai, destruír oniño onde naceu tanta maldición, facer que olume purificador acabe con calquera vestixio devida. Quizais así se consiga que remate este pesa-delo e que a Deusa Serpe, privada da forza malig-na que a sostén, volva outra vez á súa forma depedra e permaneza aprisionada nela deica a findos tempos.

Ao primeiro conteilles todo o que me ocorrera,así como os detalles que probaban a veracidadedo meu relato. Pero axiña comprendín que erainútil. Estounos imaxinando nas súas reunións,mentres rin da Deusa Serpe e da súa clandesti-na cohorte de adoradores. ¡Pobres! Non sabendo perigo que corremos, nin tan sequera intúeno alcance da maldición que acabará por des-truírnos a todos.

Eu serei o primeiro, pois esta noite a Deusavirá por min. Sabe que eu sei, e agora tamén sabeónde estou, non hai nada que escape á súa ollada.Onte foi día de visita e, mentres paseaba senrumbo polo parque, vin a parella alemana quetanto frecuentaba o Museo, aínda que a el nonera doado recoñecelo, visto o ostensible rexuve-necemento que experimentara. Cando as nosasolladas se cruzaron, os dous sorriron e dirixíron-se de contado á porta de saída. Xa estou conde-nado; serei a primeira vítima, o sacrificio desangue que inaugurará a terrible matanza.

Agora, mentres escribo estas palabras derra-deiras, a lúa chea asoma polo horizonte. Enorme,luminosa, enigmática... ¿Que ruído é ese? Ata osmeus oídos chega un roce ominoso e xordo, haialgo que repta ansioso polas baldosas do corredor.

Autor:Paco Martín

Ilustracións:Xoán M. Balboa

Un paxaroposible

A79

Amparo ergue unha miga a cabeza e a súaollada vai dar no calendario de vivas coloresque está pendurado na parede que ten de fron-te. Por baixo das fotografías e logotipos dacasa editora a folla correspondente ao mes deFebreiro preséntaselle chea de sinais, indica-cións, debuxos e notas manuscritas, todas elasobra de Daniel con quen comparte o local dodepartamento. El dá clases de música e ela dedebuxo. Daniel, pensa Amparo, esfórzasemoito en ser organizado e levar as cousas conorde pero non logra vencer de todo o seu natu-ral godallo e despistado. A rapaza sorrí paraela mentres se fixa en que o número corres-pondente ao día vintedous está rodeado cunhagrosa liña vermella e iso esperta a súa curiosi-dade. Cavila durante algún tempo por se sabequé cousa importante pode indicar aquilo,pero desiste sen poñer demasiado interese.

Está a revisar os exercicios que algúns dos seusalumnos fixeran o venres pasado durante a visitaao Museo. Non é tarefa lixeira a de corrixir estaclase de traballos. Amparo, que sempre soñoucon ser unha boa pintora, con estilo e personali-dade propios e que confía en non tardar dema-siado en que así se lle recoñeza, non gusta nada

81

3Contos do Museo

na e da que quixo deixar constancia gráfica. Xase sabe que non é cousa de andarlles coutandoa imaxinación aos rapaces, pero algo hai deestraño naquel paxaro que obriga a fixarse nelmoito máis ca no resto do debuxo. Mesmo,parándose con atención na postura que adoptariba do ferro e mais no deseño co que a rapazaa expón, podería parecer desproporcionado epouco crible producindo, ao mesmo tempo,unha rara sensación de estilo, feitura e mesmomateria alleos de todo ao resto do que alí hai,como se se producise unha ruptura que, sen serviolenta, chegase a mudar en por ela a ordelóxica daquela mañá de venres naquel sitio con-creto e orixinar unha mestura de esencias dife-rentes e o que debera ser unha delicada presade palpitantes plumas viñese dar, sen perdervida por iso, nunha figura case plana, como dedeseño téxtil, máis matizada na súa parte ante-rior e voluntariamente descoidada no trazosegundo este se vai achegando ao que deberaser a cola da ave.

Separa a mestra a lámina e vaina colocar nopequeno atril de madeira que ten riba dotaboleiro da mesa e no que soe situar libros,fotografías ou gravados que lle poidan servir

de coutar a capacidade creadora dos rapaces enon sabe moi ben cal han ser os criterios quedebe seguir á hora de avaliar o seu labor.

Ten na man un debuxo de trazo sinxelopero seguro e hai algo nel que lle chama espe-cialmente a atención. Representa, porque eseera o tema obrigado do exercicio, o claustroque fora do convento de San Francisco, agoraintegrado no Museo Provincial de Lugo, vistodende un dos seus catro recantos. SusanaLamelo Santos, número 14, 1º de B.A.C.,grupo B, pon no espazo reservado para a iden-tificación. Pecha Amparo os ollos para mellorevocar o lugar e mais o momento e sorrí outravez cando volve a vista ao debuxo. Pousado nomáis alto do arco de ferro que terma da rolda-na do pozo que hai no medio do claustro aautora colocou un paxaro de curiosa feitura.En realidade un escorzo sinxelo e pouco defi-nido. Revisa a muller outros traballos e abalaa cabeza. En ningún deles aparece nada seme-llante nin ela ten memoria de que en ningúnmomento dos da súa estadía no lugar baixaseunha ave a se pousar alí.

Un intento gracioso de se significar, pensa,ou unha fantasía que lle veu de repente a Susa-

83

3Un paxaro posible

— Bo día Amparo. ¿Como che foi cos fríosde onte? Desculpa que interrompa o teu traba-llo... Estes de terceiro son, ben o sabes ti, odemo maior e nunca teñen as cousas ben orde-nadas. Nin eu tampouco...

Amparo volve sorrir.

— Bo día, Daniel. Pasei ben o do frío deonte. Espero que ti tamén. Non te preocupes edeixa quedar as cousas onde mellor che cadre.Os de terceiro, tes toda a razón, son o demomaior...

Ollan un para o outro e dálles a risa ás garga-lladas. O home acaba de colocar, máis ou menosben, os seus trebellos e atende, curioso, aosdebuxos que Amparo ten riba da mesa.

— ¿E isto?

— Traballos dos que fixemos venres nomuseo. ¿Que che parecen?

— ¿Soamente estes dous?

— Si. En realidade son trinta e sete pero estesdous son diferentes e por iso están apartados. Tinon sabes aínda por qué son distintos, pero...

