auzoak

aldezaharra:Maquetación 1 15/03/11 18:10 Página 3

118

1. ALDE ZAHARRA

2. ARROSADIA

3. ARROTXAPEA

4. AZPILAGAÑA

5. DONIBANE

6. ZABALGUNEA

7. ERMITAGAÑA

8. ETXABAKOITZ

9. ITURRAMA

10. MENDILLORRI

11. SANDUZELAI-BUZTINTXURI

12. TXANTREA

119

125

131

135

137

143

147

149

157

159

162

167


119

1. ALDE ZAHARRA

dal-kudeaketaren eredua isla izan dadin udal-boterearen obsesioa gure auzoak ederki erakustendu. Hala ere, seta horrek gero eta maizago auzokideen premiekin talka egiten du, auzoko izaeraherrikoiarekin eta asoziazionismoaren kulturarekin oso lotuak diren premiak. Populazioa 11.592koa

da, %15a azken urteetan iritsitako etorkinak izanik.

Alde Zaharrari egoki so egiteko auzotzat jotzeaz gain hiriko erdigunetzat ere jo behar dugu; beraz, hiriarieskaintzen dizkion zerbitzu eta auzoari dagozkienen arteko oreka bilatu behar da, azken hauek ez hi-gatzeko. Laburbilduz, auzoko bi aldeak aintzat hartu behar dira: dinamika sortzailea den auzoa (sozio-kulturalak, ekonomikoak,...) eta hiri osoaren eta bisitatzen gaituztenen bilgune den auzoa.

Alde Zaharra kultura dinamikoaren sortzaile bihurtu behar da, ez bizigabeak eta garrantzitsuak direngune historiko sortari dagokionez, baizik eta gure iragana eta gure oraina erakutsiko dizkiguten ekimenenbidez gune horiek biztuz. Sortzaile izatearekin batera, kanpotik iritsitako ekimen kulturalak jaso beharditu. Auzoak erreferente kulturala izan behar du, kolektiboek eta artista gazteen bere lanak erakustekoaukera izan dezaten, Alde Zaharra hiriko arte adierazpenerako berezko leku bihurtuz.

Auzo eredu honek udal boterea Alde Zaharrerako dituen planteamendu eta helburuekin talka egiten du.Auzokideek, taldeek eta elkarteek bere jarduera garatzeko aukeratu zituzten esparruen kudeaketa pri-batizatu egin dute, bere erabilera Udala eta botere ekonomikoaren alde baldintzatuta; bere xedea argiada: auzoa erakuslehio moduan erabiltzea, auzokideak txontxongilotzat joz eta bere ondare historikoamanipulatuz.

Aparkatzea, San Franciscoko liburutegiaren etorkizuna, auzoan zeharko garraiobide publikoa, zarata,bideo-zaintzako kamarak, esparru publikoetako okupazioa, etxebizitza, haur eskola, DBHko institutua,polikiroldegia, zaharretxea, lagundutako apartamentuak edo etxe komunalak, eguneko zentroa, zaha-rrendako kluba, etxe hutsik birgaitzeko plan berezia, “etxerik gabekoendako” karrikako arreta,... Bestebatzuekin batera hauek dira auzoko beharrak.

Alde Zaharrak alde demografiko eta sozialak azpimarragarriak ditu. Auzokideen %15a etorkinez osatuada. Populazioaren talde honek eskubide murrizketa larria pairatzen du, egoera orokorra larria jasateazgain (lanari dagokionez, zerbitzu sozialetan, etxebizitzaren inguruan,...), Atzerritartasun Legearen apli-kazioaz berezko arazoak baitituzte. Baimenik gabeko pertsonak, “ilegalak”, bigarren mailako hiritar bi-hurtzen dira.

Bestalde, auzokide asko mileurista direlakoak dira edo, maiz, pobretasun-atalasera ez dira iristen, per-tsona hauetako asko adinekoak izateak okertzen duen egoera, bizitza autonomoa egitea eragotzita.

U


120

HIRIGINTZA

lde Zaharreko bete gabeko esparruetan ez erai-kitzea munta handiko kontua da. Ditugun eraiki-nak eta libera daitezkeen esparruak auzokideen

oinarrizko beharrak betetzeko eta auzoak hiriko er-digune historikoa izanik eman behar dituen zerbi-tzuetarako erabili behar ditugu. Egun, hainbat etahainbat eraikin hutsik egoteagatik edo erabilpen oke-rra izategatik, gure beharrak kudeatzeko leku aski ezdela ezin da erran.

Auzoak eraikin historiko batzuk hutsik ditu, denborakxahutua eta erabilpenik gabe. Beste hainbat azpiegi-tura azpierabiliak dira edota bestelako erabilpenakedukitzeko aukera dute. Erraterako, zezen-plaza,mota askotako ekitaldiak jaso litzakeena: erakusketak,espektakuloak, kontzertuak, kirolak,...

Arkitektura-oztopoak. Lanak, espaloiak, eskailerak,bidezuloak eta mailen arteko aldeak direla-eta AldeZaharra ez da segurua mugikortasun murritzeko pertsonendako eta gainerakoendako ere ez da batereeroso. Oztopo guztiak kendu behar dira, arkitektura-oztopoei buruzko legeekin doituz.

Peatonalizazioa. 15 urte joanda (1. fasea 1995ean hasi zen) auzoko alde bat baino ez da peatonalizatu.

Merkataritza. Gune handiek auzora bi problema handi ekarri dute: bere inguruan sortzen duten trafikoastuna eta denda txiki askok itxi behar izatea. El Corte Inglés eta beste batzuk inguruan eraikitzeak mer-kataritza sarea bizkortzeko ez du balio izan, sinestarazi nahi zigutenez. Alta, auzoko sarearen lehiakor-tasun-arazoak handitu ditu, frankotan arras ondorio larriak eragiten dituena.Honek guztiak auzokideen erosketa-ohiturak aldatzen ahal ditu. Azken urteetan honen inguruan egindugun lana bikaintzat jotzen dugu eta etorkizunean ere atxiki eginen dugu.

Mugikortasuna. Trafikoak eragiten duen arazoa oraindik konpontzeko da, auzoko problema handietakobat izanik. Erdialdea oinezkoendako izatearekin bat gatoz, baina auzokide eta auzoaren erabiltzaileenarazoak konponduta. Gure ustez, hainbat neurri hartuz eta guztiek ahalegin txikia eginez auzoa benetanpeatonala izatea lortzen ahal dugu.

- Aparkalekuak. Auzokideen lanaz Alde Zaharreko lurpeko aparkalekuetako gaueko erabileraz eta bestebaten erikuntzaz Udalak jarrera har dezan lortu da. Hala ere, Udalak aurreikusten dituen neurriak ez diraaski konponbide eraginkorrik erdiesteko, neurri horiek indartzea beharrezkoa izanik.

- Gazteluko plaza, zezen-plaza, Aduana eta San Franciscoko errotazio-aparkalekuak auzokideek gaueandoan erabili ahal izatea.

- Santo Domingoko bartatzetan agindutako aparkalekua eraiki, kudeaketa pribatizatu gabe eta auzoki-deek lehentasuna izanik.

- Auzokidearen txartela doakoa izatea.

- Garraio publikoa. Ekonomikoagoa eta arinagoa izanen den garraio-zerbitzua beharrezkoa da, auzokosartzeak eta ateratzeak erraztuko dituenak.

Aspalditik lanean ari gara gure proposamenak aintzat har ditzaten, barneko linea ekologikoarena batezere, garraio publikoaren gainerako lineekin sarea sortuz (San Lorentzo, Labrit, Merindadeetako Plaza,Bianako Printzea Plaza eta Sarasate Pasealekua) eta taxien zerbitzua arinduz eta bere tarifak neurtuz.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu

A


121

Trafikoa. Badu 15 urte baino gehiago Alde Zaha-rreko peatonalizazioa hasi zela, oraindik trafikoakeragindako arazoak konpontzeke direlarik eta au-zokideok eta merkatariek pairatzen ditugun arazohandienetako bat dela.

Hori dela-eta, trafikoa auzora sar dadin murriztuzeta bizikleta garraiobide alternatiboa izan dadinneurriak sustatuz arazo hau behin betiko kon-pontzea beharrezkoa da.

Etxebizitza. Honen inguruan, auzoan konpondubeharreko premia larriak ditugu: etxebizitza hu-tsik, birgaitzeak, igogailuak, barneko erreformaketa urteetan okertu diren neurririk gabeko pre-zioak.

Jende askok izapideak egiteko laguntza behar du.Ez da eraikitzeko lekurik, baina bada etxebizitzahuts asko. Auzokideek, oro har, eros-ahalmenatxikia dute. Bestalde, Eliza dugu (ARTZAPEZPI-KUTZA), hutsik atxikitzen dituen auzoko etxe etalokal askoren jabea dena.

KULTURA

dalak sustatzen duen kultura elitistaren au-rrean, Alde Zaharrak kulturan erreferenteizan behar du, artista gazteei eta kolektiboei

bere lanak ezagutarazteko aukera emanez etaauzoa artearen eta artisten gune bihurtuz.

Alde Zaharra hiriaren erreferente kulturala izaniketa gure kultura indartzeko dugun beharraz, es-parru kulturaletarako kokapenak aurkitu behardira.

Horretarako erabilgarri diren udal eraikinenerrolda egin dugu, beraz ezin da espaziorik eza-ren aitzakia erabili, honen atzean borondate po-litikorik eza baino ez baita.

San Franciscoko liburutegia. Liburutegia iza-teko Alde Zaharrak duen beharrak Kultura atala-ren baitan bere tartea merezi du.

Zerbitzuari berriz heldu behar zaio, Mendebal-dera Nafarroako Liburutegi Orokorra eramanbaino lehenago zituen baldintzetan behinikbehin. NLO horra eramatea berez aldrebeskeriahandia izan zen, baina honekin batera auzoko li-burutegi-zerbitzua desagertzen bada, are eskan-daluzkoagoa da. Egun, Alde Zaharrak ez duzerbitzurik, oso larria dena, bai auzoaren berezkobeharrengatik, bai Iruñeko erdialdea izateak da-karren eskaera gehituarengatik.

Trasladoak sortu duen egoera gainditzeko AldeZaharrean liburutegia egin behar da, betiere hi-riko erdigunea izateak ematen dion izaera bereziaaintzat hartuta eta, Liburutegi Publikoaren ordu-tegia luzatzeko behar diren langileak berma-tzeko, Udala eta Nafarroako Gobernuaren artekohitzarmenean beharrezkoak diren klausulak sar-tuta.

HEZKUNTZA

ezkuntza eskubidea da, bere tarte guztietarahedatu behar dena, euskalduntzea berma-tuko duen eredu publiko, laiko, berdintasu-

neko eta doako batez.

Haur eskolak. Estalduraren portzentaia (balizkoerabiltzaile, -0/2 urtekoak- eta eskaintzen direnplaza publikoen artekoa -auzoan ez da eskaintza

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

U

H


122

pribaturik-.), %21,89koa baino ez da (58 plaza,baina 265 haur); beraz, lehen ondorioa argia da:balizko eskaerak betetzeko eskaintza aski ez da.

Zerbitzuaren desegokitasuna erakusten duen bi-garren datua hizkuntzari dagokiona da, ez baitaeskaintzen euskarazko plaza bat ere, Alde Zaha-rreko eskaera handia izan arren.

Beraz, eskaintza publikoaren ezaskitasuna etaeuskararen bazterketa dira ondoriorik garbienak.UPNren udalen buru den Yolanda Barcinak bere12 urteetan Haur Eskoletarako garatutako politi-karen ezaugarriak dira bi hauek, Alde Zaharrak erepairatzen dituena.

Lehen Hezkuntza. Alde Zaharreko zein Iruñekohizkuntza-errealitatea eta San Franciscoko jar-duera euskaraz bakarrik ez dela egiten aintzathartuta, ikasleek hizkuntzarekiko behar duten lo-tura erdiesteko zailtasun handia dela ikusgarriada.

Bigarren Hezkuntza. Derrigorrezko Hezkuntza-ren ziklo guztiak ezin dira oraindik auzoan egin,Bigarren Hezkuntzako ikastetxerik ez da-eta (ho-nekin batera lehen aipatu dugun Haur Eskolakoeskaintza ez nahikoa aipatu behar da).

Haur Eskoletako plazen eskaera eskaintza publi-koak bete dezan beharrezkoa da, betiere hiz-kuntza-ereduak zehaztean eskaera honennolakotasuna erabiliz.

San Francisco eskolak euskalduntzean arlo guz-tietan duen eginkizuna azkartzearen aldekoakgara (baita eskolatik bertatik kanpo ere), euskara-rekiko harremana eskolan zein karrikan ahalik etahandiena izan dadin.

Hezkuntza-ziklo guztiak auzoan egin ahal iza-teko, Bigarren Hezkuntzako ikastetxea behar da.

OSASUNA

sasun-Sistema Publikoa ongizatearen Esta-tua delakoaren atalik inportanteenetakoadugu eta bere zerbitzuak ematean berdin-

tasunez aritzea ezberdintasun sozialen aurkakofuntsezko tresna. Nafarroako osasun-sistemarenezaugarria finantzamendu urria eta bere kudea-ketarena pribatizazioaren aldeko Gobernuak bi-latzen duen sistema publikoaren ezeraginkortasuna izanen dira. Sistemaren profe-sionalen lanaz eraginkorra da eta funtzionamen-duari buruz erabiltzaileen gogobetetze mailaaltua da.

Osasun eta gaixotasun maila neurtzeko hainbatfaktore aintzat hartu behar dugu: inguru fisikoa(etxea, ingurumena,...), lan-egoera (enplegua,lan-baldintzak, diru-sarrerak,...), hezkuntza-maila, ohiturak (jarduera fisikoa, elikadura,...), al-dagai biologikoak (geneak, adina, sexua,...), etab.Alde Zaharreko populazioaren ezaugarrietako biadinekoen bizilagunek duten pisua eta haurrenkopuruaren azken urteetako hazkundea dira.

Beraz, auzoan osasunaz mintzatzea ezberdinta-sun sozialez solas egitea da, ez nahikoak direndiru-sarrerez, lan-estutasunaz eta langabeziaz,etxebizitza kaskarrez, aisia eta kirolerako azpie-gitura urritasunaz, irisgarritasunerako zailtasu-nez,...

Populazioaren zahartzeak gaixotasun kronikoakgailentzea ekarri du, autonomia pertsonala mu-rrizten duena eta osoko arreta behar duena, so-ziala zein osasunekoa. Bizi-esperantza goitibadoa ere, osasun onaz egiten den bizialdia Eu-ropako gainerako hainbat lurraldetakoa baino la-burragoa da. Osasun-arreta eskubidea etapublikoa bada ere, arreta soziala pribatizatu egindute eta ez da bermatua. Azken hau berriz Osa-sun-Sailean sartu behar da, baliabide pribatuaksare publikoan kokatuz.

Gobernuek kontsultetarako, lehen arretarako etalarrialdietarako kopagoa delakoa ezartzearen

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu

O


123

ideia gogoan dute, osasun-zerbitzuen erabilera etagastuak murrizteko. Sistema honek gaixoen diren etabaliabide gutxien duten hiritarrak kaltetuko lituzke,arreta sanitarioaren ezuagarriak zapuztuz: sistemapublikoaren unibertsalizazioa, doakotasuna eta era-biltzean beharrezkoa den berdintasuna. Oso sinboli-koa balitz ere, kopagoa proposatzen den Estatuanpopulazioaren %63a 1.000 € baino gutxiago irabaz-ten du ez da ahantzi behar.

Osasun mentalari dagokiona sistemaren espezializa-zio pobrea da oraindik. Bere ezaugarriak lehen arre-tarako baliabideen ez nahikotasuna, osasungintzapribatuarekiko itunak eta epe ertain edo luzeko os-pitalizazioa egiteko edota bizileku emateko disposi-tiborik eza dira.

Osasun mentalaren arretarako neurriak hartzea ezin-bestekoa da: baliabide handiak sartzea, kolektibo ze-hatzetarako taldeak zein programak prestatzea etaosasun-arretarako eta arreta sozialerako zerbitzuakbatzea.

Osasun-sistemaren mail guztietan hiritarrek parte-hartze betearazlea izan dezaten prozedura abiatubehar da. Horretarako pazienteenak, erabiltzaileenak, jendartekoak, auzoetakoak, emakumeenak, sin-dikalak edota zientifikoak (ez korporatiboak) diren taldeei Auzoko Osasun-Kontseiluan eta Nafarrokoansarbidea eman behar zaie.

ASOZIAZIONISMOA ETA UDALAK EZARTZEN DITUEN OZTOPOAK

uzoko asoziazio-mugimendua historikoa eta abe-ratsa da, baina Udalak kontrolerako eta jazarpe-nerako duen borondatearekin talka egiten du; hau

eragozpenetan, inposizioetan, xantaietan, diru-la-guntzen murriztapenetan, festetako isunetan, bal-dintza irrazionaletan, fidantzetan edo auzoko festakantolatzeko auzoko independentzia ez aitortzean aiseikus daiteke.

Auzokideek eta elkarteek Alde zaharra bizkortzekoantolatzen dituzten jardueren kontra Udalak sustat-zen duen xabotaia bukatu behar da, traba guztiakbaztertuta.

Antolatzen dituen festen dinamizatzailetzat Jai Ba-tzordea (auzokide guztiendako irekia dena) aitortubehar dute. Orain arte egin den moduan, auzoak berefestak antolatzeko zilegitasuna du. Udalak beharrez-koak diren baimenak eta egokiak diren diru-laguntzakemanez parte-hartuko du, hala nola Batzordeak fes-tak ongi gertatzeko egiten dituen eskaerei errepara-tuz.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

A


125

iriaren hegoaldean kokatua, pasa den mendearen hirurogeita hamargarren hamarkadan sortu zelaesan daiteke. Bere garapen urbanistikoa, barrera arkitektonikoz beterik dagoena, hamarkada hartakolangileen migrazioetan du jatorria. Hiriaren garapen haren geroztik egin diren eraikuntzak (NUP,

eraikin inteligenteen parkea, Felisa Munarriz plaza berria...) eskasak dira bertako 14.714 biztanleentzat(horietatik %20 etorkinak). Gaur egun, bizilagun hauek auzorako zentro soziokulturala, espaloietarakohobekuntza, garbiketa gehiago... eskatzen dute.

Udalak esaten duenaren arabera Arrosadiako Planaren garapenak biztanleriaren gaztetzea, komertzioa-ren suspertzea eta trafikoaren arintzea ekarriko du. Baina egia esan ez dago hemengo komertzioak sus-pertzeko plan berezirik, azken aldian muga kezkagarrietara iristen ari direnak. Trafikoak eta komunikaziobide berriek hain beharrezkoak diren aisialdirako lekuak eta zona berdeak kentzen dituzte.

