landareek eta animaliok batera eboluzionatu...
Post on 02-Aug-2020
6 Views
Preview:
TRANSCRIPT
LANDAREEK ETA ANIMALIOK
BATERA EBOLUZIONATU DUGU
MARTXEL AIZPURUA
U Z E I . Esterlines,8.-DONOSTIA
Gure Herriak ere pentsatu i-
zan du,beste herriek bezala,muq
dya ez zela lehen orain den be-
zala, hor daude lekulco landare,
animalia,mamutzar,qentilak,etab.
Hala ere,gure Herriak aspaldi
honetan Bibliaren eraqina jasan
izan du bate= ere eta qure ar-
tean gaur oraindik Bibliaren in
terpretazio okerra da nagusi.Gg
re haurrei kristau-ikasbidera
doazenean "Jainkoak lurra hartu
zuen. . . " etab. adierazten zaiz-
kie, literalki u1e:rtiiz haurrek
Nire lan honetan ez riiit Biblic
ren interpretazioa auert-eko ino -
lako asr?orik "qalde Elizawri eta
erantzunao dizu" da esaera.
Landareei buruz Bibliak dioe-
na ekarriko dut hona datorren !;a pituluan "fruta-arbolei" buruz
esano9 ditudanak,israeldarrekl o / ' "w *
rrelaxe bizi zituztela ohartzeko
batez ere.
Jakina denez Genesis edo Ha-
s i e r a l i b u r u a n b i b i d e r s o r t z e n
d u J a i n k o a k m u n d u a , l e h e n e n g o
e t a b i q a r r e n k a p i t u l u e t a n .
a) LEHEN KAPITULUAI'd
G e n . l . l l : " E t a e s a n z u e n g e r o :
sor b e z a l u r r a k b e l a r b e r d e a , h a
z i d u n b e l a r r a e t a f r u t a - a r b o l a k ,
b a k o i t z a b e r e f r u i t i ~ a r e k i n e t a
Jere h a z i a r e k i n . E t a h a l a x e S e r -
t a t u z e n . L u r r a k b e l a r b e r d e a
e n a n z u e n e t a f r u t a - a r b o l a k g u z -
t i a k h a z i d u n a k . 0 n a i k u s i z u e n
e t a h a r a , a r r a t c e t a q o i z : h i r u g a -
r r e n e g u n a "
2 9 . " E t a J a i n k o a k e s a n z i e n : B g
g i r a , l u r o s o a n h ~ z i a d a k a r t e n b g
l a r n u , z t i a k ,eta h a z i e t ? l r u i t u a
e m a t e n d u t e n a rbola g u z t i a k evci-
t e n d i z k i z u e t JANARITZAT" .
3 0 . E e l a r b e r d e c j u z t i a ema-
:en d i e ; . n i r n a l i e i h a i e k ere j a n
l e z a t e n .
1) B I G A R P E N KAPITULUAN
G e n . 2 . 5 : " e z z e n o r a i n d i k
L u r g a i n e a n b a s a l a r r i k , l a n d e t a k o
3 e l a r r a e r e e z z e n o r w i n d i k e r -
n e , J a i n k o Jabek e u r i a l u r r a r i
b i d a l i e z z i o 1 a k o ; e t a l u r r a l a n -
t z e k o g i z o n i k e z z e l a k o " .
Gen 2 . 9 : " E t a J a i n k o Jabek
e r n e r a z i z i t u e n e d o t a r i k o z u h a L
t z a k b i c t a r a k o e d e r e t a aho-go-
z a g a r r i d i r e n f r u t a - a r b o l a k . . ."