— Por esta especie de paxaro que teñendebuxado aquí...

de modelo, mentres vai ollando, a modo e dunxeito case mecánico, o resto das láminasdebuxadas. E volve aparecer o paxaro. DiegoCarreira Vila, número 5, 1º B.A.C., Grupo A.Amparo perde o sorriso e, aínda que ela nonse decata, vaino mudando por un xesto decerta preocupación. O paxaro debuxado porDiego, que tamén está pousado no cimo doarco metálico do pozo, é idéntico en feitura eposición ao de Susana, aínda que o empraza-mento do rapaz para debuxar o claustro tiñaque ser, por forza, diferente ao que tivera amoza. Repasa, agora con coidadosa atención,todos os exercicios, trinta e sete en total, e enningún máis aparece nada que se lle parezanin de lonxe á ave aquela. Deixa quedar osoutros trinta e cinco debuxos nun dos aparta-dos do pequeno armario do que ela dispón ecentra a atención toda naqueles dous diferen-tes aos demais.

E entra Daniel cun fardelo cheo de frautasde plástico branco e unha carpeta da que aso-man papeis pautados e outros repletos de notasmanuscritas. Pousa todo procurando que noncaia nada ao chan mentres saúda atentamente ácompañeira.

Tropezan as olladas e Daniel nota algo na deAmparo que o fai poñer medio rubio e taménamosar un ademán de certa fachenda. Cóntallea rapaza o que a ela lle chamara a atención men-tres traza, sobre un folio en branco e cun lapisdelgadiño, un sinxelo pero ben expresivo planodo claustro.

— Coloqueinos en catro grupos, por ordede lista, nos catro cantos do espazo este.Nove alumnos en tres das esquinas e dez nacuarta. A Diego correspondeulle o primeirogrupo, porque é o número 5 de primeiro A, eestaba neste lugar –e sinalaba sobre o plano orecanto do sudoeste– como é claramente per-ceptible no seu debuxo onde aparece algo doque fora a entrada da antiga sala capitular. ASusana tocoulle estar xusto no ángulo contra-rio. No debuxo dela, ben o ves, aparece nofondo e contra o ceo a torre da igrexa...

— E a ave esta, que dá a sensación de non sercerta como ser vivo e da que soamente a cabezae a parte anterior do corpo responden a algosemellante a un antigo deseño artesán, apareceen igual postura en ambos os dous debuxos,como se estivese tomada desde a mesma posi-ción. ¿E el non será un xogo dos dous rapaces?

87

3Contos do Museo

Rematan as clases da mañá, que os marteshai tamén traballo de tarde para algúns dos pro-fesores entre os que están Amparo e maisDaniel. Varios dos que han volver despois aolabor aproveitan para xantaren xuntos nunpequeno mesón, limpo e familiar, que está apouca distancia do Instituto.

— O rapaz, estou segura, non sabe nada deque no debuxo de Susana apareza o mesmopaxaro que no seu. Non é quen de explicarcon claridade por qué o puxo el alí... Creo quenon o debeu pensar moito cando decidiufacelo. Está convencido de que houbo algo navisita que fixemos a tres ou catro salas domuseo antes de ir debuxar o claustro que foi oque o levou a facer o que fixo. Non se estra-ñou pola miña pregunta e era como se xa agar-dara algo semellante...

Fala Amparo mentres camiña e dos cincoque van xuntos soamente Daniel sabe a que seestá a referir.

— Pois igual pasa con Susana. Lembra per-fectamente cando debuxou o paxaro, sabe queo fixo moito de gana e que, sen coñecer asrazóns, estaba convencida de que o debía colo-car alí... Non pode dicir con seguridade de

Algo no que están de acordo, coma un sinal deidentidade, unha marca de grupo...

Amparo cre que pode estar a esquecer as súasobrigas e que forza a Daniel a que faga o mesmo.Deberan, amobos os dous, dedicarse a corrixir osexercicios dos seus alumnos e non mandar otempo en algo que, se cadra, non é outra cousa cao divertimento de dous adolescentes.

— Sei no que pensas –di o home– porquetamén eu ando a sentir algo ao que alguénpodería chamar remorsos, como se faltase aomeu deber... O que pasa é que, se isto non émáis ca un xogo de rapaces, nós tamén esta-mos dentro del: ti porque eles quixeron queentrases e eu porque o quixeches ti. Se setrata doutra cousa, pois moi ben... Agora, norecreo, eu farei por me encontrar con Susanae ti procura falar con Diego. É importanteque el non saiba que eu falo con ela e que elanon saiba que ti falas con el. Comentaremos odo debuxo coma se nós cresemos que cada undeles fose o único en pintar o paxaro.

E así se fixo. Ao acabar o recreo, e xa na portade entrada, Daniel chégase a Amparo para lle dicir:

— Agarda por min á saída.

89

prender as verdadeiras razóns daquel seu inte-rese polo descubrimento de Amparo, pero arealidade era que nin aqueles sons que tantoamaba conseguían sacarllo do pensamento nindiminuír a impaciencia coa que agardaba oremate da clase.

Cando soou o timbre, pediu a un dos rapacesque o axudase a carretar os discos e mailoreprodutor ata o local do departamento, deu asgrazas ao acompañante, gardou dentro dun cai-xón o debuxo de Susana deixando no atril o doseu compañeiro, sentou pensando nas entrevis-tas que agardaba e notou que andaba ledo emesmo unha miga nervioso. Supuña que non setrataba de nada transcendente, pero algo habíaen todo aquelo que parecía atinxirlle a el direc-tamente e que o mantiña nese estado e que eraagradable e esperanzador.

Oíu chegar a Amparo, que viña falando conDiego, e foi facer coma se estivese argallandoalgo das súas cousas para que os que viñan nonnotaran nada do interese que tiña. Petaron,educadamente, na porta antes de entrar. Aco-modáronse os tres e o rapaz estaba atento aoseu debuxo. A profesora avisou, en ton calmo eafectuoso:

onde sacou o modelo pero tamén cre que o viuen algures, probablemente dentro do museo...

E houbo que lles explicar aos outros trescompañeiros, Lucía, Sabela e Pancho, de que íaa historia aquela, mais a verdade é que eles nonpareceron quedar moi interesados de maneiraque non se volveu tratar o tema mentres durouo xantar e maila sobremesa.

Amparo e Daniel marcharon unha migaantes de que o fixeran os demais, foron com-probar no taboleiro dos horarios con quen llestocaba aos dous rapaces na segunda hora, naque ningún deles tiñan clase, e sorriron ao com-probar que era Educación Física, disciplina paraa que se decidira xuntar aos grupos A e B.

