b a a a - galiciaaberta · eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que...

76

Upload: others

Post on 05-Jun-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,
Page 2: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Buscando a mi madreBuscando a mi madre

Próxima publicación del libro “Buscando a mi madre” de Blanca Nelly García

El 20% de la recaudación se destinaráa obras benéficas

Blanca Nelly García

Page 3: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Número 26 • Nadal 2013

Edita:

Centro Galego de Vitoria-Gasteiz.C/ Gernikako Arbola, 1101010 Vitoria-GasteizTeléfono: 945 27 98 01Fax: 945 27 29 34e-mail: [email protected]

Presidente: Manuel López Doamo

Coordina:Vicente Touzón Veiga

Portada: Alberto Gil Castro

Depósito legal: VI-279/00

Colaboran neste número:Alberto Gil CastroRocío DouradoJ. Ramón BaliñasFrancisco CorcueraEsther López de ArmentiaAntonio RifónAlexander PeredaBeni RojoMartín GalánPatricia López GómezManuel López DoamoRamón PampínMónica DiéguezMikel DiéguezBlanca San MiguelPilar CorcueraJulio RodríguezLuis PenaVicente Touzón

Podes colaborar no próximo número. Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda queasines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo, por fax ou por e-mail,aos enderezos do Centro Galego.

SUMARIOLimiar..........................................................................................4Saúdo do Presidente da Xunta de Galicia ....................................5Saúdo do Secretario Xeral da Emigración ....................................6Carta del alcalde de Vitoria-Gasteiz.............................................7Topónimos ..................................................................................7Roberto Vidal Bolaño e o teatro galego contemporáneo ..............8Santiago para peregrinos (II) ......................................................11Los primeros barcos de hierro y vapor .......................................13Viaje a Fátima y Lisboa..............................................................17Excursión a Cataluña.................................................................22Camino de Santiago 2013 .........................................................24Curiosidades .............................................................................28O noso Centro camiña: os nosos grupos....................................29Asamblea General de Socios .....................................................32Entroido 2013 ...........................................................................33I Pasarela de moda ....................................................................36Celebración das Letras Galegas .................................................38Día de las Comunidades ...........................................................39Coro Aturuxo - viaje a la costa lucense......................................40Día de Galicia en Euskadi .........................................................43Visita do Secretario Xeral da Emigración....................................44Fiestas de Santiago 2013 ...........................................................45II Semana Cultural de Galicia en Vitoria-Gasteiz. ......................50Outras actividades................................................................54-62Galicia calidade e cantidade .....................................................63Un país en la mochila: Rumanía................................................65Inseparable fluir.........................................................................69Cadencia en blanco ..................................................................70200 Aniversario da Batalla de Vitoria .........................................71Recuncho dos versos .................................................................73Tenda O’Carallo ........................................................................75

Page 4: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

LimiarDende decembro do ano pasado que saíu o número 25 de Raiola, sucederon moitas cousas, pero algúns temos

a sensación de que nada cambiou, seguimos enlamados ata os xeonllos e sen ver a maneira de ripar os pés. Dentro

da clase política, que é unha clase única (outra é a dos especuladores que endexamais se fartan), hainos que só

teñen unha afección, a de apropiarse de canto teñen ao seu alcance, e outros a de tirarse mutuamente presadas de

bulleiro, tentando así de facer unha lamaceira onde agochar todos os despropósitos, no lugar de buscar solucións

para os problemas reais.

No século XVIII escribía José Cadalso algunhas cousas que serían perfectamente aplicables a moitos polícos de

hoxe, o que demostra que nese campo, e noutros moitos, a evolución das persoas leva paso de tartaruga:

“Política deriva da voz grega que significa cidade, e o seu verdadeiro sentido é a ciencia de gobernar os pobos,

e os políticos son aqueles que están neses cargos ou, polo menos, en carreira de chegar a estar neles. Todo isto é

de venerar; mais usurparon este nome suxeitos que están moi lonxe de se ver nesa situación nin merecer tal res-

peto. E da corrupción desta verba mal apropiada a estas xentes –di– nace a precisión de estenderme máis.

Os políticos desta segunda especie son homes que de noite non soñan e de día non pensan senón en facer for-

tuna por cantos medios se ofrezan. Nin queren, nin entenden, nin se acordan de cousas que non vaian dirixidas a

este fin... Nada importan as cousas do mundo no día, a hora, o minuto, que non adiantan un paso na carreira da

fortuna... O continuo artificio, que xa se fai segunda natureza neles, fainos insufribles aínda a si mesmos. Pídense

contas do pouco tempo que deixaron de aproveitar en seguir por entre precipicios a pantasma da ambición que os

guía... Desprecian ao home sinxelo, aborrecen ao discreto, parecen oráculos ao público, pero son tan ineptos que

un criado inferior sabe todas as súas flaquezas, ridiculeces, vicios e tal vez delitos, segundo o proverbio francés,

que “ninguno es héroe con su ayuda de cámara”. De aquí nace que se revelen tantos segredos, que se descubran

tantas maquinacións e, en sustancia, mostrar que estes homes son defectuosos, por máis que queiran parecer semi-

deuses... Cren moitos destes que a mala intención pode suplir o talento...

Entre ser homes de ben e non ser homes de ben, non hai medio. Se o houbera, non sería tanto o número de

pícaros”. Sen máis comentarios.

Bo Nadal e feliz 2014 para todos.

V. T.

Esta revista está cofinanciada polaXunta de Galicia, a través da Se-cretaría Xeral da Emigración

4

Desde estas páginas queremos recordar a todos los socios y familiares de socios fallecidosa lo largo de este año. Especial mención a uno de los más antiguos, Julio Dabouza Soengas,que nos dejó el día 20 de septiembre. Era natural de Rodeiro, Pontevedra. Descanse en paz.

A todos los familiares nuestro apoyo y afecto.

Page 5: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

5

Saúdo do Presidente da Xunta, AlbertoNúñez Feijóo, para a revista Raiola

vosa terra, quero expresar o meu convence-mento de que o vindeiro ano 2014 será moitomellor para todos que o ano que en breve dei-xaremos atrás.

As vosas vidas son exemplo de superación,de loita e de traballo continuo. Vós mellor caninguén sabedes que a suma de esforzos sem-pre resulta un beneficio e con esa máximaGalicia está a afrontar o treito máis duro da cri-se e coa mesma disposición encararemos ago-ra o inicio da recuperación.

Así mesmo quero agradecervos o voso com-promiso con Galicia, coa historia, coas raíces,coa lingua e coa cultura, reflectido nesta publi-cación. O voso amor por Galicia queda paten-te en cada exemplar de Raiola.

Non podo máis que animarvos a seguir tra-ballando e pedirvos que non cesedes no vosoempeño de ensinar e difundir os múltiplesvalores culturais da nosa comunidade, xa quea vosa achega é imprescindible.

Noraboa polo voso exemplo, polo vosotesón e traballo; e o meu afecto e agarimo coaintención de facer chegar ata os vosos fogaresun pouco do calor desde a vosa terra, que miti-gue o sentimento de morriña que tanto noscaracteriza aos galegos.

Alberto Núñez Feijóo Presidente da Xunta de Galicia

Quero aproveitar a oportunidade queme brinda esta revista para saudar eenviar os meus mellores desexos,

nestas datas tan especiais, a todos os galegosque residen fóra de Galicia e, moi especial-mente, a todos vós, aos galegos do CentroGallego de Vitoria-Gasteiz.

Estas datas de Nadal son tempos de reen-contros pero tamén de ilusión, de esperanza ede mirar cara ao futuro. E, desde Galicia, a

Page 6: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

capacidade para traballar unidos e con máistesón ca nunca, co mérito engadido de que ofan desde localidades distintas, algo que ponde relevo a fortaleza da vosa irmandade.

Nesas terras tan próximas no climático,no paisaxístico, e no humano, pero afastadaspor centenares de quilómetros, as galegas e osgalegos que formades parte do Centro tendesdecidido manter e fortalecer o calor desa cha-ma eterna e universal que vos liga coa Galiciaterritorial e cos galegos dos cinco continentes.E o facedes con bríos renovados e co mesmotesón co que comezou a súa andaina esa enti-dade que xa cumpriu máis de medio século.Quero agradecervos ademais o voso perma-nente apoio para dignificar e engrandecer aboa imaxe de Galicia en Euskadi, e pedirvosque sigades abrindo a nosa terra ás contribu-cións e achegas que se nos fagan desde cal-quera curruncho do mundo.

Espero que a través destas palabras sin-tades todo o agarimo do pobo galego, e o meurecoñecemento sincero e persoal polo laborque desenvolvedes. Crédeme se vos digo queVitoria, e os galegos que alí residen, estadespresentes no traballo cotián desta Secretaría.

Grazas por renovar, un ano máis, esenexo de unión coa Galicia territorial, quexamais esquece nin esquecerá os seus fillos,residan onde residan. Unha fonda aperta,

Antonio Rodríguez MirandaSecretario Xeral da Emigración

Estimados amigas e amigos:

Supuxo para min unha satisfacción moiespecial que, por necesidades operativas e decalendario, unha das miñas primeiras visitasoficiais como responsable autonómico enmateria de Emigración correspondese facelaao Centro Galego da capital alavesa, entreoutros do País Vasco. Esa é unha terra na que,desde hai xa moitos anos, os centros e casas dadiáspora galega foron quen de demostrar a súa

Saúdo do Secretario Xeral da Emigración

6

Page 7: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Quiero aprovechar laoportunidad que me ofre-cen las páginas de estarevista para transmitir uncariñoso saludo a todas laspersonas gallegas queviven en nuestra ciudad.El Centro Gallego deÁlava es una de las casasregionales más antiguas yespecialmente activa eintegrada en la vida cultu-ral y social vitoriana.

A lo largo de los años,ha trabajado para difundirla cultura y tradiciones de la comunidad gallega,desde su cultura, lengua, música o danza. EsteCentro lo fundaron aquellos primeros emigran-tes, que llegaron para trabajar en la industria

vitoriana de los años 50 y60. Hoy continúa recibiendoa personas gallegas o vitoria-nas de nacimiento, peroorgullosas de sus raíces, y aotras que sienten una espe-cial atracción por esteCentro de cultura y ocio.

Un Centro también muyactivo en los actos y eventosde nuestra ciudad, en losque también colabora y par-ticipa. Esta relación tanestrecha ha conseguido enri-quecer y afianzar los lazos

entre ambas comunidades y, estoy convencido,que continuará generación tras generación.

Javier Maroto, alcalde de Vitoria-Gasteiz

Topónimos

O topónimo Xendive dálles nome a dúasentidades de poboación da provincia deOurense, unha delas pertencente ao concello deBoborás e outra ao de Lobios. Trátase dun topó-nimo latino, procedente do antropónimo GENI-TIVUS. Nos primeiros séculos da Idade Media,era común designar unha villa ou núcleo depoboación co nome do seu fundador ou propie-tario, o cal se flexionaba en caso xenitivo: desamaneira, podemos supor lexitimamente queXendive foi antigamente unha (VILLA) GENITI-VI. Aínda na documentación altomedieval gale-ga encontramos evidencias da utilización destenome de persoa: nun diploma conservado noTombo de Celanova, con data de 1020, encon-tramos mencionado un tal Genitivo, e noutrotexto do ano 1062, pertencente neste caso ácolección do mosteiro de San Lourenzo deCarboeiro, faise referencia a un tal ArgeloGenitiuiç, no cal recoñecemos o patronímicocorrespondente ao antropónimo que nos ocupa.

O topónimo Boborás dálle nome a unconcello da provincia de Ourense, así como áparroquia na cal se encontra a cabeceiramunicipal. A forma Boborás explícase comoun derivado de tipo abundancial, creado apartir do substantivo abóbora (latín APOPO-RE), que é un dos nomes con que se coñece aplanta Cucurbita pepo L., é dicir, a máiscomunmente coñecida como "cabaza". A pri-meira referencia a esta localidade detectámo-la nun texto do mosteiro de Oseira, con datade 1237, no cal se menciona a Petrus Roderigide Aboberanes. Dese mesmo cartulario éoutro diploma, desta volta de 1240, onde sefai alusión a illam hereditatem de Aboberaes.O derivado, en orixe, debeu ser *Aboboralesou *Aboberales. Tal e como acontece sistema-ticamente en galego, perdeuse o –l– intervo-cálico (*Aboboraes), para logo simplificarse ogrupo vocálico final (*Aboboraas >*Aboborás) e, por último, perderse a vocal ini-cial –a– (Boborás).

Rocío Dourado Fernández

Saludo para Raoila

7

Page 8: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Oautor homenaxeado nas Letras Galegas deste ano 2013, Roberto Vidal Bolaño, naceu nobarrio compostelán de Vista Alegre aló polo 1950. Desde moi novo comezou a se inte-resar polas dúas manifestacións artísticas que vertebrarán a súa actividade creativa: o tea-

tro e, moi especialmente, o cinema. Precisamente derivado desta grande atracción que a sétimaarte exercía nel, en especial pola admiración que sentía por autores clásicos como John Ford ouJohn Houston, quixo estudar na Escuela Superior de Cine de Madrid, mais este plan quedou frus-trado ao pechar a institución no ano 1968.

Malia iso, o mundo cinematográficopetou á súa porta da man do grupo com-postelán de cinema amador Equipo Lupa(1971-74) onde se integrou xunto conoutros autores, principalmente vencella-dos ao teatro galego, hoxe ben coñecidospor nós como Euloxio R. Ruibal ou FélixCasado (fundadores do citado grupo).Tanto o Equipo Lupa como outros grupose iniciativas individuais fundadas polas

mesmas datas (Grupo Enroba, Grupo Imaxe, Eloy Lozano, Carlos Varela, etc.) tentaron unha recu-peración do audiovisual a pesar da precariedade canto a medios e recursos nestes anos finais daditadura. As curtametraxes en Super 8 do Equipo Lupa (4x4, A rapa das bestas, O corpiño, A proce-sión das mortallas, Peliqueiros, etc.), mestura entre o xénero do documental antropolóxico e o da fic-ción e inzadas de efectos teatrais, pretendían ser unha vía de comunicación que, por unha parte,preservase a cultura tradicional galega e, pola outra, servise de canle de difusión do patrimonio cul-tural propio coa idea de asentar as bases dun discurso audiovisual galego.

Precisamente eses elementos da cultura tradicional e popular galega, especialmente os rela-cionados coa festividade do Entroido en que andou mergullado durante a etapa en que colaborouco Equipo Lupa, non o van abandonar xamais e estarán presentes en todas as súas producións tea-trais posteriores que comezarán coa creación xunto á súa primeira muller, Laura Ponte, de TeatroAntroido (1974-1985), a súa primeira compañíateatral, onde el mesmo escribe os libretos, dirixe,actúa, produce, ilumina, etc. De feito, isto últi-mo, unido ao despido do banco en que traballa-ba, forzou a Vidal Bolaño a tentar vivir do teatro,feito fundamental que dirixiu os pasos da compa-ñía Teatro Antroido cara á súa profesionalización,do que son pioneiros no ámbito galego. Ademais,o nome elixido para denominar a súa compañíade teatro non é casual, senón que indica o gran-de interese que sentía pola manifestación culturalparateatral do Entroido galego.

Alén diso, entre os anos 1973 e 1980, Vidal

Rocío Dourado Fernández

Roberto Vidal Bolaño e o teatro galegocontemporáneo

Roberto Vidal Bolaño Rúa do barrio compostelán de Vista Alegre

Equipo Lupa (1971-1975)

8

Page 9: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Bolaño participa nas Mostras de Teatro Abrente de Ribadavia como dramaturgo e escenógrafo, mar-co no se que creará o Grupo ou Xeración Abrente. Esta denominación abrangue un conxunto dedramaturgos que se deron a coñecer ao longo das sucesivas edicións das devanditas Mostras(Eloxio R. Ruibal, Manuel Lourenzo e o propio Roberto Vidal Bolaño, entre os máis salientábeis),e será o xermolo do novo teatro profesional en galego. É, pois, nesa atmosfera na que TeatroAntroido comeza a producir textos teatrais de moi diverso tipo mediante os cales Vidal Bolaño iráaprofundando na súa estética (presenza de cabezudos, de máscaras do entroido, de bonecos mes-turados con actores, etc.). Deste xeito, Teatro Antroido presenta farsas coma Laudamuco, señor deningures, gañadora do Premio Abrente no ano 1976 e publicada ao ano seguinte, representaciónen que se fai unha análise das relacións de poder; teatro para monicreques como Touporroutou dalúa e do sol (1982) ou adaptacións de obras literarias de autores xa consagrados coma o caso doPercival (1983) de Méndez Ferrín.

No ano 1984 creouse oCentro Dramático Galego(CDG) como compañíade teatro público coobxectivo de producir edistribuír espectáculosteatrais en lingua galega e,nese senso, Vidal Bolañomontará nese mesmo anoo segundo dos espectácu-los do CDG, Agasallo desombras, sendo o segun-do autor representado poresta institución (e o pri-meiro galego). Esta peza,cuxa estrutura se basea naobra simbolista A rebelión

dos traxes de Ramón Otero Pedrayo, profundiza na faceta humana deRosalía de Castro desmitificando a imaxe que até daquela se tiña dela, adesa muller sufridora vista como unha “santiña”, e incluso revisa a relaciónque esta tiña co seu marido, Manuel Murguía.

Agasallo de sombras e tamén o propio Vidal Bolaño recibiron duras crí-ticas por mor das cales, xunto coa polémica xurdida ao redor deste feito,na segunda metade dos anos 80 Vidal Bolaño estivo practicamente afasta-do do tecido teatral galego ao sufrir o veto da Consellaría de Cultura. Defeito, o último espectáculo que Teatro Antroido montou foi Caprice desdieux (1985) onde o propio Vidal Bolaño mediante un monólogo cunha for-te carga crítica social, política e mesmo teatral dá unha resposta dramati-zada á Consellaría de Cultura. Ademais será nesta obra cando apareza porvez primeira caracterizado co nariz de pallaso tan característico na repre-sentación da súa figura.