Auzo hau dinamizatzen saiatzen diren gazte eta eragileentzako ez dago lokalik. Azken aldian bajerarenaukera asko hedatu bada ere auzoko bizilagunen eskaria lokal bat edukitzea da hauen arteko harrema-netarako eta eragileek antolatzen dituzten ekimen ezberdinak aurrera eraman ahal izateko.

Askatasun demokratikoak. “Pacto Cívico” delakoaren ezarpenaren ondorioz eta Udalak haien pent-samendu bakarra ez dutenekiko erakusten duen bortizkeria dela-eta, adierazpen askatasuna oso mu-rriztua dago auzoan. Ideiak adierazteko edo deialdien berri emateko biderik ez dago. Are gehiago,eragileek haien aldetik egiten dutenean lan hau kartelak jarriz berehala kentzen dituzte. Hori gutxi ezbalitz, auzoko bizilagun askori Udaltzainek isunak jarri dizkiete kartelak jartzeagatik edo beste poliziabatzuek mobilizazioetan parte hartzeagatik...

Auzoko eragileen aktibitateek pairatu dituzte Yolanda Barcinaren Udalaren portaera honen eragina. Ai-pamen berezia merezi du Arrosadiako jaien aurka eta Olentzeroren ospakizunaren aurkako jarrera an-kerrak, aurreko praktiken muga guztiak gainditu ondoren (tasen kobratzea, ordutegi bete ezinak,baimenen ukapena, isunak, ekimen ezberdinak aurkezten dituztenen aurkako jazarpenak...), auzoko era-gileek egiten duten lanaren kriminalizazioa eta judizializazioa egin dute.

Aurrekontu parte-hartzaileak. 2010ean Yolanda Barcinaren gobernu taldeak Arrosadia aukeratu zuen“Aurrekontu parte-hartzaileak” izeneko iruzurrerako (aurreko urteetan Sanduzelai eta Arrotxapea izanziren).

Hasiera-hasieratik argi ikus zitekeen itxurak egiteko UPNk eta PSNk hitzartu zuten operazioa zela.500.000 € zertan gastatu erabaki behar zen, baina logikoena da parte-hartzea aurrekontuen prozesuosoan ematea, hau da, dokumentuaren sorreran, onarpenean, gauzatzean, likidazioan eta balorazioaneta partida guztiak barne hartu behar ditu.

Iruzurraren une gorena obrak aurkeztu zirenean iritsi zen, izan ere, lan horiek edozein modutan ereUdalak egin behar zituen ( azpiegiturak sortu eta mantendu edo jadanik dauden azpiegiturak konpondu)hiritarren parte-hartzearen ondorio gisa. Aurrekontu parte-hartzaileen esperientzia negatiboa izan dabai bizilagunen parte-hartzeari dagokionez, bai metodologia eta aplikazioari dagokionez ere, izan ere,beste modu batez egin behar zen.

2. ARROSADIA

H

arrosadia:Maquetación 1 15/03/11 17:13 Página 2

Merkataritza. Azken hamar urteetan eta Barcina Udalean egonik Arrosadiako mugimendu komertzialaetengabe beherantz joan da. Orain arte ez da egon komertzioa suspertzeko plan espezifikorik ez parte-hartzailerik ere. Arrosadiaren inguruan dauden merkatal guneek eraginda sektoretan dibertsifikatutakokomertzio txikiak desagertu dira. Auzoko merkataritza aktibitatea ostalaritzara eta arropa eta oinetakoenkomertzio txikira mugatzen da, baina hau ere desagertzeko zorian dago.

Egoera honen aurrean Udalaren eta Nafarroako Gobernuaren lan ildoa iruñerriko merkatal gune handiaketa marka internazionalak indartzea izaten ari da. Honengatik eta modelo kapitalistaren onurak jasotzendituztenek sortutako krisiarengatik Arrosadiako komertzio txikia oso kaltetua dago.

Auzoaren eraberritze planak merkataritzaren berrindartzea kontenplatzen du. Baina kontuan eduki beharda bizirik dagoen zerbait eraberritzen dela eta auzoko komertzioa ia hilda dago, nahiz eta merkatariakelkartzeko ahaleginak egiten ari diren haien beharrak ezagutarazteko.

HIRIGINTZA

rrosadiako ezaugarri fisikoek garrantzi handiko lanak eskatzen dituzte. Bere kaleak komunikaziobide bihurtu dira hasierako zortzi bidetatik abiatuta eta etxebizitzak eraikitzerakoan egon den neu-rrigabekeriak, hirigintza ingurunerik gabekoa, nahaspilatutako auzoa du emaitzatzat. Horretaz gain,

aldapa asko eta kale estuak aurki ditzakegu.

Libre geratzen ziren leku urriak etxebizitzekin edo zementuzko plazekin bete dituzte, begetazio oro des-agerraraziz. Azken urteetan egin den inbertsioek ez dituzte bizilagunen beharrak ase. Auzoan egin direnproiektu berriak etorkizuneko Arrosadia-Lezkairu urbanizazioan zentratu dira eta ez auzoaren berritzera.Gune nagusia isolatu egin da bide azkarrak direla eta.

Etxebizitza. Arrosadian osotara 6.539 etxebizitza daude eta horietatik 1.000 inguru hutsik daude. Etxe-bizitza hauek alokairuaren merkatura ateratzea prezio sozialekin etxearen beharra dutenentzat konpon-bidea izango litzateke. Auzoko gazteek haien ingurunetik urruntzea beste aukerarik ez dute, etxebizitzaeskuragarriago dagoen auzoetara emigratuz. Arrosadia-Lezkairu bezalako garapen urbanistiko berriekez dituzte bizilagunen beharrak asetzen, izan ere, gehiena etxebizitza librean eraikiko baita eta hau ezdago auzoko bizilagunen esku.

Barrera arkitektonikoak. Espaloien estutasunak eta aldapa handiak ikaragarrizko traba dira mugikor-tasun gutxitua duten pertsonentzat. Hau bereziki kezkagarria da auzo honetan bizilagun zahar asko de-

lako. Bizilagunen presioaren eraginez jarritakoigogailuek arazoa nolabait arindu dute.

Momentu honetan ez da batere erosoa Arrosadiakoespaloietatik ibiltzea. Hauen konponketa eta zaba-ltzea aspaldidanik eskatzen dute bertako bizilagunek.Arrosadiarako Europar fondoek babestutako erabe-rritze plana existitzen bada ere, bertan auzoko bi kaleoinezkoentzat jartzea proiektatua dago, zinegotzigobaten tiraderaren barruan egonen da. Bizilagunen es-kariak auzoaren hegoaldeko alde zabal baten peato-nalizazioa proposatzen zuen, aparkalekuekin, zonaberdeekin eta baratzeekin, baina Udalak ez zuen es-karia entzun ere egin. Egun Arrosadiako kale bakarradago peatonalizatuta.

Oztopoen deuseztatzea behar-beharrezkoa da, izanere, auzoko bizilagun askorentzako traba larriak bai-tira. Bestalde, peatonalizazio plan serio bati heldubehar zaio, auzoak bere garaian defendatutakoarenildotik.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu

A

126


127

MUGIKORTASUNA

rrosadiako kale estuetan trafikoak eragindakokaosa geroz eta handiagoa da eta konpondugabe jarraitzen du. Kaleak txiki geratzen dira eta

txirrindulen eta garraio publikoaren arteko elkarbizitzaezinezko bilakatzen da.

Bide-gorria, Yolanda Barcinaren propagandarako ge-hiago sortua bere erabilerarako baino, auzoko gunebatzuetara iritsi da. UPNren Udalek kotxearen erabi-lerari eman dioten lehentasunak eragin du bide-go-rriaren apustua serioa ez izatea.

Aparkalekuen inguruko gaia ere arazo bihurtu daArrosadian, izan ere, ez dago aparkatzeko leku nahi-korik. Arazo honen iturburua Udalak auzoaren erdian,zonalde jendetsuenean, ezarritako eremu urdinakeragin zuen, ez baitago inguruetan aparkatzeko leku-rik.

Auzoaren inguruan jarritako aparkalekuen bidez trafikoa arintzea beharrezkoa da (eta auzoko bizilagunenaparkalekuen erregulatzea), baita luzeran eta espazioan bide-gorria handitzea ere, honek auzoa inguralezake NUP eta Bigarren Zabalgunea eta Sadar eta Foruen enparantza elkartuz. Garraio publikoaren al-deko apustua ere egin behar da (maiztasunak eta ibilbideak hobetuz).

KULTURA

Azpiegitura kulturalak. Auzo honek liburutegia du kultur azpiegitura bakar gisa. Auzoko bizilagunekazpiegitura sozio-kulturalak eskatu arren, hala nola, bertakoen harremanak sendotzeko espazioak edoaktibitate ezberdinak egiteko, Barcinaren aroak utzikeria agerian utzi du eskari hauei erantzuteko.

Bizilagunen eskaerei erantzuteko CIVIBOX bat eskaini zaie José Vila eskola publikoaren gune bat erabiliz.Baina leku hau auzoaren kanpoaldean dago eta sarbiderako zailtasunak ditu. Auzokoen eskaerei ere ezdie erantzuten, izan ere, bere kudeaketaz enpresa pribatu bat (SEDENA, S.L.) arduratzen da. Modu ho-netan erabiltzaileen edo herri mugimenduaren parte hartze zuzena ez da bermatzen. Honek UPNri hain-beste gustatzen zaion gizarte pasiboa indartzen du.

Liburutegia. Iruñeak duen zortzi liburutegi publiko-etako bat da hemengoa. Kudeaketaz Nafarroako Go-bernua eta Udala arduratzen dira. Hitzarmen batenbidez erabaki zuten Nafarroako Gobernua langileezarduratzen dela eta udala funtzionamenduen eta lo-kalaren gastuez. Horretaz gain, Udalak fondoak lor-tzeko diru ekarpena egiten du.

Arrosadiako biztanle kopurua kontutan hartuta osoleku gutxi dago bertako liburutegian. Etxabakoitz etaYamaguchiko liburutegiekin batera txikiena da (600m2). 1980an eraiki zen eta 2001ean eraberritu.

Oinarrizko zerbitzuak eskaintzen ditu, ez duelako ge-hiagorako baliabide pertsonal edo ekonomikorik(muga hauek direla eta liburutegiaren ordutegiarenzabaltzea ezinezkoa da -udan soilik goizez irekitzenda eta neguan arratsaldez-; bestalde, beharrezkoa daordutegiaren zabalpena auzoaren eskaria kontutan

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

A


128

hartuta). Informazioaren eta komunikazioaren gizar-tearekin bat datozen dokumentuak eta zerbitzuak be-harrezkoak dira.Kirola. Arrosadiako polikiroldegia da auzoan dagoeninstalazio publiko bakarra.

Kalitatezko kirol instalazio publikoentzako aurrekontupartidarik ez dago. Aldi berean, instalazio pribatuekudal diru-laguntzak jasotzen dituzte (bizilagunen-tzako abonu kopuru txiki baten truke) eta bertara jo-atea ezinezkoa da auzoan bizi diren gehienentzatkoste ekonomikoarengatik.

HEZKUNTZA

Haur eskolak. Hauetan zentratuko gara Udalakhauetan konpetentzia guztiak dituelako.

Arrosadian dagoen eskariari erantzuna, hau da, era-biltzaile potentzialen erlazioa (345 haur 0-2 urtekoak)eta eskaintza erreala, izan publikoak (114 haur esko-letan), izan pribatuak (28). Eskarien %41.16a erantzu-ten da. Gaur egun haur eskola bat eraikitzen ari dira,bere gain hartuko duena jadanik existitzen den bat,eta plazen kopurua handitzea espero da.

Agerian geratzen da eskari posibleari erantzuteko gai-tasunik ez dagoela. Desoreka handitzen da eskaintzapublikoaren eta pribatuaren artean (UPNk lotsagabekibultzatua).

Arrosadiako haur eskolen gaian azpimarragarria denbigarren elementua euskarazko eskaintzaren falta da,nahiz eta eskaera badagoen (ez dugu ahaztu beharauzoan ikastola bat dagoela eta geroz eta jende ge-hiagok matrikulatu nahi dituela haur eskoletan eus-karaz, gero ikastoletan jarraitzeko). Matrikulenpublizitatea eta deialdiak auzoan erdal modelora bi-deratzen dira. Haur eskoletako plazen eskaria egitenduten gehienak imigranteak dira, askok gaztelania dute hizkuntzatzat, baina horrek ez du esan nahi “D”ereduaren inguruko informazioa eman behar ez zaienik.

Zentro berrian emango den udal eskaintza, ziurrenik, British eredura bideratuko da, kudeaketa priba-tuarekin Azpilagañan egiten den bezala.

Horrenbestez, eskaintza publiko urria (sektore pribatua indartzen du honek) eta euskararen bazterketa.Hauek dira Yolanda Barcinak azken 12 urteetan garatutako politikaren ezaugarriak haur eskolei dago-kienez eta Arrosadian ere dituen ondorioak.

Haur eskola publikoek (UPNk zentro pribatuen alde duen faborezko tratua gaindituz) eta euskarazkoeskaintzak izan behar dute etorkizunerako haur hezkuntzaren helburu baita Arrosadian ere.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu


129

GIZARTE ZERBITZUAK

Arrosadiako biztanleria oso azkar zahartzen arida, baina kolektibo honek ez ditu bere beharrakaseta harremanei, mugikortasunari eta aktibita-

teei dagokienez, espazio publikoak falta direlako etaarkitektura-oztopo gehiegi dagoelako auzoan.

Arrosadiako biztanle etorkinak, %17ra iristen denak,arreta berezia behar du. Bizitoki berrira ohitzeak da-kartzan arazoez gain sistema kapitalistak eragindakokrisia (langabezia, geroz eta handiagoa dena,...) ezindugu ahaztu. Honek errekurtso ekonomikoen faltadakar eta geroz eta jende gehiago dago txirotasuna-ren mugan, gainditu ez dutenean. Bizilagun taldehandi honek gaur egungo legedia (AtzerritarrenLegea,...) eta instituzioen jazarpena (kontrol poliziala,kanporatzeko mehatxua,...) jasan behar dituzte.

Udalak, instituzio publiko bezala, auzoko gizarte zerbitzuak indartu behar ditu Arrosadiako ezau-garri espezifikoak kontuan hartuz eta bere kudeaketa pribatizatzea saihestuz.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

A


131

ruñeko iparraldean, hiriko lehenengo auzoa izan omen zen bertako biztanleek Arga ibaitik harago,harresietatik kanpo, bizitzera joatea erabaki zutenean. Hasieran Iruñeko baratza izatetik, ondoren no-labaiteko garrantzia zuten industriak hartu zituen. Azken etapa horretan aldaketa nabarmena jasan du

eta bizilagun berriak eta gazteak erakarri ditu. Egun, erdigunetik gertuen dagoen bizitegi eremua bilakatuda, Santa Engraziako zerrendak eragindako isolamenduak jarraitzen badu ere. Orain dela hamabi urte16.000 biztanle inguru genituen; gaur aldiz, 25.648 (%14 etorkinak dira) eta hiriaren biztanleriaren %13gara.

Hazkunde aldi horren ostean, batez ere bikote gazteak iritsi zirelako (beraz, 30-40 urte arteko helduaketa 0-10 urte arteko haurrak gehiengoa dira), bizilagunek azpiegituretan hobekuntzak, kudeaketa ereduberriak, bizilagunek erabiltzeko berdeguneak (Argaren Parkea, ...), ereduaren araberako eskolak, bigarrenhezkuntzako institutua eta beste osasun etxea eskatzera bultzatu dituzte, izandako hazkunde demo-grafikoak nahitaezko egiten baitu.

Euskaldunen kopurua ere nabarmenki igo da azken 12 urteotan, bikoiztu egin da eta egun bizilagunen% 20 dira (5000 pertsona inguru).

Auzoak hain sustraituta duen berezko izaera mantentzen du, langileena, parte-hartzailea, aktiboa, au-zoarekin konprometitua dagoena, komertzio bizia duena,... Izaera hori mantendu da Yolanda Barcinakalkatetzan igarotako 12 urteak bereziki txarrak izan badira ere eta auzoko erabakietan parte hartzeko bi-deak itxi dituen arren. Bizilagunek pentsatzen dutenarekiko, beren lanarekiko eta ekarpenekiko mes-pretxua arau izan da, eta horren adibiderik argiena 2009ko aurrekontuetan dugu (Udalak“parte-hartzaileak” izendatu bazituen ere), udalaren lerroak jarraitzen zituen propaganda hutsa izan arren.

Barcina buru duen UPNren udalaren jarreraren beste adibidea izan da auzokoa den elkarte sare aberatsakegindako lan aktiboaren kontra egitea. Sormena, autonomia eta autogestioa, talde askok kultura, jai, gi-zarte eta gazteria arloetan egiten duten borondatezko lan eskuzabalek UPN-PSN tandemak inposatutakomuga, tasa eta isunekin topo egiten dute.

HIRIGINTZA

Kaleak eta enparantzak. Azken 12 urteotan auzoak asko aldatu du bere fisionomia kaleei, enparantzeieta berdeguneei dagokienez.

Urte gutxitan baratzez betetako eta lurra lantzen zen auzo izatetik hiri izaera duen auzoa izatera igaroda. Lehen baratzak zeuden lekuan orain etxebizitzak ditugu. Auzoaren egitura ongi definituta dago, kaleeta enparantza zabalekin, eta auzo oso erakargarria da bertan bizitzeko. Baina beharrezko azpiegiturabatzuen gabeziak Arrotxapea denok nahi dugun auzoa ez izatea eragiten du.

Azpimarra daitezkeen gabezia horien artean enparantzak daude, berdegune eta zuhaiztiak baino porlangehiago dutenak. Gainera, bertan haurrek jolasteko baliabideak dauden arren, helduentzakoak falta dira.

3. ARROTXAPEA

I

arrotxapea:Maquetación 1 15/03/11 17:14 Página 2

132

Aparkalekuak. Oso leku gutxi dago, eta hori dela eta,ibilgailuak etengabe mugitu behar dira, bigarren ilaranutzi,... Horrek ez du bat egiten autoak auzoaren pro-tagonista ez izatea helburu duen asmoarekin.

Bidegorria. Iruñetik igarotzen den ibilbiderik gehie-nean gertatzen den bezala, Arrotxapean bizikleteta-rako espresuki den bidegorri gutxi dugu, gehienapertsonak igarotzen diren espaloi beretik pasatzen daeta askotan lurrean margotutako marra baino ez da.