— Xa falo eu con Milucha. Direille que nosdeixe vir primeiro ao rapaz e despois a ela...Terei que llo contar todo, ben sabes o curiosaque é. Ti agarda no departamento.

Daniel pensou que sería boa idea ocupar aclase que agora tiña cos de terceiro escoitandoalgunhas gravacións. El ben sabía o tipo demúsica que os mantiña atentos e os momentosmáis oportunos para introducir, ou provocar,comentarios e discusións. Non acababa de com-

3Un paxaro posible

91

3Contos do Museo

que está de fronte do que ti ocupabas e viratamén o paxaro, ¿cara a onde tería este a cabe-za no seu debuxo?

Cavilou unha miga o rapaz.

— Ollaría, naturalmente, cara o lado esquer-do de quen debuxase... Agora estou a acordaralgo, non sei ben o qué... Se cadra na aldea, nacasa da miña bisavoa... Un pano grande, ouunha touca con estampados... Digo da miñabisavoa porque aínda non hai cinco anos quemorreu e eu coñecina ben, pasei vacacións nasúa casa... e tiña a pel da cara toda engurrada, eas mans... Non sei que pasaba coas mans...

— ¿Desde o lugar no que ti estabas no claus-tro podías ver a Susana Lamelo, do grupo B.?

Amparo tivo a sensación de que as meixelasdo rapaz tomaban un lixeiro ton arrubiadomentres baixaba os ollos antes de contestar.

— Si... Estaba xusto na esquina contraria ámiña...

A muller pediu a Daniel que collera o debu-xo da rapaza e este foino buscar ao caixón noque o gardara. Colocouno ao par do outro e,mentres os comparaba, na boca de Diego íaaparecendo un sorriso entre ledo e responsable

— Non é máis ca curiosidade... Xa verás des-pois como tamén ti acabarás moi interesado nahistoria esta do paxaro que está pousado noferro do pozo...

— Xa dixen que non estou nada seguro de porqué o puxen aí. E agora que o vexo, tampouconon entendo moi ben a súa feitura... Non acordode debuxar nunca un paxaro con estas trazas...

— ¿Víchelo cando se pousou?

Nega Diego, movendo moi a modo cabeza.

— ¿Sabes que non aparece nos debuxos dosoutros alumnos que estaban canda ti?

Non pareceu que o rapaz se estrañase dema-siado. Daniel, que devecía por facelo, aproveitapara intervir.

— ¿Lembras onde estabas situado para debu-xar o claustro?

— É curioso que ninguén máis... Si, estaba-mos xuntos oito ou nove, cabo da porta queestá máis preto da entrada do museo...

— De todos os exercicios dese grupo, xacho dixo Amparo, soamente aquí aparece aave esta. Fíxate ben, ten o bico mirando paraa dereita. Se alguén estivese xusto no recanto

que lle enchía o rostro todo. Os seus ollos bri-llantes parecían atender a algo que se gardabamoito máis aló do que no papel se vía. Amparoe mais Daniel tamén atendían aos gravados e,cando ollaban un para o outro, era coma se des-cubrisen cousas das que antes non sabían.

— É certo que son iguais e que están namesma postura... ¿Podería ser que na casa dabisavoa de Susana houbese un pano igual ao quehabía na casa da miña?

O rapaz daba á cabeza e falaba coma se nonhoubese alí ninguén máis.

— Non é probable. Debino ver noutrositio e despois asocialo co que recordo daqueltempo. O da pel engurrada... e o das mans, isoé o que máis...

Pregunta Amparo:

— ¿Que pasa coas mans? Xa antes dixechesnon sei o qué...

— Non o entendo aínda ben..., sería como seandasen en por elas, ceibes de brazos e corpo,encorcilladas unha na outra...

Petan á porta e, despois de obter o corres-pondente permiso, entra Susana.

95

vira na casa da súa bisavoa, pero non está segu-ro do sitio... Tamén dunhas mans.

— Unha persoa maior... Unha muller coa pelda cara engurrada e os ollos postos nun lonxetristemente cativo..., pero non sei se as mansson as dela. Un pano, pobre, con debuxos...

A rapaza fala como se relatase algo que está aver outra persoa e o rapaz atende para ela conxesto de profunda concentración.

— Estou pensando no que dixo Susana dosollos desa muller vella. Non sei se fago ben con-tando isto pero a miña nai sempre me di que ascousas que son bonitas e non fan mal a ninguénnon hai ningunha razón para non compartilascos que o merecen...

Tremíalle a voz a Diego e víase que andabaalgo azorado, pero tamén estaba ben claro oseu desexo de contar verdade e a súa disposi-ción a facelo. Calou unha miga para que sedesfixese o nó que lle atoaba a gorxa, olloupara a nena coa expresión de quen está a pedirpermiso para implicala na confidencia eseguiu a falar, convencido:

— Antes de nos poñer a debuxar no claustrovisitamos algunhas salas das do museo... de pin-

— Mandoume Milucha...

Mira para os debuxos expostos riba do tabo-leiro da mesa e vírase cara a Diego. Póñenserubios os dous.

A mestra coloca, moi a modo, a súa mandereita riba do ombro da nena.

— ¿Que lembras deste paxaro? ¿Estaba pou-sado nese ferro cando fixeches o debuxo?

— O lóxico sería que si... Este non pareceser un paxaro dos que chían, fan niños epoñen neles os seus ovos, pero eu, estou segu-ra, non o inventei así...

— ¿Nin o copiaches do que fixo Diego nin elcopiou polo teu?

— Claro que non... No claustro estabamosen grupos diferentes. O del púxose onde a portaesa que dá á entrada do museo e o meu queda-ra xusto na esquina contraria.

Daniel colle outra vez os papeis e revísaoscon moita atención.

— En ningún dos outros traballos apareceisto e, como podedes ver, tampouco ningunhaoutra cousa coincide nos vosos exercicios.Diego fala dunha touca ou un pano que igual

3Un paxaro posible

da hora e houbo neles coma un arrepío de sobre-salto. Agradeceu Susana o balbordo polo que lleservira para distraer a atención sobre o de andara collerse da man. E así falou con presas:

— Despois marchamos ao claustro e euestiven todo o tempo pensando no cadroaquel, mesmo ao debuxar o que Amparo memandara. E creo agora que o paxaro estaba napintura e que acababas fixándote nel porqueera o único que alí podía significar unhamiguiña de liberdade, un sinal sinxeliño epouco desenvolvido de que sempre debehaber algo do que está por chegar que mereceque agardemos por el... Unha ilusión quemantén agachadas as alas, pero que ti bensabes que están aí... Forma parte da decora-ción da touca coa que se cobre a muller. Nonchega a ser un paxaro, non é outra cousa máisca un aviso de que os paxaros son posibles...

