normas para traducir (bellum gallicum ii, 11)

Post on 26-Jun-2015

1.208 Views

Category:

Education

1 Downloads

Preview:

Click to see full reader

DESCRIPTION

Normas para traducir del latín, ejemplificados en un fragmento de "La guerra de las Galias", de César.

TRANSCRIPT

pautas para traducir

pautas para traducir

Departamento de Clásicas

IES Dolmen de Soto

Trigueros (Huelva)

España

pautas para traducir

sigue los pasosque te sugerimos

y te resultará mucho másfácil

traducir textos latinoscon ayuda del diccionario

Leemos el texto varias veces.Nos fijamos en las palabras que conocemos, para hacernos una

idea, al menos, del tema del fragmento.

Leemos el texto varias veces.Nos fijamos en las palabras que conocemos, para hacernos una

idea, al menos, del tema del fragmento.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Así, por ejemplo, podríamos reconocer en este texto las siguientes palabras.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Así, por ejemplo, podríamos reconocer en este texto las siguientes palabras.

Solamente nos vale para un primer acercamiento.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Volvemos a leer despacio, fijándonos en la puntuación (cada punto, coma, punto y coma nos ayudará a ver la estructura del

texto).

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Empezamos a hincar el diente al texto.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Separamos por los puntos (.) y puntos y comas (;)

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Separamos por los puntos (.) y puntos y comas (;)

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Señalamos los verbos que aparezcan en forma personal:serán núcleos de oraciones.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Señalamos además las formas verbales no personales: participios, infinitivos, gerundios, gerundivos y supinos.

Por lo general, aparecerán participios e infinitivos.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Procedemos a ir analizando por partes.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Procedemos a ir analizando por partes.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit.

Separamos oraciones. Para ello atendemos a las comas, a las conjunciones, a los relativos. Recordemos que el verbo suele

aparecer al final de la oración.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit.

Usamos corchetes para separar oraciones. Evidentemente aparecerá uno que abre al principio, y uno que cierra al final.

[Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur,] praemisit].

Los ablativos absolutos los podemos separar con paréntesis. Lo mismo podemos hacer con las oraciones de infinitivo y con las

posibles construcciones de gerundio, gerundivo o supino.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Ahora buscamos las palabras que no conozcamos, leyendo los distintos significados y prefiriendo los significados más

generales.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Analizamos morfosintácticamente si es necesario.Podemos hacerlo mentalmente o anotar lo necesario.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Tenemos dos oraciones con verbo personal y un ablativo absoluto. Una oración principal, una subordinada de relativo y

una circunstancial.Observamos el antecedente del relativo (concierta en gº y nº).

confirmata re ab exploratoribusppio. pf. pas. ab.s. prep. ablat. plural VERBO SUJ. COMPLEMENTO AGENTE

prima luce omnem equitatum praemisit ablat. sing. acusativo plural 3sg p.perf. ind. C.C. TIEMPO COM. DIRECTO VERBO

qui novissimum agmen morareturrel.n.sg.m. acusativo singular 3sg p.impf.subj. SUJETO COM. DIRECTO VERBO (deponente)

Buscamos las palabras necesarias en el diccionario, y nos fijamos en la declinación / conjugación, tema, género, etc:

Agmen,-inis: “columna del ejército”.Moror,-ari,-atus sum: “detener”.

A veces tendremos que mirar alguna particularidad del vocabulario:

Novum agmen: “retaguardia”.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Traducimos partiendo de la oración principal. A menudo podremos mantener el orden latino, pero a veces será mejor

cambiarlo un poco para hacerlo más castellano.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a la caballería, que detuviera a la retaguardia.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Pasamos a la segunda parte.

[His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit]

Analizamos.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatosdat.pl. acusativos acus.plural C.I. COMPLEMETOS DIRECTOS PREDICATIVO DEL C.D.

praefecit;3 sg. pr.perf.ind. VERBO

Buscamos, si lo necesitamos, alguna palabra.

Praeficio,-ere,-feci,-fectum: “poner al frente”.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit;

Puso al frente de éstos a Q. Pedius y a L. Arunculeius Cotta como legados.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit;

Pasamos a la tercera parte.

Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Separamos oraciones con corchetes y paréntesis.

Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

[Hi (novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti) magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt], [cum ab extremo agmine, [ad quos ventum erat], consisterent] [fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent].

Vemos una principal, dentro de la que tenemos dos participios de verbos deponentes con sus complementos. Subordinada a ella hay una de “cum histórico” doble (dos coordinadas). Dentro de la primera hay

una subordinada de relativo.

[Hi magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt]

(novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti)

[cum ab extremo agmine consisterent]

[ad quos ventum erat]

[fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent].

Analizamos.

[ Hi magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt] n.p.m. acusativo singular g.pl.(CN) ppio.pr.g.s. (CN) 3 pl. p. perf. ind. SUJ. COMPLEMENTO DIRECTO VERBO

(novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti) ac. pl. nom.pl.masc. conj. acus. plural gen. pl.(CN) nom.pl.masc. COM. DIR. VERBO NX. COMPL. DIRECTO VERBO

[cum ab extremo agmine consisterent] conj. prep. ablativo singular 3 pl. p. imperf. subj.NX. COM. CIRCUNS. LUGAR VERBO

[ ad quos ventum erat]prep. de ac. Relat. ac.pl.masc. 3 sg. p,.plusc.ind.pasivo neutro COMP. CIRCUNST. LUGAR VERBO

[fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent]. adv. conj. ac.sing. genitivo plural (C.N.) 3 pl. p. imperf. subj.COM.CIR.MODO COMPLEMENTO DIRECTO VERBO

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Buscamos las palabras necesarias, p.e.:Concido,-ere,-cidi, - : “despedazar, destruir”.

Adorior,-iri, adortus sum: “atacar, emprender”.Prosequor,-qui, prosecutus sum: “seguir, acompañar”.

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Traducimos en el orden sintáctico más castellano.A menudo puede respetarse en parte el orden latino, pero eso

es secundario.

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Estos despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían,habiendo atacado a los últimos y habiéndolos seguido muchos miles

de pasos, al detenerse por la retaguardia,Junto a los que se había llegado,

y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a toda la caballería, para que detuviese a la retaguardia. Al frente de estos puso como legados a Q. Pedius y a L Aurunculeius; ordenó que los siguiera el legado T. Labienus con tres legiones. Estos, habiendo atacado a los últimos y habiéndolos acompañado muchas millas, despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían, al detenerse por la retaguardia, junto a los que se había llegado, y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Finalmente damos la traducción definitiva:

Al amanecer, asegurado de la verdad por los batidores, envía delante toda la caballería a cargo de los legados Quinto Pedio y Lucio Arunculeyo Cota con orden de picar la retaguardia enemiga. Al legado Tito Labieno mandó seguirlos con tres legiones. Habiendo éstos alcanzado a los postreros y perseguídolos por muchas millas, hicieron en los fugitivos gran matanza. Los de la retaguardia, viéndose ejecutados, hicieron frente, resistiendo animosamente a las embestidas de los nuestros (…)

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a toda la caballería, para que detuviese a la retaguardia. Al frente de estos puso como legados a Q. Pedius y a L Aurunculeius; ordenó que los siguiera el legado T. Labienus con tres legiones. Estos, habiendo atacado a los últimos y habiéndolos acompañado muchas millas, despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían, al detenerse por la retaguardia, junto a los que se había llegado, y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Podemos comparar nuestra traducción con la de José Goya Muniáin y Manuel Balbuena publicada en Editorial Iberia, en 1982 :

top related