I k u s p e p i f i x i s t a h o n e k , h . d .
mundua b e h i n e s i n z u e n J a i n k o a k
e t a h a r r e z g e r o h o r r e l a d a q o e l a
p e n t s a t z e a k , i z a n d u e n e r a g i n a
uXatu g a b e , a u r k i t u i z a n d i r a
b e s t e s i n e s m e n a k e r e g u r e H z r r l
koen a r t e a n :
"Ba o n e n z e n q a r a i b a t l a n d a
re g u z t i é k h i t z e g i t e n z u t e n a . Ez
omen z u t e n , o r d e a , d e n e k h i t z e g i -
t e n , g o r o l d i o a omen z e n h a u e t a k o
b a t - E a t z a r r e b a t e g i n e t a g o r o l
d i o a r i h i t z e g i t e n e r a k u s t e a era b a k i omen z u t e n . M o r r e l a , e r a k u -
t s i n a h i e a n a r i - e t a - a r i a r i z i -
r e l a d e n e i a h a z t u omen z i t z a i e n
e t a h o r r e a a t i k e z omen d u t e
o r a i n l a n d a r e e k h i t z e q i t e n "
G o r o l d i o a r e n o r d e z , b e s t e b a -
t z u e k l i z a r r a z e l a d i o t e ' h i t z e -
g i t e n e z z u e n a .
K o n t a t u d i d a t e n e z b a omen d a
b e s t e i p u i n b a t z u h a i t z e i b u r u z
k o a z e r a d i o n a : " G a r a i b a t e t a n
s u t a n e r r e t z e k o e g u r r a e t x e r a
e t o r t z e n omen z e n . B a i n a j e n d e a -
r e n e t a z u h a i t z e n a r t e a n g e r t a -
t u t a k o h a s e r r e b a t m e d i o , e g u -
r r a k g e h i a g o e z e t o r t z e k o e r a b a
k i a h a r t u omen z u e n e t a h o r r e g a
t i k j o a n S e h a r d u o r a i n n e k a z a -
r i a k b a s o r a i n o e q u r b i l a " . I
G u r e S e l a u n a l d i a e z d u t u s t e
i r i t s i d e n i k e b o l u z i o a o n a r t z e -
r a , i k u s p e g i e b o l u t i b o z n u n d u a
interpretatzera.Eboluzioa o n a r -
t z e a k g a u z a q u z t i e n a r r a z o i a
g a l d e t z e a d a k a r : z e r , n o i z , z e r t a -
r a k o , . . . d e t a i l e t x i k i e n e t i k e g L
t u r a r i k konylexuenera.Honela,e.b.
z e r g a t i k ? i r a h e r d e a k f r u t a h e l -
d u q a b e a k e d o k u i a k ( k a l a b a z a k )
h a n d i a k e t a q e r e z i a k t x i k i a k e d o
g o r r i a k h e 1 t z e a n ; z e r g a t i k d i t u 5
t e o i l o e ! : b i ' b e t ñ z a l ed8. h o r t z a k '
t x i t e k a - r a u l t z e t - i k a t e r a a i i r r g
tik;zergatik dugu gizonezkoek
bizarra eta ez ernaku~eek,edo i-
lea pubi eta aaltzartean, . . . De- nak du bere explikazioren bat.
Adibide batzu klasikoak dira,jl
rafek zeraatik duten lepo luzea,
edo zergatik fokakumeak zuriak
diren.Baina,gutxitan entzungo
zenuen zergatik heldu garen ko-
loreak ikustera,edo zergatik
sortu diren ko1oreak;inoiz pen-
tsatu al duzu zerikusirik ba
ote duen zuk kolore gorria iku-
si ahal izateak gereziak gorriak
izatearekin?
Datozen lerroetan bi gai lac
du nahi dira ,bi helbiiru nagusie
kin,batetik zuretzat jakingarri
izan daitezen eta bestetik,ira-
kaskuntzan dabilenak eboluzioa-
ren kontzeptua irakasteko erre-
kurtso batzu izan ditzan.
Bi gai hauek FF.IJTAK,eta LO-
REAK izango dira.
FRUTAK
Oso jende gutxi ezagutzen
dut fruta gustatzen ez zaionik;
fruta bat nahiaqo izanqo du be?
tea baino,edo motaren bat ez
zaio batere atsegin izango ,bai-
na frutazale gara ia denok.