— E nós soubémolo sen ter que o falar... Etamén que o arco de ferro do pozo que hai noclaustro do museo é un magnífico lugar desde oque emprender viaxe...

Está a se facer tarde para os rapaces que, des-pois de lle botar unha última ollada aos debu-xos, preguntan se poden marchar.

tura e gravado. Daquela iamos todos xuntos. Ehabía un cadro, o retrato ao óleo dunha mullermaior, do que non sabería dicir o autor nin olugar onde está exposto, e diante del paramosalgúns de nós. A ollada daquela muller, tan cheade resignación, tan sen horizonte, tan conformecon calquera cousa que lle puidese pasar, impre-sionoume moitísimo...

Susana ten as meixelas acesas e os ollos bai-xos pero brillantes.

— Tamén a min...

— Non é que a muller dea pena, que non adá... Parece como se xa nacese coa conformida-de que o pintor tan ben soubo reflectir no retra-to, pero o certo é que doe coñecerlle esa falla deesperanza e mesmo chegas a pensar que nadamudou na súa vida desde que ela era nova... Euestaba a me rebelar contra a actitude aquela,quería convencerme de que sempre hai algomellor para o que mirar, e quería tamén quealguén máis soubese dos meus sentimentos...Por iso, creo, fun coller a man de Susana...

Fíxose un silencio longo e os catro atendíanaos debuxos mentres pensaban.

Repenicou, estridente, o timbre que avisaba

3Contos do Museo

97

99

— Un momento, tamén dixestes cousas dun-has mans...

— É curioso. Teño a sensación de que asmans son da muller pero están noutro cadro...Agora debemos marchar, de seguro que xaagardan por min...

— De acordo, pero se eu quixera ver a pin-tura esa, ¿onde a debo buscar?

Ri Susana:

— Agora lembro que o pintor nacera enOurense e vivira en Lugo no século dezanove, queten unha sala para a súa obra, que nela hai, polomenos, tres retratos desa muller...

Marchan a correr e Amparo non sabe se che-gan a escoitar a frase de agradecemento coa queos despide.

Daniel anda a gardar cousas nos caixóns eparece sufrir dunha imprevista catarreira porquetuse unha chea de veces antes de atreverse a dicir:

— Se apuramos unha miga podemos chegarao museo con tempo abondo para localizar esapintura...

— Paréceme ben. Recollo todo de contado eimos aló. Debo confesar que teño un especial

interese en comprobar algunhas cousas das quefalaron os rapaces...

O home queda algo atrás, pechando a porta,e ten que apurar o paso polo corredor para secolocar ao par da muller. Volve tusir e fala,repartindo a ollada entre a carteira de Amparoe as baldosas do chan.

— Despois, se cadra, ao saírmos do museo...,se che parece ben e se non tes outro compro-miso, podiamos..., ti e mais eu, irmos xuntosdar unha volta e tomar algo...

Ela fai por agachar o sorriso que loita porrebentar e asinte coa cabeza.

— Paréceme ben...

Atopan algúns compañeiros e cruzan coneles frases comúns ata se veren sós outra vezcamiño do museo.

Daniel sente que está feliz e valente:

— Eses dous rapaces non saben o moi agra-decido que lles estou... Con qué naturalidadesouberon vivir o que a min tanto traballo meleva... Daremos, xa o verás, co paxaro e des-pois, xuntos no claustro, verémolo emprendero voo desde o arco de ferro que hai no pozo...¡Tiña tantos desexos de che dicir estas cousas!

3Un paxaro posible

Eles, Susana e Diego, déronme hoxe un boempurrón, iso é certo, pero eu xa estaba deci-dido... Mesmo me impuxera unha data da quenon quería pasar...

Amparo ri agora abertamente.

— Xa o sabía: o vinte e dous deste mes...

Autor:Xosé MirandaIlustracións:

Alejandro Carro

Un trasnodo museo

no tour deFrancia

O105

O erudito e parapsicólogo bretón Yann leKubbic (1959-2041), na súa tan estraña comareputada obra “Èvénements singuliers dans leTour. La course mystérieuse”, datada no ano1991 e editada por única vez en galego en 1999por Edicións Xerais de Galicia, moi ben tradu-cida por un anónimo A. R. C., co atinado títulode “A carreira misteriosa”, e magnificamenteprologada por D. Andrés Torres Queiruga(quen reflexiona en breves páxinas sobre a exis-tencia dos demos como entes físicos ou, polacontra, meramente simbólicos, no senso arque-típico e inconsciente que nos ensina Jung), dáestupendas e gorentosas noticias e detense asaborear abondosas curiosidades sobre a tribodos trasnos ciclómanos.

O libro deste autor mereceu unha reseña crí-tica, asinada por X. Pont Duchamp, no segun-do volume dos Cahiers Galiciens-KaieroùGalizek, revista do Centre d´Études Galicien-nes da Université Rennes 2-Haute-Bretagne,coordinada por Belén Martín, e un extensocomentario de A. Fernández Paz na RevistaGalega do Ensino.

Precisamente por iso é máis chamativo que,pasado xa un século, non houbese ningunha

107

4Contos do Museo

taban aos gatos ata que, entolecidos, choutabandiante do pelotón, deixándose atropelar e pro-vocando unha caída masiva (nestas caídas nuncase vían afectados os protexidos dos korrigans);trocábanse eles mesmos en gatos negros que,aparentemente indiferentes, tropezaban “porcasualidade” cos supersticiosos deportistas;mexaban nas botellas de aprovisionamento deauga; empuxaban as bicicletas ao pasaren estas arentes das gabias; roubaban os raios das rodas;facían saltar o piñón; atrancaban o cambio xustopara que o norteamericano Hampsten non pui-dese meter un menor desenvolvemento; caga-ban no xantar dos ciclistas; armaban tal barullono hotel que non se podía durmir en toda anoite; transformábanse nunha inmensa man queagarraba polas costas ao ciclista nada máis subir-se na bicicleta, impedíndolle avanzar, etc.

O autor refire, ademais, moitos outros pol-tergeists en relación co Tour de Francia nasdécadas de 1970 e 1980, non atribuíbles aostrasnos, talvez, ou talvez si, pois el mesmo sina-la a súa incrible capacidade de metamorfose.Ciclistas evanescentes, pelotóns pantasmas, cor-pos abertos, paxaras atribuídas ao meigallo, cam-bios de tempo repentinos, hoteis ruidosos e

reedición en galego deste opúsculo, e é chama-tivo non pola evidente calidade literaria dasextravagancias do autor, quen pretende queforon os trasnos (ou os korrigans) os que axuda-ron a gañar a proba a Bernard Hinault en cincoocasións, senón porque nel aparece unha impa-gable referencia ao museo de Lugo.