Argaren Ibai Parkea. Auzoko baratzak desagertu os-tean, udalak aspalditik zuen autoetarako aparkalekuaegiteko ideia ibai parkea izeneko zati batean, Curti-dores eta Vergel zubiaren artean, alde zaharra arin-tzeko eta Iruñean autoa erabiltzeko asmoa kentzeko.Bizilagunek kontrako iritzia agertu ostean, proiektuaatzera bota zen eta egun belardia duen espazioa ge-ratu du, Sanferminetan barrakak jartzen dituzten le-kuan eta urtean zehar erabiltzen ez den lekua izanik.

Arriasko Plaza zaharreko orubea. Egun aparkalekuaeta blokeko uralita eraikina dago (Korraliloak). Osoegoera txarrean dago eta irudi antiestetikoa sortzendu.

Parkeko eremuez gain, Aranzadi eta udalak egindako eremu honetarako proiektu berria bezala, ibaier-tzeko handitzearen ondorioz (kanalizazio efektua), udalaren jomugan dago.

Ibai Parkeari eragiten dioten arazoen irtenbideak barrakak jartzen diren parkearen eremua birgaitzeaneta berriz planteatzean datza. Horretarako bere instalazioa kenduko da eta eremua benetako ibai parkegisa egokituko da, ibaiertza hormatxo kanalizatzaileez libratuz. Baina gaiari bere osotasunean heltzekoneurri osagarriak behar dira: Korralillo finkoak kentzea eta desmuntatu daitezkeen beste egiturez or-dezkatu, eremu hori berdegune gisa egokitu urte osorako eta autoetarako aparkalekua kendu, espaziohorri jatorrizko izena itzuliz (Arriasko Plaza).

KULTURA

Kultura-azpiegiturak. Ez dago beto ideologikorik edo baztertzerik gabe erabil daitekeen espaziorik,guztientzako irekia dagoena.

Zuzendutako eta kontrolatutako kulturak bere adierazpena du Civivoxen, Juslarrotxa zenarekin zerikusirikez duena. Bertako ezaugarriek auzoaren beharrei erantzuteko gaitasunik eza agertzen dute: ordutegimugatuak, zentrotik kanpo antolatutako ekintzei betoa, markaje ideologikoa.... Carbonilla funtzio ato-mizatuak dituen zentroa da, mugatua eta Udaleko Gizarte Zerbitzuekin nahastutakoa.

Liburutegi Publikoa (Nafarroako Gobernuaren menpe) askotan ixten da opor sasoian edo baja mediko-engatik langilerik ez duelako (Liburutegi Publikoen egoeran sakontzeko ikus dokumentu honetako 8.3.puntua). Urritasun horrek berak beharrezkoa den ordutegi zabaltzea ezinezko egiten du (udan soilik goi-zean eta urtean zehar soilik arratsaldez).

Kultura ekintzak garatzeko testuingurua azpiegitura eta gazteentzako lokalen gabezian datza, jardueraherrikoiak egiteko udaleko lokalak erabiltzeko debekuan, kalea herri adierazpen gisa erabiltzeagatik isu-netan,... Laburbilduz, udalaren jarrerak auzoko askatasun sortzailea eta parte-hartzailea baldintzatu nahiduela berau itzaltzeko eta bizilagunek auzo eredu ezberdin baten alde egiten duten lana eragozteko.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ulertu

, etorkizu

na m

arraztu


133

Nahitaezkoa da bizilagunentzako kultura jarduerakgaratzeko espazioa egitea. Jada daudenek (Civivox,Carbonilla, ...) beren funtzionamendua aldatu behardute zentzu horretan.

KIROL-INSTALAZIOAK

uzoan dauden udalaren kirol-instalazioak edokirol-instalazio publikoak urriak dira eta ez daapenas egokitzapenik egin Arrotxapeak izandako

populazio hazkundeari egokitzeko. Izan ere, Karrikirikalean dagoen polikiroldegia, estalitako 2 frontoi, hirufrontoi txiki eta futbol zelaiaz gain, ez dago estalitakobestelako instalaziorik egun osoan zehar irekita da-goena. Eskola publikoetan ere ordutegia murriztu daeta soilik eskola orduak ez direnean erabil daitezke.

Aranzadiko igerilekuak ezin dira auzoko instalazio gisa hartu, igerileku horiek iruindar guztiek erabiltzenbaitituzte.

Beharrezkoa da kirol-instalazio gehiago egitea, populazioaren eskaeretara egokitzen diren ordutegi za-balekin, kirol-eskaintza zabalarekin, estalian edo kanpoan, beste igerileku batzuk barne.

HEZKUNTZA

ipaturiko populazio hazkundeak hezkuntza zerbitzuetan behar berriak ekarri ditu. Adinaren arabe-rako hezkuntza tarteek ordezkaritza irregularra daukate Arrotxapean. Horri gehitu behar zaio zen-baitetan soilik gaztelerazko eredua dagoela.

Gainera, eskaintzak ez du eskaera osoa betetzen, esaterako, haur eskoletan. Eskaintza publikoa soilikgaztelerakoa da eta egon daitekeen eskaintzaren 35,5 baino ez du betetzen (808 haur). Eta eskaintzahori eskaintza pribatuarekin bateratuz gero soilik % 72, 9ra iristen da.

Auzoan ez dago adin tarte honetarako instituturik eta gazteek beste auzoetara mugitu behar dute haienikasketekin jarraitzeko. 26.000 biztanle izanda ez da bidezkoa beste zentroetara mugitu behar izatea,zure inguru naturaletik kanpo, zure auzoaz kanpo. Berdin jarraitzen dugu, auzoan orain 10.000 pertsonagehiago egongo ez balira bezala. Bestalde, euskaldunen kopurua bikoiztu egin da azken 12 urteotan.

Eta aurreikuspenak dira hurrengo urteotan eskaerahandituko dela. Hori dela eta, behar-beharrezkoa daeuskaraz irakatsiko duen institutua auzoan izatea.

Euskarazko ereduari dagokionez, eta herritarren pre-sioaren ostean aurrerapausoak eman diren arren, ga-beziak nabariak dira, hiri guztian gertatzen denbezalaxe. Ez dago estaldurarik haur eskolan, eskariagarrantzitsua izan arren, udalak ez dituelako beha-rrezko baliabideak eman nahi.

Orain, 3-12 urteko tartea Patxi Larraintzarren eskudago.

Aurreko paragrafoek islatzen duten errealitatearen etaetorkizunean aurreikusten den garapenaren aurrean,beharrezkoa da auzoari 0-3 urte arteko eskaintzaduten eskola publikoak bermatzea, euskarazko es-kaera bermatuz. Horrekin batera, beharrezkoa da de-

Irag

ana aztertuz, oraina ulertu, etorkizuna marraztu

A

A


134

rrigorrezko hezkuntza zikloak auzoan bertan amai-tzeko aukera izatea eta hori institutu berri bat eraikizegin daiteke.

Kontuan hartuta hezkuntza prozesu dinamikoa delaeta adinaren arabera ez dela eten behar, helduen-tzako prestakuntza ere beharrezkoa da.

GIZARTE ZERBITZUAK

rrotazar kalean lokal berriak iragarri dituztenunean, gutxi dakigu bere papera edo lanaren in-guruan, baita nola erabiliko den auzoan ere. Es-

kaintzen dituen erabilera aukeren ingurukoinformaziorik ez dago, ezta aholkularitza edo beharradaukaten pertsonentzako arretaren inguruan.

Erretiratuen elkarteen jarduera erabat kontrolatua etatxangoak baino ez da, adinekoen autogestiotik osourrun; CANaren edo UPNren kontrol ideologikotikkanpo denik ez dago.

OSASUNA

uzoko osasun-etxea zaharkitua eta txiki geratuda. Auzora 10.000 pertsona iritsi ostean, egituragainustiatu eta atomizatua mantentzen du, itxa-

ron zerrenda luzeekin.

Osasun arretarako eta osasun hezkuntzarako espa-zioa zabaltzea edo berria irekitzeko garaia da.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ulertu

, etorkizu

na m

arraztu

E

A


135

rrosadia eta Iturrama artean kokaturik dago. Orain hogeita hamar urte eraikitzen hasi zen. 7,.790biztanlek osatzen dute, hauen %13 etorkina da. Orain gutxi arte lotarako auzoa baino ez zen.Antolatzeko ohitura berria da. Bertan Auzo Elkarte bat dago. Honek bere egoitzan hainbat jarduera

egiten du. Batez ere mota desberdineko ikastaroak antolatzen dituzte.

Berriki sortu den Kultur Koordinakunde bat du. Honek antolatzen duen guztia auzoari begira da. Onarpenhandia duen erakundea da eta parte hartze anitza du. Bere jarduera kultur ekitaldi desberdinak antola-tzean oinarritzen da: Olentzero, inauteriak,... Iruñeko gainontzeko koordinakundeekin elkarlanean aritzenda.

Erretirodunen elkartea ekitaldiak egin ahala indartuz doa. Hauek batez ere bidaia eta txangoak antola-tzean dituzte. Egoitzak ere garrantzia du, batez ere erabiltzaileen harremanak garatzeko.

Auzoan antolatzen diren ekitaldietan gazteen parte hartzea garrantzitsua bada ere, azpimarratu beharradago ez dutela inolako lokalik.

Mugikortasuna

zpilagainak, trafikoari dagokio-nean, oso egoera itogarria du.Honi aparkatzeko zailtasuna ge-

hitu behar zaio. Hau guztia Pamploni-cako inguruan zegoen aparkatzekoaldea kendu zutenetik areagotu dela-rik. Honen aurrean bizilagunek dutenaukera bakarra Turrillas Plazan osogarestiak diren aparkaleku-plazetakobat erostea da. Bizilagunak negozioiturri diren isla.

Etxebizitza

lokairu eta salmenta prezioak ika-ragarri handiak dira. Horrelaberaz, etxe bat lortzea gutxien

pribilegio bihurtu da. Honek, gazteaskok auzoa uztera bultzatu ditu.Batez ere, eskuragarriagoak diren Iru-ñeko auzo eta inguruko herrietarajoan behar izan dira.

4. AZPILAGAÑA

A

A

A

azpilagaña:Maquetación 1 15/03/11 17:15 Página 1

136

Hezkuntza

zpilagainan ere, Udalak, haur eskola euskal-dun bat irekitzea ukatu du. Auzoan dagoeneskaerari ez ikusiarena egin eta ingeleseko

jarduera duen gaztelerazko eskola ezarri du Uda-lak (Hello Azpilagaña). Beste auzoetan Udalakizan duen portaera errepikatu du hemen ere.

Merkataritza

rlo honetan egon zitekeen garapen dinami-koa inguruko auzoek eta azalera handiekeragotzi dute. Inguruko auzoek azpiegitura

gehiago dute eta azalera handiak bost minuturakokaturik daude. Horrela beraz, ostalaritza etadenda txikietan oinarritu da. Ez dago komertzian-teen elkarterik.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ulertu

, etorkizu

na m

arraztu

A

A

azpilagaña:Maquetación 1 15/03/11 17:15 Página 2

137

onibane 70 hamarkadan sortu zen, hiriko 3. zabalgunea izateko helburuarekin. Egun, auzo batzukhazkundea badute ere, Donibanek, Alde Zaharra eta Zabalguneekin batera, hazteko aukera gutxidu.

Honen ondorio nagusia populazioaren adin altua da. Izan ere, urteen poderioz, hasierako biztanleenseme-alabek, etxetik joan nahi dutenean beste eremu batera joatera derrigorturik daude. Arrazoizkoprezioa topatzen duten lekura, hain zuzen ere.

Erroldatutakoen kopurua behera doa. 21.000 biztanle du auzoak. Hauen %12a etorkina da.

Auzoaren gehiengoa maila altukoa da. Hala ere, Eguaras etxeen inguruan (auzoko alderik zaharrena da,auzo-bizitza handien egoten da bertan) bizi diren helduen gehiengoa langilea da.

Elkarte-mugimendua. Zahartutako eta eskuinaren presentzia handia izanda ere, erakundetzeko izanduen ohitura historikoa mantendu du. Horrela beraz, egun, auzo mailan lan egiten duen eragile nahi-kotxo dago. Erakunde hauek, parte-hartze eta herrian oinarritutako ekintzak antolatzen dituzte. Gai-nontzeko auzoetan bezala, oinarrizko lan hau baztertzeko eta gutxiesteko udalaren kanpaina iraunkorrajasan behar dute erakundeek. Baina Donibane bizirik dagoen auzoa da. Bere geroaren jabe izan nahiduen auzoa da. Gainera, proiektu eta erakunde berriek datozen urteetan auzo egitura bera eta erakun-deak indarberritzeko balioko dute.

Zentzu honetan, hainbat ekimenetan autogestioa mantendu dela azpimarratu behar da. Hau gazte mu-gimendutik bultzatutako ekimenak dira: Gazte eguna, gau antimonarkikoa, DOGAk egiten duen lana,...

Merkataritza. Udalak eta Nafarroako Gobernuak bultzatutako merkataritza eredua Iruñerrian azalerahandiak garatzean datza. Baita nazioarteko marka duten azalerak garatzean ere. Eredu kapitalista honenonuradunek sortutako krisiarekin batera bultzatutako eredu honek egoera oso larriak sortu ditu. Auzoandenda txiki nahiko pairatzen ari da hau guztia.

Zailtasun hauek direla kausa dendaren batek itxi behar izan badu ere (lokalaren gastuak, salmenten jai-tsiera...), udalak ez ikusiarena egiten du. Bien bitartean auzoko jaien kontrako jazarpenaren aldean hain-bat makro-lokalek edozer egiteko baimena dute. Argi dago instituzioetatik aisialdian eta merkataritzaneredu uniformatzaile bat bultzatu nahi dela.

Askatasun demokratikoak. Yolanda Barcinaren udalaren obsesioak auzoan adierazpen askatasunaurratu du. Beraien kontrol ideologikotik eta hiritargo pasiboa bultzatzen duen eredutik (Pacto Civicoizenean jasotakoa) kanpo dauden ekimen ehiza dago. Auzoko eragileek zailtasun handiak dituzte beraienedo beraien ekimenen berri emateko. Izan ere, beraien iragarkiak berehala kentzen dituzte (kartelak,...).Gainera, lagun asko dira udaltzainen edo beste indar polizialen isunak jaso dituztenak.

Auzokideek beraien ekimenak egiteko trabak jasaten dituzte, etengabe gainera: tasen kobrantza, ordu-tegi irrazionalak, baimenak ukatu, isunak, ekimenen berri ematen dutenen kontrako jazarpena,...

5. DONIBANE

D

donibane:Maquetación 1 15/03/11 17:17 Página 1

138

Baina Barcina eta bere udal taldeak ekimen batenkontra egin badu Olentzeroren kontra izan da. Azkenurte hauetako ankerkeria izan da. Olentzeroren ingu-ruan dagoen guztia kriminalizatzen eta judizializatzensaiatu da. Auzokideak aurrez aurre jartzen saiatu dirakontrakoa lortuz: bere antolakuntza indartu da, Bar-cina eta bere laguntzaileen (Simón Santamaria,...) isu-nak jartzeko politika judizialki irabazi zen, baimenaemateko neurrigabeko asegurua kontratatzearenbaldintza gainditu da,... Dena den, udal jazarpenak al-daketaren bat ekarri dio ekitaldi honi. Txaranga, gurdieta animaliarik ezin izan da erabili.

IRIGINTZA

Etxebizitza. Donibaneko erdialdeko (Baiona Etorbi-dea, Urdazubi Monasterioa...) etxebizitzen prezioaaltua da. Zaharragoa den aldean etxeak txikiagoak etazaharragoak dira, prezio onargarriagoak dira, betierebigarren eskuko etxeak izanik.

Sarreran aipatu bezala, gazteek (25-30-35 urte)auzoa utzi behar dute. Honek auzoaren zahartzea etabizitasunik eza areagotzen du.

Hutsik dauden etxebizitzen errolda bat egitea ezinbestekoa da. Horrela, alokairuan jartzeko plan integralbat osatu eta jende gaztea auzoan geratzeko ahalegina eginez; gazteek beraien etorkizuna auzoan ga-ratu ahal izateko.

Plazak, kaleak eta parkeak. Udalak aurrera ateratako oihartzun handiko obretan porlana izan da nagusi(Martin Azpilkuetako peatonalizazioa, Fiteroko igogailua, Azuelo Plazaren zaharberritzea,...). Baina haue-kin batera auzo zahar bat topatuko dugu, hondatua.

Biurdanako parkea nabarmendu behar dugu, azken urteetako utzikeriarengatik. Hala ere, tarte honetanbizitasuna lortu du. Hau bizilagunei esker izan da, asteburuetan batez ere.

Udal utzikeria gaindituz, parke honen arazoen konponketak presa du: komunak ireki (kioskoan daudenakitxita baitaude), iturriak erabilgarri jarri (egun ura moztuta dute), paperontzi gehiago jarri, kioskoa egokitu(arreta falta izanik hondatzen ari da), txakurren aldeak egokitu,...

Kartzelako orubea. Egun kartzela dagoen orubeak zer etorkizun du? Honen inguruko erabakia har-tzeko, auzokideen parte-hartzean oinarrituz eta egoitza-soziokultural gabezia ikusita, honi zuzendutakoorubea izatea da bidezkoena.

MUGIKORTASUNA

Donibane Iruñeko sarrera nagusienetako bat da. Honek auzoan barna hamaika auto zirkulatzeadakar. Honetaz gain, Alde Zaharrera joaten den jende askok auzoko kaleetan aparkatzen du (ze-harka, garaje aparkalekuen salmenta bultzatuz). Auto pilaketa honek auzokideen aparkatzeko ara-

zoak areagotzen ditu. Hau utzikeriazko egoera baten erdian gertatzen da, nolabait, eremu urdinareninposatzea zurituz.

Egun, Arrotxapea eta Donibaneren artean egin duten bideak sortutako eragina aztertzeke dago. Honek,Biurdana Institutuaren inguruan trafiko bolumen handia ekarri du.

Iragana azte

rtuz, o

raina u

lertu

, etorkizu

na m

arraztu

D


139

Bide gorria (Yolanda Barcinaren propagandarako erabilgarritasunerako baino balio izan duena) auzokohainbat gunera iritsi da. Honen diseinuan udalak autoa erabiltzea lehenesten duela agerian geratu da(ez nahikoa, loturarik gabekoa, espaloian margotua eta ez aparteko leku batean). Ez dio Iruñeak beharduen bidegorri diseinuari inondik inora erantzuten.

Hirigunetik gertu egoteak Villavesa askok bertan ibilbidea izatea dakar. Dena den, bidaia batzuk egitekobehar den denbora ikusita, hiritarrentzat bigarren mailako garraioa izatera bultzatzen du. Mankomuni-tatea (Iruñerriko garraioaren arduraduna) UPNk gobernatzen dituen udalen jarrera berean oinarritzenda: autoan oinarritutako diseinua.