Laudamuco, señor de ningures PercivalTouporroutou dalúa e o sol

Cartel da obra Agasallo desombras

9

Page 10: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Durante esta época de parón forzoso no eido teatral, Vidal Bolañodedicouse á dobraxe na empresa CTV, tanto na súa faceta de directorcomo na de dobrador, xa que é nestes momentos cando se crea aTelevisión de Galicia (TVG) e se torna necesario dobrar ao galego seriese filmes estranxeiros. A seguir, entre os anos finais da década dos 80 e oscomezos da dos 90, entra a traballar na empresa de publicidade audio-visual Olympus Comunicación para a que escribe guións e fai montaxesde spots publicitarios.

A comezos dos anos 90 Roberto Vidal Bolaño regresa ao teatro escri-bindo novos textos teatrais, polos que a crítica e o público o recoñeceráncomo un dos dramaturgos e directores de teatro galegos máis importan-tes. Ademais diso, no ano 1992 funda a compañía Teatro Aquí xunto conBelén Quintáns, a súa segunda muller. O nome da compañía teatral vol-ve ser significativo, xa que no termo aquí se insire todo aquilo que atinxeá comunidade, quere ser un teatro realista de denuncia da situación mar-xinal da sociedade galega, en definitiva, un espello en que mirarse.

Nos textos teatrais que escribirá, montará e dirixirá nesta fase da súacarreira a súa relación co cine vai ter unha presenza fundamental, por

exemplo na obra Saxo Tenor (1991), pola que obtén o Premio Álvaro Cunqueiro, fai unha home-naxe ao cinema negro. Ademais diso, tamén homenaxea o barrio compostelán en que naceu, VistaAlegre, porque a cidade de Compostela é outro dos elementos recorrentes nas súas creacións. Defeito, nas Actas Escuras (1993) o tema que articula o texto é o cuestionamento da veracidade deseren os restos do Apóstolo Santiago os que descansan na Catedral compostelá. Unha vez máis apolémica paira sobre unha das súas obras e, por ese motivo, el xa non a verá estreada en vida eserá o CDG o que a levará ás táboas no ano 2010.

Son moitas as obras que escribe na etapa da súa segunda com-pañía teatral, Días sen gloria (1993) que segue esa liña desmitifica-dora que iniciara en Agasallo de sombras, nesta ocasión ao redor dotema do Camiño de Santiago e que foi premio Rafael Dieste e fina-lista do Premio Nacional de Literatura, A ópera do Patacón (1994),Doentes (1996), Rastros (1998), Sen ir máis lonxe (1999), Criaturas(1999), etc., ao tempo que vai realizar adaptacións de textos doutrosautores coma Xelmírez ou a gloria de Compostela (1999), de DanielCortezón ou Rosalía (2001) de Ramón Otero Pedrayo, espectáculomoi valorado pola crítica co que volve traballar co CDG despois dosanos de veto. Desgrazadamente, no ano 2002 falece en Compostela,a mesma vila que o vira nacer 52 anos antes, deixando orfa a artede Talía dun dos tres grandes pais que renovaron a dramaturxia gale-ga e lle deron o pulo que a colocou á par da poesía e da narrativamoito máis cultivadas historicamente, para alén de ser un dos prin-cipais artífices da profesionalización do teatro galego.

Cartel da obra Caprice desdieux

Cartel da representación do CDG d’Asactas escuras

10

Page 11: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

3. LA HISTORIA.

La historia de la "Sede Obispal de IriaFlavia" se reflejó desde el siglo VII en el"Cronicón Iriense", desde el año 600 se

suceden en la sede 28 obispos de los que seconoce el nombre, después el obispoTeodomiro en cuyo tiempo se descubrió elsepulcro del Apóstol, murió el año 847 man-dando ser enterrado en la Catedral, la laudasepulcral fue encontrada en las excavaciones de1950, se encuentra en el vestíbulo de la Capillade las Reliquias de la Catedral y traducido dellatín dice:

"En este túmulo descansa en paz el siervoTeodomiro, Obispo de la sede Iriense. Murió elaño 847."

Teodomiro quiso ser enterrado al lado de latumba del Apóstol, no en su sede de Iria.

Las primeras referencias escritas relativas aSantiago aparecen en el Cronicón Iriense con elnombre de "Porta da Mámoa", el primer nombrecon que se le llama.

El año 813, cuando por motivo religiosonace la ciudad moderna, se le llama "LiberumDonum", Libredón , que signifi¬ca "lugar rega-lado", así figura en "La Historia Compostelana"mandada escribir por Gelmírez cuando en1100 se traslada la sede Irirense a Santiago,empezándose a escribir el año 1125 por loscanónigos de la Catedral Hugo y MunioAlfonso, narrando los sucesos más importantesacaecidos en la sede. En la "HistoriaCompostelana" está redactada "El Acta de laConcordia de Antealtares" de 1077 donde secita un documento del año 865 re-ferido al des-cubrimiento de los restos del Apóstol en el año813, son las primeras referencias históricas aSantiago de Compostela.

Los árabes invaden la Península el año 711,en el año 720 conquistan la ciudad francesa deNarbona, en 732 Carlos Martel les derrota enPoitiers, a partir de ahí sostienen sus territorios

conquistados, la Europa Medieval está en gue-rra contra el Islam, el hecho del descubrimien-to del sepulcro del Apóstol en Santiago seinterpretó como un auxilio del Apóstol en lalucha, se decía entonces que la fuerza de losárabes les venía de su religión, de la ciudadsanta La Meca y su profeta Mahoma, elApóstol fue la figura y Santiago la ciudad queoponer al Islam.

El año 844 el rey de Asturias Ramiro I derro-ta a los árabes al mando de Abderramán II en laBatalla de Clavijo, La Rioja. La noche anteriorvió aparecer la figura del Apóstol sobre uncaballo blanco que le señaló la colocación delas tropas en el combate, informando el Rey alos soldados, que al grito de -"Santiago"- derro-taron a los árabes librándose de pagar "ElTributo de las Cien Doncellas", Ramiro I impu-so "El Voto de Santiago" satisfaciendo una canti-dad a la iglesia Compostelana y declarando aSantiago Patrón de España.

Otras batallas decisivas fueron, el año 844 enSimancas Ramiro II derrota a Abderramán III, en1002 en Calatañazor cae derrotado Almanzor;la decisiva de "Las Navas de Tolosa" en que losReyes Alfonso VIII de Castilla, Pedro II de Aragóny Sancho VII de Navarra derrotan al árabeMiramamolín. En 1236 Fernando III el Santoconquista Córdoba y en 1492 es la conquistadefinitiva de Granada por los Reyes Católicos.

Santiago para peregrinos (II)Juan R. Baliñas

Castillo de Clavijo

11

Page 12: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Durante el siglo XII muchos europeos habí-an llegado a Santiago como peregrinos paradar gracias, era el santo más popular de laEdad Media.

Alfonso II el Casto (791-842) mandó cons-truir otras iglesias como la de Santa María de laCorticela y el Monasterio de San Paio deAntealtares para cuidar del sepulcro, surge laperegrinación, los peregrinos abren vías desdeEuropa para agradecer la ayuda recibida contrael Islam, nace "El camino de Santiago, el cami-no Francés" cuya dirección marcaba en el cielola Vía Láctea el camino de las estrellas queseñala a Santiago.

En Santiago se construyen conventos, hospi-tales, colegios, formando una ciudad de rápidocrecimiento, centro de religión, los cristianosvenían a orar desde Europa, los francos se lesllamaba y de los demás reinos de la Península.Creen que allí están los restos y ya no hay dis-cusión, la ciudad se convierte en el fin de laperegrinación.

Alfonso III el Magno (866-910) manda derri-bar la primera iglesia construyendo el año 896la segunda, de tres naves, a Santiago se le cono-cía entonces con el nombre de "ArcaMarmórica", por el sepulcro.

La ciudad se amuralla para defenderse delos Vikingos o Normandos que invadieronvarias veces la Ría de Arosa arrasando IriaFlavia, el año 968 luchando contra ellos, muereel obispo de Iria, Sisnando II en la batalla deFornelos. Mien¬tras tanto, en Córdoba Hixen IIy los árabes empezaban a ver en Santiago unrival para La Meca, Almanzor fue el encargadode lanzar una de sus racias contra la nuevaJerusalén entrando en Santiago el 10 de agostodel año 997. Almanzor destruyó la Catedraldonde sólo había un monje orando al que res-petó, arrasando todas las demás iglesias deSantiago, no quedando piedra sobre piedra.

Entrando en la Catedral por la Fachada dePlaterías, a la derecha está una pila bautismaldel siglo IX procedente de la Iglesia de San Fiz

de Solovio, de mármol en una sola pieza, la tra-dición dice que en ella dio Almanzor de bebera su caballo.

Almanzor mandó llevar a Córdoba las cam-panas de la Catedral a hombros de cristianos.

Allí estuvieron hasta el año 1236 en que elrey Fernando III el Santo recuperó Córdobaobligando a los árabes a transportar las campa-nas hasta Santiago.

El obispo de Iria, Pedro de Mezonzo (985-1003) ordenó la reconstrucción de la Catedral yla ciudad, el obispo Don Cresconio (1037-1067) mandó edificar "Las Torres del Oeste" enCatoira, para proteger Iria y Santiago de lasinvasiones Vikingas a través del río Ulla, lesucedió don Gudesteo (1067- 1069) siendo ase-sinado por su tío el conde Fernández de Traba.

Fernando I de Castilla (1063-1072) empleapor primera vez el nombre de "Compostela" ensus diplomas, desde entonces prevalece estenombre entre los peregrinos, Amor Ruibal diceque este nombre proviene de "CompositumTellus", lugar de enterramiento, otros dicen queprocede de "Campus Stellae" campo de la estre-lla, nombre anterior de la "Carballeira de SantaSusana", Manuel Murguía opinaba que procedede "L'apostelle" como decían los peregrinosfranceses. En el año 1095 el Papa acepta el tras-lado de la sede obispal de Iria a Santiago másprotegida de las invasiones Vikingas, el obispoDalmacio (1090-1095) de viaje en Roma murióantes de tomar posesión.

Diego Gelmírez con 32 años es elegido pri-mer obispo de Santiago el año 1100, fue ungran personaje de la Galicia del siglo XII, erahijo de Gelmiro terrateniente de Iria Flavia des-cendiente de suevos y gobernador de las Torresdel Oeste y de Iria, donde debió nacerGelmírez.

Estudió en París, su pariente el obispo DiegoPelaez defensor de Galicia, le nombró canóni-go de la Catedral.

Continuará

12

Page 13: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Los primeros barcos de hierro y vaporFrancisco Corcuera Villacián

El siglo XIX fue un periodo de grandes cam-bios, marcado por el continuo avance delas tecnologías. Las industrias del hierro

junto con el desarrollo de la máquina de vaporalteraron los modos de transporte tradicionales.En el sector naval, el empleo de nuevos materia-les y el auge de la máquina de vapor en los siste-mas de propulsión, llevaron a transformar losastilleros, desplazando técnicas y materiales tra-dicionales utilizadas siglos atrás.

En la primera mitad del siglo XIX, los avancesen la construcción naval, hicieron posible que lostradicionales barcos elaborados con madera eimpulsados por la vela, fuesen sustituidos por lamáquina de vapor y el hierro.

En esta transición convivieron la vela y elvapor, mientras las innovaciones se sucedían. Alprincipio, los vapores tenían problemas paracompetir con los barcos de vela. El espacio nece-sario para la caldera y el carbón hacía que labodega fuera mucho menor que en un velero, yno quedaba mucho espacio para la mercancíafacturable. Por otra parte, no tardaron en descu-brir que debido a las vibraciones del cigüeñal delas paletas, la madera del casco se agrietaba y seabría. Por lo que a menudo, las visitas a losdiques secos para taponar las vías de aguas, eranfrecuentes.

Los marinos no veían con buenos ojos aquellasenormes, sucias y ruidosas máquinas, que movíanlas inmensas ruedas de palas adosadas a los cos-

tados de las naves. Por eso aducían, con razón, quelas ruedas eran demasiado vulnerables e ineficacescon los balanceos del barco, las máquinas de pocofiar y el vapor una herejía que atentaba contra lastradiciones del mar.

El primer barco a vapor que cruzó el océanoAtlántico fue el “Savannah”, de 350 toneladas,propulsado por ruedas laterales y aparejo comple-to. Zarpó del puerto estadounidense de Georgia el24 de mayo de 1819 y arribó a las costas de Irlandael 16 de junio. La travesía duró 27 días, pero lamáquina de vapor solo funcionó unas ochentahoras. El milagro fue obra de las velas.

A mediados del siglo XIX, la evolución de lossistemas de vapor fue relegando progresivamente alos barcos con casco de madera propulsados porpaletas.

Las instalaciones de calderas y máquinas devapor, más pesadas, voluminosas y potentes, asícomo las vibraciones y sacudidas de los émbolos,cigüeñal y hélices, imposibilitaron su montaje enlos barcos de madera.

La superior fortaleza y homogeneidad del hie-rro, y la posibilidad de un ensamblaje mas eficaz,desplazó a la madera del puesto primordial queocupaba en la construcción naval.

En sus comienzos, los cascos de hierro eran deuna utilidad dudosa, ya que presentaban poca

Vapor americano Savannah - 1819

13

Page 14: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

resistencia a la corrosión. Se abrían vías de aguasin que el barco hubiese tenido percance alguno,sólo por el contacto con el agua de mar. A partir de1880 el hierro fue sustituido por el acero, una ale-ación de hierro y carbono.

Esto hizo a los barcos más seguros, ligeros y conmayor durabilidad.

El británico Vulcan fue el primer barco de hierroque se conoce. Un velero construido en Escocia(Monklands), botado en mayo de 1819 y utilizadocomo barco de pasajeros. Hubo gran expectaciónpara ver la botadura y mucho escepticismo, y todosquedaron sorprendidos al comprobar que no sehundía. Permaneció en servicio hasta 1873, año enel que fue desguazado.

Los primeros barcos de hierro se construyeronempleando la técnica del remachado. Este proce-

so consistía en taladrar, mediante punzonadoen frio, las chapas de hierro superpuestas.Después, calentar e insertar los remaches porun extremo y expandir y ensanchar el remachepor el extremo opuesto. El remache al enfriarsese contrae, consiguiendo la unión total y aprie-te de las chapas. Esta técnica requería muchamano de obra y muy especializada, que produ-cía estructuras muy resistentes y fiables.

Al principio, estas operaciones se hacíanmanualmente por equipos de remachadores queutilizaban mazas y martillos, sustituyéndose más

Máquina de vapor en un barco de hierro. Museo Naval de Rotterdam

“Lotos”. Velero con casco de acero, construido en 1910

Equipo de remachadores trabajando en un astillero

14

Page 15: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

tarde por martillos hidráulicos y neumáticos.La construcción de barcos de hierro plantearon

nuevas necesidades al sector naval, exigiendocambios profundos en la organización y en lasestructuras de los astilleros. Estas reformas obliga-ron a construir nuevos talleres, herrerías, gradas ydiques. Se incorporaron técnicos especializadosen los nuevos oficios: remachadores, armadores,herreros, caldereros…

Algunos astilleros no desmontaron completa-mente las instalaciones hasta finales del sigloXIX, con el fin de poder construir también barcoscon casco de madera.

Reseña históricaEn los primeros años del siglo XIX sigue la

decadencia de la construcción naval en España.La situación política de entonces, las guerras, lapérdida de colonias, etc., causaron que, tanto lamarina de guerra como la mercante, se situaran aun nivel inferior al de otras potencias navales.

Al iniciarse la segunda mitad del siglo, prácti-camente en todas las marinas se habían sustituidolos barcos de vela por los de vapor. En estos años,se construían los últimos barcos de vela en el asti-llero de Ferrol. Fueron barcos que nacieron, vivie-ron y murieron en plena época del vapor y, sinembargo, carecieron de propulsión propia. Lacompetencia, que en la navegación empezaban ahacer los barcos de vapor, originó una crisis que seacentuó con la construcción de los barcos de cas-co de hierro. Nuestros astilleros no estaban prepa-rados, y ante la falta de industrias y constructores

de máquinas de vapor, hubo que adquirir deInglaterra el material y mano de obra especializa-da; tanto para ponerse al frente de los tallerescomo para encargarse del manejo de las máquinas.

El 23 de enero de 1880 se inauguró en el asti-llero de Ferrol el primer taller para la construcciónde barcos de hierro. El 10 de agosto de 1881, conla presencia de los reyes de España, Alfonso XII yMaría Cristina, fue botado el cañonero “Paz”, elprimer barco con casco de hierro construido enEspaña.

En junio de 1882 fue remolcado hasta Sevilla,donde se le instaló la planta propulsora, unamaquinaria de vapor provista de 240 C.V., entran-do en servicio dos meses más tarde.

El día 9 de junio de 1889, cuando se dirigíarumbo a Cádiz, naufragó al chocar con un objetosumergido. Se trataba de los restos de un gran tra-satlántico perdido y no anunciado a los navegan-tes en el “Bajo de Aceiteras”. Los tripulantes

Botadura de un crucero en Ferrol, en 1925

Arsenal de Ferrol, 1950. Alameda de Suances

Grabado del cañonero Paz

15

Page 16: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

lanzaron al agua las cuatro embarcaciones quellevaban a bordo, y pusieron proa hacia la pla-ya del Faro Trafalgar, a donde llegaron contodos los hombres sanos y salvos.

”...Con el cañonero Paz tuve la espantosadesgracia de naufragar... sobre los restos de ungran trasatlántico perdido y no anunciado á losnavegantes en el «Bajo de Aceiteras».

¡Qué espantosa suerte!... ¡No merecía yoaquello!...

Ocurrió estúpidamente. Iba yo de viaje deMálaga á Cádiz, con toda tranquilidad, aunquecon malísima mar. Hacía poco tiempo que mehabía casado y me acompañaba mi mujer, queera una chiquilla. Tenía yo treinta y tantos años.Pues bien; en el momento en que absolutamen-te tranquilo me hallaba sobre el mismo puentedel barco tomando enfilaciones para enmendarel rumbo con dirección á Cádiz, sentí que elbarco se enganchaba en una cuaderna del tra-satlántico, igual que si una mano monstruosa lohubiese aprisionado; se rasgó de popa á proa,yéndonos á pique en contados minutos... ¡Quéespantoso!

