aldizkaria - soziolinguistika k.soziolinguistika aldizkaria > hitzaurre gisa ktmtru3pvrhv007 01...

Soziolinguistikaaldizkaria

bat104 azala _BatAzala55 20/12/17 10:22 Página 1

HIZTUN BERRIAK

bat104_Maquetación 1 20/12/17 09:56 Página 1

HIZKUNTZA NORMALIZAZIOA ETA GLOTOPOLITIKA ALDIZKARIA


>

\

Asko gara gaur egun sozio lin guis ti ka ren espa rru ren batlan tzen dugu nak. Batzue tan egin da ko lana eta horrekeman da ko uzta zein den era kus te ko, bes te tan bizi izan da -ko era so ak eka rri due na eza gu tze ko… Eus ka ra bizi denere mu oro tan bada zer iku si eta zer ika sia.

Zure jar du e ra espa rrua edo zein dela ere, Bat aldiz ka ri koira kur le on tzat ekar pen mami tsu ren bat duzu la uste bal dinbadu zu zaba lik duzu aldiz ka ri ko atea.

Dei hau eus ka ra ren sozio lin guis ti ka kez ka eta arre ta gu neduen oro ri zuzen du rik dago, eus kal tza le, tes igi le, iker la ri,nor mal kun tza tek ni ka ri, ira kas le…

Oha rra: Lanak aldiz ka ri a ren egoi tza ra bida li behar dira. Ida tzi aurre tik ira ku rri

aldiz ka riaren lanak argitaratzeko irizpedea.

Harre ma ne ta ra ko: Belen UrangaBAT aldiz ka riaMar tin Ugal de KP20140 Ando ain

Tele fo noa: 943 592 556Hel bi de elek tro ni koa: [email protected]

idatzi aldizkarian



> HITZAURRE GISA007

01 Euskararen hiztun aktibo bihurtzeko gakoak.011

02 Gazte katalanen muda linguistikoak.051

03 Irlanderadun berriak: jatorria, motibazioa, erabilera eta ideologia.

071

n GUREAN ATALAHiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila.

095—Genero-identitatearen hizkuntza jokoa. Hurbiltze etnografikoa nerabeen hizkuntza-praktiketara.

139—Kode-alternantzia aztertzeko hizkuntza-teknologien ekarpena

159

AURKIBIDEA

HIZTUN BERRIAK


Aldizkarian lanak argitaratzeko bideaZure jarduera esparrua edozein dela ere, BAT aldizkariko irakurleontzat ekarpena izango dela uste baldin baduzu, zabalik duzu aldizkariko atea. Lanak idatzi eta aurkeztekoirizpideak honakoak dira:

Luze ra. Aldizkarian bi motatako testuak argitaratzen dira: artikulu akademikoak etaliburu-aipamenak. Artikuluen kasuan 30.000 karaktere inguruko luzera izango duteeta erreseinen kasuan, aldiz, 10.000 karaktere inguru.

Laburpena. Artikuluen kasuan, testuarekin batera, bere edukiaren laburpen bat erantsi behar da (gehienez 1000 karaktere, 10 lerro mekanografiatu gutxi gora-behera).Aldizkariak ingelesera itzuliko du laburpena eta bi hizkuntzotan emango duartikuluaren hasieran, eta baita interneten ere. Liburu-aipamenen kasuan ez dalaburpenik argitaratuko.

Hitz gakoak. Artikuluen kasuan, hari lotzen zaizkion lau/sei hitz gako emango dituegileak sailkatze eta bilaketa automatikoak errazteko asmoarekin.

Erreferentziak eta oharrak. Ahal izanez gero, erreferentzia guztiak testu barneantxertatuko dira, artikuluaren bukaerako bibliografiarekin lotuz. Oharrak, izatekotan,zenbaturikoak izango dira, eta zerrenda osoa artikuluaren amaieran emango da.