Urteetako aldarrikapen bat gogora ekarri beharrean gaude: peatonalizazioa. Martin Azpilkueta eta SanAlbertoko sasi-peatonalizazioa lortu da. Honek, jendearen mugikortasuna eta denden aktibitatea hobetudu.

Garraio publikoa gailentzea lortu beharra dago. Horrela kotxea erabiltzeko nahia alde batera utziz. Ho-rretarako, egoerak bultzatutako aparkatzeko arazoei irtenbidea eman behar zaie; ordezko baliabideakeskaini behar dira. Horrela beraz, erabiltzaileen beharrei erantzuten dien garraio publikoa ezarri beharda (Iruñerri mailan ikerketa zehatz bat abian jarri behar da, denborak eta loturak aztertuko dituena, ari-nagoa den garraio sarea lortuz). Honekin batera, bide gorriaren berdiseinu bat behar da, loturekin etaindependentea, espaloian margotutako marra bat baino gehiago dena.

KULTURA

Azpiegiturak. Gainontzeko auzoetan ez bezala, Do-nibanen ia ez dago azpiegitura publikorik. Daudenakpribatuak dira. Kirol eraikinetatik hasita (DonibanekoK.E. Eta Anaitasuna, handienak eta bazkide gehiendutenak) eremu sozio-kulturalekoetan amaituz: Civi-can

Gauzak horrela, Donibanen, dagoen instalazio faltakeraginda, ez dago kultur eskaintza publikorik. Yama-guchin kokatutako liburutegia (Donibane, Ermita-gaina, Mendebaldea eta Santxo Ramirez eremueneskaerari erantzuten dio) badago ere ordutegi eta es-pazioaren muga du (udan soilik goizez eta gainon-tzeko garaian arratsaldez).

Donibane Civibox (jabetza publiko eta kudeaketa pri-batua) moduko gunerik ez duen auzo bakarra da. Ala-baina, Civican dugu, jabetza publikorik gabe,ikaragarri garestiak diren ekintzak antolatzen dituena;CANeko bezeroei erraztasunak ematen dizkiona.

Gune publikorik ezak ez du auzokideentzat eskaintzakultural bat egin nahi duten elkarte eta taldeak egoteaeragotzi. Udalaren traben gainetik, erakunde eta taldehauek auzoko kaleetan eskaintza desberdinak egitendituzte (jaiak, inauteriak, Olentzero, komertzianteeneguna, karpa, euskaltegia,...). Honi guztiari beste taldeeta komertzio batzuk egiten duten eskaintza gehitubehar zaio (tabernak,...)

Azpimarratu behar den beste gauza bat auzoanegoitza duten erakunde sozio-kultural kopurua da.Nahiz eta beraien lan esparrua auzoa ez izan, lan egi-teko eta eskaintzak garatzeko dauden aukerak askoeta interesgarriak dira. (Pamplonesa, Orfeoia,...).

Iragana aztertuz, oraina ulertu, etorkizuna marraztu


140

Kirol instalakuntza publikoek sortutako hutsunea era-batekoa da. Honen aurrean instituzioek eskuzabal jo-katzen dute elkarte pribatuekin (erraztasunak,diru-laguntzak,...)

Premiazkoa da Donibanen sozio-kulturala (bileragelak, ikastaroak, ikuskizunak,...) eta kirola (pabilioiak,igerilekuak, kirol gelak,...) uztartuko dituen eraikinakegitea. Horrela, auzokide guztiek zerbitzua erabil-tzeko aukera izanen dute. Eraikin hau egiteko orubeegokia kartzela bota ondoren geratuko dena da (edobehintzat honen zati bat).

Jabetza eta kudeaketa publikoa behar du izan (Civi-box eta Civicanen antolaketa gaindituz). Kudeaketapublikoak auzokideen parte-hartzean oinarritutaegon behar du. Kultur, kirol edo ekitaldi sozial eta po-litikoak debekatuko ez dituena.

Udal gobernutik, kultur mailan eginiko debeku ordenantzak bertan behera utzi behar dira. Kultur-mahaibat sortu eta auzoko eragile, komertziante, tabernari eta auzokideekin batera eztabaida ireki bat emanbeharko litzateke. Bertan, kultur ereduaren inguruan eta auzoko beharren inguruan hitz egin beharkolitzateke. Diagnostiko batean oinarritu beharko litzateke. Elkarlanean oinarritutako egutegi bat osatu etabertan udala eta auzoaren artean eskaintza bat garatu.

Liburutegi publikoari dagokionez, Udalak eta Nafarroako Gobernuak duten hitzarmenean beharrei aurreeginen dien jende kopurua bermatzeko urratsak eman behar dira. Horrela ordutegien zabalpen ahalbi-deratuz.

Euskara. Auzoan Irrintzi-AEK Euskaltegia ari da lanean. Urteetan zehar lan eredugarria egin du. Bertatikbelaunaldi desberdinetako hamaika auzokide pasa dira. Gainontzeko euskaltegiek bezala, administra-zioaren jazarpena pairatzen du.

Gainera, Iruñea lan eremu duten eragile desberdinen egoitza bertan kokaturik daude: Dindaia (haurrenaisialdia), Euskal Herria Irratia (Iruñerrian euskaraz aritzen den irrati bakara), Berria,...

HEZKUNTZA

Lehen eta bigarren hezkuntza. Donibanen institutu eta eskola asko dago: San Juan de la Cadena (pu-blikoa eta gazteleraz), Nuestra Señora del Huerto (pribatua eta gazteleraz), José María Huarte (publikoabritish ereduarekin), Navarro Villoslada-Ermitagaña Institutua (gazteleraz), Instituto Biurdana (euskara),la Granja institutua (gazteleraz), Donibane Institutua (gazteleraz), San Cernin eskola (pribatua),...Errepaso honetatik bi ondorio jaso ditzakegu:

- Horren populazio heldua izanda ikastetxe gehiegi. Honek, kanpoko ikasleak auzora etortzea bultzatzen du.

- Auzoan ez dago D eredurik lehen hezkuntzan. Honek desoreka ikaragarria sortzen du. Bere garaian, Jose María Huarten haur eta lehen hezkuntzan euskarazko adarra irekitzeko aldarrikapena izan zen. Auzoko guraso asko elkartu ziren beraien umeak auzoan ikastea nahi zutelako. Hau, egun duen British eredua ezarri baino lehen izan zen. Zentzu honetan, eta arraroa bada ere, udal ikastolak (Fitero Monasterioko ikastola) sortu ziren auzoan ez dago D eredurik.Auzo honetan, eta gainontzekoetan, matrikulazioaren inguruko ikerketa bat egitea ezinbestekoada. Honek, auzoko umeek Donibanetik atera gabe hezkuntza ziklo osoa euskaraz eta eredu publikoan egitea ahalbidetu behar du.

Iragana azte

rtuz, o

raina u

lertu

, etorkizu

na m

arraztu


141

Haur hezkuntza. Hezkuntzako atal honek Donibanen Iruñeko bi ezaugarri errepikatzen ditu. YolandaBarcinaren agintaldietako gakoa eta UPNren ildo politikoaren barruan dauden ezaugarriak:

- Haur hezkuntza erabiltzen ahal duen populazio potentziala (0-2 urte arteko 333 haur) eta eskola pu-blikoan (152) edo pribatuan (40 haurtzaindegi eta 30 eskola) dagoen eskaintzak alde nabaria du. Es-kaintzak %66,67ari aurre egiten dio. Egon ahal den eskaerari aurre egiteko ezintasuna agerian geratzenda. Gabezi hau eskaintza publikoan pribatuan baino handiagoa da (zalantzarik gabe, UPNk bultzatuta-koa)

- Euskarak eskaera handia badu ere, ez dauka inolako eskaintzarik.

Arestian aipatu bezala, auzoan guraso eta talde desberdinek osatutako Plataformak Jose Maria Huarteneuskaraz umeak heziko zituen eredu publikoa aldarrikatu zuen. Yolanda Barcinaren Udaletik jasotakoerantzuna ohikoa bezain tamalgarria izan zen: auzoak eskatzen zuenari muzin egin eta Britis ereduaezarri zuen. Hasieran ez ziren eskaintza betetzera iritsi. Gerora, trikimailu desberdinak erabili zituztenberaien nahiak bete ahal izateko: matrikulazio garaia luzatu epez kanpo matrikulak onartzeko,...

Haur eskola publikoen defentsa (Eskuineko Udalen ezkutuko eta etengabeko bultzadaren aurrean) etaeuskarazko eskaintza Donibaneko haur eskolen ardatzak izan behar dira.



143

uzo honen jatorria argitzeko denboran atzera mende bat baino gehiago egin behar dugu, Iruñekolehenengo hirigunearen zabalkundearekin batera sortu baitzen, harresi-barruko perimetroarenmuga gainditzeko erabakiarekin.

Azken bi hamarkada hauetan ez du ia garapenik izan aspaldi finkatutako auzoa da eta. Ezaugarria ber-dinak dituzten beste auzo batzuekin gertatu den bezala, (Donibane, Alde Zaharra eta Iturrama), auzoarenbilakaera bi elementuk markatu dute, jaitsierak eta etengabeko zaharkitzeak. 22.216 biztanle zifratzendira eta hauen %10 jatorriz etorkintzat joyzen da.

Merkataritza. Auzoari bizitza ematen dion oinarrietako bat da baina aldi berean, trafiko eta aparkalekuarazoak sortzen ditu. Establezimendu mota desberdinen elkarbizitza ematen da, moda bereziki, hiriosoko erosleak erakartzen dituena, auzoari zerbitzu ematen dioten beste merkatalgune tradizionalekin(elikadura..). Hauen artean aipamen berezia merezi du bertan hiru udal merkatuetatik bat egoteak (bestebiak Alde Zaharra eta Azpilagainakoak dira).

Eskualdean emandako merkatal gune handien sustapena da Udaleko zein Nafarroako Gobernuko poli-tikaren ardatza eta kapitalismoaren ereduak sortutako desorekek eragina izan dute merkataritza txikian,auzoko zenbait kaletan oso errotua dagoena.

Sinbologia frankista. Zabalgunean aurki daitezke Estatu Espainarrak inposaturiko erreforma politiko-aren adibide mingarrienetako batzuk, egindako bidegabekeria eta genozidio ekintzetarako isiltasun etaahaztura mantu bat besterik bilatzen ez duena.

UPNren Udalak, azken hamabi urteetan Yolanda Barcina buru izan dutenak, sinbologia horren mante-nuan gaizkide aktibo izan dira eta izaten jarraitzen dute lerro hauek idaztean. Aipatu bezala, Zabalguneanaurki ditzakegu jarrera honen manifestapen azpimarragarrienak: Rodezno Kondea plazaren izendapenaesaterako. Honetaz gain, izen hau bera erabiliko da udalak kulturgune bilakatuko duen “Erorien monu-mentua” eraikinari. Tamalez, hainbeste urteren ondoren, izen hau estuki lotua dago Sanjurjo eta Molarengorpuekin. Gorpu hauek Artzapezpizkutzak duen kripta batean daude. Modu honetan argi ikusten daEliza katolikoak golpe militarra eta ondorengo diktadurarekin izan duen harremana.

HIRIGINTZA

Etxebizitza. Zabalguneko gazteek bertako etxebizitzen prezioei aurre egin ezin dietenez baldintzaonargarriagoak dituzten beste auzo edo herrietara mugitzea eragin du. Beraz, beste auzoetan (Doniba-nen, Iturraman…) gertatu den bezala hau auzoaren zahartze prozesuaren arrazoi nagusia izan dela esandezakegu.

Zabalgunean are handiagoa da Iruñean oro har babestutako alokairua bultzatzeko beharra. Auzoa sus-pertzeko bizilagun berriak erakarri eta bertakoek alde egin ez dezaten babestutako alokairua ezinbes-tekoa bihurtu da.

6. ZABALGUNEA

A

ensanche:Maquetación 1 15/03/11 17:19 Página 2

144

MUGIKORTASUNA

abalgunea hiriaren erdigunean kokatua da-goenez oso erakargarri bihurtu da autoz joa-ten den jende ororentzat, bai bertatik

pasatzen denarentzat bai aparkatzera joaten de-narentzat. Zabalguneko kale askok (Behe Nafa-rroa etorbidea, Amaia, Zangoza, Tafalla…)pairatzen duten trafiko handia, bigarren ilarak etaaparkatzeko ezintasuna ohiko arazoak dira auzohonetako bizilagunentzat.

Eremu urdina edo TAO sistema 1998. urtean eza-rri zen. Bizilagunen aparkatzea errazteko eta es-kaera altuko guneetan autoen errotazioabultzatzeko asmoz.

Sistema honek Zabalgunean duen garapena Iru-ñea osoa sortzen dituen gaitzen isla da. Sistemabera ez baita gai hiri barruko desplazamenduetanautoaren erabilera murrizteko, bestelako erabile-ren mesedetan eta baldintza hobeak sortzea ga-rraio alternatiboentzat ez baitu beste neurribatzuekin bat egiten (garraio publiko eta alterna-tiboen garapena eta disuasio-aparkalekuak kan-poaldean,…) horrela, konpondu nahi zituenarazoak okertzen ditu: saturazioa.

Teorian zuen helburutik aldendu izanak negoziobihurtu du, tarifen garestitzearekin batera lurpekoaparkalekuen erabilera sustatuz, bide batez,hauek eraiki izana justifikatuz, auzoan argi ikusdaitekeen bezala (Gaztelu Enparantza eta Zezenplazako aparkalekuak…).

Zabalguneak egun duen mugikortasun eredua-ren aurrean, zeinek autoaren erabilera duen ar-datz, espazioak libre utzi behar dituguoinezkoentzat bihurtzeko, garraio alternatiboenerabilera bultzatu, erabiltzaileen beharrak ardatzizanen dituen garraio publikoa eta berdiseinatu-tako bide-gorria, sareari lotuta eta apartekoa.

KULTURA

Azpiegiturak. Zabalgunean izaera publikoa duenbakarra Civivox da (Blanca de Navarra Plaza, 9).Beste auzoetan gertatzen den bezala instalaziohauekin, jabetza publikoa izan arren kudeaketapribatua da (auzo guztietako Civivox-etan, etekinhandien ateratzen duena Sedena S.L. da, norma-lean Iruñeko eta Nafarroa osoko zerbitzu publi-koen pribatizazioan irabazle suertatzen dena).Eredu hau bizilagunen autogestiotik edo behin-tzat, bizilagun edo erabiltzaileen eta Udalaren ar-teko kudeaketa partekatuaz urrun geratzen da.

Bestalde, auzoak ez du liburutegi publikorik.Behar hau nolabait Alde Zaharrean zegoen Libu-rutegi Orokorrak (San Francisco Plaza) betetzenzuen; liburutegia Mendebaldeara mugitu izanaketa honen iragarritako egoerak, estaldura minimohau desagertuko da.

Jarduera kulturala ezinbestekoa da Zabalguneabizi-berritzeko. Horregatik, espazio kulturalaksortzeaz gain, erabiltzaileei irekiak izanen direlabermatu behar da, hauen kudeaketaren izaerapublikoa mantenduz. Ildo honetatik, ezinbeste-koa da auzoko Civivox-eko kudeaketaren priba-tizazioa amaitzea.

Iragana azte

rtuz, o

raina u

lertu

, etorkizu

na m

arraztu

Z


145

HEZKUNTZA

Haur eskolak. Hauek izanen dira gure analisiarenxede, hauen kasuan Udalak eskumen osoa due-lako bere gain.

Zabalgunean eskaeraren atentzioa, hau da, era-biltzaile izan daitekeen biztanleria (0-2 urte bitar-teko436 haur) eta eskaintzen diren plazaerrealen, bai publikoan (86 Haur Eskoletan) edopribatuetan (215 haurtzaindegietan eta 95 ikas-tetxe pribatuetan) arteko erlazioak, aintzat hartudiren eskaeren %90,83ko ehunekoa uzten du. Es-kaerari egiten zaion estaldura eskasaz publiko etapribatuaren arteko desoreka ikaragarria topatzendugu. Azken hau UPNk lotsagabeki bultzatzenduen eredua da sare publikoa bazter utzita.

Euskarazko eskaera bada ere ez da inolako es-kaintzarik. Hori agerikoa da. Estaldura publikoa-rekin gertatzen den bezala, haur hezkuntzan,Yolanda Barcina eta UPNren agintaldietan eten-gabe errepikatzen dena topatu ahal dugu: eus-karazko hezkuntzaren bazterketa.

Zabalguneko haur hezkuntzako ardatzak euskaleskola publikoaren sustapenean datza (eskuinda-rrek lotsarik gabe eskola publikoari ematen dio-ten estalduraren aurrean). Honekin batera,dagoen euskarazko eskaerari erantzungo dioneskaintza.



147

ruñeko mendebaldean kokatzen den gunea da hau, Barañainekin muga egiten duena. Zaila da bi gunehauen inguruan batera hitz egitea; izan ere, oso sorrera eta egitura sozial desberdinak baitituzte.

Ermitagaina auzoaK (Donibane, Iturrama eta Mendebaldea artean kokaturik) hogeita hamar urte bainogehiago dU, Garai horretako eraikinekin eta gehiengoa langile-klase eta zaharkitutako biztanleriarekin.

Mendebaldea Barañainekin muga egiten duen auzoa da. Etxebizitza berriagoak eta biztanle gazteagoakditu. Lotarako auzoa da. Dena den, egoera Nafarroako Liburutegi Orokorra eta Kontserbatorioarekinalda daiteke.

Ermitagaina-Mendebaldeak osatzen duen gunerako oinarrizko zerbitzuak betetzen dira. Bertan dagoen16.776 biztanleen %9a etorkina da.

HIRIGINTZA

restian aipatu bezala, Ermitagaina eta Mendebaldea garai desberdinetakoak dira. Zentzu horretan,hirigintzari dagokionean ere desberdinak dira.

Etxebizitza. Higiezinen burbuila purian zegoenean jaio eta hazi zen Mendebaldea (90. hamarkadan etaXXI. mende hasiean). Desoreka ikaragarri baten pean jaio da. Iruñea osoan eman den desoreka: popu-lazioaren hazkundea eta etxebizitzarena. Arestian aipatu burbuila horretan etxebizitza hutsaren kopuruaikaragarri hazi zen, paradoxikoki prezio hazkundearekin batera.