Tuve la satisfacción de no haber perdido un

solo hombre y de haber logrado, en un viajeque hice unas horas después al lugar del suce-so, salvar la caja de caudales y la documenta-ción del barco, cooperando á ello con mimismo esfuerzo personal, metiéndome debajodel agua sin escafandra ni nada e tiempol nece-sario para indicarle á los buzos el sitio en don-de se hallaba la caja de caudales.

Nosotros mismos nos salvamos en nuestrosbotes... Yo me quedé sobre los restos del barcocon el contramaestre, como era mi obligación,hasta que se salvaron todos, y abandoné mipobre nave cuando ya no se podía hacer nada.¡Horrible!...

Y los ojos de Saralegui estaban brillantes... Ycon voz que temblaba por la emoción, dijo:

—Yo no vuelvo á navegar... Porque un hom-bre como yo, que me pasaba las noches en elpuente sin cerrar los ojos, que era esclavo de mideber, que estaba pendiente de todo, crea ustedque no merecía que le ocurriese esto... La fata-lidad fué un poco cruel conmigo. Ese ha sido elmomento más amargo de mi vida... Hace yatreinta años y sin embargo está todavía clavadoen mi corazón.

Callamos un momento. Exclamé yo:—Es tan interesante su vida de marino, que

llevamos hablando una hora y todavía nohemos hablado nada de su vida de literato...

Hizo un gesto de indiferencia.—Es que mi gran afición era y... es la mar. Yo

soy escritor del mar... Todos mis libros están ins-pirados por él... Sin la emoción de su grandeza,yo no hubiese jamás cogido la pluma...”

Fuentes consultadas-El Paddle Steamer Comercio y la Herculina

Ferrolana. (Vida marítima).-Tecnología constructiva de los buques de

pasaje de mediados del siglo XIX (Cecilio SanzColmenarejo).

-Historia Naval de España.Building ships for Victory–Nacional Museum

of American History.

D. Manuel Saralegui, capitán del cañonero Paz.Después del naufragio no volvió a navegar. Se dedicó a la

literatura y fue miembro de la Académia de la Lengua.En una entrevista que le hacen para La Esfera, relata aquel

suceso

16

Page 17: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

de amenazar lluvia, nos vamos andando a verlas casas donde nacieron los pastorcillos, enAljustrel. Un paseo entre olivos, empedrado ycon hornacinas cada cierta distancia para facili-tar el paso de los visitantes. A mi personalmen-te lo que más me impresionó favorablementefue el entorno, está en una zona rural rodeadode olivares. Lo peor, en mi opinión, la mole dehormigón construida allí con fines que digamospuedan ser religiosos, ¿o quizá comerciales?Alguien del grupo definió el lugar como un granpolígono industrial dedicado a la religión.

Dato curioso puede ser que en la Basílica deNuestra Señora de Fátima están enterrados lostres Pastorcitos, a un lado del crucero centralFrancisco, y al otro lado Jacinta y Lucía.

El 2º día del periplo amanece oscuro y llu-vioso, nos dirigimos a Lisboa y el ambiente gris

El día 28 de marzo, Jueves Santo, salimosde Vitoria en un autobús completo con56 pasajeros cuando todavía era de

noche, a las 04:50, con destino al santuario deFátima. La mayoría dormimos hasta la primeraparada obligatoria, ya empezaba a clarear yaprovechamos para desayunar.

En Valladolid recogimos a la que sería nues-tra guía estos 5 días. Nos presenta su ciudadsegún la vamos cruzando y llegamos aSimancas, donde nos relata el origen del nom-bre, que viene de “setimancas” que a su vez sig-nifica “siete mancas”, porque en la época dedominación musulmana, éstos cobraban el tri-buto de las 100 doncellas. En tiempos de RamiroI, los de Simancas entregan a Abderraman II lassiete doncellas que les corresponden con lasmanos cortadas; las jóvenes prefirieron cortarselas manos y así ser rechazadas.

Poco después pasamos por Tordesillas, don-de se ve el Duero crecido después de los díasde lluvias intensas recientes. Las torres de lasiglesias son mudéjares, demostrando la largadominación árabe.

Llegamos a Fátima a las 15:00, según lo pre-visto y nos dirigimos al comedor, en el hotel delujo donde pasaremos la noche. Subimos lasmaletas y después de descansar un rato hace-mos la ruta turística por el santuario y, a pesar

Viaje a Fátima y LisboaEsther López de Armentia

Monasterio de los JerónimosLa gran explanada del Santuario de Fátima

Casa de los pastores

17

Page 18: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

y tenebroso trae a la mente el sentimiento de loscantantes de fados añorando al ser amado. Unosiente que días como este pudieron dar origen aesos poemas que cantan la nostalgia por el serquerido. Visitamos el Barrio de Belém, elMonasterio de los Jerónimos, el impresionantemonumento a los Navegante y la Torre deBelém, antiguo control de aduanas de las mer-cancías que venían de ultramar. Y, por supuesto,comemos los pastelitos de nata típicos del lugar,hay que hacer cola un buen rato para poderdegustarlos. No están mal, pero a esas horas unpastelito te sabe a poco y varios te quitarían lasganas de comer. Con el dulce sabor en el pala-dar nos dirigimos al autobús que nos llevará alhotel donde pasaremos tres noches en la CostaCaparica.

Al llegar al hotel vamos directamente al

comedor, qué maravilla, un bufé libre dondehay un montón de platos para elegir. Por la tar-de después de alojarnos nos vamos a Lisboa,vemos la Plaza del Comercio y en el barrio deBaixa cogemos un tranvía que cruza el Barriode Alfama, queremos subir al castillo, es todauna odisea, y da hasta vértigo subir y bajar lascuestas en un vehículo que puede tener más de100 años. Al llegar al final del trayecto descu-brimos que estamos lejos de nuestro objetivo,que era el castillo, algunos de nosotros decidi-mos subir desde allí, por cuestas y escaleras queatraviesan el barrio de Alfama, cuando llegamosa la puerta ya es tarde, no obstante decidimosentrar, y creo que valió la pena aunque sólo fué-ramos capaces de apreciar las preciosas vistasque hay de toda Lisboa, y la grandiosidad deledificio en buen estado de conservación. Sólo

Lisboa vista desde el castillo

La Torre de Belém y el Monumento a los Navegantes Castillo de San Jorge

18

Page 19: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

sentí que aquél día no hubiera tenido una horamás de luz. La visión de una Lisboa iluminadadesde lo alto es difícil de olvidar.

Al llegar a la Plaza del Comercio, dondehemos quedado con el resto nos encontramoscon un juego de iluminación de los edificios deun lateral de la plaza, muy bonito; pero tuvimosque tomarnos un vino oporto en un chiringuitoporque los precios en las terrazas quitan el hipo(14€) eso sí, sentados contemplando el mar enuna de las zonas más bonitas de la ciudad.

El Sábado Santo aparece un día espléndido,después de dos días lúgubres y nos vamos aSintra una ciudad señorial situada en un entornoprivilegiado, por la orografía, es una zona mon-tañosa con un clima amable, las calas están enflor y crecen en cualquier esquinas bien cultiva-das o silvestres. Pasamos hora y media disfrutan-do de Sintra y sus alrededores; hubiésemosnecesitado todo el día para poder saborear todolo que ofrece el lugar. De allí nos vamos al Caboda Roca, otra belleza natural que no tiene des-perdicio, este es considerado el punto más occi-dental de Europa, desde donde podemoscontemplar un mar agresivo que golpea contralos abruptos acantilados. El sol brilla y nosotrostuvimos la suerte de estar allí en un día tanmaravilloso. Daban ganas de quedarse, no porun ratito, sino para siempre, no obstante, almediodía tenemos que volver a cruzar el puen-

te del 25 de Abril, con sus 2.277,64 m de longi-tud sobre el río Tajo. Es el día que mejor hemosdisfrutado de las vistas que se ofrecen a su paso.

Después de comer vamos a Queluz, unosdeciden visitar el palacio versallesco, residen-cia de la reina María I y otros damos un paseoEn la cumbe el Castillo de Sintra (Castelo dos Mouros)

Plazuela del ayuntamiento, Sintra

Cabo da Roca

El palacio, residencia de la reina María I en Queluz

19

Page 20: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

por la ciudad. Volvemos a Lisboa, nos habíamosquedado con mono y empezamos a andar porla Vía Augusta saliendo de la Plaza delComercio por el Arco del Triunfo, que desgra-ciadamente no podemos admirar por que loestán restaurando. Las calles están abarrotadasal anochecer de un día estupendo y comosomos un grupo muy numeroso me marcho aver la Estación Antigua, un edificio típicoLisboeta de estilo manuelino situado en elbarrio de Baixa, también llamado la estaciónRossio por encontrarse en la plaza que lleva sunombre. Sigo pateando la ciudad hasta llegar albarrio de Alfama, donde se encuentra la cate-dral, es desolador y poco transitado, no me atre-vo a cruzarlo, tan sólo llego a un parquepoblado por gentes que no invitan a acercarse,desisto y me dirijo al aparcamiento donde haquedado el autobús, es hora de regresar al hotel

a cenar y acostarse para reponer fuerzas. Por lanoche varios de los compañeros se acercan alchiringuito de la playa a tomar algo para rema-tarar la jornada, yo decido acostarme. El día hasido largo y necesito descansar.

El Domingo de Pascua aparece de nuevo tris-te y llorón. Por la mañana visitamos Cascais, laBoca do Inferno y Estoril, acabamos empapadosy al llegar al hotel para comer, lo primero que

Estación Antigua

Cascais

Estoril, jardines y casino

Boca do inferno, Cascais

20

Page 21: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

hacemos es mudarnos. Por la tarde parece queva a escampar y nos dirigimos a Sesimbra.Subimos a ver el castillo y nada más salir delautobús, vuelve a llover. Bajo la lluvia nos aso-mamos a las almenas desde donde un día solea-do hubiésemos contemplado un bonitopanorama, pero la lluvia nos hace huir en buscade cobijo, entramos a ver la iglesia que está den-tro del recinto amurallado y nos encontramosuna edificación del siglo XVIII, cuyas paredesestán decoradas con preciosos mosáicos entonos blancos y azules, a mí me gustó el coro.Decidimos ir a ver el puerto. Sigue lloviendo,algunos se acercan al paseo marítimo y otros nosquedamos a cubierto tomando algo caliente. Elambiente es desolador, hay poca gente, apenasalgunos lugareños. Estamos deseando que sehaga la hora para volver al hotel a cambiarnos deropa. Después de cenar muchos de nosotros

decidimos decir adiós a nuestro periplo portu-gués tomando algo en el chiringuito de la playa.

El Lunes de Pascua es día de vuelta, tocamadrugar, tenemos un largo recorrido hastallegar a Vitoria. Amanece soleado pero paracuando llegamos a Salamanca, donde paramosa comer y hacer un recorrido por sus calles, yaestá lloviendo. Pasamos dos horas viendomonumentos, me encanta volver a pasear porla ciudad en la que pasé un año de mi juven-tud, recorriendo sitios antes bien conocidos,que aparecen ante mis ojos como si fuerannuevos, ¡Cómo cambia la percepción de lascosas con el paso del tiempo! Es como si amedida que cambiamos nosotros, cambiaratambién todo lo que guardamos en nuestramemoria. Volvemos al autobús y cogemos elcamino de vuelta a casa. El buen humor, loschistes, las canciones y lo mejor de nosotrosnos acompaña hasta el final.

Sesimbra, castillo e iglesia

Salamanca, plaza del Ayuntamiento y Universidad

21

Page 22: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Excursión cultural a CataluñaAntonio Rifón

La Federación de Centros Regionales deÁlava organizó una excursión cultural aCataluña los días 21, 22, 23 y 24 de

junio. El Centro Catalán preparó un bonito viaje.Salimos de Vitoria el día 21 a las 7:00 h. con

destino a Montserrat a donde llegamos sobre las14 h. Después de comer visitamos la basílica yobservamos las imponentes montañas con suscuriosas figuras. Algunos subieron al tren cre-mallera desde donde se pueden contemplarunas hermosas vistas.

A continuación seguimos camino haciaTossa de Mar, donde teníamos el alojamiento,un bonito hotel en el centro del pueblo.Llegamos de noche, nos pusimos cómodo y fui-mos a conocer el municipio situado entre SantFeliu de Guixols y Lloret de Mar, en plena cos-

ta brava. Rodeada de unas bellas calas, en lacomarca de la Selva encontramos una playa enforma de concha con un hermoso paseo, quenos lleva a un castillo, en buen estado de con-servación, muy bien iluminado, de noche muybonito. En el camino pudimos ver la estatua deAva Gardner quien en 1950 llegó a Tossa, pararodar la película “Pandora y el Irlandés errante”.

Seguimos, aunque se alarga la noche y reco-rremos el pueblo, sus calles empedradas, tradi-cional distrito de pescadores, aunque hace muybuena temperatura, al día siguiente hay quemadrugar.

Día 22 salimos en dirección a Besalú, en elcamino nos paramos a ver el lago de Bañolas,donde se hicieron las pruebas olímpicas deBarcelona 92.

Llegamos a Besalú que forma parte de la redde juderías más importante de España. Susbaños judíos (MICVE) son los terceros másimportantes de Europa. Fueron descubiertos deforma casual. Tiene una piscina que se llenabade manera natural con agua de una fuente yadesaparecida. Su función era la purificación delalma mediante la inmersión total del cuerpo. Elpueblo fue declarado Conjunto HistóricoArtístico Nacional por su gran valor arquitectó-nico. Acoge uno de los legados monumentalesmás notables de la época medieval catalana.

Continuamos a Castelfollit dela Roca, situado en la confluenciade los ríos Fluviá y Toronell entrelos que se encuentra la impresio-nante pared basáltica.

El perfil de la iglesia y las casascuelgan sobre esa pared de lavaque al solidificarse da lugar albasalto, roca de gran dureza y deformas caprichosas.

22

Page 23: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

En la Garrotxa visitamos elparque volcánico, subidos a untren turístico, donde pudimosver los conos volcánicos, lavegetación de encinares, roble-dos, hayedos de gran valor pai-sajístico. La zona volcánica dela Garrotxa es el mejor expo-nente del paisaje volcánico dela Península Ibérica. Tiene másde 40 volcanes de erupcióntranquila, poco explosiva, 28reservas naturales y más de 20coladas de lava.

De vuelta al hotel paramosen Santa Pau, tiene unas características medie-vales muy marcadas. La plaza porticada de for-ma irregular y arcos desiguales, la iglesia deSanta María; el castillo grande, compacto yrobusto en lo más alto del pueblo.

Regresamos al hotel, algunos se retiran a des-cansar, otros a bailar y algunos a recorrer elpueblo.

El día 23 llegamos a Girona, donde nos espe-raba el guía, hace mucho calor. Es una ciudadhistórica que permite recorrer más de 2000años de historia a partir de dos recintos fortifi-cados. El primero corresponde a la fundaciónromana y el segundo a las murallas durante lossiglos XIV y XV. Los monumentos conservanriquezas artísticas notables. El atractivo deGerona se completa con la sugerente judería,las bellísimas calles y plazas porticadas, losespacios barrocos y las construcciones nove-centistas.

Volvemos al hotel para después de comervisitar Barcelona. Nos espera la guía con la quehacemos un recorrido panorámico en el auto-bús, el centro de la ciudad, viendo los edificiosimportantes, la diagonal, catedral, rambla, edi-ficios oficiales, puerto, puerto olímpico y laSagrada Familia a pie.

Después de cenar fuimos a Montjui que,

coincidiendo con la víspera de San Juan, seponen en funcionamiento las fuentes, que estodo un espectáculo de luz, color y sonido.

A eso de las 23:30 h. regresamos al hotel.Durante el camino se veían muchos fuegos deartificio en todas partes.

En Tossa también había fuegos de artificio,petardos, jolgorio, verbena que algunos aprove-charon.

El día 24 toca regresar, paramos en MontBlanc, donde pudimos observar el lugar dondeSan Jordi luchó con el dragón para salvar a laprincesa.

Seguimos el viaje para visitar el monasteriode Poblet, está formado por tres recintos cerca-dos mediante un muro. En la actualidad losmonjes del Císter lo cuidan, rezan y regentanuna pequeña hospedería para hombres.

Agradecer a Antonio Llorens sus laborescomo guía y lo bien organizada que estuvo laexcursión. A Chuchin, un gran chófer y buenprofesional, que nos ayudó como guía, congran sentido del humor, que se conocía elmapa de carreteras a la perfección. Y por últi-mo a la Federación de Centros Regionales, porunos días tan bien aprovechados, y que nopierdan el buen ánimo.

23

Page 24: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Introducción

Si a cada uno de los más de treinta cami-nantes que nos montamos en el autobúscada domingo le preguntáramos cuál

etapa fue la más dura, qué camino el más boni-to, cuál el encuentro personal más relevante oqué es lo más importante que le ha pasado enestos 7 días de peregrinaje por tierras deNavarra y La Rioja, cada uno de nosotros daríauna respuesta, porque el camino, como la vida,es una experiencia personal e intransferible ycada uno de nosotros va captando sólo uno ovarios de los mensajes que se nos van ofrecien-do dentro del infinito prisma de posibles sensa-ciones que se experimentan.

1ª Etapa: Pamplona-Puente La Reina. (24 kms)

Se nos anuncia que la etapa es dura. Salimosde casa en una madrugada con helada, el 21 deabril. Al llegar a Pamplona hace frío pero seanuncia un día soleado; foto de grupo delantedel ayuntamiento y comenzamos a andar bas-tante desperdigados, disfrutando del sol quetodavía calienta poco pero se agradece.Llaneamos unos kilómetros y enseguida se pre-senta la cuesta. Empezamos a coger tono a lavez que dejamos Pamplona atrás y divisamos elAlto del Perdón casi amenazante, en aparienciano se ve muy lejos, llegamos todos bien, la vis-ta desde la cumbre es preciosa. Nos paramos aalmorzar en la cara sur de la cima, donde com-partimos viandas y postres, hoy es Luisa la queha traído pestiños, están riquísimos, el azúcarnos dará fuerza y combatirá las agujetas. Lasubida que tanto temíamos no ha sido tan ardua.La bajada, sin embargo, es larga y empinada conun piso de guijarros movedizos, que la hace aúnmás difícil. Llegamos a Obanos, un pueblo queme parece precioso, pero lo cruzamos bajo el

sol del mediodía. Llegamos a Puente La Reina ytodo nuestro deseo es encontrar un bar dondetomar una cerveza bien fría antes de coger elautobús de vuelta. Cuando estamos todos, fotode rigor y a casa. Lo peor está por venir, 6 díascon dolores en todo el cuerpo, sobre todo en los“cadrís” (riñones en gallego).