Efectivamente, Yannig le Kubbic, autor nati-vo de Dinan, no Bro Saint-Malw, ou País de sanMaló, afirma, con abondosas anécdotas e reite-radas preguntas sobre aspectos concretos decada etapa (tan concretos coma pouco claros),que unha tribo de trasnos paisanos seus contro-lou durante máis dunha década o Tour de Fran-cia, favorecendo indiscriminadamente aoscorredores celtas e prexudicando aos outros,especialmente aos italianos, aos franceses e aosxermanos. Así, segundo o autor, inzaban dechinchetas ou cristais as estradas cando ía esca-pado un italiano; visitaban ao francés LaurentFignon polas noites para sentar sobre o seu peitoe, colléndolle as orellas como se fosen o guiadorda bicicleta, pedalar sobre el, provocárenllepesadelos e esgotalo; desinflaban as rodas dosholandeses; cambiaban os sinais de tráfico delugar, por despistar ou por incomodar; atormen-

109

4Un trasno do museo no tour de Francia

Daquela comprobou, aterrado, que as caras queo ollaban eran as macias e descarnadas caras doscadáveres e que o pelotón era o pelotón dosAnaon, os mortos errantes. Nun momento finalviu que o corredor de cabeza xiraba a caveira360º e, ao xirar, ollábao sen ollos. Rottmannesmaiolou e foi atopado na gabia varias horasdespois, a máis de 60 Km de distancia da estra-da pola que discorría a etapa. Deixou o ciclismoe meteuse monxe trapense.

— No ano 1990, na subida a Mont Ventoux,os corredores afirmaron que os cinco quilóme-tros primeiros se subían sen esforzo, pois amontaña tiraba deles, ou das bicicletas, cara aarriba, e non ao contrario. O galego Xesús Blan-co Villar chegou mesmo a se desmontar da bicipara ver se esta subía soa. E subía.

— No ano 1989, sempre segundo o bretón,os ciclistas foron repetidamente importunadospor unha presenza indefinida, activa sempre noseo do pelotón e nunca claramente delimitada.Etapa tras etapa todos tiveron a sensación deque no grupo sobraba algo, había alguén demáis, un corredor que non pertencía a ningúnequipo nin era coñecido por ninguén. Cando opelotón se fragmentou, nas primeiras estriba-

estradas despoboadas constitúen un convincen-te mostrario no que os casos máis rechamantese arrepiantes son os que seguen:

— Nunha contrarreloxo no ano 1988 osciclistas viron perfectamente como Carlo Berti-ni, líder do equipo italiano Seviola, tomaba asaída na súa quenda e conseguía unha mediaestimable nos primeiros quilómetros. CarloBertini, sen embargo, sufrira unha caída o díaanterior e xa non participaba na proba. Incré-dulo, viu pola televisión como o seu dobre pro-gresaba sobre a bicicleta, tal como se se estivesevendo a si mesmo. Non se viu el só, viuno todaEuropa. Antes de entrar en meta, o sosias desa-pareceu.

— O corredor suízo Rottmann perdeu con-tacto co pelotón subindo a Alpe d`Huez e asmotocicletas e os coches, ata os do seu propioequipo, deixaron de ter interese por el e abando-nárono. Pero Rottmann conseguiu remontar eacadou o pelotón, algo estrañado porque á colanon se vían os coches dos equipos, nin tampoucoespectador ningún para animalos. Tamén seaglaiou un tanto pola cor das camisetas pero,decidido, despois de chupar roda uns intres,pasou aos últimos e meteuse no medio do grupo.

cións dos Pirineos, esa presenza estaba aomesmo tempo en todos os grupiños. Os que íanen cabeza crían levar a roda alguén que noncolaboraba. Waclaw, que foi moitos quilóme-tros fugado en solitario, coidaba levar un com-pañeiro de fuga. Ao día seguinte abandonaron27 corredores, caso récord na historia do Tour.

— Ese mesmo ano os corredores do equipofrances Dumont-Dupont viron no hotel no quealoxaban a Jacques Anquetil en persoa. Anque-til, un ancián moi amable e falangueiro, intere-souse vivamente polos pormenores da carreira.Vivamente é moito dicir, porque Anquetil leva-ba morto desde o ano 1987.

Le Kubbic conta moitas cousas como estas,evidentemente interesantes, pero que neste tra-ballo debemos deixar de lado, para centrarnosna actuación dos trasnos e, entre eles, na duntrasno lucense que andou por alá. Porque olibriño do bretón contén unha entrevista cocampión galego Álvaro Pino. Nela di o corredorda existencia dunha familia de trasnos nomuseo de Lugo. Estes trasnos eran propiamen-te lucenses, e coñécese que en Recatelo, vellobarrio próximo á Muralla, fixeron das súasdurante moitos anos. No que daquelas era un

113

4Contos do Museo

mundo. E o que conseguía poñerse un torquemandaba nos outros, e ordenáballes irse metercos nenos que brincaban no parque Rosalía, oubotarlle un peido ben sonoro a unha monxaque viña das Josefinas, ou enganar aos quepasaban cunha moeda falsa deitada no chan,que eran tempos de fame.

Un ano Álvaro Gil doou os seus torques aomuseo de Lugo, e alí os puxeron nunha salaespecial, protexidos por vidros e constantemen-te vixiados por aparellos electrónicos. Candoviron que había mudanza, os trasnos montarontamén na furgoneta. O condutor, que os viupolo espello retrovisor, nun descoido, quedoumoi sorprendido, pero eles dixéronlle:

—Imos de casa mudada.

Ao principio os trasnos tentaron burlar amáquina que vixiaba os torques e seguir co seuantigo xogo, mais o único foi provocar algúnscortocircuítos e chamoscar as mans e os gorros.Tiveron que desistir e contentarse con inventarnovas trasnadas. Un dos trasnos, ao que chama-ban Berbenbexo, adoitaba ir tocar as tetasdunha muller núa que hai pintada nun cadro dopintor Antonio Fernández, que as amosa redon-diñas e apetitosas, e para colmo facíao diante

carril, o Carril dos Loureiros, levantábanlles assaias ás mozas ou metíanlles entre as pernas uncouceiro, para que pensasen que era outracousa. A un que viña de Magoi, naqueles anosnos que aínda non se abrira a Porta do BispoAguirre, aparecéuselle unha moza fermosísima,medio espida. Era cousa das catro ou cinco damañá, unha alba de verán, e o mozo púxose aseguir a aquela beldade. Seguiuna polo Carril,por Recatelo e pola Porta de Santiago, e xa pen-saba que lle ía ir moi ben con ela, cando lle olloupor primeira vez os pés. ¡Tíñaos de cabra!

