başkent Üniversitesi tıp fakültesi fizyoloji anabilim dalıbu bölümde:bu bölümde: •...

REFLEKSLERREFLEKSLER

Dr. Sinan CANANscanan@baskent.edu.tr

Dr. Sinan CANANscanan@baskent.edu.tr

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı

Bu Bölümde:Bu Bölümde:

• Sinirsel refleksler: Tipleri ve yolları

• Otonom refleks yolları ve işlevleri

• İskelet kası refleksleri, “miyotaktik birimler” ve hareket

• Refleks ve istemli hareketlerin birleştirilmesi

• İç organ kaslarında hareket

• Uyaran

• Duyu reseptörü

• Duyu nöronu (getirici; aferent)

• MSS’de işleme

• Motor (götürücü; eferent) nöron

• İcra organı (hedef; efektör)

• Cevap (hareket)

• MSS’ne geri-bildirim

Sinirsel Refleksler: Genel BakışSinirsel Refleksler: Genel Bakış

Sinirsel Refleksler: Genel BakışSinirsel Refleksler: Genel Bakış

• İcracı (efektör) bölümler:

• Somatik

• Otonom

• İşlemeyi yapan bölgelere göre;

• Omurilik refleksleri

• Beyin (serebral) refleksler

• Yolda görevli nöronlar açısından

• Tek sinapslı (monosinaptik)

• Çok sinapslı (polisinaptik)

Sinirsel Refleksler: Yolların SınıflandırılmasıSinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması

Sinirsel Refleksler: Yolların SınıflandırılmasıSinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması

• İç organların çalışmasının düzenlenmesi…

• Omurilik ve alt beyin bölümlerinde işlenir.

• Hormon ve ritmik odaklarca denetlenir.

Otonom Refleksler: “viseral refleksler”Otonom Refleksler: “viseral refleksler”

Otonom Refleksler: “viseral refleksler”Otonom Refleksler: “viseral refleksler”

• Kas İğcikleri

• Kaslarda “intrafuzal” lifler

• Gerilmeyi algılarlar

• Golgi tendon organı

• Tendonlara yakın konumdadır

• Kasa uygulanan kuvveti algılar

• Eklem reseptörleri

• Basıncı hissederler

• Pozisyon algısı

İskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: “Proprioseptörler”İskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: “Proprioseptörler”

İskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: Proprioseptörlerİskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: Proprioseptörler

Aferent duyu nöronu

• Kas tonusu

• Kasın boyundaki değişim ve bu değişimin hızı

• Gerim refleksi

Kas İğcikleri: Yapısı ve Çalışma MekanizmasıKas İğcikleri: Yapısı ve Çalışma Mekanizması

Kas İğcikleri: Lif TipleriKas İğcikleri: Lif Tipleri

• Torba çekirdekli*

• Torba1-dinamik

• Torba2-statik

• Zincir çekirdekli**

* Nuclear bag fibres** Nuclear chain fibres

Kas İğcikleri: Duyusal SinirlerKas İğcikleri: Duyusal Sinirler• Grup Ia lifleri

• Geniş çaplı, düşük eşikli

• Tüm lifleri innerve eder

• Liflerin orta kısımlarında

• “Fazik aktivite”

• Grup II lifleri

• Ia’ların yan kısımlarında

• Daha çok torba2 (s) ve zincir çekirdek liflerde

• “Tonik aktivite”

Kas İğcikleri: Duyusal SinirlerKas İğcikleri: Duyusal Sinirler

• Grup Ia (primer): Boy değişiminin hızı (fazik)

• Grup II (sekonder): Boy değişmesi miktarı (tonik)

Kas İğcikleri: Gama Motor SinirlerKas İğcikleri: Gama Motor Sinirler• Gama motor nöronlar

• Dinamik gama

• Torba1 (d) liflerine;

• Motor son plak var;

• Uyarım hızını ayarlama;

• Statik gama

• Torba2 ve zincir çekirdek liflerine

• Dallı sonlanmalar

• Gerginlik

• Alfa (α) motor nöronlar – Ekstrafuzal liflere

• Gama (γ) motor nöronlar – İntrafuzal liflere

• Beta (β) motor nöronlar – Her iki tip - ?

Kas İğciğinin İnnervasyonu: Alfa-Gama KoaktivasyonuKas İğciğinin İnnervasyonu: Alfa-Gama Koaktivasyonu

“Miyotaktik Birim” ve Gerim Refleksi“Miyotaktik Birim” ve Gerim Refleksi

• Miyotaktik birim: Bir eklemi kontrol eden tüm sinirsel yollar ve elemanlar.