Camino de SantiagoPamplona-Sto. Domingo de la Calzada

Esther López de Armentia

Alto del Perdón

Foto de grupo, Ayto. de Pamplona

24

Page 25: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Montejurra, imponente, ante nosotros a laizquierda. La llegada a Estella me gustó mucho,se pasa por delante del convento gótico deSanto Domingo, se adivina el poder que tuvie-ron sus moradores en otra época; había estadovarias veces en la villa, pero nunca había llega-do hasta aquí.

Lo sorprendente de esta etapa es que a pesarde haber sido un continuo subir y bajar, lleguéal final sin la sensación de agotamiento del díaanterior, y los días posteriores tampoco estuvetan exhausta.

3ª Etapa: Estella-Los Arcos (21,8 km)

Al montarnos en el autobús y durante elcamino llueve, tememos lo peor, pero pasamospor Puente la Reina y aunque nublado, no llue-ve. En esto todos pensamos lo mismo, a ver si

aguanta un poco, hasta las 02:00 más o menos.Salimos de Estella y no llueve, todo el caminoigual, hay nubes espesas sobre nosotros, peroahí se quedan, amenazantes.

La salida de la villa es larga y empinada, lle-vamos buen ritmo y pronto llegamos alMonasterio de Irache, todavía sin sed, no bebe-mos ni agua, ni vino de la fuente que se ofreceal caminante. Enseguida dejamos la bodegaatrás y nos adentramos en un bosque de floravariada. Al salir, a nuestra derecha a lo lejos sedivisa la sierra de Urbasa-Andía, un paraje dig-

2ª Etapa: Puente La R.-Estella (23 km)

El día es soleado, pero no hace mucho calor,pienso: “Hace un día estupendo para andar”. Yme lanzo al camino con la idea de disfrutar lomás posible de lo que el día de hoy nos depare.

En esta etapa disfrutamos de las tierras decultivo, los plásticos que cubren los ricos espá-rragos, pensando en el maravilloso productocon el que la naturaleza, ayudada por los que latrabaja, nos obsequia, las huertas, que dan envi-dia, con su tierra suelta y sus habas maduras,patatales en ciernes, y demás productos del“regadío”. En definitiva fue un placer contem-plar la generosa Tierra Estella favorecida por elsuave microclima mediterráneo.

Fue en esta etapa cuando después de salirpor el espectacular puente que da el nombre allugar: Puente la Reina, y llegar a Cirauqui en loalto, alcanzamos la calzada romana que pasasobre el puente que atraviesa el río Salado,donde según el Códice Calixtino, los lugare-ños, en la época medieval, cuando había máshambre que otra cosa, hacían que los caballosde los peregrinos bebieran de sus aguas y des-pués, cuando yacían muertos, los descuartiza-ban y se los comían.

Al bajar de Lorca se yergue el pico de

Llegada a Puente la Reina

Puente sobre el río Salado

25

Page 26: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

no de admirar. La mayor parte del camino espor veredas estrechas y caminos de parcelaria.Disfrutamos del olor de la hierba recién cortadaen un tramo.

La anécdota del día es que pasamosVillamayor de Monjardin, todavía es algo pron-to para parar a comer algo, apenas hemos anda-do la mitad del tramo previsto para hoy, yseguimos un rato, tanto es así que casi llegamosa Los Arcos a almorzar, a la avanzadilla le que-darían 4 km y al resto, los rezagados, 6 km. Laetapa es muy bonita y se hace corta.

4ª Etapa Los Arcos-Ermita Virgen deCuevas (21,7 km)

Otra vez amenaza lluvia, la mayoría llevaropa y calzado de repuesto, yo me lo he dejadotodo en casa. Hoy sí que tengo que rezar paraque no llueva.

Lo mejor de la etapa de hoy los encuentroscon otros peregrinos, primero las dos parejas decanadienses de edad rondando los 70. Van car-gados y a su aire, venían desde Sant Joan de Piede Port. Nos encontramos cuando estoy cogien-do rúcula silvestre arriba, en lo alto, después dealmorzar en la Ermita de la Virgen del Poyo, haymontones. Uno de los caballeros me preguntaqué es lo que estoy cogiendo, le contesto, pero

él no sabe de que estoy hablando, sin embargola que podía ser su señora sí que conoce la hier-ba y nos ponemos a hablar de sus propiedadesy de las de otras plantas medicinales. Cuandonos separamos, yo atajo por una pendiente conmuy mal suelo, miro para atrás y allí los veo alos cuatro arriesgando su integridad físicabajando por aquél desfiladero. “Son únicos”pienso.

Más tarde al salir de la monumental ciudadde Viana, ya llegando a nuestro destino unajovencita de Corea del Sur, hay muchos peregri-nos surcoreanos, nos dice que el Camino deSantiago es muy famoso en su país debido allibro que escribió el portugués Paulo Coelho.

5ª. Etapa: Virgen de Cuevas-Navarrete(20km)

Durante toda la etapa amenaza lluvia nue-vamente, está nublado, pero una vez más noslibramos. Empieza a llover cuando ya estamosen el autobús camino de vuelta a Vitoria. No esuna etapa larga pero se nos hace duro cruzarLogroño por el tiempo que andamos sobre

Salida de Estella. Al fondo el monasterio de Irache

Una parte del grupo en la Virgen del Poyo

26

Page 27: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

pastores que vemos al borde del camino antes dellegar a Alesón ya que Nájera es un lugar precio-so que pasamos de largo. ¡Una pena! Habrá quevolver para disfrutar de esta villa medieval carga-da de historia.

7ª Etapa: Azofra-Sto. Domingo (16 km)

Amanece un día resplandeciente. Hoy tocadisfrutar del paseo. Son pocos kms y aunqueamenaza calentar el sol no le damos tiempo.Llegamos al destino antes de las 11 de la maña-na. Almorzamos, damos un paseo por el pueblo,cogemos el autobús y a comer para celebrar elfinal del camino andado con los amigos delCentro Gallego de Vitoria-Gasteiz el 2013. A lavuelta desde el restaurante, para rematar en bue-na armonía, cantamos todo el rato. El año queviene más y mejor, si es posible.

asfalto. Cuando llegamos al embalse de laGrajera, lo más bonito de la etapa, a pesar dehaber andado apenas 10 km tenemos los piesmachacados. Almorzamos a la entrada del par-que, al borde del embalse y seguimos borde-ándolo. Es lo mejor del día, allí contemplamossu acacia centenaria y las ardillas que jueganindiferentes a los peregrinos.

En Navarrete, las mujeres del lugar estánengalanando las calles con alfombras de floresy altares para que pase la precesión del CorpusCristi. La iglesia hace gala de la riqueza de lazona con su exuberante retablo barroco. Es díade comuniones y está rebosante de feligreses.

6ª. Etapa: Navarrete-Azofra (22.5 km)

Hoy no amenaza lluvia, llueve a cántaros des-de Navarrete hasta Nájera, donde nos sentamosen las escaleras del Ayuntamiento para guarne-cernos de la lluvia y almorzar un poco. Estamosempapados, lo que no ha mojado la lluvia, lo hamojado el propio sudor si te quitas el chubas-quero se te queda el sudor frío y si no, lo notasigualmente. Difícil elección. Yo decido no qui-tarme nada hasta no volver a andar. Al retomar elcamino la lluvia nos da una tregua y aprovecha-mos para quitarnos los impermeables. Al llegar alfinal de la etapa estamos cansados, pero secos.Lo que más me ha gustado del día es la choza de

Foto de grupo en Navarrete

Foto de grupo en Santo Domingo

27

Page 28: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Lee y piensa...«Todo ya se ha dicho una vez, pero como nadie escucha hay que decirlo de nuevo.» Anónimo.

«Vale la pena conocer al enemigo, entre otras cosas por la posibilidad de que algún día se con-vierta en amigo.» Anónimo.

«Ceder a un vicio cuesta más que mantener una familia.» Honoré de Balzac.

«Si deseas que tus sueños se hagan realidad, ¡despierta!.» Ambrose Bierce.

«El diablo es el padre de las mentiras, pero olvidó patentar la idea y hoy el negocio tiene compe-tencia.» Josh Billings.

«En la vida hay que escoger entre ganar dinero o gastarlo. No hay tiempo suficiente para ambascosas.» Edouard Bourdet.

¿Sabías que...

O refraneiro

...La luna más grande del Sistema Solar es Ganímedes, que gira a más de un millón de kilóme-tros de distancia del planeta Júpiter, y tiene un diámetro de 5.262 kilómetros?

...Los inventores de las puertas automática fueron los americanos Lew Hewitt y Dee Hortonhacia 1954, y que se les ocurrió la idea al tratar de solventar los portazos y dificultades para abrirlas puertas que originaban los fuertes vientos que soplan en Corpus Christi?

...La ciudad más antigua que se conoce hasta ahora es Jericó, con unos 11.000 años de anti-güedad? Está cerca del Mar Muerto, a 330 metro por debajo del nivel del mar. Sus famosas mura-llas fueron construidas hace 10.000 años, sin ayuda de herramientas de metal, medían 9 m de alturay alrededor había un foso de 8 m de ancho por 2 de profundidad. Situada en un oasis, pasaron porella ocho civilizaciones diferentes.

A chuvia en agosto, non é chuvia, é mel e

mosto.

A alforxa do probe con todo pode.

A castaña ten unha maña que vai con

quen non a apaña.

Baguiño a baguiño fixo unha vella unha pipa

de viño.

Cando chove e fai sol anda o demo no Ferrol.

Non digas mal do ano antes que sea pasado.

Non te deites cedo, nin no verán nin no in-

verno.

Os réditos non teñen días santos.

Se chove en agosto, non hai magosto.

28

Page 29: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

O noso Centro camiña

Os grupos do Centro Galego de Vitoria-Gasteiz

Os nosos grupos, o de gaitas e baile “Arte Galega”, o coro “Aturuxo”, o grupo de teatro“Alecrín”, o grupo de monte “Saraibas”, continúan un ano máis coas súas actividades, tra-

ballando a tope e con novas incorporacións, ensaios, preparación de novas obras, actuacións...

Grupo Arte Galega, una historia, un nombre, un símbolo

Todo comenzó allá por los años 60 cuando dos hermanos tuvieron la idea de formar un grupode gaiteros bajo el amparo del Centro Gallego de Vitoria. Avelino y Jesús Rodríguez comenzaronla andadura, a la que más adelante se incorporaron Manuel, Cándido, José Luis Rodríguez yAntonio González.

Este grupo de amigos puso, sin saberlo, la primera piedra de una gran iniciativa que perdurahasta nuestros días. Unos pocos años después, Antonio, junto con otros componentes comenzó aenseñar a los jóvenes a bailar y tocar para que el grupo continuase ¡y vaya si continuó!…

Esta es la historia del grupo Arte Galega y puesto que tenemos un nombre y también una his-toria, sólo nos faltaba una imagen propia, algo que nos defina como grupo.

Así pues a mediados del 2013 la directiva nos propuso a los componentes crear un logotipo,nuestra imagen propia. Y así lo hicimos.

Unas cuantas personas desinteresadamente aportaron su grano de arena y de alguna manerahabía que hacerles un guiño en la imagen. Casualmente un componente del grupo tiene una gaitarealizada por Antonio González, donde podemos observar su cruño (firma personal que se implan-ta en cada instrumento) y da la casualidad de que las iniciales de dicha persona y las de Arte Galegacoinciden, y siendo así, que mejor idea que utilizar dicho elemento como base para la imagen.

Dado que los tiempos han cambiado y las cosas han evolucionado, había que renovar la ima-gen para actualizarla y después de unos intentos llegamos a la definitiva, que os presentamos.

Alexander Pereda

29

Page 30: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

El grupo de teatro Alecrín inicia unatemporada más bajo la dirección de

Eduardo Suso. Tras el estreno en el mes dejulio de la obra “Misteriosa invitación conasesinato”, damos comienzo al nuevo cursocon la representación de la misma en elCentro de Mayores de Coronación, el día 8de noviembre, y en el Hogar Extremeño a lolargo del mes de octubre; el día 23 denoviembre y quizás el día 30 en Aranako,esta última fecha aún por concretar.Trabajamos con ilusión entregando parte denuestro tiempo, para poder ofrecer a cuan-tos lo deseen unos momentos de diversión yentretenimiento, interpretando papeles depersonajes a los que pretendemos dar vidade la mejor manera posible. Cada uno de losactores dando de sí mismos lo mejor quepueden para hacer creíble el papel que letoque interpretar. Toda obra implica esfuer-zos, trabajo y horas de nuestro tiempo, perolo hacemos con gusto porque el teatro esuna forma de transmitir, dar vida y haceolvidar por un momento los problemas quecada día nos ocupan a todas las personas.Agradecemos a la Junta Directiva el esfuerzoy apoyo que nos dispensan a lo largo delaño, ya que sin su ayuda no podríamosseguir haciendo lo que más nos gusta, entre-tener y divertir y transmitir algo de lo quecada obra aporta a la cultura, a través de losdistintos personajes que la componen.

Beni Rojo

Grupo de teatro Alecrín Coro Aturuxo

Terminadas las vacaciones, iniciamos nueva-temporada. Para ello Víctor prepara renovado

repertorio y el calendario de las actuaciones que sevan a realizar a lo largo de este curso. En la tempo-rada que termina hemos realizado actuaciones demuy gratos recuerdos; aparte de las realizadas en elCentro Gallego, actuamos en la Novena de la VirgenBlanca; la II Feria Cultural de Galicia en Vitoria; laboda de Izaskun en Lezama, hija de nuestro buenamigo y socio Lalo; en Vilalba y Ribadeo...

Empezamos con fuerza, el día 19 de octubreactuamos en Abetxuko, Centro de Mayores. El día5 de noviembre en la residencia de Ariznabarra, el9 de noviembre concierto en el Centro Gallego deVitoria, con motivo del Día del Magosto; el día 10de noviembre dos conciertos: uno por la mañana yotro por la tarde, en Sestao.

Diciembre ya tiene sabor a Navidad y preparamosnuevos villancicos para ofrecer varios conciertos, unoen S. Miguel junto con los coros de las diferentescasas regionales. En el Centro Gallego a mediados dediciembre para los socios y simpatizantes. Tambiénestá en proyecto un intercambio con otro coro parael mes de mayo o junio, fecha sin concretar.

Actualmente contamos con 26 componentes,este año se ha ido incorporando gente nueva a laque acogemos muy gustosos.

Seguiremos trabajando con ganas e ilusión.Siempre contando con el apoyo de la JuntaDirectiva, presidente, director de coro y el ánimoque transmite la gente que nos escucha en cadaactuación, a todos nuestro agradecimiento sincero.

Beni Rojo

30

Page 31: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Grupo de monte Saraibas

Esta temporada no se han realizado muchas salidas, debido a que comenzamos un poco tar-de y estuvo por medio el Camino de Santiago entre Pamplona y Santo Domingo de laCalzada. Con frío, nieve, o buen tiempo, lo pasamos bien en todos los recorridos.

Lo más destacable:Cruz de Ganalto; Jarindo; Puerto Betoño; Sáseta–Okina–Sáseta; Salto del Nervión–Cascada de

Gujuli; Azáceta–Indiogana–Itxogana–San Víctor–Azáceta; Corres–La Muela–Corres; subida alGorbea desde Murua...; Nacedero del Urederra, donde Claudia se dio un refrescante baño. Alfinalizar el recorrido celebramos una comida de hermandad en Casa Faustina de Barindano.

La participación ha variado de unos días a otros, desde 6 personas hasta cuarenta.Dar las gracias a Gauna, Martín y Víctor, por la excelente organización.

31

Page 32: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Asamblea general de socios

El día 10 de marzo se celebró la Asamblea General de Socios en el salón de actos delCentro. El presidente, D. Manuel López Doamo, después de leída y aprobada el acta de laasamblea anterior, dio cuenta a los numerosos asistentes de las actividades realizadas duran-te el año 2012 y del programa previsto para 2013. Asimismo, presentó el estado de cuentasy se aprobaron.

Una vez finalizada la reunión, tomamos unos pinchos y brindamos por que continúe la bue-na marcha del Centro.

32

Page 33: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Entroido 2013Martín Galán

Un año más y por por 3ª vez consecutivahemos participando en el desfile de los

carnavales de Vitoria-Gasteiz 2013.En primer lugar, queremos dedicar estas líne-

as en la revista Raiola a todas las personas par-ticipantes, porque ellas hicieron posible llevar acabo este evento.

Es muy difícil poder explicar todo lo que sevive y siente en cada uno de los momentos, esteaño me quedo con lo que no se ve. Ese trabajoprevio, tan importante para hacer realidad eserecorrido carnavalero por las calles de Vitoria-Gasteiz.

El desfile resulta bonito por su colorido y laparticipación de personas de diversas edades,que dedican horas a los ensayos para aprenderla coreografía y hacer disfrutar con sus bailes aquienes llenan las aceras y balcones para verpasar las carrozas, un público fiel que ocupa lascalles a pesar del tiempo, pocas veces bueno enesas fechas, que premia con sus aplausos lalabor de las diferentes comparsas.

En ese trabajo que no se ve están implicadosslos que montan la carroza, robando horas aotros quehaceres entre semana, sábados odomingos. Otras personas se encargan del ves-tuario, de planificar el recorrido y la seguridad,acudiendo a reuniones para que todo esté apunto ese día.

El sábado día 10, después del desfile y comoviene siendo habitual, celebramos una cena dehermandad y luego baile hasta que el cuerpoaguantó. Al día siguiente a las 12 horas habíaque desfilar de nuevo. La fiesta estuvo animadapor el gran DJ Diego García Villoslada.

Desde la Junta Directiva queremos agradecera todos los que participaron en la construcciónde la carroza, preparación de vestuarios..., y atodas y todos los participantes en la fiesta, porsu dedicación y bien hacer.

Os esperamos a todos para el próximoEntroido 2014.

33

Page 34: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

34

Page 35: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

35

Page 36: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Luces, música, maquillajes, modelos,lacas, ropas, nervios, ilusión, flores, másnervios y todavía más ilusión… Unas

cuantas palabras que resumen lo necesario paracelebrar la I Pasarela de moda del CentroGallego, el día 16 de marzo de 2013.