Mendebaldean etxebizitza erostea daukan koste altuek markatua dago. Jendarte eremu handi batentzateskuraezin direlarik. Hau, lehenago, Iruñeko beste auzo batzuetan gertatu da (Donibane, Iturrama,...).Hauetan gertatu den populazioaren zahartzea Mandebaldean emanen dela aurreikusi ahal dugu. Hemenere, gazteak kanpora joan behar izanen dute etxea erostera edo alokatzera.

Ermitagainaren hastapena higiezinen negozio eta espekulazioa baino lehen kokatzen da. Horrela beraz,bertako etxebizitza gehienak langile-familiek osatutako kooperatibek bultzatu zituzten.

Alokatzeko eta erosteko zailtasunak ikusita (Mendebaldean batez ere), etxebizitzaren errolda bat eginbehar da. Horrela, gero, alokairuan jartzeko plan integral bat egin ondoren eskuragarriagoak izanen dira.

Mugikortasuna. Bai Ermitagaina bai Mendebaldea errepide nagusiek zeharkatzen dituzte, bertan trafikohandia egoten delarik. Hau beraien kokalekuagatik da (ospital gunearen ondoan, Nafarroako Etorbideakzeharkatzen ditu,...).

Egoera honek aparkatzeko arazoak, bigarren lerroan aparkatzea, gainezka egitea,... sortu du. Mende-baldean bizitzeko, autoa ezinbesteko ideia bilakatu da (UPNren udaletik lehenetsitako aukera, mugikor-tasun alternatiboa eta garraio publikoa baztertuz). Bizilagunetzat eginiko eremua diseinatu ordezautoaren erabilera bultzatu baita.

7. MENDEBALDEA - ERMITAGAÑA

I

A

ermitagaña:Maquetación 1 15/03/11 17:20 Página 2

KULTURA

Azpiegiturak. Ermitagainan eta Mendebaldean ezdago azpiegitura kultural publikorik; ireki berri dutenNafarroako Liburutegi Nagusia ez da auzoko azpie-gitura, Nafarrokoa baizik. Hurbilen daudenak Iturra-mako Civibox (jabetza publiko eta kudeaketapribatua) eta Yamaguchiko liburutegi publikoa (Do-nibaneri ere zerbitzua ematen dio).

Ermitagainak eta Mendebaldeak duen populazio bo-lumena ikusita lehenbailehen konpondu behar daarazo hau. Azpiegitura publikoak eta pate hartzeabultzatuko dutenak ireki behar dira.

HEZKUNTZA

Haur eskolak. Soilik honen inguruko aipua eginendugu, hau baita udalaren esku dagoena.

Mendebaldeak duen eskaera aztertuz, %163,48ko eskaerei erantzuten zaio. Erabiltzaile potentziala (293haur 0-2 urte) eta plaza publiko (82) edo pribatu (349 haurtzaindegitan eta 48 eskoletan) kopurua az-tertuta ematen duen ehunekoa da.

Iruñean hau gertatzen den leku bakarra dugu Men-debaldea. Hau arlo pribatuan dagoen eskaintza ko-puru handiarengatik da (Yolanda Barcina eta UPNrenUdalek horrenbeste zaintzen dutena). Izan ere, publi-koak duen eskaintza hutsaren hurrengoa baita.

Aintzat hartzeko beste elementu bat euskararena da.Ez dago euskarazko eskaintzarik. Eskuineko udalen il-doarekin bat egiten duen afera.

Sare publikoa osatuz eskaerei aurre egin behar zaie.UPNk gobernatutako Udalak egindako utzikeria gain-ditu beharra dago. Hizkuntz ereduak aintzat hartukodituen eskaera osatu behar da.

Iragana azte

rtuz, o

raina u

lertu

, etorkizu

na m

arraztu

148

ermitagaña:Maquetación 1 15/03/11 17:20 Página 3

149

asa den mendearen 50. hamarkadaren hasieran Iruñearekin bateratutako zabalgunea da. Lau aldetanedo populazio gunetan banaturik dago: Barkos, Urdanotz Etxe-multzoa, Bista Ederra eta Ipar Etxa-bakoitz (azkeneko hau auzoari bizkar emanez eraiki zuten, Barañaingo hiri proiektuan murgilduta

egonik, udal honekin zerbitzu ugari elkar banatzen ditu). Egungo zerbitzu publikoek ez dituzte hirianpopulazio txikiena duen auzoaren bizilagunen beharrak ezta irudikapenak asetzen (5.491 biztanle2010eko maiatzean egindako erroldaren arabera).

Auzoa aldetan banatua dago, alde hauen arteko komunikazioa zaila izanik: Urdanotz Etxe-multzoa, An-dresen Benta, Bista Ederra eta Ipar Etxabakoitz. Bestetik Larraskuntzea dago, Inquinasa lantegiaren on-doan, langileentzat eraikitako etxebizitza txikiak, egun hutsik daudenak.

Historikoki administrazio publiko desberdinek Etxabakoitz auzo ahaztutzat jo dutela ematen du, batezere Iruñeko udalaren partetik, zeinek 1953. urtetik aurrera, auzoa hirira bateratu zenetik aurrera, berezerbitzu publikoen kudeaketan erantzukizun osoa duen. Utzikeria hau ez da antzinako kontua soilik.Azken urteotan auzoaren alde batzuen hondaketaren ondorioz egoera larriagotu dela bistan da, batezere UGPS Done Jakue Bidea Etxebizitza Parkea agertu ostean (Hirigintza atalean honi buruzko datuakikusi).

Kultura Koordinakundeak, Etxabakoitz Bizirik elkarteak eta auzo elkarteak ekimen kulturalekin nahiz so-zialekin arduratzen dira. Auzo unitateko oinarrizko zerbitzuak ez dira nahikoak eskaria asetzeko. Itxaronzerrenda hilabetekoa da.

Inmigrazioa eta aniztasuna. Etxabakoitzek betidanik populazio etorrera jasan du. 60. hamarkadan jaiozenean Espainiar Estatutik (batez ere Extremaduratik eta Andaluziatik) eta Nafarroako herrietatik zetozenhamaika lagunei harrera egin zien. XXI. Mendearen hasieratik munduko beste lekuetatik etorritako la-gunen kopurua handitu da, 2010 urtean gure auzoan bizilagunen %19’8 estatu espainoletik kanpo eto-rritako bizilagunak dira, (portzentaje hau askoz ere handiagoa da Urdanotz Etxe-multzoan). Iruñekobigarren auzoa dugu Etxabakoitz, Buztintxuriren atzetik, bere bizilagunen artean etorkinen portzentajerikaltuena duena, bertako etxebizitzen salneurriak baxuenetarikoak baitira. Normalean pertsona hauekegonkortasuna lortzen dutenean auzotik alde egiten dute kalitate handiagoko etxebizitza baten bila.

Ekuador, Errumania eta Maroko dira etorkinen jatorri nagusiak. Hein txikiago batean Saharaz HegoaldekoAfrikatik, Pakistanetik, Algeriatik, Dominikar Errepublikatik, Perutik, Bulgariatik, etab. etorritakoak daude.

Ez da eraso xenofoborik suertatu, baina elkarbizitzarako harremanik ez da existitzen, jatorrizkoekin den-bora berean bizi dira eta beraien artean talde bereiziak osatzen dituzte. Elkarbizitzarako gunerik ez daauzoan, liburutegia eta ikastetxea izan ezik.

Bestalde, ijitoek hamarkadak daramatzate auzoan finkaturik, 70. hamarkadan Santa Luzian bizi ziren fa-miliak Urdanotz Etxe-multzoan birkokatu zituztenetik.

Lokalak. Urdanotz Etxe-multzoan dauden bi areto txiki dira auzoak dituen lokal publiko bakarrak. 1 eta4 atarietan dauden bi etxabe zahar dira, egun bilerak egiteko prestatuak daudenak.

8. ETXABAKOITZ

P

etxabakoitz:Maquetación 1 15/03/11 17:35 Página 1

150

Etxabakoitz Bizirik Elkarteak, Kultura Koordina-kundeak, Etxabakoitzeko Auzo Elkarteak eta au-zoko emakume taldeak erabiltzen dituzte aretohauek, baita atarietako bilerak egiteko ere erabil-tzen dira. Bertan ez dago jende askorentzako le-kurik.

Auzoa, bizilagunek eta eragileek erabiliko dituz-ten lokalez hornitzea premia handiko beharra da.

HIRIGINTZA

UGPS Done Jakue Bidea Etxebizitza Parkea.Gaur egun, AHT-ren geltokiko UGPS-a (Hirigin-tzan pisu handia izango duten eskuhartzeenplana da, hala nola, gure auzoan 8.000 etxebi-zitza eraikitzea eta 160 etxebizitza eraistea aurrei-kusten duena plana da, baita ere AHT-rengeltokia, trenbide zaharrak kentzea, Inquinasakoirteera, merkatal eta industria guneak, Barañaineta autobidearen arteko bidearen eraikuntza, Ni-casio Landa I.P.-ren eraistea,…), bizilagunen lehenburuhaustea da. Proiektu honekin UrdanotzEtxe-multzoa bakartua geratzen da eta dituenazpiegitura eskasak galtzen ditu. Auzoko etorki-zuneko garapena plan sektorial honetan oinarri-tzen da. Auzokideen urduritasuna nabaria da,alde batetik birkokapenen inguruan dagoen ez-jakintasunagatik eta beste aldetik UGPS-aren ku-deaketak sortu duen ondoezagatik.

Denda ugari desagertuko da eta bizilagun asko-ren etxebizitzak botako dituzte, baita bere etxe-bizitza zaharberritzean diru mordoa inbertituzutenenak ere. Bizilagun hauek gainera ez dakiteorain arte bizi izan diren ingurunera itzultzerikizanen duten. Auzokideek inolaz ere behar ezduten garapen hau salatzeko plataforma bateratu dute.

UGPS hau aditzera eman zutenetik, auzoan in-formatze eta gertatzen denaren jabetze lanak(hitzaldiak, inkestak, asanbladak, prentsa oharrak,irrati programak, kartelak) egin ditu Etxabakoi-tzeko Auzo Plataformak, auzoan lan egiten dutenhiru elkarteen (Auzo Elkartea, Etxabakoitz Biziriketa Kultura Koordinakundea) eta eraisteek kalte-tuko dituen bizilagun multzo baten artean osa-tutako ekimena dugu plataforma hau. UGPShonen aurkako mezua bidali du plataformahonek, AHT-ren geltokiko finantzaketarekin hert-siki lotuta dagoelako eta auzoak dituen benetakobeharrak aintzat hartzen ez dituelako.

Fatxaden zaharberritzea. Duela 7 bat urte Ur-danotz Etxe-multzoko 20 eraikinetako (8 blokeH itxurakoak eta 459 etxebizitza) fatxadak zahar-berritzea onetsi zuten. Etxebizitza hauek 1961 ur-tean eraiki ziren eta ordutik hezetasun arazolarriak izan dituzte, hezegune batean eraiki bai-tziren kalitate baxuko materialekin. Berrikuntzalanak egiteko Nafarroako gobernuak eta udalak%50eko dirulaguntza eman zuten eta bizilagunbakoitzak 6.000 bat euro ordaindu behar izanzuen. Finantzaketa era honek ordaintzeko ga-raian arazoak sortzen ditu bizilagunen artean, ezbaitu norbanakoak jasotzen duen errentan erre-paratzen. Oraindik 4 bloke zaharberritu gabedaude.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu


151

Hutsik dauden eraikin eta aldeak. Egun erortzeareta osasunerako kaltegarriak diren hondakinezbeteta dauden eraikin nahiko dago auzoan. Bereegoera txarrarengatik kezka handiena sortzendutenak honako hauek dira: Argal eraikina, ikas-tola zaharreko eraikina, Sagrado Corazón ikas-tetxe zaharreko eraikina, tren pausalekua, siloa,…Gainera, izugarri hondatuak dauden aldeak ba-daude, hala nola, silo ondoan dagoen zelaia,trenbidearen ondoko aldeak, Urdanotz Etxe-multzoa eta Arostegi etorbidearen artean dagoenzelaia, Urdanotz Etxe-multzoaren ondoan da-goen zelai bat, Elortz ibaiaren urbazterrak, Urda-notz Etxe-multzoaren atzeko aldeak, etab.

Done Jakue Bidea UGPS-arekin harreman zu-zena duen aurreikusitako utzikeria dela ustedugu, plan hau auzoa zaharberritzeko eta gara-tzeko beharrezkoa den plan bat bezala jendau-rrean aurkezteko, bere benetako aldeespekulatiboa ezkutatzen duten bitartean.

MUGIKORTASUNA

istorikoki zailtasun handia suposatu izan duelkarrekin komunikatzeko zailak diren alde-etan auzoa banatzeak. Lizarrarako errepide

zaharreko urbanizazioak Arostegi etorbidean,Ipar Etxabakoitzeko eskailerek edota Elortz ibaikopasealekuak eragin positiboa izan dute Ipar Etxa-bakoitz, Urdanotz Etxe-multzoa, Bista Ederra etaAndreseko bentaren arteko komunikazioan. Ha-lere, oso zaila suertatzen da kotxearekin auzokoalde batetik bestera mugitzea. Gainera, ArostegiEtorbideak Erreniagako autobidetik eta autopis-tatik Iruñera sartzen den trafiko guztia jasaten duegunero.

2010 urteko aurrekontuetan 900.000€-ko diru-

sail bat onartu zen Etxabakoitzen inbertitzeko,halere, eta nahiz eta PSN-ko agintariak auzorajaitsi partida honen onespena kapitaltzeko, orain-dik ez da gauzatu. Hau guztia gutxi balitz, aur-tengo aurrekontuetan gauza bera egin duteUPSN-k. Partida hau eskailera mekaniko batzukala igogailu bat eraikitzeko erabili behar zuten,Concepción Benítez kaleko jaitsiera komunika-tzeko, ospitaleen ondoko horman. Oso kokalekueztabaidagarria izango litzateke hori, batez ereOpuseko unibertsitateko ikasleriarentzat izangozelako onuragarri.

Halako azpiegitura egingo balitz (auzoak dituengainontzeko beharrekin aztertu beharko zena),Urdanotz Etxe-multzoa eta Ipar Etxabakoitzekopasealekua lotzen dituen eskailera zatia lehenta-sunezko lekua izango litzateke. Barañainekin ko-munikatzeko leku aproposena baita eta egunerojende askok erabiltzen baitu herri honetan eros-ketak egiteko edota bertako ikastetxeetara joa-teko.

KULTURA

Liburutegia. Urdanotz Etxe-multzoan kokatu-tako liburutegi publiko bat du auzoak. Eraikinanahiko zaharkitua dago, baita altzariak ere. Gai-nera, gurpil-aulkia erabiltzen duen jendeak ezi-nezkoa du bertan sartzea, igogailurik eta maldarikezean eskailera altuak daudelako sarreran.

Liburuzain batek neguan arratsaldez eta udangoizez lan egiten du bertan. Liburuzaina oporre-tan edota bajan dagoenean, liburutegia itxitaegoten da, Nafarroako Gobernuak ez baitu be-tetzen hutsune hori. Haur asko bertaratzen daarratsaldeetan, auzoan irekita dagoen gune pu-bliko bakarra baita eskolaz kanpoko orduetan.

Liburutegiko eginkizunak mantentzearren etaetorkizunean hobetzearren, beharrezkoa daUdalaren eta Nafarroako Gobernuaren artekohitzarmenean behar den langileria bermatzea li-burutegi zerbitzua ez eteteko eta ordutegiak za-baldu ahal izateko.

Kirol instalazioak. Etxabakoitz K.K.E.-n daudeauzoko bakarrak. Nahiz eta pribatua izan Iruñekoudalak diru publikoz finantzatzen du hein handibatean. 2007 urtean udalak hirigintzan aldaketabat onartu zuen eta publiko izatetik pribatua iza-tera pasa zen. Honetaz gain elkarte honek egin-dako ikerketa bat onartu zuen instalazioakhanditzeko asmoz eta elkarren arteko hitzarmenbat ere.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

H


152

Hitzarmen honek Etxabakoitz K.K.E. urte osokozenbait abonu, eskaria egiten duten Iruñeko bi-zilagunen artean zozketatzera behartzen du.2010 urtean 34 abonu zozketatu ziren baina ur-tero kopuru hau jaitsi egiten da, abonuen kostuahanditzen delako eta helburu honetarako bide-ratua dagoen diru partida berdin mantentzen de-lako. Eskatutako abonu kopurua eskaintza bainohandiagoa da beti. Gainera, Etxabakoitz K.K.E. ur-tean lau alditan gutxienez bere instalazioak au-zoko edozein elkarte edota lantaldeari utziaraziada.

Etxabakoitzeko igerilekuak 4.500 bazkide inguru(kudeatzaileak emandako datuen arabera 2010urtearen hasieran) izango ditu, hauetatik 1.400Etxabakoitzekoak. Pertsona asko etortzen diraIruñeko beste auzoetatik eta Barañaindik, kuotakIruñeko merkeenetakoak baitira, halere, askozgehiago dira bazkide izan nahi eta ezin duten au-zokideak salneurri horiengatik.

Etxabakoitzeko bizilagun askok kirol instalazioe-tan sartzeko duten ezgaitasuna gainditzeko, kirolinstalazio publikoen sarea sortzea eta bermatzeabeharrezkoa da eta baita instalazio pribatuetansartzeko aukera izatea ere.

HEZKUNTZA

Nicasio Landa I.P. Ikastetxe honen kokalekua daauzoko arazo larrienetako bat. Haur hezkuntzaeta lehen hezkuntza G ereduan eskaintzen du etaguztira 76 ikasle ditu, taulan jaioterriaren araberasailkatuak daude (iazko ikasturteko datuak dira2009-2010, aurtengo ikasturtean antzekoak iza-nen dira edo pixka bat baxuagoak). Oso adieraz-garria da horren ikasle kopuru txikia izatea,

kontuan izaten badugu gainera, kopuru hau ur-tero jaitsi egiten dela eta duela gutxi ehunka zen-batzen zirela ikasleak ikasgeletan. Familia batzuenarabera datorren ikasturtean ere hainbat ikaslebeste ikastetxe batzuetara alde egingo dute. Ikas-tetxe honen gain-beherakadan hainbat faktoreeragiten dute, honako hauek izan daitezke horie-tako batzuk:

Urte askotan zehar eskolan gatazkak izan etagero familia ugarik inguruko beste ikastetxe pu-blikoetara alde egitea erabaki dute (BarañaingoSahats ikastetxe publikoa da Etxabakoitzekoikasle kopuru handiena duena, duela bi urte 114ikasle ziren, baina kontuan hartzekoa da ere IparEtxabakoitzekoak zirela gehienak). NafarroakoGobernuko Hezkuntza Saila, arazo hau kon-pondu beharrean, ikasleriaren gehiengoa hez-kuntza maila baxua izatea eragiten duena, ikasleeta irakasleen arteko ratio legalak ezartzera mu-gatzen da soilik. Honela, ikasle kopuruaren ara-bera, orientatzailea astean behin hurbiltzen daikastetxera bere lana oso mugatua geratzen de-larik. Gauza bera gertatzen da laguntza irakasle-riarekin (pedagogia terapeutikoa), bistan dairakasle gutxiegi dagoela. Irakasleriaren ezegon-kortasuna ere aipatzekoa da, irakasleen %50 al-dartekoa da, ondorioz urtero aldatu egiten da.Honek ikasketa prozesuak izan behar duen jarrai-pena eta ikasle-irakasle arteko harreman hunki-korrak eteten ditu, beharrezkoa da batez ereikasle hauekin halako harremanak mantentzea.Erlijio katolikoko irakaslearen egonkortasunaulertzea zaila gertatzen da aurreko datuak eza-gutu eta gero eta kontuan hartuz ikasleen %30 is-lamiarra dela eta ijitoen gehiengoak sinesbideebanjelikoa duela.