Aipamen bibliografikoak. Testuaren baitan egilearen deitura eta lanaren argitaratzeurtea adieraziko da parentesi artean; demagun: “(Odriozola 1998)”. Lanaren amaieran, bibliografia erantsiko da, oinarrizko eredu honi jarraituz:Odriozola, J. M. (1998). Hizkuntza, kultura eta gizartea. Bilbo, Euskaltzaindia. Zalbide, M. (2007). “Pedagogoa Batzar Nagusietan”, Euskera, 52: 61-157. Zuazo, K. (2000). Mendebaldeko euskara, in Zuazo, K. (2000): Euskararen sendabelarrak. Irun, Alberdania (63-126).

Irudiak. Lanak irudi, taula, edo grafikorik balu, artikuluan txertatzeaz gain, irudibakoitza jatorrizko formatuan atxikita bidaliko da.

Kolorea. Lan guztiak zuri-beltzean izango dira: bai taulak, grafikoak, eta baita irudiak ere.

Zuzenketa. Komenigarria da lana aldizkarira igorri aurretik behar diren zuzenketa ortografiko eta estilistikoak egitea. Arazo berezirik balego aldizkariaren koordinatzaileak horren berri emango dizu eta lanerako metodologia bat proposatuko.

Epeak: Aldizkariaren koordinatzailearen eta egilearen artean lana eskuratu etaargitaratzeko epea adostuko da.

Egilearen erreferentzia. Lana egin duenaren izen-deituraz gain bere jardueraprofesionala eta helbide elektronikoa adieraziko dira.

Lanak bidaltzeko helbidea. Egileak BAT Aldizkariko Argitalpen Batzordearen eskujarriko ditu artikuluak zein erreseinak, Soziolinguistika Klusterraren helbide postalazein elektronikoa erabiliz.



HITZAURREA


Belen Uranga – Hitzaurre gisa


Hitzaurre gisa – Belen Uranga


dossierrak



DOSSIERRA


y 318.000euskaldungehiago dagoEAEn 1981eanegin zenneurketan baino.

Estibaliz Amorrortu, Ane Ortega eta Jone Goirigolzarri – Euskararen hiztun aktibo bihurtzeko gakoak


Neurri handibatean hiztunberriei esker,

hizkuntzagutxitua

familiatik kanpoikasi dutenei

esker, gertatu dahiztun-kopuru

handitzenabarmena eta,hortaz, hizkuntza

horietakonormalizazioaribegira talde hauestrategikoa da.

Euskararen hiztun aktibo bihurtzeko gakoak – Estibaliz Amorrortu, Ane Ortega eta Jone Goirigolzarri


y

EAEko 18-55urteko euskaragaitasun-mailaaurreratua dutenhiztun berrienartean ia %18akbeti edo ia betierdaraz egiten duegunerokoan,hau da, euskaragutxi erabiltzendu, euskararenmaila aurreratuaizan arren.Erabileraoztopatzen dutengakoen arteanhiztunek euskaraerabiltzekoaukeramurriztuak,gaztelaniarenpresioa,norberarengaitasunarennolakotasuna etahizkuntza-ohitura aldatzekozailtasunakdaude.



Hizkuntza-mudantza

gertatzen dahiztun batek bere

hizkuntza-praktikakaldatzen

dituenean: lehenhitz egiten ez

zuen hizkuntzabat bere

hizkuntza-errepertorioan

sartzen duenean,edo lehen

pertsona edoegoera jakin

batzuetanerabiltzen zuen

hizkuntzaaldatzenduenean.



Mudaarrakastatsuaegin duentestuinguruerdaldunekobeste hiztunbatek ere errazidentifikatu ditubere hiztunaktibo bihurtzekoprozesuan uneerabakiorrak:lagun berriakegiterakoan,bikotekideeuskalduna etalaneratzerakoan.



Hiztun berrieningurukoikerketa

kuantitatiboakerakutsi zuenegunerokoan

euskara gutxi edooso gutxierabiltzen

dutenen artean%92,5ek arrazoi

bezala“gaztelaniaz hitzegiteko ohitura”.



Muda bat-batekoa izandaiteke, bizitza-une jakinbatengertatutakoa edokontzientziahartzen denmomentuan bat-bateansorturikoa. Bainabeste kasuaskotan pausuzpausukoa da,muda txikikateatuak batzendira behin betikomuda egonkorraburutu arte.



y

Askok herrieuskaldunerabizitzen joateaeta horrekdakartzan sareberriak, lagunberriak egiteaaipatu dituztemuda egitekobizitza-une gakomoduan.