La idea surgió casi porcasualidad, cuando elpresidente del Centro,Manuel López Doamo,decidió buscar la formade impulsar el pequeñocomercio de barrio y porotro lado ofertar alterna-tiva de ocio para atraeral público vitoriano alCentro Gallego y darse aconocer. De este modo,fusionamos ambos obje-tivos siendo la pasarelael resultado de estagenial idea.

Una primera reuniónde coordinación con los diferentes comercioscolaboradores fue suficiente para gestar, a gran-

I Pasarela de moda del Centro GallegoPatricia López Gómez

El presidente, Manuel López Doamo, y Josefi, de RadioGorbea, presentando el acto

El presidente con los representantes de los diferentes esta-blecimientos colaboradores

36

Page 37: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

des rasgos, lo que se quería conseguir. Sin olvi-dar lo lúdico del momento. Queríamos ofrecerun acto dinámico y agradable con ambientecálido y familiar sin olvidarnos de la intenciónde impulsar y dar a conocer las nuevas tenden-cias y moda que se ofertan en los pequeñoscomercios de nuestros barrios, que a veces nireparamos en que están.

El resultado dejó boquiabierto al público engeneral y muy satisfechos a los organizadores yparticipantes ya que el evento cumplió nuestrasexpectativas con creces, abarrotando el Centrode interesados espectadores, socios y no socios,que con curiosidad se acercaron al evento y depaso participaron gratuitamente en el sorteo denumerosos regalos que los establecimientoscolaboradores brindaron como colofón de lapasarela.

Horas de ensayos y esfuerzo dieron el frutoesperado… Ver desfilar a mujeres de diferentesedades, tallas y estilos sobre la alfombra roja, alcompás de una música que invitaba a la fiesta ycon la mejor maestra de ceremonias que se podíatener, Josefi, de Radio Gorbea, que se prestó des-interesadamente a trabajar en nuestra ilusión.

Fue una emocionante experiencia para cadauna de las modelos pasear los trajes de dos tien-das de moda vitorianas como auténticas profe-sionales sin serlo, defendiendo sus prendas,tocados, maquillajes y peinados con rigurosapulcritud y elegancia y con los nervios propiosdel momento. Todas y cada una de ellas noshicieron sentir que estábamos en un desfile de

moda en toda regla y acompañadas por la ilu-minación, música y adornos florales, el éxitofue rotundo ya que dejaron embelesado alpúblico en general.

Terminamos como no podía ser menos, entreaplausos y agradecimientos, tomando un vinode Ribeiro, obsequio de la casa gallega, que dioel broche final a un acto merecedor de más deun elogio por parte de autoridades y gente de lacalle que no perdió oportunidad de felicitarnospor tan entrañable celebración.

Terminar dando gracias a cada estableci-miento colaborador, público interesado, autori-dades, socios del Centro que trabajaron paraque todo fuera posible y que apoyaron desde elprincipio la apuesta y por supuesto a nuestrasmodelos que nos emocionaron con su entregae hicieron levantar del asiento en más de unaocasión para aclamar tanto esfuerzo. A todasellas, en mi nombre y en el del Presidente delCentro Gallego, gracias y mil gracias.

Amenizaron el acto componentes del grupo Arte Galega del Centro Gallego y el grupo de baile del Coro Rociero del CentroAndaluz Séneca

37

Page 38: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Letras Galegas 2013

O día 18 de maio celebramos no Centro oDía das Letras Galegas 2013, dedicadas esteano a Roberto Vidal Bolaño.Rocío Dourado, profesora-lectora de galegona Universidade do País Vasco, pronunciouunha conferencia sobre a vida e a obra des-te autor compostelán. Seguimos cun combate-recital poético:socios do Centro recitando poemas deRosalía e Pondal. Houbo empate ao final.Despois os compoñentes do coro Aturuxo eo grupo Arte Galega deleitaron ao numero-so público asistente coa súa música. O día 25 celebramos unha cea de irman-dade, preparada e servida polos cociñeirosdo grupo Saraibas, seguida dun baile moianimado.

38

Page 39: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Día de las Comunidades

Los días 25 y 26 de mayo se celebró el Festival de las Comunidades Autónomas, que organizala Federación de Centros Regionales de Álava.

El día 25 recepción de Autoridades en el Centro Gallego. La banda de gaitas Arte Galega reci-bió con su música a los asistentes en las puertas del Centro. En el salón de actos, después de lapresentación por parte del Presidente de la Federación y las intervenciones de las autoridades, lasdiferentes Casas Regionales obsequiaron a los asistentes con una gran variedad de productos típi-cos de las diferentes regiones.

El día 26, pasacalles desde la plaza de LosFueros hasta la iglesia de S. Miguel y ofrenda flo-ral a la Virgen Blanca.

Después actuación de los grupos folclóricosen la plaza de Los Fueros.

También los Centros montaron puestos dondese podían degustar los productos típicos de lasdiferentes Comunidades .

El presidente de la Federación presentando el acto a los asistentes

39

Page 40: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Viaje por la costa lucenseBeni Rojo

En el mes de junio el coro Aturuxo delCentro Gallego, bajo la dirección deVíctor Gutiérrez, junto con el

Presidente, Manolo López Doamo, programanun encuentro con otras dos corales: Coral deVillalba y la Polifónica de Ribadeo.

Los días 22, 23 y 24 disfrutamos de unabonita excursión por la costa lucense. Nosacompañaron familiares y amigos que quisierondisfrutar de este viaje. Hubo que madrugar, yaque salimos de Vitoria a las 6 de la mañana parapoder llegar a la hora de comer al hotelVillamartín de Villalba (Lugo), del que por cier-to nos quedó un grato recuerdo.

Estando en Villalba, recibimos una agradablesorpresa, la visita de Telmo y sus padres, que lellevaron a conocer la tierra de sus abuelospaternos.

Por la tarde fue el encuentro con la coral deVillalba, con lleno total en el teatro de esta her-mosa villa. Según nuestra apreciación, el públi-co salió muy satisfecho de ambas actuaciones.

Después compartimos cena, queresultó muy agradable y divertida,ya que tras los postres y despuésde las presentaciones, intercam-biamos canciones, chistes...Todos salimos con muy buensabor de boca.

Durante estos días visitamosFoz, Ribadeo, playa de lasCatedrales, Mondoñedo, Villalba,Castro Pol, Sargadelos y Viveiro.

En Mondoñedo pudimos ver lacatedral y su entorno monumen-tal, el rey de las tartas...

De Foz cabe destacar la iglesiade San Martiño y Castro deFazouro.

La playa de las Catedrales queantiguamente se llamaba playa

40

Page 41: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

de Augas Santas, es un paraje cautivador en unenclave natural. Las rocas esculpidas por lafuerza del mar contra los acantilados han for-mado unos bellos monumentos de roca querealmente parecen catedrales. En la actualidadtiene una gran afluencia turística.

En Ribadeo nos alojamos en el hotel OCabazo, un bonito hotel restaurante de la mari-ña lucense, que invitaba al relax y al disfrutevisual.

Tenemos que agradecer a Fina, antigua com-ponente del coro Aturuxo, que nos acompañaraen todo momento.

En el teatro de Ribadeo se realizó el encuen-tro con la Polifónica. Nos impresionó la forma-ción de esta coral, ya que en nuestro corosomos 26 componentes frente a más de 70, casinos sentíamos pequeños ante semejante núme-ro, pero no fue así, nos encontramos muy a gus-to; cantaron ellos, luego nosotros y finalizó elencuentro juntando las voces de los dos coros yla verdad que resultó una actuación muy agra-dable, con el teatro totalmente lleno; salimoscon la satisfacción de estar a la altura, y lo digocon humildad, nos queda un bonito recuerdo y

41

Page 42: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

también la sensación de que seaprende mucho con estos encuen-tros. Gracias por todo a Fina ynuestro grato recuerdo paraNoemí, la guía que nos acompañódesde el primer día de excursión.Después pudimos visitar Ribadeo,el mirador de la Atalaya, el cascoantiguo, Fuerte de S. Damián ymirador de Santa Cruz, entre otros.

Castropol es un bonito pueblo,con una peculiar forma de racimo,donde las casas apiñadas y pinta-das de blanco, con tejados depizarra, dan una sensación desosiego, aunque bien es verdadque allí vive poca gente. Visitamos la iglesia deSantiago; bellas casas palaciegas y casonas cer-cadas de piedra, que junto con las calles empe-dradas conformaban un bonito conjuntohistórico, bien conservado y de sabor ancestral.

Visitamos también la mundialmente conocidafábrica de cerámica de Sargadelos, situada en unenclave de gran belleza natural, donde sobresaleel conjunto histórico formado por la Real Fábricade Cerámica, el Pazo de Ibáñez, la Casa de laAdministración, el Paseo de los Enamorados...Un recorrido sumamente interesante. Luegopudimos contemplar la exposición de las bellísi-mas y famosas piezas que allí se fabrican.

En Viveiro, ciudad dividida por el río Landroy cruzado por tres puentes, pudimos descubrirsu gran riqueza monumental, cabe destacar elCastillo del Puente, las murallas, la PlazaMayor, la iglesia de Sta. María del Campo, elmirador de S. Roque, las playas de Covas yAreas Brancas. Dimos por finalizado nuestroviaje con una estupenda mariscada, degustan-do 11 clases de marisco, en el restaurante“Louzao”, situado cerca de la playa.

Tras la comida, Víctor con su acordeón yFina con la gaita, nos deleitaron con un pupurride canciones. Muchos de los excursionistas nos

arrancamos a bailar, alargando de este modo laestancia en aquel bonito lugar.

El regreso a Vitoria lo hicimos cantando, con-tando chistes y recordando nuestras vivenciasde estos días. Siempre con la complicidad delconductor que nos hizo muy agradable el viaje.Volvimos por la costa, disfrutando visualmentede una parte de Asturias y Cantabria, poco antesde Bilbao hicimos una parada para cenar unosbocadillos y algunos aprovechamos para com-prar sobados, corbatas, quesadas y, en fin, algotípico para celebrar la vuelta a Vitoria…

¡Con ganas de repetir!

Componentes del coro y acompañantes en Castro Fazouro

42

Page 43: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

XXVIII Día de Galicia no País Vasco

Entre os días 4 e 7 de xullocelebrouse o XXVIII Día de

Galicia en Euskadi, en Santurtzi,cun amplo programa de actos.

Deu comezo o día 4 coa aper-tura da carpa de productos gastro-nómicos galegos.

A inauguración oficial tivolugar o día 5, polo Sr. Alcalde deSanturtzi, don Ricardo Ituarte, aPresidenta da Irmandade, donaMª Pilar Rodríguez, e os presiden-tes dos Centros Galegos enEuskadi. Pola tarde concerto a car-go de La West Bluegrass Band.

O sábado día 6, un programamoi completo: presentación de viños galegos;obradoiros para nenos; curso de remo e paseonunha embarcación; inauguración da exposi-ción “Nós mesmos”; campionatos variados;concursos gastronímicos; entrega de premios;festival folklórico a cargo dos grupos das casasgalegas no País Vasco; actuacións musicais dePepe Vaamonde Grupo e Raspu...

O domingo día 7, pasacalles a cargo dos gru-pos das Casas de Galicia no País Vasco; recep-ción de autoridades e invitados; pregón a cargode Edorta Jiménez; entrega da Auduriña dePrata a Kepa Junkera; imposición da Insignia deOuro da Irmandade a Alberte Sanmartín; inter-vención das autoridades presentes, e deseguidoxantar de irmandade para autoridades e convi-dados no recinto feiral.

Pola tarde festival folclórico galego a cargodos grupos de danzas e gaitas das casas deGalicia que compoñen a Irmandade de CentrosGalegos no País Vasco. Actuou como invitado ogrupo Os Agarimos de Masustegi.

Grupo Arte Galega, pasacalles e actuación

O Secretario Xeral da Emigración, Antonio Rodríguez Miranda, con directivosdo Centro Galego de Vitoria-Gasteiz e compoñentes do grupo Arte Galega

43

Page 44: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Visita do Secretario Xeral da Emigración

e o Secretario Xeral foi vendo con moito intere-se cada un dos lugares, salón de actos, txoko,aula de cultura, salón de ensaios, de costura,biblioteca… Logo parouse na oficina para asi-nar no libro de visitas, onde deixou constanciado motivo da súa visita: “coñecer a nosa comu-nidade galega en Vitoria, o traballo que se fai noCentro Galego e mostrar o respaldo da Xunta ede Galicia ao seu digno labor”.

E en observacións puxo: “O meu agradece-mento polo voso traballo aos galegos de Vitoria,e por manter en tan digna posición a imaxe deGalicia”.

Moito ánimo para seguir mantendo a gale-guidade en Álava, e para seguir axudando aconstruir a Galicia da que nos sentimos orgu-llosos”. Unha agarimosa aperta!

Desde o meu punto de vista foi unha visitacurta pero moi entrañable, podemos dicir que oSecretario Xeral marchou encantado e cunhamoi boa impresión do Centro, nosoutros moiorgullosos de habelo recibido.

Manuel López Doamo Presidente do Centro Galego

de Vitoria-Gasteiz

Opasado día 8 de xullo visitounos oSecretario Xeral da Emigración daXunta de Galicia, o Excmo. Sr. D.

Antonio Rodríguez Miranda.

Chegou ao noso Centro entre lusco e fusco,na compaña da súa dona, da Presidenta daIrmandade dos Centros Galegos en Euskadi e dedous representantes da Irmandade.

No Centro agardabamos unha representa-ción da Xunta Directiva, o presidente, vicepre-sidente, vocal de cultura e mais o nosorepresentante na Irmandade, e todos acompa-ñamos aos visitantes durante o percorrido.

Percorreron todas as instalacións do Centro,

44

Page 45: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Fiestas de Santiago Apóstol 2013

El centro gallego celebró sus fiestas patro-nales entre los días 24 y 28 de Julio connumerosos actos que iremos relatando y

que serán recordadas desgraciadamente no porlos actos celebrados sino por el trágico acci-dente de tren en Santiago de Compostela.

Se da el pistoletazo de salida con la inaugu-ración de la carpa a las 14 horas del miércoles24 y a las 19 horas el grupo del centro ArteGalega realizó un pasacalles por el recintoferial y a continuación la actuación de laBanda de Gaitas de Vilalba (Mato-Vizoso).

Posteriormente y en el Salón de Actos delCentro, actuación del grupo de acordeonesLagunak, que como siempre gustaron al nume-roso público asistente.

Por la noche, bailables y verbena con laorquesta Bambú de A Coruña y en el descansode la misma, el grupo Euskalsalsa hizo una exhi-bición de Salsa, Bachata y Merengue.

Grupo Mato-Vizoso de Vilalba

Ramón Pampín Vázquez

Inicio de la procesión con la imagen de Santiago

Grupo Lagunak

Inicio de la fiesta con la orquesta Bambú

45

Page 46: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

El día 25 y después de las noticias que nosllegaban por la noche del terrible accidente detren en Santiago, se pensó en suspender el res-to de actos, pero la vida continúa y los distintosferiantes pidieron que se continuase con el pro-grama previsto.

Se inició el día con la procesión con la ima-gen del Santiago desde el Centro Gallego a laIglesia de San Vicente de Arriaga, con gran can-tidad de gente acompañando al Santo portado

por miembros de la Comisión de Fiestas y des-pués por mujeres miembros del coro Aturuxo yescoltado por el grupo Arte Galega y el coroAturuxo y la comitiva presidida por el DiputadoGeneral de Álava, el presidente del Centro ynumerosas autoridades.

Una vez finalizada la misa, que siempre esbonita de ver por la presencia detrás del altardel grupo de gaitas y Aturuxo en el coro y lasofrendas realizadas por socios, vuelta al Centrotambién en procesión, donde tuvo lugar larecepción oficial a las Autoridades, socios einvitados.

Al comenzar el acto el Presidente solicitóun minuto de silencio por los fallecidos y heri-dos en Santiago y manifestaba su dolor y esta-do de ánimo y el deseo de una prontarecuperación de los heridos. También mostra-ron sus condolencias en sus discursos, la dipu-tada de cultura de la Diputación Foral de Álavay el Alcalde de Vitoria-Gasteiz. Asistieron tam-bién el Presidente de las Juntas Generales,varios junteros, el anterior alcalde y variosconcejales de los cuatro partidos que tienenrepresentación en el Ayuntamiento, presiden-tes de las distintas casas regionales asentadasen Vitoria-Gasteiz, representantes de los distin-tos cuerpos de Seguridad y numerosos socios.

Recepción de Autoridades

46

Page 47: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Para finalizar el acto el presidente, despuésde recordar las actividades realizadas durantelos catorce años que estuvo dirigiendo elCentro, hizo entrega del Botafumeiro de Plata,máxima distinción que otorga esta asociación,al anterior presidente, D. Ramón PampínVázquez, quien agradeció tal distinción emo-cionado. A continuación se le entregó la insig-nia del Centro a la representante de laDiputación Foral y del Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz, a los miembros de la Junta Directivaactual, al ex presidente y a su esposa.

Ya en el recinto ferial la banda de gaitas de

Vilalba nos ofreció un recital antes de la comi-da de hermandad que tuvo lugar en la carpa dela pulpería Picapulco y a la que asistieronnumerosos socios e invitados que quedaronmuy satisfechos con las viandas servidas.

Por la tarde/noche bailables y verbena con laorquesta Joselu Anaiak y durante la misma elpresidente se subió al escenario y pidió unminuto de silencio por los fallecidos en el acci-dente de Santiago y que el numeroso publicoque asistía a la verbena guardó con gran devo-ción y un largo aplauso al finalizar el mismo.

Ramón Pampín recibiendo el Botafumeiro de Plata Comida de hermandad en la carpa Picapulpo

Orquesta Joselu AnaiakAl finalizar el acto, los grupos Arte Galega y Mato-Vizosotocaron el Himno Gallego

47

Page 48: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

El día 26 comenzaron los actos a las 19 horascon la actuación en el recinto ferial del grupode gaitas escocesas. A la misma hora y en loslocales del centro, daban comienzo los campe-onatos de Juegos: Tute, Brisca, Mus y Parchís,cada año con más participantes.