• Örnek: Dirsek eklemi – Tüm sinirler, reseptörler ve kaslar

Kas İğciği ve Golgi Tendon Organı RefleksleriKas İğciği ve Golgi Tendon Organı Refleksleri

• Kasın tendonuna vurulması→ refleks kasılma

• Zıt (resiprokal) kaslar inhibe edilir.

Diz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon RefleksleriDiz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri

Diz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon RefleksleriDiz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri

Miyotatik Refleks: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon RefleksleriMiyotatik Refleks: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri

Fazik ve Tonik Gerim RefleksleriFazik ve Tonik Gerim Refleksleri

• Fazik refleksler: Grup Ia lifleri

• Gerilmeye karşı ani yanıt oluşumu

• Tonik refleksler: Grup II lifleri

• Duruşun korunması

Tonik Gerim RefleksiTonik Gerim Refleksi

• Ağrılı bir uyaran

• Ağrı reseptörleri (nosiseptörler)

• Omurilikte bir dizi sinaps

• Ağrılı uyarandan “çekilerek” uzaklaşma

• Beyine giden sinyal (ağrı hissi)

Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan KaçınmaBükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma

Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan KaçınmaBükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma

• Ekstensörler uyarılır

• Fleksörler baskılanır

• Vücut dengede tutulur

Çapraz Ekstensöz Refleksi: Denge SağlamaÇapraz Ekstensöz Refleksi: Denge Sağlama

Spinal Reflekslerin Üst Merkezlerce KontrolüSpinal Reflekslerin Üst Merkezlerce Kontrolü

Beyinsizleştirme (deserebrasyon) KatılığıBeyinsizleştirme (deserebrasyon) Katılığı

• Üst merkezlerle bağlantının kesilmesi

• İnici kontrol yollarının işlevini kaybetmesi

• Beyin sapı sistemlerinin etkisinin artması

• Aşırı spinal aktivite ve kaslarda sertlik

• Fleksör reflekslerin kaybı

• Gerim reflekslerinde aşırı artış!

Spinal ŞokSpinal Şok

• Omurilik kesisi sonucunda oluşur

• Kesinin altındaki seviyelerde:

• Gevşek felç

• Tüm duyuların ve otonom işlevlerin kaybı

• Reflekslerin kaybı

• 3-4 hafta sürer.

• Şoktan sonra aşırı refleksler + klonus

• İstemli hareket ve duyularda kalıcı kayıp!

• Patolojik refleksler! (ör: Babinski işareti)

Hareket: Bir Çok Kas Grubunun Ortak ÇalışmasıHareket: Bir Çok Kas Grubunun Ortak Çalışması

• Refleks hareketler

• Omurilikte işlem

• Beyine “ihbar”

• Postür refleksleri

• Beyincikte işlem

• Denge koruma

• Beyine “ihbar”

• Beyin kabuğu (korteks) en tepedeki birleştirme merkezidir.

• Dış uyarım olmaksızın iş yapabilir

• Kısmen istemsizleşebilir: “Kas Belleği”

İstemli Hareket: “Bilinçli”İstemli Hareket: “Bilinçli”

İstemli Hareket: “Bilinçli”İstemli Hareket: “Bilinçli”

Ritmik HareketlerRitmik Hareketler

• Korteks tarafından başlatılır

• “Merkezi Kalıp Üreteçleri”

• Omurilikte

• Hareketin sürdürülmesi

• Refleks ve istemli hareketlerin birleştirilmesi

İleri-besleme: Postür Refleksleriİleri-besleme: Postür Refleksleri• Vücut hareketi beklentisi

• Denge değişikliğine karşı refleks düzenlemeler

• Vücudu tehdite karşı hazılama

• Geri-bildirimle birleştirilir

• Boşluklu organlarda içeriğin hareketi

• Kapakçık görevi (sfinkter): Sindirim kanalı ve kan damarları

• Çoklu kontrol sistemi: Otonom nöronlar, parakrin ve endokrin kontrol

Viseral Hareketler: Kalp ve OrganlarViseral Hareketler: Kalp ve Organlar

B i t t i … S o r u l a r ?B i t t i … S o r u l a r ?

Günün Sözü

Bilgili bir ahmak, cahil bir ahmaktan daha çok ahmaktır.

(Molieré)