Euskara askoerabiltzen du:etxean, kalean,lagun askorekineta lanean erebai. Daukanjarreraproaktiboakatzera muda ezlukeela egingopentsaraztendigu. Hala ere,profil honetakohiztunengandikbereiztuz,partaide hau ezda erososentitzen beregaitasunarekin,bere ikasteprozesua geldidagoela etagainditu ezinduen “muga” batdagoela sentitzendu.



Holakoesperientziaemozionalkigogorra dutenhiztunak kontuanhartu beharkoliratekehizkuntza-politikaegiterakoan,euren ahaleginabalioetsi etatresnak helaraziesperientziapertsonal hobeaizan dezaten.



Jon gaztearentzatmuda ez da

gertatu bizitza-une jakin baten,

konturatu gabekoprozesu erraz bat

izan da, txiki-txikitan

hasitakoa; bainabere jarreraproaktiboa

kontuan izanikmuda egonkorra

egin duelaaurreikusdezakegu,

baldintza ez hainonetan egonikere, ez lukeelaatzera egingo.



Gure partaideekerakutsi digutebakarrikeuskara-bidezkosareesanguratsuaketa jarreraproaktiboa,konpromisoa etaapartekoahalegina egindalortu daitekeelaeuskaldunekintopo egiteaohikoa ez dentestuinguruetanmuda egitea.



Aurkitu dugutarteko

testuinguruan(euskaldunak%30-60 dira)

muda egonkorraegin duenik eta

testuinguruoztopatzailean

bizi izanda mudaerabatekoa ezbaina lehen

urratsak emandituenik.



Zelan da posibleIñakik haintestuinguruoztopotzaileanhorren muda-prozesuarrakastatsua etaitxuraz “erraza”egin izana?Erakutsi duenjarreraproaktiboa etahorren oinarriandaudeneuskararekikoatxikimendua,kontzientzia,euskarari ematendion barnekobalio identitarioaaipatu behar dirabatetik etabestetik familiaosoaren babesa.



Izarok ere beremuda egiteko

unea eta eragileaoso ondo

identifikatzenditu: 15

urterekin emanzuen saltoa,irakasleeneraginez

kontzientziahartu zuelako.



Testuingurusoziolinguistikoahain aldekoa ezizanda ere,sareak etajarreraproaktiboaizanez gero,posible daeuskara askoerabiltzea etamuda egonkorraegitea.



Hortik datorkiojarrera

proaktiboa:euskara modukohizkuntza gutxitubatean euskarazegiteko aukeragutxi egonik,

aukerak “bilatu”behar dira etahori da bereestrategia.



Baldintzakhobeak balira,adibidez herrieuskaldun baterabizitzen joangobalitz, edo bikoteeuskaldunbatekin hasikobalitz, behinbetiko mudaegonkorra egingolukeelaaurreikustendugu, jarreraproaktibo handiaduelako.



Batzuetan ikusidugu “behartuta”

gertatzen denmudak euskarabidezko mundua

ezagutzea etaeuskaldunekinharremanakegitea ekarri

duela, etaondorioz

hizkuntzarekikojarrera

positiboagoa.



Ikerrendiskurtsoan ezdugu antzemateneuskararenerabilerarekikokontzientziaargirik; horrekinez dugu esannahi, inolaz ere,euskararenkontrakojarrerarikdaukanik, bainaargi dago berekasuantestuinguruak etaesperientziaberriekbermatzen dutelaerabilera ugaria.Zer egingo lukeIkerrek euskaragutxi hitz egitendentestuingururabizitzen joangobalitz?



Euskaraerabiltzeko

aukera gutxirenondorioz,

batzuetan penaeta frustraziosentimenduak

sortzen dira, etazenbaitetanerrudun-

sentimenduak erebai, “gehiago egin

nezakeen”motatakoak.



Erabileraurriarenondoriozpartaide hauekduten gaitasunaeta jarioa ez danahi luketena etabatzuk azkenurteetan galdudutela uste dute.