Orokorrean, etorkinen portzentaje altuak ez duikastetxearen ibilbidea baldintzatu, halere, Hez-kuntza Sailetik ez da inoiz ezer egin gaztelera(klaseak hizkuntza honetan ematen dira) tutik ereulertzen ez duten adin txikikoekin, ondorioz ira-kasleek beste kezka gehigarri bat dute eta familieiezinezkoa egiten zaie beren seme-alaben hez-kuntzan parte hartzea hizkuntza ezagutzen ezdutelako.

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu


153

Aurtengo ikasturtean “besteak” atalean ez dagoikasle bat ere, %10 hori Zizurren, Barañainen etaIturraman matrikulatu baita.

Bazterketa soziala: Nicasio Landa ikastetxekoikasleen %72 auzo unitatearen erabiltzaileak direnfamilietako kide dira, erabiltzaileak ez diren 21ikasle horien artean 4 ez dakigu Zizurko edo Ba-rañaingo oinarrizko gizarte zentroa dagokien.%72 zati handi bat gizarte-prestazioen menpebizi dira (27 ikasleen familiek oinarrizko errentajasotzen dute).

Duela 6 urte IGE ez dela existitzen, familiek ezbaitituzte baldintzak betetzen halako erantzuki-zuna beregain hartzeko. Batzuk interes faltagatik,beste batzuk ezjakintasunagatik (alde batetik hiz-kuntza eta bestetik hezkuntza sistema, batez ereMagrebeko eta Afrikako etorkinen artean) etabeste batzuk beren lan egoeragatik, oso lan-bal-dintza txarrak izaten baitituzte (batez ere hegoa-merikarrak eta Europako ekialdetik datozenak).

Instalazioak. 1959 urtean ireki zen lehenengoaldiz ikastetxea, orduz geroztik egoera oneanmantentzearen erantzukizuna Iruñeko udalarenada. Hamaika izan dira urteetan zehar agertu direnmatxurak eta hondaketak, eta hamaika izan diraere matxura horiek konpontzeko erabili direnadabakiak. Azken urteotan ohikoa da Ferroser-en(udal eraikinen mantenuan lan egiten duen en-trepresa) autoa ikastetxearen atarian ikustea.Egun ikastetxeko instalazioak hagitz hondatuakdaude.

Instalazioak dituzten arazo larrienei erreparatukodiegu. Alde batetik, berogailu sistema zaharkituadago (gasolio litro ugari alferrik galtzen direlarik),galdara baten erruz, askotan izorratzen dena, etaberogailuek dituzten akatsen erruz behin bainogehiagotan ikastetxea berogailurik gabe geratuda.

Iazko ikasturtean 2009/2010 lehenengo aldiz,ikastetxeko jantoki zerbitzuak ez zuen jardunikizan, osasun ikuskaritza egin eta gero berrikuntzabatzuk beharrezkoak zirela ohartu ziren, udalakordurarte muzin egin zien berrikuntza hauei. Gai-nera, gatazka ugari sortzen zenez ikastetxeko zu-

zendaritzak eskola jantokirik gabe uztea erabakizuen, ez eurek beraiek ezta kudeatzen zuen en-trepresa pribatuak ezin baitzieten arazo haueiaurre egin. Gogoan izan behar da ikastetxeko zu-zendaritzak kudeatzen duela jantoki zerbitzua,bertan ez baitago IGE bat jantokia kudeatzekobeste ikastetxeetan gertatzen den moduan. Jan-tokirik ez dagoenez familia batzuek ez dituzteberen seme-alabak ikastetxera eramaten, ondo-rioz ikasturte honetan 2010/2011 berriz irekitzekoprestakuntzak egiten hasi dira. Azaroaren 15eanhogei bat ikaslerekin ireki zuten.

Ikastetxeko jolastokiak ere oso egoera txarreandago, bai kirola egiteko eta baita umeak jolastekoere. Zorua oso hondatua dago zuhaitzen sus-traiek altxatu dutelako eta irristakor ere hezeta-sunagatik. Soinketa-aretoa txikia da etazaharkitua dago.

Done Jakue Bidea UGPS-an eraitsi behar direneraikinen artean azaltzen da, egoera hau jasatenduen utzikeria justifikatzeko erabiltzen ari dira.Baita ikastetxeko zuzendaritzak ere auzoak beharduen hezkuntza proiektua ez egiteko. UGPS-koarduradunek oraindik ez dituzte epeak igarri,nahiz eta 2010eko urtarrilean plana onartuaizana.

Etxabakoitzeko Tailer Eskola. 1983ean sortuzen auzokideen eta ikastetxe publikoaren arteanosatutako lantaldeari esker. Helburua gazteen in-teresa piztea zen lan munduan hazteko aitzakia-rekin, eskola-porrot kasu ugari baitzegoenauzoan. DBH titulua lortu ez duten 15 eta 21 urtebitarteko gazteei zuzenduta dago. Egun bereizena jarri dion fundazio batek kudeatzen du.Hezkuntza eta Gizarte Ongizaterako sailen arteanfinantzatzen dute.

Orreagako Amabirjina Haur Eskola, 0-3 urte.Auzoan dagoen haur eskola publiko bakarra da.Bertan 5 hezitzailek, 2 sukaldarik, zerbitzu oroko-rreko 3 langilek eta zuzendariak lan egiten dute.Guztira 45 postu daude eta adinaren arabera 4taldeetan banatzen dira. Etxabakoitzen 56 postubaino gehiago eskaintzen dituzte haur eskola pri-batuek. 101 postu guztira eskaintza publiko etapribatuaren artean, 0 eta 3 urte bitarteko bizila-gunak 166 direlarik auzoan, hau da %60’84ak dusoilik haur eskola batean matrikulatzeko aukera.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u


154

OSASUNA

uzoan egoera onean egongo den osasunetxe bat eraikitzea izan da bizilagunen alda-rrikapenetako bat. 80 hamarkadan bizilagu-

nek burututako borrokari esker sorostegi batirekitzea lortu zen eta 90 hamarkadaren hasieranegungo osasun etxea. Gaur egun osasun etxehau desegokia da erabat behar den osasun la-guntza eskaintzeko espazio faltagatik.

GIZARTE ZERBITZUAK

Auzo unitatea. Etxabakoitzeko auzo unitatearenegoera oso larria da, dagoen langileria ezak beharbezalako arreta ez eskaintzea eragiten baitu. Gi-zarte zerbitzuak Etxabakoitzen Iruñeko gainon-tzeko auzoetakoak baino erabilera handiagoa du,batez ere ijitoengatik eta bazterketa soziala jasa-ten duten beste lagunengatik. Azken urteotan,kapitalismoaren krisi ekonomikoagatik zerbitzuhonen erabiltze kopurua handitu da: langabeziandauden eta arazo ekonomiko larriak dituzten ha-maika lagun dira orain zerbitzu hau eskatzen du-tenak. G.S.-ko sailak ordea pasa den udanlangileria murriztea erabaki zuen lantaldearenberrantolaketa aprobetxatuz. Lehentasunezko la-guntzan gizarte langile bat kendu zuen, Etxaba-koitzen 3 egun eta gainontzeko 2ak bestezerbitzu batean lan egiten zuena.

Gaur egun Etxabakoitzeko Auzo Unitatean le-hentasunezko langile bakarra dago, beste bat la-naldi erdia egiten duena menpekotasun egoeradauden pertsonen laguntza sailean (batez ereberaiek bakarrik aurrera egin ezin duten pertsonahelduentzat zuzendua dagoen zerbitzua da), ad-ministratibo lanak egiten dituen langile bat eta fa-miliekin lan egiten duten zenbait langile. Argidago, beraz, langile nahiko ez dagoela kalitatezkozerbitzu bat eskaintzeko. Lehentasunezko la-guntzako itxaron zerrendak hilabete eta erdi in-gurukoak izaten ari dira eta LS-ak lan ordutegiazkanpo egiten duen lanari esker ez dira askoz erehandiagoak. Saileko arduradunek itxaron zerren-dak murrizteko egiten duten gomendioa bisitaklaburragoak egitea da.

Saileko berrantolaketaren ostean, dagoen langi-leriari Haur Programan lan egingo duen langilebat gehitu beharko zaio, honek astean 3 egune-tan lan egingo du. Egun berberetan GizarteEransketa Programako langile batek lan egingodu. Nahiz eta bi eransketa hauek positibotzathartu beharko genituzkeen, Iruñea mailan era-gozpen handiagoak sortuko dituzte ekarriko di-tuzten onurak baino. Aldez aurretik GizarteArazoak dituzten Haurren Laguntza Ekipoa des-

egingo baitute.

Hirugarren adina. Auzoan Nafarroako kutxakojubilatuen kluba dago, “Etxabakoitzeko El PilarJubilatuen eta Pentsiodunen Elkartea” atxikitutadago bertan. Zaharrei zuzendutako aisialdirakoekimenak antolatzen dituzte. Urdanotz Etxe-multzoan dago, beraz erabiltzaileak bertako bizi-lagunak dira soilik. Nafarroako kutxak debekatzenduenez dituzten instalazio onak, nahiz eta pixkabat zaharkituak egon, ez dituzte auzoko gainont-zeko elkarteekin elkar banatzen. 100 bat bazkidedira.

Haurtzaroa: Etxabakoitz Bizirik Elkartea. Hau-rrekin lan egiten duen elkarte bakarra auzoan E-txabakoitz Bizirik Elkartea da. Antolatzen dituztenekimenak haur eta gazte guztientzat zuzenduakdaude. 2005ean Iruñeko Udaleko Gizarte Zerbi-tzuarekin hitzarmen bat sinatu zuen hiru langilekontratatzeko (Haurren Laguntza Ekipoa) eta lan-toki bat lortzeko (liburutegiko eraikinean dagoenpisu bat). Elkarte honek prebentziorako programabat egiten du Auzo Unitatetik haur kopuru handibati eta familiei behar bezalako jarraipena egi-teko. 2011ko abenduan bukatuko da hitzarmena,gizarte zerbitzuko saileko zinegotziaren hitzetan,UPN-k ez du hitzarmena berritzeko asmorik, en-trepresa pribatuak ahalbidetuz zerbitzu hau es-kain dezaten.

Elkarte honek garatzen dituen hezkuntza ekimenez formalak honako hauek dira: bi ludoteka (Cha-

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu

A


155

voleku), gaztetxiki nerabeentzat, eskola babesa,monitoreentzako formakuntza ikastaroak, udakohiri kanpaldiak, gaztekoloniak, kanpaldiak, futbitotxikiko taldeak, eskolen arteko besibola, gitarraikastaroa,... Ekimen hauek liburutegiko lokalean,Nicasio Landa I.P.-ak uzten dituen geletan, libu-rutegi publikoan, Etxabakoitz K.K.E-ko polikirol-degian eta Urdanotz Etxe-multzoan daudenIruñeko Udaleko lokal txiki batzuetan garatzendira.

Ekimen hauek hainbat dirulaguntza publikoz fi-nantzatzen dira (Udala: Aisialdirako 17.500€ 2010urtean, Osasun Sailean 2.170€) eta Nafarroakokutxak (13.500€). Aipatzekoa da prebentziorakoelkarren arteko proiektuetan lan egiten duten el-karteen udal deialdia azken urteotan asko mu-rriztu direla.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u


157

ruñeko erdialdean kokatutako auzotariko bat da eta berrogei urteko historia du. Hazkunderako au-kerarik ez badu ere, hirigintza-diseinua bukatu gabe dago. Hau, Iturrama Berria deritzon aldea geldirikdagoelako da.

Biztanleria zahartzen ari da, hau gazteek etxebizitza topatzeko duten arazoarekin lotua delarik. Ondorioz,biztanleen kopurua behera doa: egun, 24.390 lagunek osatzen dute, %9a etorkina dela.

Antolatzean, gazteek autogestioan oinarritutako eremuak lortzeko egindako lana azpimarratu behar da.Bertan gaztetxe bat izan zen, autogestioan oinarritutako esperientzia gaztea garatuz. Udalaren aginduz,Yolanda Barcina eta UPNren lerroak betez, udaltzaingoa eta porlanaren bidez zapuztua izan zen, horrela,gazteek aurrera ateratako lana estaliz.

Gazteek ere, auzoko beste bi ekimen ere dinamizatu dute: olentzeroa eta jaiak. Dena den, hauek, udalinposizioarekin topo egin dute. “Pacto Civico”an oinarrituta beraien herritar pasibo ereduaren barruansartzen ez den guztia deuseztatu nahian aritu dira. Horrela beraz, auzokideen laneko bidea oztopozbete dute: tasen kobrantza, ordutegi zentzugabeak, baimenen ukapena, isunak, ekitaldi desberdinenberri ematen dutenei jazarpena,...

HIRIGINTZA

Etxebizitza. Arestian aipatu bezala, Iturramako biztanleria zahartzen ari da. Gazteek etxebizitzaren pre-zioari aurre egiteko duten zailtasuna da honen arrazoi nagusia. Hortaz, kanpora joatera beharturik daude,etxebizitza eskuragarriago dagoen lekuetara.

Alokairu-soziala bultzatu beharra dago Iruñean. Iturraman alde bat eraikitzeke dagoela aintzat hartuta(lehen aipatu Iturrama Berria), bertan eraikitzen denak prezio soziala duen alokairu etxeak izan behardu.

MUGIKORTASUNA

uzoa zeharkatzen duten bide nagusiek eraginda egunero milaka auto ibiltzen da auzoan barna. On-dorioz, autoa ezinbesteko tresna bihurtu da Iturraman. Hau, Yolanda Barcinak eta UPNk azken 12urte hauetan Iruñerrian izan duten jarreragatik da. Egoera honek honakoa dakar: karrikak gainezka,

aparkatzeko arazoak,...

Auzokideentzat izango den Iturrama lortzeko eremuak liberatu behar dira. Horretarako Iñigo Arista etaEzkirotz kaleen arteko eremua oinezkoentzat egin eta Gaztelugibeleko parkean ongi argiztatutako oi-nezkoen bidea egin beharra dago. Ezarri beharreko beste neurri bat garraiobide alternatiboen erabilerada, bai Iturraman, bai gainontzeko lekuetan ere. Garraio publikoa bultzatu beharra dago. Erabiltzaileenbeharrei erantzungo dion garraioa. Honekin batera, bide gorria birdiseinatu beharra dago: saretua etaindependentea.

9. ITURRAMA

I

A

iturrama:Maquetación 1 15/03/11 17:57 Página 2

158

KULTURA

Azpiegiturak. Iturraman ere kudeaketa pribatuaduen Civivox bat jarri dute. Beraz, erabiltzaile edo bi-zilagunek eta Udalak elkarrekin kudeatzeko aukeraribizkar egiten zaio.

Liburutegia. Civivox dagoen eraikin berean kokaturikdago. Langile kopurua eskasak ordutegiak zabaltzeaeragozten du (udan soilik goizez eta gainontzeko ga-raietan soilik arratsaldez). Auzoko eskaera ikusitaezinbesteko neurria da ordutegia zabaltzea (honeninguruko azalpen eta zehaztapenak dokumentuhonen 8.3 puntuan).

Auzoko eskarmentu eta beharrak ikusita ondorengourratsak eman behar dira: gazteentzako autogestio-natuak diren eremuak ireki, gune publikoen kudea-keta partekatua bilakatu (Civivoxen batez ere) etaIturrama eskolako polikiroldegia asteburuetan ireki.

Beharrak aintzat hartuta, Udalak eta Nafarroako Go-bernuak duten hitzarmenean behar adina klausulagehitu behar dira. Klausula hauek Liburutegi Publiko-aren ordutegiak zabaldu ahal izateko beharrezkoaden langileria bermatu behar dute.

HEZKUNTZA

Haur Hezkuntza. Soilik honen inguruan zentratuko gara, hau baita udalaren esku dagoena.

Datuek egoeraren larritasuna erakusten dute. Eskaintzak ez du eskaera asetzen. Iturraman dagoen era-biltzaile (364 ume 0-2 urte) eta eskaintza (203, haurtzaindegi pribatuak) ikusiz, plazek ez dute bat egiten.Iturraman eskaeren %55,77ari baino ez zaio aurre egiten.

Kopuru hauek argi adierazten dute Udalak zerbitzu publikoa eskaintzeari bizkar ematen diola. Iturrama,haur eskola publikorik ez duen auzo bakarra da. Ho-rrela beraz, eskaintzaren %100a eredu pribatuarenesku dago (UPNk zerbitzu publikoak alboratzeko da-raman ildoarekin bat egiten duena).

Arestikoari, euskaraz dagoen eskaintza gehitu beharzaio. Hutsaren hurrengoa da, ez da euskarazko es-kaintzarik. Hau eskaerari kasurik egin gabe eta Leheneta Bigarren hezkuntzan den D ereduari kasurik egingabe.

Haur Hezkuntza Publikoan dagoen gabezia gaindit-zeko, publikoa indartu behar da (UPNk pribatueiematen dien laguntza bukatuz) eta euskarazko es-kaintza egituratu behar da.

Iragana azte

rtuz, o

raina ulertu, etorkizu

na m

arraztu

iturrama:Maquetación 1 15/03/11 17:57 Página 3

159

iriaren hego-ekialdean kokatutako auzoa, zeinaren lurrak aurrez Eguesekoak baitziren, hiriburuariauzo moduan 1998an elkartuz. Erdigunetik urrundutako aldea da, gaur egun bere hiri harremansozialak indartzeko Lezkairuko hiri-garapenaren menpe dagoena. Etorkizuneko Iruñeko auzoa

izango zenarentzat bere garaian diseinaturiko azpiegiturak ez dira auzokideen irudikapenen arabera ga-ratu. Bere egungo poopulazioa 1,157koa da, haietako %6a etorkinak izanik.