Egizu fzoqa,irakaslea bazara,
zure gelan.Ipini mahai batetan
fruta-nota asko (saqdr,nuxika,gg
rezi,laranja,etab.) eta esaiezu
jateko.Ez da bigarrenez esan be-
harrik izango.Fruta asko ipini
baduzu sobratuko dira batzu.
Frutaren gaia politenetakoa
gerta daiteke inori eboluzioa es
plikatzeko.Izan ere,fruta gusto-
ra jan ondoren esan diezaiekezn:
"Fruta-arbolaren lazoan,tranpan
erori zarete denokitruta-arbolak
bere hazia ahalik eta urrutien
banatzea nahi zuen eta lortu du.
Horretarak0,hazia mani qozoan
bil4u zuen eta aninaliak eraka-
rriz honel? ,kilonetro askotara
banatzen ditii bere haziak.
Fruta batzuen haziak jan egi-
ten ditugu konturatu ere gabe
ígerezienak e.b.),beste batzue-
nak ez berriz (muxikarena,e.b.) . Nahlz eta gure hesteetan barna
garo ez zaie hazi askori ezer
gertatzen;areago oraindik,hazi
batzuek nahi eta nahiezkoa dute
halako aninaliaren liseri +para-
tutik iqarotzea gero erneko bada,
horretarainoko noldaera izan da
hazi eta anioaliaren artean.
Beraz,baduqu esplikazio bat:
ergatik dira gozoak frutak?".
nimaliek jan ditzaten".
rl horrela baldin bada,izango
moldaera qehiaao ere :e. b. kolo - ,a.Fruta heldugabeak berdeak
aten dira,zergatik ote?.Hosto
!rde artear, aniinaliek ikus ez
tzaten;ani~aliek Ianez oero
:ldc gabe dagoen hazia alfe-
-ik galdu eqingo litzateke ets.
iina heltzen direnean gorri eao
~ r i bihurtzen dira , kolore dei- 3rriz jantziz,"Jan nazazue"
sanez bezala. Intsektuentzat al-
zrrik da gorritasuna,ez bait
te ikusten kolore hori eta bi
szkoa da, intsektu batek ez
ait lezake hazia inora garraia;
este hitzekin esanda,fruta-ar-
olak ez du intsektuen beharrik
azia sakabanatzeko orduan be-
intzat.Gustoz ere,fruita helds
abea minqotsa izaten da,anima-
iarentzat ez-gustaqarri. 2 .irud.
Esplikazio hauek loqika bat
)adute elkarren artean,baina
)este mila horrelako detaile
iurki genitzake-Pentsa pixkat
:uk zerorrek,eta esan hori bera
ikasle bakoitzari-Animalia qa-
:a eta animalientzako eqinak
~aldin badaude ,egokienak gu qa-
Fa iiiterpretatzeko. Nik neronek
askotan ikusi ditut aure baserri
tarrak saqarrondoen azpikaldetan
adarrez hesiak egiten sagarrak
pirika belardian behera joan ez
daitezen.Zuk ere ikusiko zenituen
ziur asko.Nik asoziazio hau eqin
nuen,agian 0kerra;sagarrak biri-
bilak dira-Sagar biribil eta hay
diak nrrutirago joaten dira mal-
dan behera,beraz,"Zergatik ote
dira Siribilak sacarrak?" oalde-
rari "aldapan behera i~rrutiraqo
joatcaaatik" erantzun nion.Horrg
gatik bakarrik ote?.Horreqatik
ere bai?.Nork esan?.Handia izatea
gizakiaren eraqinagatik izango da
ziur aski,basatiak txikiagoak
bait dlra gehlenetan.Baina sas7,-
rrondoari abantaila ematen dio
ale handiak emateak leku aldapa-
tsu batetan.Baina ez ahaztu fru-
tak direla sagarra~,eta animalien
bidez barreiatzeko sistemak di-
tuztela ,piril:a báino areago.
hnimaliez baliatzen diren la:
dareak er dira frutadunak baka-
rrik. llendizaleei udazkenean be-
lardi batetik igarotzen direnean
qaltzerdietan trabaturik h a ~ a i l ; ~
hazi aeratu ohi zaie;era berean,
Seaira iezaiozue ardi bati bere
ileetara: ile ,artean joango dira I haziak halakoren batetan'nonbait' I ' I
erortzen diren arte.Modu horret-
ra ehunka kilometro egin ditu,
aqian ,iiazi horrek. l. irudia.