— ¡Arrenegado sexa o Demo! -berrou omozo-¡Xesús María! -e liscou dándolles sebo áscanelas cara á porta da catedral. Din que despoisse abrazou a un crucifixo e non quería soltarse.

Nesas trangalladas pasaban o tempo ostrasnos ata un día en que lles deu por saltar averxa ou un muro e deron co xardín dun chalé,do que se apoderaron. Era o chalé de D. Álva-ro Gil, e nel gardaba o propietario a súa valio-sa colección de torques. Non había cousa quelles gustase máis aos trasnos que xogar coasxoias e probalas, e con elas postas facer palla-sadas, como tal que eran os días de antes, eandaban aínda os señores celtas sobre o

115

parellas, porque xa non ían por alí. Só ían unstipos estrafalarios a chantarse xiringas nos bra-zos. E a ese importáballes un pito que llesmexasen. Berbenbexo aburríase.

— ¡Agora as trasnadas xa non as facemosnós! -dicíalles aos seus compañeiros.

Un dos guías do museo era afiliado dunhaorganización ecoloxista e ía sempre ao traballoen bicicleta. Deixábaa no patio traseiro,detrás da fonte e do acibro e do magnolio.Berbenbexo empezou a buscarlle a diversión aaquela cousa, ata que se afeizoou ao ciclismo.E daquela Álvaro Pino tivo a ocorrencia devisitar o museo de Lugo. O trasno coóuselleno portamaletas e viaxou canda el a Francia.Pino acababa de gañar a Volta Ciclista a Espa-ña. Desde entón todo foron problemas. Ber-benbexo non o deixaba en paz. Facía ruídopolas noites, atáballe os cordóns dos doustenis entre si, desincháballe as rodas, remexía-lle nas maletas. Un suplicio. Queimoulle cuncigarro todos os maillots, facéndolle furadiñosá altura das mamelas. Álvaro non o podíasoportar. Comezou a sospeitar que habíaalguén que lle facía aquilo, sen decatarse deque levaba un trasno incorporado. Obsesio-

do pintor, que está moi natural noutro cadro acarón do primeiro. Como cada cadro estánunha parede, o pintor olla de fronte cada vezque o trasno vai facer das súas. Vese que non llegustou a cousa, porque unha noite un dos gar-das de seguridade do museo que, casualidade ounon, tamén se chamaba Antonio Fernández,sorprendeu ao perello en plena acción. Comoera da Fonsagrada non se asustou nin se preo-cupou demasiado. Volveu da casa cunha saca degrá e tan logo se pechou o museo ciscouna dian-te do cadro. Seica o trasno botou toda a noiterecolléndoa e nin se lle ocorreu volver por alí.

Outra teima que tiña o tal Berbenbexo eramexarlles desde un telladiño que hai traseiro nomuseo (é o telladiño da cociña e a cheminé) ásparellas que ían alí facer as súas cousas. Atinabamoi ben o condanado, que ás veces as rapazasqueixábanse e os rapaces, abrindo a boca paraprotestar, bebían o que non quixeran.

Desgraciadamente para el, nesa época come-zaron unhas interminables obras no museo. Osguías retiraron os cadros, envolvéronos en plás-ticos, atáronos. Todo se encheu de pó e sucie-dade. Berbenbexo xa non podía tocarlle as tetasá muller do cadro, e nin sequera mexarlles ás

4Un trasno do museo no tour de Francia

nouse, adelgazou e perdeu a concentración.

— ¿E como conseguiu vostede cazalo? -pre-gúntalle le Kubbic ao corredor galego.

— Conseguín velo no espello, polo rabo doollo. Agachábase detrás dunha caixa de zapatos.Era o Tour do ano 1989, e o moi túzaro levabaun gorro frixio en vez do seu colorado. Peronon me serviu de moito comprobar que era untrasno o que me molestaba e argallaba nasmiñas cousas. Cos trasnos non hai quen poda.Así que seguiu igual. O que máis me amolabaera que cagase no sillín, que me escribise nosespellos cunha barra de labios que lle debeuroubar á miña muller, que sei eu, o demo deocorrencias.

— ¿E que lle escribía?

— Parvadas, pero que me cabreaban moito:“Pino, mércate unha vespino”, “Pino, es un cre-tino”, etc. Os trasnos son teimudos, e este nono era menos. Pregunteille, falando en voz alta esabendo que me oía, porque me trataba tan mal,¿e sabe que me contestou? Dixo que era por mechamar Álvaro, que Álvaro Gil o privara dostorques e que houbera outro Álvaro, que eraescritor e escribira de moitos trasnos, ata dun

119

4Contos do Museo

espetada nela unha enorme alimacha. Deberaasala, que aínda botaba fume. Dixo berrando:“¡Está boa, está boa! ¿Alvariño, queres dela?” Peroo día que o collín foi un que estaba durmindoboca arriba, e espertei subitamente. Non podíamoverme e sentía unha dor, unha opresión nopeito. Levei un susto de morte. E era o trasno,que sentara enriba de min e pesaba cada vezmáis. Ríase a gargalladas. Puxen toda a miñaforza de vontade en erguerme, pero non conse-guía nin mover unha man. Estaba paralizado. Víaos seus ollos coma faíscas, a súa pucha, a súa cha-quetiña. Fixen un esforzo sobrehumano, moitomaior ca nunha etapa de montaña e conseguínvencer a inmobilidade. Levantei un brazo e colli-no polos tirantes. Levaba tirantes agarrando ospantalóns. Díxenlle: “Ou me deixas en paz ouesfáchote”. Desapareceu por un tempo. Pero vol-veu. Só conseguín librarme del por casualidade.Conteillo a un escritor galego, que escribiu unconto sobre Berbenbexo e o titulou “Un trasnodo museo no Tour de Francia”. Non me volveumolestar, pero seguiu aparecéndose cada día paradarme as grazas, se é que iso non é molestar.

— ¿Como se se sentise obrigado con vostedeporque xa había un conto que falaba del?

curmán seu, que era de A Costa, Aríns; e coñe-cendo como coñecía o museo de Lugo, nuncaescribira del. Así que se vingaba en min, sen tereu culpa ningunha. E eu xa estaba ata...