A las 20 horas, el grupo de teatro del Centro,Alecrín, representó en el salón de actos la obra“Misteriosa invitación con asesinato”, con elrecinto a rebosar de público, quien aplaudiólargo rato al finalizar la obra. Enhorabuena a losactores por su gran trabajo.

Por la tarde/noche bailables y verbena a car-go de la orquesta Alianza de Lugo.

El día 27 a las 12,00 horas, pasacalles a cargode la txaranga Kirrinka por los alrededores delrecinto ferial y a las 12,30 horas, también en elrecinto ferial, tuvo lugar el 2º campeonato deRana y Chave, con buena participación tantomasculina como femenina, siendo los ganadores:

Rana: Manuel Sevilla López.Chave: Licesio Álvarez Domínguez.

A las 18,00 horas, finales de los campeona-tos de Tute, Brisca, Mus, siendo los ganadores:

Gaitas escocesas

Campeonatos de tute, mus, brisca y parchís

Grupo de teatro Alecrín

Txaranga Kirrinka

48

Page 49: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Tute: Mª del Carmen Dovale Cao eInmaculada Moreno Sánchez.

Brisca: Dorleta Urra Martínez, Teresa AstorgaCabrerizo y Rosa Guerra Prada.

Mus: José Mª Viteri Ortiz de Zárate y FelipeRuiz Cabeza.

La orquesta Alianza de Lugo hizo el bailevermouth por la mañana y los bailables y ver-bena a la tarde noche, siendo el día que másgente acudió a la verbena.

El domingo, día 28, a las 13.00 horas, actua-ción en el recinto ferial del grupo de batukada“Beriba Samba Escola”, que fue muy aplaudi-do por el numeroso público asistente.

A esa misma hora y en la iglesia de San Juandel barrio de Judizmendi, el Centro Gallegoofreció una misa por los difuntos del accidentede Santiago, con asistencia de la directiva,numerosos socios y gran cantidad de vecinosdel barrio hasta llenar por completo la iglesia;en la misa participaron los grupos Arte Galega yel coro Aturuxo.

A las 17,30 horas se procedió a la entrega delos trofeos a los distintos ganadores, en la carpadel recinto ferial.

A la finalización de la entrega de trofeos,estaba prevista la actuación del grupo de Gaitasy Baile del Centro “Arte Galega” en el recintoferial, pero sus componentes tomaron la deci-sión de no actuar debido al accidente deSantiago…., en su lugar tocaron miembros delgrupo de gaitas escocesas del Centro, quienespusieron el punto final a las fiestas.

En el recinto ferial hubo numerosas atraccio-nes de feria y también la ya tradicional pulperíaPicapulpo, que como siempre se portó de mara-villa con la comisión de fiestas, gracias a susresponsables, Manolo, Nacho y Montse y hastael año que viene.

No quiero terminar sin antes agradecer elgran trabajo realizado por la Comisión deFiestas y a animarles para que el año que vienesigan por el mismo camino.Los ganadores mostrando sus trofeos

Beriba Samba Eskola

Baile vermout con la orquesta Alianza

49

Page 50: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

II Semana Cultural de Galicia en Vitoria

Hemos cumplido otro reto, realizar la IIsemana cultural de Galicia en Vitoria-Gasteiz.

Es un orgullo para todos los gallegos y sociosdel Centro Gallego el haber tenido la ocasiónde mostrar durante diez días, del 13 al 22 deseptiembre, la cultura, gastronomía y folclorede nuestra tierra en el parque del Norte(Molinuevo).

Se ha cambiado su ubicación, pretendiendoacercar a los ciudadanos vitorianos y alavesestodo lo que nos ha traído la empresa lucense,Productos Lugo (Alcatraz) para mayor comodi-dad a la hora de ver y acceder al recinto.

Lo hemos pasado muy bien, pensamos queha sido todo un éxito, tanto en la programaciónde actos que se han realizado como de público.

En primer lugar quiero agradecer a todos losCentros y Casas Gallegas de los diferentes pun-tos de la geografía de Euskadi que han tenido lagentileza y amabilidad de compartir con nos-otros estos días.

Los monumentos gallegos fueron los mismosque el año pasado, con excepción de la PuertaSanta por falta de espacio. Bajo la Muralla deLugo se asentaba la pulpería y el churrasco;bajo el hórreo de Carnota la panadería; en las

pallozas celtas degustamos el embutido y losquesos de tetilla de San Simón da Costa, y bajola Torre de Hércules los combinados cubanosque trajo Rafael, hijo de gallego, nacido enCuba representando como lo hace por todaspartes, al Centro Gallego de la Habana.

También estuvo el puesto de aguardientesque nos realizó varias queimadas a última horade la noche, junto a Las Burgas de Ourense.

Todo ello fue un compendio de gastronomía,folclore gallego y arquitectura mítica para delei-te de todos los visitantes.

A la inauguración acudieron un gran núme-ro de personalidades, representantes de los dife-

El presidente del Centro Gallego, D. Manuel López Doamo,presentando el evento, acompañado de Mónica Diéguez que

actuó como maestra de ceremonias

Inauguración oficial de la Feria

50

Page 51: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

rentes centros regionales de la ciudad, repre-sentantes de diversas asociaciones así comosocios y amigos.

Agradecer desde estas líneas a la AsociaciónIpar-Arriaga y a su Presidente, que tanto hacolaborado para que todo saliese bien, asícomo a los demás colaboradores, El Correo, almedio de comunicación (Gasteiz hoy), RadioVitoria, La Xunta de Galicia y el Ayuntamientode Vitoria-Gasteiz. Me siento en el deber decitarlos a todos ya que, sin ellos esta organiza-ción nunca hubiese podido hacer esta maravi-llosa fiesta.

Nombraré a todos los grupos que acudieronestos días porque su música y sus bailes dieronun colorido especial y además reunieron unagran cantidad de público.

El sábado 14, nos acompañó el grupo de gai-tas y coros “Airiños Galegos, Doce Albor” deSanturtzi.

El domingo 15 contamos con el grupo degaitas y bailes del Centro Gallego de Llodio,“Espalladoiro”.

Este mismo día hubo una exposición ydemostración de aves rapaces con “ArabaGreen Falcons”.

Airiños Galegos, Doce Albor, de Santurtzi

Grupo de gaitas y baile Espalladoiro, de Llodio

El presidente, con las autoridades e invitados, recorriendolas instalaciones

51

Page 52: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

de la casa de Galicia “As Burgas” de Eibar. También ese mismo día nos visitó la casa de

Galicia “Agrupación hijos de Galicia” deSestao, con su Coro Saudade y el grupo de gai-tas y bailes “Os Jaiteiriños Nosa Xente”.

Durante los viernes noche nos amenizaron lavelada el grupo de Gaitas “Troulada”, les agra-decemos su colaboración ya que fue un aciertoque compartieran con nosotros estos momentos.

El sábado siguiente estuvieron “Os Galaicos”

Grupo de gaitas Troulada

Os Jaiteiriños Nosa Xente y el coro Saudade, de Sestao

Grupo de gaitas y baile Doces Lembranzas, del CentroGallego de Baraclado

Os Galaicos, de la Casa de Galicia de Eibar

52

Page 53: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

El domingo para finalizar nos acompañaronel grupo de gaitas y bailes “Doces Lembranzas”del Centro Gallego de Baracaldo.

Vuelvo a decir y no me cansaré de repetirque lo hicisteis todos fenomenal y que se agra-dece muchísimo vuestra participación.

También nos acompañaron otro día las gaitasescocesas que tienen cabida en nuestro centro.

Y me faltan por nombrar nuestros queridosgrupos del Centro Gallego de Vitoria-Gasteiz, elgrupo de gaitas y baile “Arte Galega” y el “coroAturuxo” a los cuales agradecemos su grancolaboración tanto a sus componentes comodirectores.

Finalmente sólo me queda decir que pese algran esfuerzo de toda esta organización, hamerecido la pena, esperamos que se vuelva arepetir para continuar divulgando la culturagallega, sus costumbres, sus bailes, cantos ydemás aspectos tan atractivos que tiene nues-tra tierra.

Ha sido un espectáculo a pie de calle que haofrecido el Centro Gallego de Vitoria-Gasteiz atodos los ciudadanos, gracias a todos.

Manuel López DoamoPresidente del Centro Gallegode Vitoria-Gasteiz

Grupo de gaitas y baile Arte Galega, del Centro Gallego deVitoria-Gasteiz

Grupo de gaitas escocesas Coro Aturuxo del Centro Gallego de Vitoria-Gasteiz

53

Page 54: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Curso de cociña galega

Entre os días 11 e 16 de novembro celebrouse no txoko do Centro o 6º Curso de CociñaGalega, impartido pola profesora Dª. Elena Mª. Fernández Baloira, e subvencionado pola

Xunta de Galicia.Nesta edición houbo que facer dous turnos, pola grande demanda, 39 alumnos.

Cociñáronse moitas receitas, como se pode apreciar nas fotos.Hai que resaltar o labor de Elena, a profesora, polo seu bo talante e disposición, e as horas

que pasou polas mañás realizando os preparativos, para que ao comezar o curso pola tarde,todo estivera listo. Gracias Elena. Agardamos por ti o próximo ano.

Outras actividades

54

Page 55: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Festa do Magosto

Un ano máis celebramos no Centro a festa doMagosto, esa festa popular onde nos xunta-

mos a comer castañas, parolar e beber uns gro-los de viño da terra. Este ano co salón de actosateigado de persoas.

A celebración, como ven sendo habitual, divi-diuse en dous días:

O 9 de novembro celebramos un acto co seguin-te programa: Presentación por parte do presiden-te e entrega de medallas de prata a Pauli Lorenzo,Mónica Diéguez e Luis Mariño. A continuaciónMónica Diéguez fixo unha interesante diserta-ción sobre a festa do magosto e o seu significadoao longo dos séculos. Actuación do coro Aturuxoe mais do grupo de gaitas Arte Galega. Despoisde quentar as mans aplaudindo, porque o fan moiben, degustación das castañas asadas polossocios entendidos no tema e uns grolos de viño.

55

Page 56: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Festa do Magosto continuación

Odía 16 de novembro continuamos a festa do magosto cunha cea de irmandade, cociñadae servida por socios, algúns deles alumnos que sobresaíron no curso de cociña, que pre-

pararon un excelente menú: empanada, polbo á feira, cocido galego, filloas, postre, viño, café,licores. Foron longamente aplaudidos ao finalizar a cea.

Logo sobremesa e baile coa actuación do dúo “Sara y Guillermo”.

Os cociñeiros con Pazos, o provedor dos uniformes

56

Page 57: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Juegos intercentrosOrganizado por la Federación de Centros Regionales de Álava, se celebraron los Juegos

Intercentros 2013. La gran final se celebró en el Centro Gallego el día 17 de noviembre, con el programa

siguiente:-Desde las 16 h. hasta las 19:30 h. se disputaron las finales en las distintas modalidades.-A las 20 horas recepción de autoridades con el acompañamiento del grupo Arte Galega,

bienvenida del presidente del Centro Gallego, presentación del acto por parte del presidente dela Federación, intervención de autoridades.

-A continuación entrega de premios a los tres primeros clasificados de cada modalidad.-Entrega del II Premio José Luis Arcauz al Juego Limpio a Fco. Javier Alonso de Mezquia

(Gabika) del Hogar Navarro.-Entrega de placas conmerorativas a los familiares de los fallecidos Bernardo Salcedo y

Gregorio Moreno, recordando la gran labor que han desarrollado tanto en su centro como enla Federación.

57

Page 58: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

I Concurso de tortillas y presentación de libros

El día 11 de mayo se celebró en el salónde actos del Centro el “I concurso detortillas”, al que se presentaron una

veintena de participantes. Las tortillas ganado-ras, a juicio de un jurado profesional, fueronlas presentadas por:

1ª: Loli Gallardo Garrido.2ª: Pauli Lorenzo Álvarez.3ª: Esther Lz. de Armentia Sáez de Asteguieta

A continuación se presentaron 3 libros, conlas intervenciones del presidentes del CentroGallego, don Manuel López Doamo, los autoresy la profesora-lectora de lingua galega en laUPV-EHU, Rocío Dourado Fernández.

En primer lugar Satur García presentó sulibro “Segunda oportunidad”.

A continuación, “Juegos al anochecer (cuen-tos y leyendas de la Galicia profunda)” deVicente Touzón Veiga

El tercer libro “Desde la penumbra”, un poe-mario de Vicente Touzón, publicado bajo elseudónimo de Tomás Veigas.

Al finalizar las presentaciones, los autores fir-maron ejemplares de sus respectivos libros alnumeroso público asistente al acto.

Como remate, todos los presentes pudimosdegustar las sabrosas tortillas del concurso,acompañadas de un vino gallego.

58

Page 59: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

El día 19 de enero, el grupo de teatrodel Centro Extremeño de Vitoria-

Gasteiz “Virgen de Guadalupe”, repre-sentó en el salón de actos del CentroGallego la obra “Y no estaba muerto”,que fue muy apludida por el numerosopúblico asistente.

Mercado Napoleónico

Los días 5, 6 y 7 de abril, con motivode la celebración del 3er. Mercado

Napoleónico en el parque de Arriaga y enel que colabora la Asociación de VecinosIpar Arriaga, el grupo de gaitas y baile “ArteGalega” animó con su música a los nume-rosos asistentes.

59

Page 60: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Nós mesmosAsociacionismo galego na emigración

inseriron segundo os diferentes destinos, estesoperaron como ámbitos favorecedores da uniónentre paisanos que deron pé ao establecementodoutros vínculos que paulatinamente foron arti-culando novas fórmulas de sociabilidade”.

“Ao saltar a terra fomos invitados a comerpor un dos nosos paisanos, e ao concluír isto, omeu compañeiro creo que o colocaron enSagua, e a min nunha carpintería, rúa do Solesquina a Inquisidor, con intención de aprendera carpinteiro. (...) Aos catro meses disto saín dacarpintería, como consecuencia dun serronazoque dei nunha man, do cal aínda teño a cica-triz, e saín con sentimento do amo. Como oíradicir que no oficio de tabaqueiro se gañabamoito diñeiro, intentei colocarme na fábrica deCaruncho con intención de aprendelo; (...)aprendín (...) a forza de moitos sacrificioscomendo roxóns, botifarras e plátanos fritos doschineses para poder aforrar cen pesos que nece-sitaba para sufragar os gastos da miña aprendi-zaxe”.

Manuel Rodríguez Ramos (“Canelo”). 1894

Odía 11 de xuño presentouse a exposi-ción “Nos mesmos. Asociacionismo

galego na emigración”, que permaneceu ata odía 18. Unha exposición itinerante promovidapolo Consello da Cultura Galega e a SecretaríaXeral da Emigración

“No pulo comunitario da emigración galegaa case totalidade dos destinos aos que a emi-gración galega se dirixiu ao longo de máis dedous séculos, tivo lugar a aparición dun asocia-cionismo étnico sumamente variado que, endefinitiva, perseguiu o múltiple obxectivo deoperar como sistema de amparo e proteccióndos emigrantes, de ofertar diversas fórmulas desociabilidade, así como de manter os vínculoscoa sociedade de orixe, reportando beneficiosás comunidades galegas, tanto da Galicia terri-torial como da exterior.

Inicialmente, ese asociacionismo tivo unhamarca puramente informal que aflorou desde oinstante mesmo da partida dos emigrantes. Foiasí que os peiraos dos principais portos e as tra-vesías efectuadas nos buques que durante tantotempo cruzaron o Atlántico xogaron un impor-tante papel como primeiros espazos de encon-tro no tránsito cara á emigración americana,igual que, máis adiante, os autobuses e os trensnas saídas cara a Europa ou cara aos distintoslugares da Península. De maneira semellante,unha vez producida a incorporación aos res-pectivos medios laborais en que os galegos se

60

Page 61: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Odía 1 de decembro contamos coa actuación da conta contos María da Pontragha, quefixo gozar ao público asistente cos seus “Contos do que non hai”, eses contos tradi-

cionais galegos que mesturan realidade e fantasías de meigas e trasnos.A continuación Manu “o Hedras” deleitounos cunha charla-exposición-demostración de

música con instrumentos pobres (aixadas, potas, martelos, follas de árbores...)

Odía 15 de decembro celebramos a Festa do Nadal co seguinte programa: presentacióndo número 25 da revista Raiola, actuación do coro Aturuxo e actuación do grupo Arte

Galega; para rematar tomamos uns pinchos e brindamos con Ribeiro polo novo ano.

Festa do Nadal

Conta contos e música enxebre

61

Page 62: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Conferencia gastronómicaRocío Dourado Fernández

como pobo, non só por tratarse dunha accióncotiá, senón por estar intimamente vencellado áidentidade persoal: pensemos que a mellor formade preparar a comida é sempre “a da miña nai”.

Para alén do anterior, Isaac Xubín introduciutemas interesantes como o concepto de “cabeceirada mesa”, habitualmente reservada, na nosa socie-dade, para o cabeza de familia, mais que coa che-gada da televisión pasou a se converter no lugar damesa desde o cal a pantalla do aparello é máis visí-bel. Neste senso, tamén se comentaron anécdotasdoutros tempos e lugares, como a dos nobres irlan-deses do Ulster na época en que os ingleses come-zaron a relegalos a unha segunda posición. Candolle preguntaron ao xefe do clan O’Neill que se sen-tía ao non estar na cabeceira da mesa, el respon-deu: “Onde está sentado un O’Neill, aí está acabeceira da mesa”, reivindicando deste xeito aidentidade do seu pobo. Ademais diso, tamén sefixo mención a fitos cinematográficos (como asecuencia do filme The Godfather na que PeterClemenza cociña pasta con albóndegas para todos),mais tamén a feitos históricos moi significativospara o tema tratado, como a creación da zona cos-teira de intese económico dun país a raíz da guerrapolo bacallau entre os islandeses e os ingleses, ou odesenvolvemento da tradición da matanza do porcono sur de Europa como festa identitaria da relixióncristiá fronte ás outras dúas relixións preponderan-tes (o islam e o xudaísmo), nas cales o consumo decarne deste animal está prohibido.

A actividade suscitou o interese do público asis-tente, que participou de xeito activo e incluso com-partiu anécdotas e experiencias co conferenciante.