Gazteen kasuan,esku hartze

zuzena sustatubeharkolitzateke,

oraindik bizitzabideratuta ezduten gazte

horiek baldintzamesedegileagoak

izan ditzaten,hiztun aktiboenkomunitatera

ekartzeko.



Benetako mudaegitea, daudenegoeran daudela,ezinezkoa izanda. Testuingurusoziolinguistikoalagun ez izanikgaztelaniarenpresioaikaragarria da.Gainera,bizitzakozirkustantziek ezdiete utzieuskara bidezkosare esanguratsueta trinkoetakoparte izaten.



Bere herrikoeskolako lagunguztiek dakite

euskaraz, bainainoiz ez dute egin

haien artean;bere herrian

euskaraz egiteaoso arraroalitzateke etaharreman-hizkuntza

aldatzea ez duteplanteatu ere

egiten.



Testuinguruoztopotzaileetakogazteen arteangehiengoak ezdute euskaraberaienegunerokoanbarneratu.



Ohituralinguistikoak

umetan ezartzendira eskolan.

Horren zergatiakbilatzerakoangaztelaniakgizartean

eragiten duenpresioa aipatu

daiteke; izan ere,gazteek gizartean

nagusi deneredua birsortzen

dute eskolan.

Euskaragaitasuna

eskolan soilikbereganatzenbadute, gerta

daiteke ikasleekeuskaraz

komunikatzekozailtasun

handiagoakizatea, batez ere

umetan etahortaz, lehenengo

unetik bertatikgaztelaniaz hitzegiteko ohitura

ezartzea.



Testuinguruoztopotzaileetaneskola ez danahikoa gazteekeuskaraharremanhizkuntzamoduan erabilidezaten. Argidago, eskolazgaindi, bestelakoestrategia etaekimenak erelandu behardirela.



Unibertsitateakaukera sortzen

du, batetik,institutua amaitu

eta osteaneuskara

mantentzeko; etabestetik,

harremanberriak egiteko.

Testuinguruoztopotzailearidagokionean,

unibertsitateakbestelakoeuskaldunprofilak

erakartzen ditu,besteak beste,testuinguru

euskaldunetatiketorri etaeuskara

egunerokoandarabiltenak.



y

Lan eremukomuda-uneaaintzakotzathartuta, euskaralan-hizkuntzaden kasuetanbakarrik suertatuda eraginkorra,irakaskuntzanbereziki etaadministraziopublikoko kasubatzuetan.Euskara laneremuannormalizatzenden neurrian unehonek indarrahartuko du bainaoraindik erepertsonagutxirentzat (etagazte aregutxiagorentzat)da eraginkorra.



Familia barruaneta lagunartean

gertatutakomudak oso

indartsuak izandira. Bereziki

aipatu behar dirabikotekidearekin

hasi, seme-alabak izan etalagun berriak

egiteaahalbidetzenduten uneak.Horiei gehitu

behar zaie herrieuskaldun batera

bizitzen joateaeta horrek

dakartzan sareberriak.



l

Euskararenkasuan behinbetiko mudaegitekoezinbestekoasuertatu dengakoakontzientzia izanda, bizitzarenedozein unetangertatudaitekeena.Euskararenegoera gutxituakhiztunen aldetikjarreraproaktiboa,konpromisoaeskatzen du,muda egitekobaldintzamesedegarrietanegonik ere. Horiezik muda ez daegiten edo eginda(kanpokopresioakeraginda egitenden kasuetan)ere behin betikoaez dela etaalderantzizkomuda eginlitekela ustedugu.




DOSSIERRA


y

Gutxi dakiguhiztunen ibilbidelinguistikoeiburuz etabizitzan zeharjarreralinguistikoetanizaten dituztenaldaketeninguruan.Aldaketa horieideitzen diegu“mudalinguistikoak”.

Joan Pujolar, Isaac González eta Roger Martínez – Gazte katalanen muda linguistikoak


Metropolialdeankatalana “eurenhizkuntzatzat”

zuten pertsonenkopurua jaitsi

egin zen apur bat(%35,8tik 33,2ra)

“elebidunen”alde, 1990. eta2000. urteenartean, etagaztelania

mantendu eginzen (Subirats

2002).