— ¿E como se librou del?

— Non foi sen tempo. Cóntolle. Eu estabanun magnífico momento de forma e, sen embar-go, non podía facer nada nese Tour. Fíxese que odía da contrarreloxo pensabamos que ía chover efacer vento. Logo, puxemos só unha roda lenti-cular, por se acaso. Pois vai o perello e cámbiamea roda e ponme dúas lenticulares. Eu saio sen medecatar e xusto neso ponse a chover e quédomechantado. Eu berrráballes: “¡Quitádeme unhadestas rodas!” Pero nada, era imposible. Debínperder seis minutos. E todo por causa del. Fixenun Tour pésimo. Xa sei que moitos dirán quetodo esto é unha desculpa, e tal e que sei eu, peroé a pura verdade. Continuou atormentándometodo o ano. Unha noite, no hotel, durmindo eu,ou mellor dito, case durmido, neso que chamanentresoño, sentín que se abría a porta. Era o tras-no, que se arrandeaba nela, colgado dos pechos.Noutra ocasión estabamos todo o equipo ceandonunha mesa corrida. De súpeto apareceu o tras-no andando por riba dela, cunha vara na man e

121

seguinte, último do libriño, conta o autor queviaxa á nosa terra, pasa unha noite, con permi-so das autoridades, no interior do museo,acompañando ao garda de seguridade, e consi-gue ver a Berbenbexo á fronte da súa catervade trasnos e na compaña dalgunhas das pan-tasmas que habitan nos cadros, concretamen-te unha tal Publilia Florina, que vivía, ao quese ve, nunha lápida romana e era unha nena“extremadamente pálida e quebradiza”, mortamoi nova dunha enchenta de cereixas; outrorapaz que chamaban Diego e moraba nuncadro, dentro dunha cabana que defendían unshomes armados e na que se agachaba un tesou-ro de moedas de ouro e prata; e un individuoatrabiliario, de cabeza moi grande, que chama-ban Cascarilla a Pufo e vivía nun cadro que orepresentaba. Era igualiño que a súa imaxe, dile Kubbic, e imaxinaba que estaba casado senestalo, e sempre ía falando coa súa muller ine-xistente, pantasma dunha pantasma.

Xa non hai máis que fale de Lugo nese libro.Mais o caso que me ocupa, e que me moveu aescribir esta reseña, é que desapareceron abso-lutamente todos os exemplares publicados, xanon queda ningún. Por iso reclamo a súa reedi-

— Algo así. Pero a sorte non me volveu.Tiven moitas lesións e dúas operacións de ten-dón. Só pensar en velo xa me poñía enfermo.

— Sen embargo vostede triunfou no Tourseguinte, tivo unha recuperación asombrosa.

— O escritor recomendoume que agasallasea Berbenbexo cun dos meus maillots. E funcio-nou. Nunca o volvín ver.

— ¿E soubo algo máis del?

— Pois si, souben. Volveu a Lugo. Remataranas obras no museo e xa non había tipos estrafala-rios no patio, que o pecharan cunha verxa.Seguiu, ou segue, facendo das súas por alí. Nunhaocasión as guías atoparon no claustro, dentrodun sartego, un neno abandonado. Un neno dedías, ou se cadra horas. Oíron como choraba,recollérono, levárono a un cuarto e déronlle calorcos seus corpos. Ían chamar á policía cando oneno estoupou, saíu unha nube de fume, conver-tiuse no trasno, deu un brinco enriba dun arma-rio e berrou: “¡Huhuruhuhú, as nenas do museoquentáronme o cu!” -e desapareceu.

Remata deste xeito a entrevista que le Kub-bic mantén co campión galego, pero non asreferencias a Galicia, xa que no capítulo

4Un trasno do museo no tour de Francia

ción. E é que hai autores que o teñen por unlibro mítico e din, a pesar das reseñas de Pont ede Fernández Paz (que foi de onde eu tireitodos os datos), que o libro nunca existiu ouque non chegou a editarse. O inglés Bridges-Field vai máis aló e di que todo foi unha inven-ción dun guía do museo, un tal Reigosa. Só aaparición dun exemplar demostraría que isonon é así. E aquí vén o máis curioso: o escritorlucense Paco Picapeixe Lamego afirma seria-mente que hai un, que se garda precisamente nabiblioteca do museo de Lugo, pero que se gardanun lugar especial, encadeado con sete cadeas epechado cun colosal cadeado, non se sabe bense por medo a que fuxa ou a que o rouben.Segundo el, moi poucos lugueses conseguironvelo. Confeso que non me atopo entre eles.

NXoán M. Balboa Vázquez (Lugo, 1938)Nacín en Recatelo, rúa por medio da Taboadesa, en frontexusto do cuarto onde pasaba consulta O Cacharulo, menci-ñeiro de moita sona. Foi polo serán dun vinteseis de Nadal,frío e chuvioso. Axudoume a vir ao mundo dona Remedios,parteira, avoa de Felipe Arias, director hoxe en día do Museodo Castro de Viladonga. Teño feitas varias exposicións dedebuxo, pintura e esmaltes, leria que deixei cando me deiconta de que non me chamara Deus por ese camiño. Fun ofi-cinista e montei negocios de hostalería e fotografía. Hoxeremato a miña vida laboral como restaurador do Museo deLugo. Din que todo home ten unha biografía; pode ser. Peroo que eu non teño, diso estou seguro, é unha autobiografía.

Alejandro Carro (Lugo, 1964)Son un pintor fronteirizo, dual, que asume deliberadamenteesa xeografía, ese territorio límite do contraposto como vec-tores do desenvolvemento da miña obra; na que a abstrac-ción e a figuración, a razón e a emoción, o lírico e odramático se conxugan potencialmente para configurar eseuniverso persoal, real e soñado que caracteriza a miña obra.

Xabier P. DoCampoo (Rábade, Lugo, 1946)Escritor e mestre. Como docente sempre estiven relaciona-do cos movementos de renovación pedagóxica. Impartínconferencias e ponencias e cursos de profesores sobre dadidáctica da lingua e da literatura, así como da utilizacióndidáctica da narración oral. Son autor de libros de texto paraa escola e de ensaios didácticos e pedagóxicos.