Elkarte mugimenduak azken urteotan sare-egitura handia sendotzea lortu du, egutegi kultural eta jaiegutegi herritarra garatuz eta gazte presentzia nabarmenarekin (Olentzero, ihauteriak, euskararen eguna,gazte eguna, jaiak…). Guztia, etengabeko jazarpen munizipalaren gainetik.

HIRIGINTZA

nguruarekin lotzeko zailtasunek auzoa kaltetzen dute; arazo hau gainditzeko, benetan ingurunekoeremuekin elkartzen lagunduko duen ibilbide-sare eta oinezkoentzako bideak behar dira. Garraioak,bai auzoan zein hiriaren gainontzekoan, txirrindularen erabilera modu errealean erraztea exijitzen du,

Yolanda Barcinak “bidegorria” deritzonetik urrun (espaloiaren gainean margoz markaturiko eremuak, txi-rrindulaz mugitzen direnendako igarotze korapilotsukoak) eta Mendillorrin ere badaudenak.

Hamaika dira berehalako berrikuntza behar duten auzoko espaloiak.

Urbanizatutako lekuneen hondaketa saihesteaz gain (espaloiak…), beharrezkoa da inguruarekin lotura,zein benetako bidegorri erabilgarria bermatzea.

AZPIEGITURAK

aur egun dauden udal azpiegiturek ez dituzte arlo soziokulturalean auzo-eskaerak asetzen, ez berenerabilpenari dagokionez, ez eta kudeaketa ereduari begira.

Geroz eta gazte gehiago badago ere, Mendillorrik ez du hauei begirako lokalik. Auzoaren sorreratik ha-mabost urte igaro diren arren, oraindik ez dago igerilekurik; Lezkairurako proiektatua dago, baina be-netan eraikitzen den ikusteko dago. Auzo-diseinuko proiektu originalak polikiroldegi baten eraikuntzaaurreikusten zuen, zeina, egun, oraindik ez baitagoen.

Ez da Mendillorriko jaialdietarako, ez eta jarduera kulturaletarako ere trinketaren erabilera baimentzen,nahiz eta hau auzoko instalazio estali eta itxi bakarra izan. Mendillorrik jarduera kulturaletara esleitutakoharreman tokirik gabe jarraitzen du. Civivoxek (euskararik gabeko) egitarau eskasa, eta auzo parte-har-tzeari arrotza zaion kudeaketa duen bitartean, Mendillorriko jauregia Nafarroako Gobernuaren esku dagooraindik, baina honek inolako erabilerarik eman gabe. Udalari utzi beharko lioke, honek autogestioanoinarritutako erabilera kulturala eman ziezaion, musika eskola, musika taldeentzako entsegu lokal, gazteespazio eta abarretarako erabili ahal izateko.

10. MENDILLORRI

H

I

G

mendillorri:Maquetación 1 15/03/11 17:36 Página 1

160

Auzo eskaerak asetzeko egungo azpiegiturenezintasuna (bai beren urritasunaz, bai beren ku-deaketa ereduaz) gainditua izan behar da. Ho-rretarako, gaur dauden lekuen optimizazioa(trinketa, Civioxa…), hala nola berrien eraikuntza(polikiroldegia…) edota gaur itxita daudenen ire-kiera (Mendillorriko jauregia) ezinbestekoa da,dena auzokoen parte-hartzea ardaztzat izanik.

HEZKUNTZA

zteleraz soilik jarduten duen haur eskola pu-bliko bat besterik ez dago (102 leku eskain-tzen dituena), hiru haurtzaindegi pribatu

dagoen bitartean, hauek ere gaztelerakoak. Hala,estalpen mailari erreparatuz, hau da, ahalezkopopulazio erabiltzailea (0-2 urtekok 296 hau) etatoki publiko zein pribatuen eskaintzaren (guztira296 leku) arteko erlazioari, asetako eskaerarenehunekoa 69’59koa dela ikusiko dugu. Horrega-tik, lehenengo ondorioa eskaera posiblearen-tzako dagoen eskaintzaren defizita da, publikoanpribatuan baino askoz ere handiagoa dena.

Zerbitzuaren askieza agertzen duen bigarrendatua, eskaera egundokoa izan arren, euskarazkolekuetan dagoen eskaintzaren eza da.

Arlo pribatua indartzen duen eskaintza publiko-ren eskasia, eta dagoen eskaria mespretxatuzeuskararen bazterketa izan dira Yolanda Barcinak,azken hamabi urteotan UPNko udalen buru gisa,haur eskolen inguruan gauzaturiko politikaren bigako nagusi.

Auzo eskakizun azpimarragarri honi erantzunegokia emateko, eskaintza publikoak haur esko-

letako lekuen eskaria asetu behar du, beti ere hiz-kuntza eredua definitzerako orduan eskaerahonen izaera kontutan hartuz, euskaraz aritukoden haur eskola bat erantsiz.

Hezkuntza arloaren barnean eta auzoan dueneragina dela eta, eskumena udalarena ez badaere, Nafarroako Gobernuarena baizik, aipamenberezia merezi du Pedro de Ursua, Mendillorriko

institutuaren egoerak. Zentro honek masifikazionabaria pairatzen du 2007an ireki zutenetik, halanola estalpeko kirol eta aisialdirako instalazioengabezia.


G

mendillorri:Maquetación 1 15/03/11 17:36 Página 2

162

anduzelai auzoaren sorrerak hirurogeigarren hamarkadako migrazio-leherketarekin bat egiten du.Iruñeko ipar-mendebaldean kokatuta dago, industrialdeak eta beste auzoak konektatzen dituztenbideen artean, Nafarroako etorbidea eta San Jorge etorbidearen artean hain zuzen ere. Honek zir-

kulazio arazo larriak ekartzen ditu bide hauek duten trafiko handia dela eta. Azken boladan auzoa gaztetuegin da, etxe berrietara heldu diren gazteei esker. Egun 11.738 biztanle ditu, %17 etorkina delarik.

Buztintxuri Iruñeko ipar-mendebaldean zabaltzen ari den auzoa da. 5.433 biztanle ditu eta horietako% 25 etorkina da. Lo-auzoa izanik, Sanduzelaiko azpiegiturekiko menpekotasun handia dauka.

Auzoak jaso duen hazkundea oso nabaria izan da: 2001ean 418 etxebizitza izatetik, 2009an 3.376 izaterapasa baita. Babestutako etxebizitzak dira gehienbat eta auzokideak hiriko beste auzoetatik etorri dira.

Sanduzelai hirigintza-plan erraldoiak jaso dituen gunea da eta hauen kontrako oposizioa handia izanarren, Yolanda Barcina eta UPNren jarrera betikoa izan da, ez zaio jaramonik egin (“Ambito 2 del PSISCamino de Santiago”-Tren geltoki berria, trenbideen diseinu berriak eragiten dien eremuak eta Soltxatekokartzela berriaren eraikuntza).

Asoziazionismoa. Buztintxuriko asoziazionismoa hastapenetan dagoen bitartean, Sanduzelain urteenpoderioz elkartze-jarduera finkatuta dago (Auzo Elkartea, Kultur koordinadora, Zanpantzarra...).

Auzoan egin den lan honen aurrean, 12 urtetako Yolanda Barcinaren alkatetza egon da, zapalkuntzalana eginez Iruñeko beste auzoetan bezala: tasak kobratuz, zentzugabeko ordutegiak ezarriz, baimenakemateari uko eginez, isunak jarriz, jarduerak ezagutarazten dituztenak estutuz,...

Merkataritza. Buztintxurin merkataritza hasiberria bada ere, Sanduzelain denda txikien tradizioa topa-zen ahal dugu erabat kolpaturik suertatzen ari den arren. Batetik Udalak eta Nafarroako Gobernuak bul-tzatutako salerosketa eremu handien eraginagatik eta bestetik kapitalismoaren onuradunek sortutakokrisiarengatik.

Udala eta Nafarroako Gobernuaren utzikeriaren aurrean (biak UPNren eskutan azkeneko urteetan CDNeta PSNri esker) auzoko denda txikiak suspertzeko politikak egitea premiazkoa da.

"Aurrekontu parte-hartzaileak". 2008an hasitako "Aurrekontu parte-hartzaileak" trikimailuan partehartzeko Yolanda Barcinaren gobernu-taldeak Sanduzelai auzoa aukeratu zuen.

Hasiera-hasieratik UPN eta PSNren artean adostutako irudi operazioa izango zela argi zegoen, erabakiahal zen bakarra 300.000€ zertan gastatu baitzen. Benetako parte-hartzeak aurrekontu-prozesu osoanematean datza, bai dokumentuaren prestakuntzan, onarpenean, burutzean, likidazioan zein balorazioan.Honetaz gain, diru-partida guztiak hartu behar ditu.

Adarjotzerik handiena Udalak berez egin beharko lituzkeen lanak aurkeztea izan zen ( azpiegiturak sortueta daudenen mantenua edo konponketak egin) parte-hartzearen ondorioa bailitzan.

11. SANDUZELAI - BUZTINTXURI

S

sanduzelai:Maquetación 1 15/03/11 17:39 Página 2

HIRIGINTZA

Ambito 2 del PSIS Camino de Santiago. (Tren geltoki berria, trenbideen diseinu berriak eragiten ditueneremuak). Bai Sanduzelaik bai Buztintxurik jasoko dute 1.100 etxebizitza berrien eraikuntza. Eraikuntzahau ( 9, 13, 16, eta 19 solairuetako dorreak) ez da beharrezkoa dagoen eskaintza soberan dagoelako etabestelako aukerak baztertzen dituelako (berdeguneak, auzoentzako dotazioak,...). Honetaz gain, San-duzelai eta Buztintxuri arteko isolamendu fisikoa errotuko luke (egun trenbideak sortzen duena) aukeraparegabea desaprobetxatuz eta bi auzoetako bizilagunen arteko harreman soziala eragotziz.

Trenbideak kentzean sortuko den eremua Sanduzelai eta Buztintxuri lotzeko boulevard baten antzerabaliatzea beharrezkoa da. Eremu hau dotazio publikoak, auzo-erabilerarako hornidurak eta berdeguneakjartzeko erabiliko genuke, orain arte dagoen gabezia betetzeko asmoz.

Kartzela berria. Kartzelako lanak hasi zirenetik asko izan dira auzokideek jarritako salaketak leherketakdirela eta. Gainera obra honek konponezina den suntsiketa suposatuko du, bere garaian baso eta paisajebabesgune eta Iruñeko birikatzat hartuta izan zen eremuan.

Kartzela berriaren prestakuntza proiektuaren kontra auzoko oposizioa nabarmena izateaz gain, auzotikharatago joan den jarrera izan da. 2008an hirigintza arloko dozenaka profesionalek kartzela Soltxatemuinoan jartzearen kontrako jarrera adierazi zuten.

Instituzioetako jarrera proiektu honekiko, berriz, ezarpena eta ezkutaketan jolastearena izan da. YolandaBarcinak, adibidez, Barne Ministerioarekin haserre zegoela ikusarazi zuen, honek ez ziolako proiektuarentrasladoa eta adjudikazioa kontsultatu, baina errealitatean, berak 2005ean eskaini zien Iruñeko lurrakkartzel berria eraikitzeko, "izugarrizko ahalegina" eginez.

Madrilen jarrera inposaketarena izan da zuzenean. Barne Ministerioak inguru gaineko eragina neurtzekoikerketa bat egiteari uko egin baitzion.

Parkeak eta plazak. Auzoko zenbait gunek jasotzen duten utzikeriaz gain, azken lau urteetan ez dadeus aurreratu Arga ibaiaren bazterretako berreskurapenean ezta isurketa kutsagarriei dagokienez ere.

Arga ibaiaren bazterrak berreskuratzeko eta isurien kontrako esku-hartze ausarta kontuan hartzen duenplan eraginkor baten aplikazioa behar da.

Bidegorria. Bizikletetarako bidea ezin okerrago egin dute, lurrean margotu dute bidea oinezkoen es-parruak inbadituz. Planteamentu honek UPNren uda-lek autoen erabilpenari ematen dioten lehentasunaargi uzten du.

Bizikletetarako bidea diseinatzea lehentasunezkoada. Bide erabilgarria, bide- sarez konektatua eta in-dependientea (espaloitik urrun) egin behar da.

Mugikortasuna. Azken aldian auzoaren inguruanegiten ari diren moldaketez, trafikoa arintzea suertadaiteke. Hala eta guztiz ere, ez dugu ahaztu behar,Juana Garcia de Orkoien plazan sarrera berri bat ire-kitzeko asmoa dagoela, bide honetatik nahi ez duguntrafikoa helduko zaigularik. Honetaz gain, Miluzezubia eta futbol zelaiaren artean errepideak egitekodauden proiektuak kontuan hartu behar ditugu, Argabazterren inguruan izanen luketen eraginagatik.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

163


164

KULTURA

Kultura-azpiegiturak. Sanduzelaik eta Buztin-txurik oso ongi ezagutzen dute Udalak gizarte-etxeen eraikuntzari emandako bultzada(Gortariko plazan dagoen Civivox-a auzo hauenkasuan). Egoitza hauen kudeaketa enpresa priba-tuen esku utzi da (SEDENA, S.L.) herri mugimen-

duari lekurik egin gabe. Kasu berean izangogenuke “Aquavox San Jorge” izeneko kirol-insta-lazioa, Gesport S.L enpresaren baitan baitagohonen kudeaketa.

Honen ondorioz, kultura partizipatiboaren bul-tzada auzoko erakundeen esku geratzen da. Gai-nera auzoko talde eta Civivox-en artekoharremanak ez dira hobetu, gero eta baldintzagehiago jartzen dituztelako areto hauek erabiliahal izateko.

Liburutegi publikoa Civivox-en eraikinean dago(Iruñeko liburutegi publikoen egoeran sakon-tzeko, dokumentu honen 8.3 puntua begiratu).Auzoan dagoen ordutegiaren zabalpenaren es-kakizunari (udan goizez eta urtean barna arra-tsaldez besterik ez) ezin zaio aurre egin langilekopurua Nafarroako Gobernuaren langile-politi-kak mugatzen duelako.

Aurrekontu parte-hartzailearen iruzurraren on-doren, auzoak euria egiten duenerako jardueradesberdinak kalean egiteko estalitako gune batbehar du. Jarri dituzten oihal puskek ez dutelakozaparradarik jasotzeko gaitasunik izanen.

Auzoko jendarte eta kultur-bizitza bultzatu nahibada, udalak autogestioari jartzen dizkion trabaeta jazarpenak bukatu behar dira. Erabiltzaileenparte-hartzea eta publikotasuna bermatzenduten udal lokalak lortu behar dira, honetarakoezinbestekoa da auzoko Civivox-en kudeaketa

pribatua bukatzea.

Honen harira, Udala-Nafarroako Gobernuarenhitzarmenean liburutegiaren ordutegia zabal-tzeko beharrezkoa den langile kopurua berma-tzeko behar diren klausulak sartzea eskatuko da.

HEZKUNTZA

Haur eskolak. Hauei buruz arituko gara, HaurHezkuntza Udalaren eskumena baita. Iruñekobeste auzoetan bezala, ditugun datuek oso on-dorio argiak erakusten dizkigute. Hala eta guztizere, Sanduzelai eta Buztintxuriren egoera desber-dina da, biak udalarenak izan arren, Buztintxuri-koak, Yolanda Barcinaren udalen pribatizatzekojoeraren ondorioz, kudeaketa pribatua baitu (Al-vagua Servicios Educativos SLU).

Sanduzelain dagoen eskaerari erreparatuz (0-2urteko 356 haur) eta eskaintzen diren plazak iku-sita (74 publikoak eta 98 haurtzaindegi pribatuak),argi dago erantzun ahal den eskaera % 48,31koabesterik ez dela. Eskasia agerian geratzeaz gain,UPNk bultzatutako eskaintza publikoa eta priba-tuaren arteko desoreka bistan da.

Buztintxuriko kasuan, udalaren Haur Eskolan 82plaza daude, honetaz gain haurtzaindegi priba-tuetan beste 34 ditugularik. Adin tarte horretandauden umeen kopurua 303koa dela jakinda, es-kaintzak % 38.28 besterik ez du estaltzen, Sandu-zelain dugun gabezi bera adieraziz.

Datuek emandako bigarren ondorio garbia, eus-karaz ikasteko eskaintza falta izan da, eskakizunhandia egon arren. Honen ordez, UPNko UdalakBuztintxurin “British eredua” ezarri du.

Beraz, eskaintza publikoaren gabezia, sektore pri-batuaren onerako, eta euskara baztertzea dira

Iragan

a aztertu

z, orain

a ule

rtu, e

torkizu

na m

arraztu


165

ondoriorik garbienak. UPNren udalen buru den Yolanda Barcinak azken 12 urtetan Haur Eskoletarakogaratutako politikaren ezaugarriak dira bi hauek, bete-betean Sanduzelai eta Buztitxurin eragiten due-larik.

Haur eskola publikoen bultzada (eskuineko udalen pribatuen aldeko jarreren aurrean) eta euskarazkoeskaintzaren lorpena izanen dira etorkizuneko ardatzak Sanduzelai eta Buztintxuriko haur hezkuntzan.

OSASUNA

anduzelaiko osasun etxeak orain dela 4 urteko egoera berean segitzen du, erabat gainezka egindaeta Buztintxuriko osasun etxearen irekieraren zain.

Bestalde, Auzo Unitatea berritu da eta egoitza berria ireki da (Sanduzelai kalean). Honek zerbitzua hobetuduen arren, etorkinak auzoko bizitza sozialean zein kulturalean txertatzeko ekimen falta somatu dugu.

Irag

ana

azte

rtu

z, o

rain

a u

lert

u, e

tork

izu

na

mar

razt

u

S


167

iriaren ipar-ekialdean dagoen eta mende erdia baino gehiagoko historia duen langile jatorriko auzoada, non Nafarroa eta Estatuko puntu ezberdinetako etorkinak izate sentimendu sakonak eskuratzenjoan ziren. Gaur egun, hasierako guneaz eta biztanleria gaztetu duten Alemanak eta Ezkabaren

garapen berriez, osatutako herri-gunea da. Populazioa, 20.246 biztanlekoa da (10.346 emakume y 9.900gizonezko), %12a duela gutxi etorritako etorkinak direlarik. Hazkunde honen aurrean, auzoko beharrakasetzen zituzten dotazioak betetzen hasi dira. Guzti hau, aktibitate sozial eta politikoaz ezaugarritutakoeta errepresioaz zigortutako auzo batean.

Auzoa, Iruñearen bataz bestekoa baino “zahartuagoa” dago (Txantrean Iruñeako biztanleriaren %10 bizida, baina 65 urte baino gehiagoko biztanleriaren %12a).