Opasado 20 de abril, o tradutor e poetaIsaac Xubín (A Coruña, 1978) ofreceunosunha conferencia titulada A gastronomía

como fornecedora da identidade na literatura gale-ga que xirou ao redor da presenza da gastronomíana literatura galega, e o seu papel como factor deidentidade colectiva. O tema forma parte dun tra-ballo máis amplo, a súa tese de doutoramento, epara iso baséase na contraposición da obra de doushomes de letras que viviron nunha mesma época emesmo mantiveron unha relación próxima: o escri-tor galego Álvaro Cunqueiro e o escritor catalánJosep Pla. Dous gourmands que chegaron a escribircadanseu libro sobre a gastronomía, A cociña gale-ga no primeiro caso e Lo que hemos comido nosegundo. Estes dous célebres personaxes viviron aetapa final do franquismo e escolleron escribir cadaun na súa lingua (galego e catalán, respectivamen-te), feito que xa é en si unha forma de defender aidentidade. É posíbel que escollesen a gastronomíacomo tema por non ser tan explícito, mais aínda asíambos os dous tiñan acceso aos dous tipos de gas-tronomía existentes na época, a da fidalguía e a dopobo, e foi por esta última pola que tomaron parti-do de xeito consciente. O mesmo fixo Rosalía deCastro nos seus Cantares Gallegos para responderaos desafortunados versos de Luís de Góngora(«papas de mijo en concas de madera, / cuevas pro-fundas, ásperos collados, / es lo que llaman Reinode Galicia.»), se ben neste caso aínda de xeito máisevidente por ser ela burguesa en contraposición aoque fixeron no seu momento Emilia Pardo Bazán ouManuel María Puga y Parga “Picadillo”. De todos osxeitos, a perda do referente gastronómico é un dosúltimos pasos que se dan na perda da identidade

O presidente, Manolo L. Doamo, e Rocío Dourado, profe-sora de galego na UPV, presentendo ao conferenciante

Isaac Xubín durante a súa exposición

62

Page 63: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

¿Galicia calidade? Seguro que todos nosotroshabremos oído en algún momento esta frase.Emblema y marca de numerosas campañas depublicidad para tratar de “vender” la calidad delo nuestro fuera de nuestras fronteras. Sinembargo, es común en muchos de nosotros nosaber valorar “lo nuestro” y conceder másimportancia a cosas, monumentos y sucesos delexterior más que a lo propio, y a lo que se dadentro de las fronteras de nuestra tierra. Si nos-otros no sabemos o no apreciamos el valor delo nuestro, ¿cómo pretendemos que otros lohagan?. Esta pregunta nos la planteaba un pai-sano paseando por una feria durante este vera-no. Las dos familias emigradas a Cataluña y PaísVasco, comentaban que muchas veces hastaque no sales de Galicia, no eres consciente detodos los valores de esta tierra.

A raíz de esta pregunta me planteo otra:¿Por qué cosas se nos conoce en el extran-

jero?Yo creo que la primera y principal es el

carácter hospitalario de las personas. A pesar deque muchas veces el gallego no se sabe si vie-ne o va, sí que es verdad que sobre todo en laparte rural te dan todo lo que tienen. En estemomento recuerdo a amigos que al visitarmesiempre me decían que si hicieran caso a todaslas invitaciones de las personas de mi pueblopodrían estar allí a pensión completa todas lasvacaciones.

Vas a una casa, y te ofrecen el cafecito… enotra un poco de pan… en otra los productos dela huerta… en otra un poco de orujo… en otralos chorizos del cerdo que acaban de matar…

Pero sin duda, cuando preguntas a alguienque haya pasado vacaciones Galicia, la res-puesta más típica es por la comida: “qué bien secome allí” (y que cierto es)… ese pulpo á feiracon cachelos, esa empanada, esa larpeira… y

para los más entendidos ese lacón con grelos…esa cachucha cocida… esos callos a la gallegao la carne ó caldeiro, por no hablar del pan cen-teno o trigo en cualquiera de sus variantes.

Este turismo gastronómico llega a su puntoálgido al hablar de la riqueza del OcéanoAtlántico y del Mar Cantábrico que le bañan yque traen los más preciados pescados y maris-cos de toda la península. Llama la atención vercómo cargan los camiones en Santa Eugenia deRibeira (A Coruña) para ser trasladados a otraszonas de la península. Como diría aquel anun-cio ver el color, brillo y apreciar el sabor deestos manjares recién pescados “no tiene pre-cio… para todo lo demás…”. Pero NO sólo lostesoros gastronómicos están en el mar, tambiénlos tenemos en el monte. Así, la carne de terne-ra con denominación de origen, tan conocida yapreciada, y esa raza “rubia gallega” típica denuestra zona y que no existe en otro lugar, quenos proporciona exquisitos manjares por el quese llegan a pagar cantidades elevadas en algu-nos supermercados.

Por no hablar de las vides que nos dan esosvinos que riegan esas comidas. Hace unos añosse conocía mayoritariamente la denominaciónde origen Albariño, sin embargo con el paso deltiempo se han ido conociendo otros caldos conotras denominaciones de origen como elRibeiro o ya entrando en los tintos, ese Mencíacorpulento de la Ribeira Sacra.

Hemos de admitir que la báscula no perdonacada vez que vamos allí aunque sea por pocosdías, pero ¡que bueno está todo!

Otra de las cosas por las que es conocidaesta tierra es por el final del Camino deSantiago, que atrae a peregrinos de todo elmundo. Recuerdo esos paseos por Santiago eldía 25 de julio viendo a personas de distintasprocedencias cargadas con sus mochilas… con

Galicia calidade e cantidadeMónica Diéguez Lorenzo

63

Page 64: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

sus sacos por aquellas calles empedradas y amenudo húmedas por ese “orballo” que apare-ce muy a menudo en la ciudad. No sé que tie-ne esta ciudad, pero ciertamente enamora atodo aquel que la visita.

Y la meteorología…” ¿Chove ou non chove?,Chove en Galiza”. Antes sí que era normal oír amuchos turistas que no iban a Galicia, porqueallí siempre llovía, pero al final (y resulta para-dójico) cada vez más personas del Sur acudenallí a tomar la fresca y sobre todo a poder dor-mir por las noches con una mantita. Cómo sesuele decir “Dios da pan a quien no tiene dien-tes”, nosotros mayoritariamente al sur, al calor-cito y los del sur al norte al “fresquito”. Llama laatención que cuando miras el mapa del tiempoen Galicia parece que siempre está lloviendo.Todavía me acuerdo de una noticia aparecida elaño pasado en prensa donde los hosteleros ycomerciantes se estaban planteando demandara algún canal de televisión, o agencias de mete-orología porque mayoritariamente la predicciónen Galicia era continuamente de lluvia cuandoluego realmente no era así, y les estaba costan-do mucho a nivel económico.

Este verano incluso se ha oído publicidad en

la radio de un camping, quedecía algo así como “El campingde Galicia donde menos llueve”y que si llovía más de determi-nados días, se devolvía íntegra-mente el dinero de la estancia.

Sin embargo, ya lejos de lameteorología, Galicia vende unturismo tranquilo, relajado y conmuchas posibilidades (tanto deplaya como de montaña), lejosde lugares bulliciosos. Algunosde ellos desconocidos paratodos aquellos que creen queGalicia es única y exclusiva-mente las Rías Bajas, o SanXenxo, Grove o Portonovo; yciertamente que incluso para los

autóctonos poco a poco nos sorprenden otraszonas no tan conocidas.

El último de los motivos por los que se cono-ce es el “Imperio de la moda”. Grandes marcasy grandes diseñadores que llevan la marcaGalicia por todo el mundo. Da gusto ver quedesfilan por grandes pasarelas de moda, a pesarde que muchos de ellos hayan trasladado algu-nos de sus talleres de costura a otros países. Escomún encontrarse en grandes urbes en suscéntricas calles o en grandes pasarelas de modacon sus nombres iluminados. A pesar de quequizás nos gustaría que la producción siguieraen Galicia promoviendo mayor número deempleos, hemos de reconocer que da gustopasear y ver nombres de personas gallegas col-gadas en lugares como París, Londres, Shangai,Berlín u otras ciudades distribuidas por todo elmundo.

Lejos de estar continuamente valorando loextranjero ¿por qué no priorizar el valor de loautóctono?, ¿tiene que ver con la cultura o conla historia?...

Faro del cabo de Fisterra

64

Page 65: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Cuando en 2009 nos decidimos a visitarRumanía por primera vez, muchos nostacharon de excéntricos. “Con todo lo

que hay que ver por ahí…”, o “Buenas ganas demeteros donde no os mandan…”, fueron dos delas frases a las que se tuvieron que adaptar cons-tantemente nuestros oídos. Nada más lejos de larealidad, la experiencia resultó maravillosa, tantopor su patrimonio cultural y natural, como por laamabilidad de sus gentes.

A pesar de tener un 95% por ciento de pobla-ción perteneciente al culto ortodoxo, que hamarcado profundamente la mayoría de su intere-sante patrimonio cultural,sin embargo, fue elasentamiento del imperio romano, en lo que seconocía como la Dacia, que da nombre a lafamosa marca de automóviles rumanos, en elsiglo I DC, lo que marcó profundamente a estepaís, con aportaciones tan importantes como laactual lengua de ascendencia románica, o elcarácter latino más impulsivo de sus habitantes.Prueba de este carácter, fue el fusilamiento deldictador comunista Ceaucescu en 1989, que seconvirtió tristemente en el único dirigente delbloque socialista, ajusticiado por su pueblo. Perosi hay alguien que personalizó en la historia, elcarácter del pueblo rumano, ese fue Vlad Tepes,conocido como “Vlad el empalador”, principe dela histórica región rumana de Valaquia, conocidopor empalar a sus enemigos y observarles retor-

ciéndose de dolor, mientras degustaba carnepoco hecha; entre los que se encontraban princi-palmente griegos y otomanos. Precisamente fueeste personaje, quien inspiró a Bram Stoker en1897, en un clásico de novelas góticas por todosconocidas: “Drácula”. De esta manera, hoy endía, todo lo que tiene relación en Rumanía conVlad, lo tiene a su vez con Drácula, por lo que hagenerado un desarrollo importantísimo de laindustria turística entre los aficionados, que noson pocos, a este género de novelas.

Pero dejando la historia atrás y centrándonosen lo que actualmente es el país y lo que nos inte-resaría visitar, si un día, alguno de los lectores seanimara a visitar estas tierras, podríamos dividir elterritorio en tres regiones bien diferenciadas:

Norte: Región de Maramures y MoldaviaCentro: TransilvaniaSur: Bucarest

Típica familia de gitanos rumanos Lechera recogiendo leche

Castillo de Drácula en Bran

Un país en la mochila: RumaníaMikel Diéguez Lorenzo

65

Page 66: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

A pesar de que el norte es una de las zonasmás desconocidas del territorio rumano, ambasregiones, tanto Maramures, como Bucovinasituada en el norte de la región histórica ruma-na de Moldavia, nos permiten viajar a laRumanía más profunda y auténtica. Si por algodestacan ambas regiones, es por ser considera-das uno de los últimos paraísos rurales deEuropa, y por lo carismáticos que resultan susmonasterios e iglesias claramente diferencia-dos. Es común ver en ambas regiones, familiasenteras trasladándose en carros tirados porcaballos, lecheras repartiendo con sus carros laleche a las puertas de las casas, o herrerosponiendo herraduras a sus caballos. Como nopodía ser de otra manera, la historia deMaramures y Bucovina está ampliamente unidaal culto religioso ortodoxo, y prueba de ello sonlas iglesias de madera en Maramures, y losmonasterios pintados en Bucovina.

Las primeras, son las construcciones másaltas de Europa en madera, y si por algo secaracterizan es por su particular diseño, contorres de estilo gótico que se alzan 50 metrossobre el resto del edificio, llegando a alcanzaren algunos casos los 90 metros de altura. Dichaarquitectura, queda totalmente plasmada en elmonasterio ortodoxo de Barsana, en donde sepueden observar varios edificios que siguen estamisma línea.

Mención a parte en esta región merece elcementerio alegre de Sapanta, en donde cadauna de las lápidas se encuentra decorada, con

llamativos colores, describiendo anécdotas gra-ciosas o escenas típicas de la vida de cada unode los portadores. De esta manera y teniendo encuenta el entorno en el que nos encontramos,podemos visualizar mujeres guisando en sushogares, hilanderas trabajando en sus telares, opastores con sus rebaños de ovejas. El senti-miento al entrar en este cementerio es algo úni-co, pues no parecemos encontrarnos donderealmente estamos…

Bucovina, asimismo, concentra la mayoríade su patrimonio artístico, en sus preciososmonasterios pintados. Monasterios que comoconsecuencia del miedo a una invasión turca ydebido a la incapacidad de entender la liturgiaeslava por parte de los campesinos, fuerondecorados externamente con conocidos pasajesbíblicos, de la manera más gráfica posible, demodo que el pueblo fuera capaz de compren-derlos. Del mismo modo fueron amurallados,para defenderse de las envestidas otomanas. Enla actualidad la mayoría de estos monasteriosson considerados como Patrimonio de laHumanidad por la UNESCO, y sus muralesexternos se encuentran en un buen estado deconservación, sobre todo en aquellas paredesmejor resguardadas de las condiciones meteo-rológicas adversas.

Si nos dirigimos hacia el centro de Rumaníanos toparemos con la histórica región deTransilvania, que ha sido durante siglos motivoIglesia de madera de Maramures

Cementerio alegre de Sapanta

66

Page 67: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

de lucha entre húngaros y rumanos, y la cuál seencuentra ampliamente influida por la leyendadel conde Drácula, gracias a sus aterradorescastillos, como el de Bran o el de Los Corvino,o sus características edificaciones, como biense puede observar en los cascos antiguos deSighisoara, lugar de nacimiento de Vlad Tepes,que como anteriormente hemos comentadoencarna al personaje de Drácula, Brasov, o labonita Sibiu, que con sus ventanas en los teja-dos con forma de ojo, evocan la mirada deextraños seres. Todas estas ciudades transilva-nas, cuentan con cascos antiguos en un exce-lente estado de conservación, y con unasamplias plazas centrales, donde los lugareñossuelen reunirse, al son de una cerveza Ursus o

degustando una gogosi, exquisitas empanadi-llas rellenas tanto de ingredientes dulces comosalados.

Si tanto en Maramures como Bucovina, tení-an gran parte de su patrimonio expresado pormedio de la religión, Transilvania no podía sermenos y cuenta con unas excelentes iglesiasfortificadas, en el país sajón, conocido así por lagran cantidad de alemanes presentes en lazona, como consecuencia de la invitación delrey húngaro Geza II a los sajones ainstalarse enesta región en 1123. En respuesta a los cons-tantes ataques, como no, de los otomanos,optaron por fortificar las iglesias mediante gran-des murallas, y torres defensivas. Algunas alber-gan en los interiores de sus murallas, verdaderasciudades como son las de Harman y Prejmer.Como no podía ser de otra manera, también lamayoría de estos templos forman parte del patri-monio mundial de la UNESCO.

Una de las rutas más utilizadas por los afi-cionados del automovilismo, para dirigirsehacia el sur una vez hemos visualizado

Carretera de TransfagarasanCastillo de los Corvino en Hunedoara

Monasterio de Sucevita

Iglesia fortificada de Biertan

67

Page 68: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Transilvania, es la carretera de Transfagarasan,construida durante la época comunista, comouna respuesta defensiva del presidenteCeaucescu, ante una posible invasión rusa,como ya había sucedido en Checoslovaquia en1968, pudiendo trasladar rápidamente las tro-pas desde Valaquia a Transilvania. El resultadofue la construcción de una espectacular carre-tera que atraviesa las montañas Fágaras, poruno de los lugares más altos y recónditos delpaís, en donde el abismo surge en cada una delas curvas por las que discurre la carretera.Completar la ruta supone una experiencia inol-vidable al volante y hoy por hoy, es considera-da la carretera más atractiva del mundo para losautomovilistas más exigentes.

Si por el contrario nos dirigimos haciaBucarest desde Brasov, capital de Transilvania,nos toparemos con el palacio de Peles, especta-cular construcción en la cuál habitaron los pri-meros reyes de Rumanía, y que además de suatractivo diseño, fue la primera construccióneuropea con calefacción. En su interior el lujo espalpable en cada una de los salones que se visi-tan, y su situación en un claro dentro de unagran masa boscosa, nos hace evadirnos total-mente obnubilados ante la majestuosidad de susmurales, los labrados de sus maderas y lo mara-villoso de un entorno simplemente mágico.

Llegando ya la final del recorrido y a pesarde ser la capital del estado, Bucarest, deja alvisitante una sensación de imparcialidad, encontraste con lo excitante del resto del país.Bucarest, es más bien una ciudad sucia, congran cantidad de perros callejeros deambulan-

do por sus calles y lejos del esplendor de susciudades imperiales vecinas como Praga oBudapest, en donde el principal motivo de visi-ta curiosamente es la obra maestra del dictadorque tanto oprimió a su pueblo durante el pasa-do siglo: el palacio del parlamento, construidopor Ceaucescu, con el objetivo de agrupar atodos los ministerios de su gobierno en un soloedificio. La consecuencia de la megalomaníadel dictador, fue la construcción del segundoedificio civil más grande del mundo despuésdel pentágono. Para ello se derribó la sexta par-te de Bucarest y para que nos hagamos unaidea, en la década de los ochenta, cuando eledificio se iluminaba consumía en tan solo cua-tro horas el suministro diario de electricidad detodo Bucarest. En este edificio, se representaclaramente lo que fue el mandato de NicolaeCeaucescu; mientras su pueblo moría de ham-bre, él se embarcaba en una obra cuyo coste seestima en 3.300 millones de Euros.

En resumen, un país apasionante del que aúntendríamos mucho más que contar, pero hemosde ser concisos, y acotar en unas pocas páginasnuestras impresiones sobre este desconocido deEuropa del Este, cuyas referencias, desgraciada-mente, no son las más reales, ya que si hay algode lo que disfrutamos en nuestras sucesivasestancias en Rumanía, fue el calor de sus gen-tes, su amabilidad y su estima hacia el puebloespañol, que nos hicieron sentir como en casamientras compartíamos experiencias con unabuena tuica (aguardiente local, preferentemen-te de ciruela), en mano.