Fun actor e director de teatro, guionista de radio, vídeo etelevisión. Como autor de Literatura Infantil e Xuvenil escri-bín máis de vinte obras. Entre outras, son autor de O misteriodas badaladas, A chave das noces, O país durminte, Cando petan naporta pola noite, O pazo baleiro, Un conto de tres noites. Entre ospremios que recibín conto o Premio Rañolas, Premio Nacio-nal de Literatura Infantil y Juvenil, Honour List IBBY, TheWhite Ravens. A miña última obra publicada é A casa da luz.

Agustín Fernández Paz (Vilalba, Lugo, 1947)Nacín en Vilalba, no ano 1947, así que pertenzo á derradeiraxeración que medrou sen a presencia do televisor. Daqueltempo lembro as historias de medo contadas ao redor dacociña de ferro, os libros de aventuras que tiña meu pai, osmoitos cómics que lin, as poucas películas que podiamos verno cine. Estudei Peritaxe Industrial, Maxisterio e Ciencias

Noticia dosautores

infancia nin a felicidade que a todos nos proporcionaban.Supoño que esa foi a razón principal de que, andado o tempo,a min me dese por escribir historias que outros puidesen ler easí vivir noutras vidas, camiñar canda outras xentes, inventaroutros pasados e outros futuros, soñar outros soños e mesmosentir outros sentimentos. E aquí me tedes.

Xosé Miranda Ruíz (Lugo, 1955)Nacín en Lugo, moi preto da muralla, nun chalé que xa nonexiste, nos últimos días de 1955. Medrei nun barrio a mediasobreiro, con moitos espacios aínda sen edificar e grandesprados, hortas e chousas. Xoguei moito ao aire libre cosmeus amigos e lin algúns libros e tebeos. Licencieime en Bio-loxía na Universidade de Compostela, en 1978. Son profesorde Bioloxía e Xeoloxía no Instituto Xoán Montes da miñacidade natal. Desde neno escribin versos. Proximamente edi-tarase a miña Poesía reunida (1973-2002). En 1988 comecei aescribir prosa, relatos e novelas para adultos. Teño dousfillos. Para eles escribín algúns libros do que se deu en cha-mar literatura infantil e xuvenil. No 2000, con 44 anos, atre-vinme a publicar libros para nenos, como Lúa e os nubeiros,Feitizo, Aventuras do coello Federico, Ariadna e Pel de lobo. Sonespecialista en literatura de tradición oral. Xunto a AntonioReigosa e Xoán R. Cuba publiquei moitos libros de contospopulares galegos, dirixidos a un público infantil, reunidos nacolección Cabalo buligán, da que son codirector, así como oDicionario dos seres míticos galegos, a Pequena mitoloxía de Galiciae o recente Cando os animais falaban.

Paco Pestana (Castroverde, Lugo, 1949)Artista multidisciplinar, realicei máis de 120 exposicións deescultura e estiven presente nas bienais de escultura deZamora, Oviedo, Pontevedra, Tárrega, e en simposios enSantander, Wismark, Portugal, ...

As miñas últimas exposicións tiveron lugar na FundaciónGranell, na Casa da Parra en Santiago de Compostela, Museode Lugo, Fundación Torrente Ballester de Ferrol, Museo de laPasión de Valladolid, Museo de Lalín (Pontevedra), Auditoriode Galicia en Santiago e Museo de Ourense.

Colaboro en revistas e nos xornais escribindo sobre arte ehumor. Publiquei poesía e colaborei en radio e en monta-xes teatrais.

da Educación. Na actualidade, dou clases de Lingua Galega eLiteratura no IES Os Rosais 2 de Vigo, a cidade na que vivo.

Levo escritos xa ben libros, algúns deles premiados e tradu-cidos a outras linguas. As flores radioactivas, Cartas de inverno,Contos por palabras, Aire negro, Rapazas, Trece anos de Branca,Cos pés no aire, O centro do labirinto, Avenida do Parque, 17, etc.O último que publiquei é a novela Noite de voraces sombras.

Miguel A. Macía (Lugo, 1955)Nacín na Praza do Campo, preto do Museo, o 29 de xullo.Dende neno sentín unha grande atracción polo debuxo e apintura. Foi alí no Museo onde vin os primeiros cadros queprenderon en min dunha maneira afianzadora. Tiven claroque quería ser pintor, e aos vinte anos marchei a Madrid cofin de consolidar a miña formación artística; despois, catroanos máis tarde, estaba en Valencia onde obtiven a licencia-tura na especialidade de pintura e retornei a Lugo porque é amiña cidade. Adiquei moitos anos á aprendizaxe da color, doclaroescuro, das texturas, da composición, a esas obrasabraiantes dos grandes mestres aos que sempre mirei conadmiración e sen compararme. E fun ás súas casas; á doGreco en Toledo, á de Durero en Nuremberg, á de Rubensen Amberes, á de Rembrand en Amsterdam, á de Vermeeren Delft... Pero quedei na miña... pois eles xa non estaban.

Paco Martín (Recatelo, Lugo, 1940) Un día Xurxo Lobato quixo fotografarme contra o fondo denenas e nenos da Escola da Doloriñas e conseguiu que eu apa-recese case formando parte da pintura. Agora, cando miro afotografía comprendo porque estou tan identificado con ela:a verdade é que andei case toda a miña vida en circunstanciasmoi semellantes ás que a foto deixa ver. Primeiro entre osdemais cativos do barrio de Lugo no que, hai xa moitos anos,fun medrando mentres corría atrás dunha pelota feita defarrapos, nadaba nas augas do Miño, andaba ás mazás polashortas de Fingoi, acudía á escola de don Domingo e tiñaoportunidade de escoitar aos maiores cando contaban histo-rias de lobos feros e ouveadores nas noites sen lúa, de pan-tasmas que procuraban xustiza e vinganza desde outrosmundos tenebrosos, de arriscadas aventuras de emigrantesen afastados países e milleiros de contos máis que me viñe-ron acompañando ata que tamén eu cheguei a me facer mes-tre como a Doloriñas do cadro de Julia Minguilllón e seguirasí, rodeado de cativos, ata o día de hoxe.Nunca quixen esquecer aqueles relatos que encheron a miña

I Índice

PresentaciónAntón Bao Abelleira 7Aurelia Balseiro García 10

Rutas literarias polo museoDepartamento de Didáctica 13

Visita nocturnaDe Xabier P. DoCampo 16

A serpe de pedraDe Agustín Fernández Paz 44

Un paxaro posibleDe Paco Martín 76

Un trasno do museo no tour de FranciaDe Xosé Miranda 102

Noticia dos autores 125

2010Contos do museo. Relatos do Museo

Provincial de Lugo, rematouse deimprimir, na súa terceira edición o

día 23 de decembro de 2010.