Beste animalia batzu negura-
ko janaria gordetzeko ohitura
dute:sagu,inurri,kataqorri,etab.
A,limalia horiei,ordea,qaldu egL
ten zaizkie ale asko eta asko; galdutako haziok landare berriak
ernango dituzte.
Lohietan ibiltzen diren he-
cnztiak eta,lohiarekin batera
i!rrutira era~aten dituzte ha-
ziak.Darwin berak froqa handiak
eqin zituen eta lohidi batetik
hartutako librerdi buztinetan
537 landare erni zitzaizkion
sei hilabete barru;eta eper ba-
ti hanketatik kendutako lurre-
tik 84 landare erne zitzaizkion
Lerro hauen bidez ikustera
eman nahi izan dut animalia eta
landareen arteko moldaeren be-
rri,fruituak barreiatzeko or-
duan.Ez da gauza erraza zein
den zein baino lehen,zein eqin
zen lehenag0,aniralia aozozalea
hala fruta bera gozoa?.Erantzu-
na badakizue zein den:zorian frui -
tu-ale batzu gozoagoak izango 2&
ren besteak baino.Haiek gustaga-
rriago izan ziren animalientzako
eta gehiago hedatu ziren hain g~
zo ez zirenak baino eta beti go-
zoenak hautetsiz geroz eta gozo-
ago gertatu ziren norabide horre
taranzko rnutazioak hobetsiz.Bes-
talde gozamena,gozoa dastatzeko
ahalrnena zuten anirnaliak hobeto
elikatzen ziren ahalmen hori ez
zutenak baino eta hobeto elika-
katzen zirenek umeak ere gehiago
edukiko zituzten eta beren dasta
menean gozotasuna atzematen zute
nen kopurua handiagotu egin zen,
besteak galduz.
Beraz,ez dago ongi orain arte
erabili dudan hizketa-rnodua era-
biltzea,"anirnaliek jan ditzaten"
esanez.Naturan ez dago helburuta
cunik, finalidaderik ,"Frutak gozo
ak dira eta animaliok gustora ja
ten ditugu" litzateke erabili be
harko nukeena.Baina,fruta eta
rnalien artean,eboluzioan zehar
sortu den lotura herstua adierag
teko "Zenbat eta anirnaliak gozo-
zaleago egin ziren,orduan eta gg
zoago egin ziren frutak,eta alde
rantziz" formula hobe da,I1anima-
liek jan ditzaten dira gozo fru-
tak" baino.
Eboluzio pasiboaren adibide
polita izan da hau;sarritan ebo-
luzioa adirnenarekin erlazionatzen
dugu,bizkorra den otsoa e.b.ga-
rail? aterako da.Hona,adimenik
aitortzen ez diogun landareak no - la bideratu duen bere hazien ba
rreiaketa.
1.Irudia.- Fruitu arantzadunak.Ikus nola dituzten gako eta arpoi moduko ileak animalietan ondo itsas teko
2.Irudia.- Ameriketako txolarrea (Spizella arborea)go- rostiaren ale gorriak jaten.
Hazia sakabanatzeko beste bideak hazia 1andareek:haizearen bidez,
uraren bidez,riekanikoki urrutira
Anirnalien bidez gainera beste botaz,etab.
moduetara ere sakabanatzen dute
a) Haize bidez sakabanatzen duten landare batzu.4.irudia
3 . I r u d i a
4 . I r u d i a
> ) Hazia mekanikoki sakabanatzen duten landareak.5.irudi.a
i 5. Irudia. - A,Vicia g i ~ a n t e a (Lekaduna) ; B, Geranium biknellii (~eraniaZeoa) ,x4 ;
r : l c,Ecballium elaterium (kukurbitazeoa),x0,5;D,Impatiens aurella (baltsaminazeoa),xb;E,Hamamelis virginiana (hamamelidazeoa),x3;F, cardamine hirsuta (kruziferoa) , x 4 - ( C ~ ~ e r n e r v.Plarilaiin eta Oliver- -en arabera) .