Palacio de Peles

Palacio del parlamento en Bucarest

68

Page 69: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Inseparable fluirTú eres un gran productor, a lo largo de tu

trayecto creas vida, pero también originas muer-te, ¡qué gran contradicción!

A tu paso dejas muchas huellas, unas queperduran en el tiempo, gracias a la erosión;otras pasan más desapercibidas pero dejan alu-viones muy fértiles.

Me maravillan tus habilidades; lo mismo cre-ces que mermas, absorbes que exhalas, rugesque tarareas, acaricias que golpeas.

Cada día me despiertas con músicas varia-das, hasta mí llegan por tierra, agua y aire unsinfín de especies con las que comparto miespacio.

Estoy a tu vera, satisfago tus caprichos yanhelo tus crecidas, pues ellas me fertilizan.

Soy tu incondicional compañera; a menudome acaricias con tu suave oleaje, otros momen-tos me sacudes explosionando mi terreno. A tulado cada día es diferente, la sorpresa es ali-ciente, el diálogo fluido, ¡qué encanto!

A veces te quedas estancado a mi vera paracompartir momentos sublimes. Me susurras aloído lo que significo para ti, ¡cuánto me necesi-

tas!, que soy tu norte,que alegro tu cotidianodiscurrir, que te ofrezcolo mejor de mí, ¡que sinmí te desbordas!, quesiempre estoy dispuesta,sensual, atractiva, incita-dora...

Pero algo rompe esemomento mágico y lalluvia impetuosa acabacon el hechizo; tú conti-núas tu curso, y yo mequedo esperando...

Tú eres el río, yo soyla orilla.

Blanca San Miguel

Tú naces en profundidades misteriosas, aoscuras, donde el ruido no comparteespacio con el silencio.

Al salir a la luz, absorbes tonalidades delentorno, te tiñes de colores ajenos, te mimetizascon el ambiente.

Yo no soy nada misteriosa. Me muestroespontánea y natural; en mi origen hay luz, ten-go colores propios y me rodeo de vegetación,de rocas musgosas, de pequeñas piedras redon-deadas y creo poder afirmar que tengo buenasrelaciones con todo lo que me rodea.

A ti el deshielo y la lluvia te abastecen, tenutren para que crezcas sano y fuerte. Túadquieres poderío, te muestras pleno, arrogan-te, impetuoso y a veces un poco soberbio, ava-sallando a todo lo que sale a tu paso.

Siempre quieres más, llegar el primero, sor-teas obstáculos sin detenerte por nada, noadmites competencia para conseguir tu meta.

A mí me rodea la vida por doquier. En misterrenos acampan anátidos, invertebrados, anu-ros, insectos..., juncos, hiedras, zarzas y ortigas.

69

Page 70: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Cadencia en blancoBlanca cumbre del Gorbea que me vio nacer.

Blancos calcetines de perle tejidos por las manos temblorosas de mi abuela.

Sábanas blancas ondeando en tendal.

Blancos dientes de leche acurrucados en un rincón del cofre de los tesoros.

Blanca luna menguante donde se columpian mis sueños.

Visillos blancos con olor a hogar.

Tela de araña blanqueada por la escarcha matinal.

Blancos pétalos de margaritas adornando la hornacina de la patrona de mi ciudad.

Sonrisa blanca de mi compañero de trabajo Senegalés Alfa.

Nubes blancas jugando al escondite con el sol.

Blanca y sabrosa carne de coco.

Blancas alas de mariposas revoloteando en el jardín.

Olas de blanca espuma que desaparecen a mis pies.

Blancas canas que no se dejan amilanar por el tinte invasor.

A veces mi mente se queda en blanco buscando una idea genial.

Hay multitud de blancos en mi vida, comenzando por mi nombre.

Blanca San Miguel

Fotos: Luisa Ortega

70

Page 71: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

71

200 aniversario da batalla de VitoriaVicente Touzón

Este ano 2013 Vitoria-Gasteiz e Álavaconmemoran un dos feitos históricosmáis importantes acontecidos no seu

territorio. O ano 1813 a cidade foi escenariodun enfrontamento bélico determinante notranscurso da historia europea.

Ao longo do ano, a cidade celebra o 200 ani-versario ofrecendo un programa de actividadesaberto e participativo centrado en diversosaspectos.

Era pola tardiña do 21 de xuño de 1813 can-do o nome de Vitoria pasou a formar parte daprimeira liña da Historia de Europa. Ese día, aderrota de José Bonaparte, irmán do Emperador,na Batalla que se librou nunha pequena e des-coñecida cidade situada a uns 100 kilómetrosda fronteira francesa, alcanzou resonanciaseuropeas inimaxinables.

O acontecemento pasou a ser inmediata-mente coñecido en toda Europa. Cando a noti-cia chegou a Viena, Johann Nepomuk Mälzelencargou a Ludwig van Beethoven a composi-ción dunha obra sinfónica con motivo deste fei-to, a obertura número 91 “Wellingtons Sieg” (Lavictoria de Wellington), ou “Die Schlacht beiVitoria o Siegessymphonie”.

Esta obra acadou un grande éxito en todos ossalóns de Viena, posto que, ademais da súa cali-dade, transmitía aos cidadáns o sentimento deque, por fin, Napoleón podía ser vencido des-pois de vinte sangrentos anos de loita xeraliza-da en todo o continente.

A Vitoria francesaTodo comezara uns anos antes, cando

Vitoria pasou a ser ocupada polas tropas deNapoleón. Os franceses chegaron en outu-bro de 1807 e fixérono como tropas “ami-gas” (ese ano Francia e España firmaran untratado para invadir Portugal). A cidade foraelexida por ser un lugar estratéxico: aquíconfluían varias rutas (sobre todo, a que

unía Baiona con Madrid), ademais, era unha zonaagrícola rica e tiña boas infraestructuras que llepodían servir ao exército napoleónico como cuar-teis, almacéns ou residencias oficiais.

Por entón Vitoria tiña uns 6.500 habitantes,que se dedicaban ao comercio, artesanía e agri-cultura. En novembro dese ano os vitorianos víanpasar milleiros e milleiros de soldados francesesque viñan para ocupar España e Portugal.

O 19 de abril de 1808 unha multitude de vito-rianos tenta frear a marcha de Fernando VII aFrancia e corta as rendas dos cabalos en Mateode Moraza.

O 12 de xullo chega José I a Vitoria e hospé-dase no Palacio de Montehermoso.

«He llegado a esta ciudad donde fui ayer pro-clamado rey. No hay un solo español que sedeclare adicto, excepto el pequeño número depersonas que viajan conmigo», escribiu José IBonaparte ao seu irmán Napoleón. Entrou enVitoria con bastantes pesadelos e marchou conmoitos máis o 21 de xuño de 1813, trala batalla.Entre ambas datas consolidouse o poder francéssobre algunhas cidades estratéxicas, comoVitoria, enclavada no eixe de comunicacións conMadrid.

A atracción que o rei intruso sentiu por Maríadel Pilar Acedo, marquesa de Montehermoso,fixo que Vitoria fose especial para o monarcagalo, que chegou a comprar o palacio dos mar-queses por 300.000 francos, o triple do seu valor,o que lle valeu a rixa de seu irmán Napoleón,este aseguraba que o Palacio non valía tanto nincoa marquesa dentro. Os antigos donos instalá-ronse nun palacio próximo.

Vitoria en 1813. James Wyld

Page 72: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

72

María del Pilar Acedo seica era moi agraciada,casou con 16 anos en 1800 con Ortuño deAguirre, VI Marqués de Montehermoso,Deputado Xeral de Álava naquel momento, quecontaba 33 anos. Era unha muller avanzada, quedestacaba pola súa distinción e trato persoal,ademais dos seus encantos físicos; escribía poe-sía en francés e italiano e tocaba a guitarra.

O 4 de maio de 1811 José I marchou a Paríspara asistir ao bautizo do seu sobriño, acompaña-do por Ortuño que xa estaba enfermo, quedandoa marquesa en Vitoria. Alí o marqués empeorou,falecendo o 8 de xuño. Este suceso precipitou avolta de José Bonaparte a Vitoria para consolar áviúva. Pola cidade corría entón a seguinte copla:“la marquesa de Montehermoso tiene un tintero,donde moja la pluma José Primero”.

A ocupación francesa tanto da cidade como departe da provincia trocou a vida cotidián alavesae transformou algunhas cousas para sempre.

A influencia francesa non se limitou á ocupa-ción militar. Os ideais ilustrados calaron enamplos sectores da sociedade vitoriana.

Cabe subliñar que se creou por primeira vezunha soa administración para as tres provinciasvascas, e a súa capital era Vitoria. O Gobernoestaba na casa dos Echanove. Tamén Treviño e ARioxa pasaron a ser de administración alavesa.

Ao mesmo tempo, os franceses modernizarona fiscalidade, de maneira que se gravou máis aosricos polas súas propiedades. De feito, segundoalgúns historiadores, a provincia nunca recadoumáis diñeiro que naquela época.

Instaláronse bibliotecas públicas en todo oPaís Vasco; levouse a cabo unha vacinación xerale promovéronse os enterros en cemiterios afasta-dos, fóra das igrexas (Santa Isabel).

Tamén se creou moito ambiente nocturno nal-gunhas rúas do casco medieval e había festas,bailes de gala e ceas luxosas.

Mais a todo isto só tiñan acceso as clasesnobres, mentres o resto dos cidadáns morrían defame; eran obrigados a pagar unhas “contribu-cións” económicas excesivas e sufrían constan-

tes confiscacións dos seus productos. Esto pro-vocou unha grande escaseza de alimentos paraa poboación e unha subida de prezos que aca-baría destruíndo a economía local.

A batallaDese día 21 de xuño de 1813, data na que

tivo lugar a batalla de Vitoria, hai documenta-ción abondo. O combate non ocorreu propia-mente na capital alavesa, nin foi un só, senóntres combates distribuidos ao longo do día portoda a Llanada e os montes que rodeaban acidade. Foi un día de néboa pola mañán e solpola tarde. Circunstancia que favoreceu omovemento das seis divisións aliadas ao mandodo Duque de Wellington que, ben asesoradopolo xeneral vitoriano Miguel R. Álava, logrouderrotar ao groso do exército imperial do maris-cal Jourdan e o rei usurpador José I.

A equipaxe dos francesesO 21 de xuño de 1813, unha vez derrotados

no chan alavés, os franceses abandonaron polavella calzada romana en dirección a Pamplonaentre 1500 e 2000 carromatos e furgóns. Outros

Monumento á Batalla de Vitoria. Na parte baixa o XeneralÁlava dacabalo

Page 73: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

73

Recuncho dos versosLas cuatro estaciones en Salburua

En estos poemas he transcrito la información y las sensaciones que mis sentidos han captado de la sabidu-ría de la Naturaleza. Todo transcurre en el humedal de Salburua; en el paso de una estación a otra.

INVIERNO

No importa sentir los pies fríoscuando la libertad y la bellezase ocultan tras el viento. Es tiempo de barro y nieve,de árboles temblones y musgo verde.El sendero resbala y el cielo es un vértigo azul.Las aves se acicalan en el espejo del lagoy los majuelos persisten sus frutos rojos en el aire. Hoy es solsticio de invierno y los ciervos toman el sol a borbotones

mientras las cigüeñascalientan sus plumas no muy lejos del camino. La voz lastimera de un avefría molesta la paz de la comunidad “piiuit” “piiuit” Saucedas abajo mana la fuente y un escarambujo luce sus últimos frutosen la soledad de la rama. No hay lirios ni orquídeas ni madreselvas y los cardos azules se han vuelto grises.Las choperas sin ramaje contemplan su esbeltez en el remanso helado,sólo el agua conoce lo que piensan.

mil carros puideron saír a véspera por Salinas eArlabán antes do choque. Uns e outros ían car-gados de cadros das coleccións reais, obras dearte, plantas rarísimas dos botánicos españois,diñeiro –uns cinco millóns de duros en ouro–,alhaxas, xoias, legaxos e libros, ademais demunicións e cañóns. Postos un carro tras dou-tro, ocuparían unha lonxitude de 18 kilómetros.

O botín que o rei José Bonaparte levaba aFrancia, despois de saquear o patrimoño espa-ñol, era xigantesco. Segundo estimacións, uns100 millóns de dólares de 2006 entre ouro, pra-ta e obras de arte.

Do tesouro pictórico que portaba aquel díatemos noticias gracias a que unha grande partedo botín de guerra acabou nas mans do Duquede Wellington, o grande héroe da xornada.

Asombrado polo valor do conxunto o propioWellington considerou que debía devolveraquel tesouro. Pero Fernando VII, sorprendente-mente, contestoulle a través do seu embaxadorque podía quedarse coa maior parte das pintu-

ras «que han venido a su posesión por mediostan justos como honorables». Están no museoWellington, situado no Hyde Park londinense.

Postos en fuxida os franceses, milleiros de sol-dados lanzáronse sobre o cuantioso botín queportaban cara a Francia e estaban deixando polocamiño. Os aliados (en especial os británicos)abandonaron a persecución e entregáronse aoreparto do botín, isto irritou a Wellington, queescribiu: "The British soldier is the scum of theearth, enlisted for drink" («El soldado británico esla escoria de la tierra, se alista por un trago»).

As xestións do xeneral Miguel Ricardo Álavafoi fundamental para recuperar boa parte dasobras de arte saqueadas polas tropas napoleóni-cas. Vitoria viu pasar durante os seis anos deocupación milleiros de caixas cargadas encarros en dirección a París que transportaban undos maiores expolios que unha nación teña fei-to a outra.

A voracidade dos xenerales franceses e a dorei José Bonaparte non tiña límites.

Page 74: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

PRIMAVERA

Hoy es distinto el canto de las avesy ya presumen los árboles sus brotes.La piel es verde, la pupila verde,el tallo es verde, la hiedra verde.El escarabajo es verde, la rana verde.Las abejas zumbanLos tordales cantanEl chorlitejo anidaLa zarzamora bailaRebrota la espadaña y aparece sobre el agua.Un coro de faisanes entona en clave de solun canto al equinoccio y la arañateje, teje y teje con hilo nupcial un aria solitaria.Los somormujos con su vestimenta blancadanzan en la charca un vals para dos,el nido flotante ya espera entre las cañas.Los colirrojos cortejan a sus damas,

[copulan, anidan, saltan.Es tiempo de nupcias, bodas y casorioslas flores del sendero se han vestido de blanco.La vida no se detiene y abril camina entre sus lindes.

VERANO

La paz del veranodescansa detrás del cañaveral.Pesa la canículaY el calor desdibuja el amarillo de los liriosel marrón de la espadañay el lila de la menta acuática.En el barullo del agua cantan las ranashasta herir el surco del oídoy las crías del somormujo ya juegan con sus madres.El polvo del camino se pega

a los tobillos con tristezala piel protesta incómodala añoranza del agua.El corazón de un ruiseñor bastardocanta en lo alto de una ramay las cigüeñas blancasdescansan antes de viajar al sur.Las golondrinas atraviesan el tiempoy dibujan en el aire trinos azulesazules, libres, libres, azules.La tarde lame el humedalcon la sed de agosto.

OTOÑO

El otoño en Salburua lo pregonael canto bravo del enamorado.Entre el crepúsculo rojoy el alba azul berrea la fuerza del ciervo; con golpes de pezuña en celo con cuernos izados de ardorcon bramidos guturalescon sombras de enemigo bravocon olor a poderío atado bajo la voz. –Acércate, huele la lucha de astasy escucha la fuerza enamorada.El triunfo cópula y vela,el harén silencia y masca,su aliento entibia el atardecer de hierbay octubre escapa apareando esencias.Las hojas besan el suelo la lluvia seduce los humedales y la niebla reposala calma de mis pasosy tu ausencia.

Pilar Corcuera Villacián

74

Page 75: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,

Visitamos a tenda-taberna O’Carallo, especializada en productos galegos de calidade, e parolamos un pouco conClemente Malvido.

Como vas sorteando estes tempos de crise, Clemente?Pois con moito traballo, procurando innovar e mirando sempre cara adiante, investigando, visitando feiras na pro-

cura de novos productos… Coido que cada ano incorporamos 20-30 novos, anque tamén se deixan algúns por diver-sas razóns, porque atopaches outros que se venden mellor... E como ves, abrimos esta taberna en plan degustación,que complementa un pouco todo o demais...

Cóntame, como funciona esto da taberna?Aquí ofrecemos todo o que se pode atopar nunha taberna tradicional, pero a prezo de tenda. Ti vés con tres ou

catro amigos, pides unha botella de Ribeiro, Albariño, Rioxa, Ribera..., e servímoscho ao mesmo prezo que se vendena tenda; se o queres acompañar cunhas tapas de queixos variados, chourizo, cecina, pementos..., tamén iso se cobraa prezo de tenda. Ademais, todas as tapas frías ou quentes son feitas ao momento. Por outra banda, se o que querese tomar só un vaso de viño, servímosche tamén unha tapa. Aquí non hai “pintxo pote”, porque sempre a bebida vaiacompañada da tapa correspondente.

Comentabas que na tenda nótase a baixada das vendas...Bo, é natural porque ninguén temos un peso e hai que mirar moito onde se gasta, por iso tratamos de ofrecer á

xente unhas cousas asequibles, que o saír a tomar un vaso de viño ou unha cervexa e mais unha tapa, non supoña ungrande esforzo económico. E de paso propagamos os productos da tenda, porque pasa que cando dás unha tapa dechourizo, xamón, queixo..., a xente comenta “isto está moi bo, e tes para vender?” Naturalmente, ahí o tes, todo aprezo de tenda. Desta maneira, e nestes tempos de crise, estamos a captar novos clientes.

Outra cousa importante é que traballamos moito os productos de tempada: froitas, toda clase de verduras e legu-mes... No tempo de inverno o porco é o rei e tamén as castañas, os grelos, en fin.

Temos tamén unha páxina en facebook “taberna O’Carallo” onde poñemos as tapas que hai cada día...

Moi ben, na tenda-taberna O'Carallo seguiremos a catar e mercar os excelentes productos da terriña.Vicente Touzón

Page 76: B a a a - GaliciaAberta · Eenvía os teus escritos e fotos xunto cos datos persoais, aínda que asines con pseudónimo. Podes mandar os traballos para a revista Raiola por correo,