Auzoak 40 herri-kolektibo baino gehiagoz osatutako asoziazio mugimendu aberats eta historikoa dauka(Jai Batzordea, Gazte asanblada, EHE, APYMAk, elkarteak, kulturalak, kiroletakoak, talde feminista, haur-gezteendakoak,...) zenbait arlotan elkarrekin lan egiten dutelarik (Koordinakunde Kulturala, euskararenmahaia, ..). Lan honetatik, auzo-ekintzen egutegi oso bat ateratzen da: Euskararen eguna, euskal astea,Txantreako eguna, Olentzero, Agate eguna, Inauteriak,...

Era berean, aipagarria da elkarte kultural askoren presentzia (Kaskalueta, Zurgai, Akelarre, Peña, Biltoki,Artzara) eta geroz eta gastronomiko gehiago ere, kirol aktibitate handi bati loturik gainera, UDC Txantrea,Orvina, Herri kirolak, futbito txapelketak, krosa, mendia…

Gune erreferentziala Auzotegi da; autogestionatutako espazio kulturala, non Txantreako ekintza sozio-kultural gehienak burutzen diren.

Beste erakunde bat sortu berri da auzo mugimendua koordinatzeko, auzoko jendeari iritsi ahal izatekoeta Txantreako kolektibo eta bizilagunei bitartekoak eskaintzeko. Lehenago, bi auzo elkartek funtzio-natzen zuten: Arga (historia luzekoa, “trantsizio” garaitik) eta Ezkaba (Orbina 2n soilik).

Gazteria, lokal autogestionaturik ez izan arren, aktiboa da eta auzoko dinamiketan inplikatzen da. GaztaAsanblada, trabak jartzen dituzten arren, gaztetxe baten alde lanean dirau eta auzoko koadrilekin, baje-rekin eta musika taldeekin lanean dabil (Koadrilen Eguna antolatu zuen Koadrilen Asanblada sortu da).Lan prekarietatea, independizatzeko etxebizitza bat lortzeko zailtasuna eta errepresioa gehien pairatzenduen biztanleriaren sektorea da. Izandako udal hauteskundeen emaitzen bilakaerak Ezker Abertzalearenpresentzia nabaria adierazten du (hiru aldiz, lehenengo indarra izanik), ilegalizazio garaian ere manten-dua.

12. TXANTREA

H

txantrea:Maquetación 1 15/03/11 18:03 Página 2

Udal hauteskundeen emaitzak Txantrean:

Immigrazioa eta aniztasuna. 2010/09/29rako iritsi berri zen etorkinen populazioa 2.376 biztanlekoazen. Auzoko populazioaren %11.7, Iruñekoaren %9.28, 25.288 biztanle (%12.7), Txantrea, Iruñearen %10izanik.

Txantrea izeneko gimnasioa izan zena, Nazioen Etxearen egoitza da, non etorkinen elkarte ugari elkar-tzen diren.

Etorkinek eskubide urraketa larriak pairatzen dituzte, egoera ezegonkorra sufritzeaz gain (lan arloan,zerbitzu sozialak, etxebizitzarako sarbidea), Atzerritartasun Legea aplikatzearen ondorioz sortutako arazopartikularrak sufritzen baitituzte. Baimenik gabeko edo “ilegalak” diren pertsonak, bigarren mailako biz-tanleak izatera pasatzen dira.

Ez dira arazo larriak antzeman, nahiz eta auzoko bizitzan eta euskarazko irakaskuntza publikoan parte-hartzea bultzatu behar den, hurbiltze eta hartu-eman bideak bezala.

Komertzioa. Ez dago merkatari ez tabernari elkarterik, eta orokorrean auzoan dirauen komertzioa ikusdaiteke, dinamikoa eta integratua dena, nahiz eta negozioak ixten ari diren. Zentro komertzial handienpresioa nabaritzen da, baina bizilagunek komertzio txikia babesten dute, auzoko aldizkariaren lana ba-loratu behar delarik.


168


169

2009ko apirilean Udalak erosketa ohiturei buruz eginiko ikerketaren arabera, bizilagunen %74ak egu-neroko erosketak (produktu freskoak, gainontzeko elikagaiak eta drogeria) auzoan egitea nahiago dueta %22ak egunerokoak ez direnak (arropa, zapatak, etxetresna elektriko, etxea, aisia eta kirola). Auzoakez du aktibitate komertzial handiriki, Iruñekoaren %6a, populazioaren %10a bada ere.

Iruñean, okupatu gabeko azalera komertzialak (itxirik dauden lokalak) erabilgarri denaren %6.71a supo-satzen du eta Txantrean ia %4a da, beraz, bertako komertzioek hobe aguantatzen dute. Azalera txikiko145 lokal inguru itxirik daude.

Egoera sozioekonomikoa. Gazteak, emakumeak eta pertsona helduak dira bizi duin bat garatzeko oi-narrizko eskubideak bermatu gabe dituztenak eta ezegonkortasunera kondenaturik dauden auzoko sek-tore zabala; izan ere, aldi baterako kontratuak, lan baldintza kaxkarrak, ETTak, ezkutuko ekonomia,SMIaren azpiko pentsioak, etab. sufritzen baitituzte.

Sistema neoliberalaren krisi ekonomikoaren larritze eszenatoki batean, non eskubide sozialak inoiz bainoerasotuagoak dauden eta zerbitzu sozialak erabat eskasak diren, administrazioak betetzen ez duen fun-tzio sozialaren zati handi bat, ordainsari eta errekonozimendu gabeko emakumeek burutzen dute. Gel-ditzen zen ongizate egoera desegiten ari da eta maila guztietan bizia ezegonkortzen ari da.

Askatasun demokratikoak. Pakto Zibikoaren eta pentsamendu bakarrarekin bat egiten ez duen guz-tiarekiko Udalak duen aurkako jarreraren ondorioz, adierazpen askatasuna oso murriztua dago auzoan.Ez dago bitartekorik ideiak adierazteko edo deialdien berri emateko eta kolektiboen eskutik egiten de-nean, kartelen bitartez adibidez, berehala kentzen dira. Gainera, auzoko bizilagun asko dago kartelakjartzeagatik Udaltzainek isunduak izan direnak edota mobilizazioetan parte-hartzeagatik beste poliziekisunduak.

Izaera atzerakoia izan duten Yolanda Barcinaren aginteek kolpe gogor bat sufritu zuten 2008ko otsaileanauzokideen borrokari esker, NAAk (Nafarroako Auzitegi Administratiboak) kale frankisten izenak alda-tzeko errekurtsoa onartu zuenean (apirilaren 17an udalbatzak onartua). Azkenean, plaka berriak aben-duan jarri ziren Iruñerriko herrien izenekin, irudi frankistak kentzearen aldeko plataformak proposatuzuen bezala hain zuzen ere. Baina gaztelaniaz zeudenak aldatu ziren soilik. Gainera, beste plaka batzukaldatzeko aprobetxatu zuten; Txantrea plaza, “Chantrea” izenagatik aldatu zuten eta “Maiatzak 1” plazarenherri-plaka ere kendu zuten. Berriro ere, errekurtsoek eta bizilagunen presioek UPNren Udalak bere kas-keta zuzentzea bultzatu zuten eta 2009ko urriaren bukaeran, plaka elebidunak jartzen hasi ziren.

Etxebizitza. Irubideko Plan Partzialak BOE delako motako etxeak eraikitzea biltzen badu ere, auzoanetxebizitzarako eskubidea ez da bermatzen, gazteek auzoan gelditu ahal izateko arazo handia dutelarik.

Laburbilduz, Txantreako proiektu urbanistikoa zehazteko beharrak badirau, eguneroko premiak bete-tzeko (konponketak, termitak,...) zein epe luzean proiektu bera arrazionalizatzeko (bide-diseinua, ga-rraiobide jasangarriak sustatu, TENeko orubearen parkea eta Irubideko bialaren behin betiko diseinua,Irabiako aparkaleku araugabea itxi, Moreako parkea gauzatu), betiere balizko asmo larderiatsuen aurreanauzokideen beharrak ardatz izanik.

MUGIKORTASUNA

urreko atalean aipatu diren joan-etorriak egiteko zailtasunak are larriagoak dira hainbat faktore delaeta. Izan ere, auzoan bizi garenendako zenbait aldetan aparkatzea arras zaila da eta garraiobidepublikoak (“billabesak”) hainbat aldaketa izan du, geltokiz eta ibilbidez.

UPNren Iruñeko udalek autoari eman dioten lehentasunaren ondorioz, diseinatu dituzten bizikleta-bi-deak Yolanda Barcinaren propaganda politikarako tresnak dira, diseinua ez da doitzen Iruñean txirrindulaerabiltzeko benetako asmoarekin. Hau, Txantrean dituen ezaugarriei erreparatuz gero aise ikusten ahaldugu: murritza, lotugabea eta espaloietan pintatua, ez independentea,...

Auzokideendako auzoa egiteko asmoa ardatz izanik eta Autoaren erabilpena handitzeko joera baztertuta,autoari tartea kendu behar zaio. Horretarako, aparkatzeko diren arazoak zentzuz antolatu behar dira

Iragana azte

rtuz, oraina ulertu, etorkizu

na marraztu

A


170

eta, honekin batera, garraiobide alternatiboak sustatu,erabiltzaileen beharrak betetzeko izanen den garraio-sistema publikoa sortu eta txirrindula-bideak berrizdiseinatu (sarean konektaturik eta independentea, in-olaz ere ez marra bat espaiolan eginez).

KULTURA

Kultura-dotazioak. Zorionez, Txantreako asoziazio-mugimendua arrunt aberatsa da eta egutegi kulturalaere ongi osatua. Tamalez, Udalaren erabakia zentrozibikoak sortzea da (Civivox direlakoak, TxantreanAtarrabiako etorbidean dagoena); hauen kudeaketaenpresa pribatuen esku uzten da (SEDENA Civivoxeidagokienez), herri mugimenduari tarterik ez emanda.Beraz, kultura sustatzeko ahalegin osoa auzoak etabere kolektiboek egin behar dute; honen adibideaAuzotegi bera da, herri kudeaketaren eredu dena etaurtetan auzoko bizitza soziokulturalari asko eta onaeman diona. Baina bere lana ahalik eta hoberen egi-teko maiz espazio-arazoak eragozpen dira. Auzoanaspalditik aldarrikatzen ari denez, kultura-etxe auto-gestionatua beharrezkoa da.

Liburutegia. Civivox-en kokatua. Langile kopuru baxua dela-eta ezin da ordutegia luzatu (udako hila-beteetan goizean soilik eta gainerako hilabeteetan arratsaldean bakarrik irekitzen du). Auzoan den be-harra eta eskaera betetzeko, luzapen hau ezinbestekoa da.

Auzotegi. Auzoko kultura-etxe autogestionatua, Udalaren utzikeria eta eskaintzarik ezaren ondorioakbetetzen dituena.

AEK-ko euskaltegia. Helduendako euskara ikastegia. Bertan belaunaldi askotako auzokide askok bereburua euskaldundu du. Gainerako euskaltegiek bezala,, administrazioaren presioa pairatzen du.

Jarduera kulturalaren baldintzak. Administrazioak kulturarako sarbidea izateko eskubidea ez du au-zoan bermatzen; baliabiderik ez emateaz gain, bere kontrol eta ildoarekin doitzen ez dena zapuztensaiatzen da.

Auzoko kolektiboek dinamizazio kulturalaren lana bere gain hartzen dute, baina hauek hamaika eragoz-pen pairatzen dute. Udalek bideratzen dituen erasoak mantendu dira (oztopoak, jazarpena, xantaiak,diru-laguntzen murriztapena, festetako isunak, baldintza zentzugabeak, fidantzak eta isunak olentze-roetan,...); baina udalak darabilzkien autoritarismo eta kriminalizazioaren aurrean auzoa mugitu da, JaiBatzordea babestu du eta herri-kolektiboen jardunean are gehiago murgildu da.

Auzokideen jarrera honen adibide Olentzerorako eta festetarako egindako lana dugu.

Olentzeroa: 2007an 1.500 pertsona baino gehiago kalejiran, baimenarekin eta fidantzarik gabe. 2008an1.500 pertsona inguru kalejiran, debekatua eta karrozarik gabe. 2009an 1500 pertsona baimendutakokalejiran. Euskal preso politikoen argazki-ehizaren barnean 2010an debekatzen dute “terrorismoa go-raipatu” egiten delako aitzakiaz, hala ere, ospakizuna berriz karrikan izan da.

Festak: kultura-koordinadora eta kolektiboen mahaiaren bidez antolakuntza hobetu da, festa-gune be-rria sortuta, “festaleku”, eta ekintza esku-hartzaileak eta kalekoak azkartzeko dinamikak sustatu dira(2008an abiatu zen Karrikadantza jendetsua,...). Debekua 2010an itzuli zen (oraingoan kalderetekin),baina auzoak desobedientziazko erantzun bikain eta arduratsua emanez Barcinaren arduragabekeria,errepresioa eta “igerileku” irrigarria zapuztu zituen.



Kirol-instalazioak. Auzokoak ez dira aski eta hauetako hainbat erabiltzea ia ezinezkoa da (Irubidekopilotalekua,...). Osatuena eta ospetsuena pribatua den UDC Txantreako polikiroldegia da.

Auzoko bizitza kulturalaren garapenerako egiten den lan emankorra Udalak ez eragoztea beharrezkoada; honekin batera, udal-insatalazioak sortzea (baita kirolekoak ere) ezinbestekoa da, erabiltzaileek ku-deatuko dituztenak. Bide honetan, auzoko Civivoxaren kudeaketaren pribatizazioa lehenlehenbailehenbukatu behar da.

Horrela ere, Liburutegi Publikoaren ordutegia luzatzeko behar diren langileak bermatzeko, Udala etaNafarroako Gobernuaren arteko hitzarmenean beharrezkoak diren klausulak sartu behar dira

HEZKUNTZA

Haur Eskolak. Iruñean dauden euskarazko bi haur eskola bakarrak auzoan daude, Izartegi eta Egunsenti.Horretaz gain, Santa Teresa haur eskola ere badago, gazteleraz aritzen dena. Eskaintza oso eskasa da,ez dio jendartearen eskaerari erantzuten, hori dela eta, zentru pribatuetara zein gaztelerako zentruetaradesbideratu behar da. Honela ere, Txantrean dagoen eskaera erreala ez da betetzen: 445 haurrendako359 plaza bakarrik eskaini ziren (223 haur eskola publikoetan eta 136 pribatuetan), hau da, soilik eskae-raren %80,67a.

Lehen Hezkuntza. Bernart Etxeparek, Arturo Kanpion eta Axularren bateratzetik sortutakoak, D ereduaeskaintzen du, 500 ikasle baino gehiago duena. Ikasturte honetan, 2010/2011, matrikula piska bat jeitsida, beraz bi lerro atera dira, lehen hiru izanik (bi Arturo Kanpionen eta bat Axularren). Ikastetxe berriaizanik, ongi hornitua eta Txantrearen errealitatea aintzat harturik, auzoan hezkuntza publiko eta euskal-dunari bultzada bat eman behar zaio.

Horretaz gain, beste bi ikastetxe existitzen dira, hezkuntza gazteleraz eskaintzen dutenak: García Gal-deano eta Doña Mayor de Navarra (TIL).

Bigarren Hezkuntza. Eunaten dauden beharrekkonponbiderik gabe jarraitzen dute, gainezkapena etagimnasioan leku falta. Ikastetxeak eta Gurasoen El-karteak kiroldegi bat egiteko eta instalazioak hobe-tzeko proposamen bat daukate. Azaroan taldeparlamentarioekin bildu ziren beren proposamenahelarazteko. Hala ere, oraindik ez dago argi aurrekon-tuetan horretarako saila egonen denik. Horretaz gain,ikasleek beren eskubideen inguruan arazoak dituzte:poliziaren presentzia, zaintza kamerak,...

Irubiden berriki etorritako etorkin ikasleak elkartzenari dira, ghettoen sorrera erraztuz eta benetako inter-kulturalitatea zailagoa bihurtuz.

Lanbide Heziketa. Auzoan eskaintza handia dago,Mª Ana Sanz, Virgen del camino eta nekazal eskola.Eskaintza osoa gazteleraz da, euskarazko eskaerahandia egon arren.

Ikatetxe pribatuak. Opuseko ikastetxe bat dago, Ira-bia, Morea parkea izan behar zuen tokian aparkalekuirregularra besterik eman ez duena. Honez gain,beste batzuk badira: Esclavas, Jesuitinas, Salesianas,...

Iragana azte

rtuz, oraina ulertu, etorkizu

na marraztu

171


Euskara eta hezkuntza. UPN-ek euskararen kontrako polikarekin jarraitzen du: Eunateko arazoei ezdie erantzunik ematen, Blanca Mayor ikastetxe publikoa TIL ereduarekin irakitzen dute,... Beste aldetik,auzoan Bernart Etxepare ikastola berria dago, D ereduari bultzada eman ahal diona.

0-3 urteetatik institutura bitarte euskarazko hezkuntza publikoaren alde daudenen artean, ikuspuntuorokorraz lan egiteko eta eztabaidarako gunea falta da. Ikastetxe publikoak administrazioaren lehenta-suna izan behar dira, eskaera bere osotasunean betetzea bilatu behar duena.

Onartezinak dira Barcina alkateak Hijas de Jesus (jesuitinas) Txantreako Ikastetxearekin sinatutako hi-tzarmena bezalakoak, zerbitzu publikoekin (kasu honetan haur eskola publikoekin) bukatzeko eta interespribatuen alde egiteko UPN-ren politikaren adierazle. Hitzarmen hori ezin daiteke berritu.

OSASUNA

lemanen eta Ezkabaren garapenek, dagokion populazio hazkundearekin, Andraize eta Osasun Zen-tru berria gainezka egotea eragin dute. Bestalde, Andraizeren zerbitzuak txarrera jo du, sexu-hez-kuntza eta familia-plangintza filosofiaren galerarekin batera, nahiz eta langileek ahaleginak egin

mantentzeko.

Bestalde, osasun mentalerako eguneko zentrua, psikogeriatrikoa eta haur-gazteendako zentroa Txan-trean kokatuta daude;

Auzoan Osasuneko Mahaia dago, osasun zentrua eta auzoko kolektibo batzuk osatuta.

Gainezka egoteak eta Nafarroako Gobernuak bultzatzen duen ereduak jendarterako garrantzitsuak direnzerbitzuetan kalitateko arreta eman ahal izatea oztopatzen dute. Txantreako demografiaren eboluzioariegokitzen zaion azpiegituren berritzea eta zerbitzu publiko integrala duen filosofia aplikatzea behar be-harrezkoak dira.


A

172


173


174


auzoak

Documents