L O R E A , A N I M A L l A K E T A K O L O R E A K , --
L o r e e i b u r u z ere h a m a i k a g a l -
d e r a e g i n q e n e z a k e : n o n d i k s o r t u
d i r a p e t a l o a k , k o l o r e h a i n p o l i -
t a k , h a l a k o f o r m a a i t x i a k ?
I k u s d e z a g u n z e i n b i s i t a r i i-
b i l t z e n d i r e n l o r e e t a n e z t i a , e d o
l o r a u t s a b i l t z e n e t a i k u s d i t z a -
gun n o l a k o l o r e a k d i r e n .
a ) K o l e o p t e r o a k . Hauek d i r a z i u r
a c k i l o r e e t a k o b i s i t a r i l e h e -
n e n a k .
K o l e o p t e r o a k u s a i m e n a l a n d u a -
g o a d u t e i k u s m e n a b a i n o e t a
h o r r e a a t i k u s a i f u e r t e k o l o -
r e a k b i s i t a t z e n d i t u z t e , b e s t g
l a e s a n d a k o l e o p t e r o z p o l i n i -
z a t z e k o m o l d a t u d i r e n l o r e a k
h a u e k e r a k a r t z e k o u s a i n f u e r -
tea e m a t e n d u t e . K o l o r e z , z u -
r i a k e d o a r g i a k i z a t e n d i r a .
B a t z u a i p a t z e k o t a n , M a g n o l i a ,
l a r r o s a b a s a t i a . (=, s p . ) , z u h a n d o r r a ( C o r n u s ) , i n t s u s a
( S a m b u c u s ) , k a p e s t r a ( S p i r a -
e a ) . Azken h i r u h a u e k l o r e t x i
k i a k d i t u z t e b a i n a i n f l o r e c -
z e n t z i e t a n b i l d u r i k b i c i t a r i n
r e n e t o r r e r a h o b e t o p r o b e t x a -
t z e n d u t e . H o n a hemen i n f l o r e s - z e n t z i e n z e r g a t i a .
5 . I r u d i a . - Lekadunen l o r e a e r l e b a t e k b i s i t a t z e n d u e ~ e a n e t a g i - l a r e n g a i n e a n k o k a t z e n de- n e a n , h a n g o r d e r i k dauden l o r e z i l a k d i s p a r a t u ' E l t e n d i r a e t a g o r p u t z e a n i t s a s - t e n d i e p o l e n a , e t a h e s t a l - d e , l o r e x a k i a l i a r t z c n du lg hen h a n z e k a r r e n a .
7 . I r u d i a . - Gauez t x i m e l e t a b e r e t ronpa l u z e z Lircum l o r e a p o l i n i z a t z e n .
8.Zrudia . - K o l i b r i b r a s i l d a r r a f u k s i a l o r e a g o l i n i z a t z e n . I ' P !
b) Erleak.Beraien larbentzat
biltzen dute lorai~tsa.Eragu-
tu,20.000 espezie erle ezagE
tzen dira.
Erleen ikusnena koleopteroe-
na baino landuagoa dago.Ul-
tramorea ere ikusten dute;
nektarioetan seinale ultramg
reak ere ba omen daude loreak
bereizte!:~. Kolore cjorria ex
dute ikucten,beltza balitz be
zala da hauentzat
Hauek bisitatzen dituzten 12
reak petalo ikusqarrikoak di -
ra eta biziki koloretuak,qe-
hlenetan urdinak edo horiak.
Erleak astun xarnarrak direnez
polinizatzen dituzten loreetan
pausatzeko plataforma izaten
da,e.b.ezpaindun eta papilio-
nazeoetnn.6.irudia.
Landare orkideoak izan dira
horrelako loreetan espeziall
zatuenak.Ilauek,plataforma hg
ri intsektuaren forma eta kg
loretakoa dute askok eta in-
tsektu harra lorea kopulatzg
ra. doa bere partenerra dela-
koan eta kopulatzen ari dela
rik,loreak nahi duen polini-
zazioa kunplitren du.
C) Tximeletak.Erleen moduko
usairnena eta ikusmena dituzte,
baina ikus dezakete gorria (a-
rrosa) eta laranja ere bai.
Tximeleten bisitara moldatuta
ko loreak ez dute plataforma-
rik.Eztia ordea tutu edo hodi
luzeen barnean daukate,txime-
leten tronpa luzez bakarrik
lortzeko moduan .7. irudia.
Gaiieko txirneletek polinizatzen
dituzten loreak zurickak dira
eta usain handikoak gaueko bi-
sitariari dagokion beza.la.I.ore
hauek egunez ez dute usairik
izaten,arratsaldez hasten dira
ematen,e.b."ma Birjinaren a-
tzaparra" deitua (Lonicera)
d ) Heqaztiak.Hauek polinizatzen
dituzten loreak gorriak dira.
Hegaztiak,badakizue,gorria
(gerezi gorriak batez ere he-
qaz tiengatik dira horrela, hel
tzean) ikusten dutela.
Ameriketako kolibriak adibide
polita dira hau adierazteko.
Europan,ordea,ez dago heqazti
polinizatzailerik;beraz,bertg
' ko floran ez daqo lore qorria
duen landarerik.8.irudia.
Heqaztiz polinizatzen diren
landareetatik batzu honako
hauek dira:Eukaliputa,fuksia,
pacio-lorea,etab.
e) Saguzarrak.Hauen bidez poli-
nizatzen diren loreak kolore
ilunekoak dira,usain handi-
koak eta gauez zabaltzen di-
renak.
f ) Maizea.Lorea ez da ikusga-
rria,ez du inork ikusi beha-
rrik.Ez al dituzu eztabaidak
entzun ea haritzak edo pa-
aoak lorerik baduenez.Badute
noski,bestela ez lukete ezkg
rrik emango.~olena haizez 55
natzen duten landare asko d s
gu:haritza,pagoa,urkia,qra~?L
neoak,haltza,urritza,plata-
noa (ez bananondoa) , . . . 9. Ir? dia.
Dirudienez eskualde hotzak
kolonizatzeko bidea izan da.
Dakizutenez,intsektuek beren
qarapenerako beroa behar Uu-
te;eskualde hotzetan, bada, le
ku gutxiago dago intsektuen-
tzat.Gure artean ere urri-
tzak udaberriaren hasieran
ematen ditu loreak intsektuak
ugaritzen hasi baino lehen
eta beste landareek hostoak
eman aurretik polena haizez
urrunago heda dadin.
t sa .
LOREAREN EBOLUZIOA a ) K a r p e l o a k : e z d i r a h o s t o t o -
l e s t a t u a k e z i k . H a u e t a n z e u -
A u r r e k o k a p i t u l u e t a n a d i e r a - d e n o b u l u a k p o l i n i z a t z e n ko-
zi d u g u n e z , e s p o r a . k e t a o b u l u a k l e o p t e r o a k i b i l t z e n z i r e n , b a i
h o s t o e t a n e t o r t z e n z i r e n ; b e r a z , n a k o l e o p t e r o a s k o h o s t o j a l e
l o r e e n z a t i e k i z a n g o d u t e z e r i - eta babestu b e h a r ziren obu-
k u s i r i k h o s t o e k i n : luak hauen hortzetatik.Ho-
'c
b 1 . ' , 8
, 8 8 , . 1 ' ;
C 8 ,
, , E r t z a k o k e r t u e t a f u s i . . I
e ; S ,- - S n a t z e z s i ~ r t u t a k o o b u l a ; 1 , t e g i b a k u n a . 4 \ '
K a r p e l o h i r u g i n - g i l a , h a z i - h a s i - k i n a k i a e r t z e a n
'Y.: A"
d i t u e l a .
l L w
) 1) O b u l u t e g i X o n p o r a t u a k ,
I I k a r p e l o b a k u n e n u c i o
1 0 . I r u d i a . - O b u l u t e g i bakun b a t e t i k k o n p o s a t u a n o l a s o r t u z e n a r e n u s t e z k o b i d e a . H o s t o e s p o r a d u n a i t x i z l e h e n d a b i z i e t a g e r o o b u l u t e g i bakun h o r i e k e l k a r r e k i n e r a n t s i z , b a t e g i n e z .
r r e g a t i k k a r p e l o - h o s t o a k i-
t x i e c i n z i r e n . l o . i r u d i a .
B a i n a i t x i z g e r o n o l a i r i t s i
p o l e n a o b u l u r a i n o ? L o r e x a k i
e d o e s t i g m a s o r t u b e h a r i z a n
z u e n , h a n p o l e n a e r n e e t a po-
l e n - h o d i a b a r n e r a t u e t a o b o -
z e l u l a e r n a l t z e k o .
b) L o r e z i l a k e d o e s t a n i n e a k :
h a u e k ere h o s t o e r a l d a t u a k
d i r a m i k r o s p o r a k e m a t e n z i t u -
t e n h o s t o e n e r a l d a t z e t i k s o r -
t u a k . O r a i n d i k P 2 a g n o l i a r e n l o -
r e z i l e t a n i k u s d a i t e k e h o s t o -
- e g i t u r a , p o l e n z a k u a k e r t z
g u z t i a n d i t u e l a . G e r o r a i j e l -
k i a h a r i z p i b i h u r t u z e n e t a
e s p o r a n o i o a k ( l o r e k o s k o i l a k )
p u n t a n b a k a r r i k a e r a t u z i r e n .
11. I r u d i a .
C ) P e t a l o a k . L o r e z i 1 e r a l d a t u a k
- Angiospenno p r i m i t i b o i ~ n 1 o r e z i l a k . O r a i n g o a n g i o z permoetan ehun a n t z u a e r a b a t m u r r i z t u d a e t a h a r i z p i b a t b e s t e r i k e z d a g e r a t z e n , p u n t a n l o r ~ k o r k o i l a k edo a n t e r a k d i t u e l a .
I I ISTRORAILEYA H I M A N T A N P R A DECEXFRIA MilCNOL1,4
dira,esporangioak galtzetik sor
tila>. Graindik ere, larrosa-hobe-
tzaileek lortzen dituzten larrg
sa hibridoetan begiratzen badu-
zue ikus ditzakezue han lorekos
koilak dituzten petaloak,ez lo-
rezil eta ez petalo diren arte-;
ko erakinak.
Sexubiko loreak sexubakarrekoak
Laino berriagoak dira,cakrospo-
rangioak eta qikrosporangioak
oraano desberdinetan bait zeu-
den landare primitiboetan.Gero-
ra,efikaziagatik hobetsiak izan
ziren sexubikoak.Jakina,intsek-
tuaren bisita bi modutara pro-
txatzen zen,etorrialdi berean
beste lorearen polena zekarkien
eta lore berriarena eramaten
hurrengora.
Sexu bietako elementuek bat
egin zuten bezala,petaloak sepa-
loak, estarnineak, karpeloek ere
Serdin egin zuten.Beraz,petalo,
sepa10,estamine eta karpelo sol-
datuak libreak baino berrlagoak
dira.Loreetan berrienetakoak lo-
re konposatuak dira.Arrakasta
handia izan dute lore konposa-
tuek;begira e.b. Asterazeoei (e ter-en farniliakoei) 13.030 espe- - zie dira.(Lore konposatuetan lo-
re bakarra ernaten duena,ez da
lore bakarra hainbat lore bat
eginda baizik).l2.irudia.
Laburki eta azaletik bada ere
agertu nahi izan dute nolako lo-
turan aurrera egin dugun anirna-
liok eta landareek,nola elkarre-
kin batera eboluzionatu dugun
rnila hari ezkutu eta ficez ar-
miarrna sare bera ehoa2,h.d. bizL
dunon elkargo zoragarria.
top related