Gazte katalanen muda linguistikoak – Joan Pujolar, Isaac González eta Roger Martínez


1 Grafikoa: Jatorri-hizkuntzaren eta ohiko hizkuntzaren (berreraikia) arteko alderaketa15 eta 24 urte arteko gazteen artean. Katalunia, 2003 Kataluniako

herritarrenzatirikhandienak bihizkuntzakerabiltzen dituegunerokobizitzan. Horrekbi ondorio ditu:a) hizkuntzabateko etabesteko hiztunakargi bereizi nahidituztendeskribapenekherrialdearenerrealitatelinguistikoanabarmendesitxuratzendute; eta b)kategorizaziotradizionalhoriekin urteluzez ez dituguaintzat hartu,entzungor egindiegu edoezabatu eginditugu milakaistorio etaikaste-esperientzia.



y

Normalizazio-proiektuak

berekinzekarrena bazen

katalanarenezagutza eta

erabileraorokortzea, ez algenbiltzan hitz

egiten aldaketa-prozesu batiburuz? Eta

orduan, ez al dalogikoa jakin

nahi izatea norkegiten edo

jasaten duenaldaketa hori,

nola egiten edokudeatzen duen,

non, noiz etazergatik? Mudalinguistikoakikertzea daezikusi egin

zaion errealitatehori azaleratzekomoduetako bat.



Katalunian,jende askok sarrialdatzen duhizkuntza; horinormaltzat jotzenda, eta ez dumerezi bestelakoiruzkinik egitea.Aitzitik,norbaitekaldatzen baduhizkuntzahautatzeko duenmodua, hori baihar daitekealdaketa gisa, etakomentatua izandaiteke, onartuaedo zentsuratua,gogoratua edoazaldua. “Mudalinguistiko”deitzen diogu,funtsean, azkenaldaketa motahorri.



Pertsonek azkarhartzen dute

hizkuntzanagusiaren

erabilera sozialaeskolako lagunen

artean:gaztelania-hiztunek

katalana hartzendute, eta

alderantziz.Horrekin lotuta,

bi kasutan,haurrak anai-arrebekin eta

batzuetangurasoekin,

hizkuntza horierabiltzen hasidira, nahiz eta

gerora jatorrizkohizkuntza

berreskuratuduten.



Une horretanagertzen da baitaere katalanez ezhitz egiteaerabakitzen duensektorea, kasubatzuetankatalan-hizkuntzakoeskola-orduetanere bai.



Bestetik, unehonetan hasten

dira halaberjatorriz

gaztelania-hiztunak diren

eta bokazioakademikoadutenetako

batzuk katalan-hiztunen

presentziarietekina

ateratzen, etakatalana sozialki

erabiltzen.



Bestehizkuntzarekikoespazio berri batirekitzeko gogohorrekaurreikusigabekoegoeretaraeraman ditzake,esate baterako,familia-hizkuntzatzatgaztelania dutenpertsonekinkatalanez hitzegitera.



Nolanahi ere,jatorrizkogaztelania-

hiztunen artean,unibertsitatea

lotzen dute betimaila sozialean

katalanakpresentzia

dezentehandiagoa edo

askoz handiagoaduen leku

batekin, eurenjatorrizko auzo

edo ikastetxeetanohituta

zeudenarenaldean.



Katalan-hiztunaskok mudatuegiten dituzteerabileralinguistikokoarauak inguruneaaldatu dela-etaerreakzio gisaaldatzen dituztenheinean. Katalanamantentzekojoerarako mudahori da segur askifenomenosoziolinguistikogarrantzitsuenetakobat.

Batez ere, ulertzenlaguntzen duelakokatalanarenerabilerak mailaglobalean duenaurrerapausoesanguratsua, etaprestigiozkozenbait arlosozialetanhizkuntzak duenmaila sendoxamarra.



Katalanaerabiltzen

jarraitzen dutelabaieztatzen dutenpertsonen profila

nagusikiunibertsitarioenadenez, logikoa dapentsatzea baita

ere horrekdezente eragitenduela erakunde,

enpresa etagehien

espezializatutakosektore

profesionalenhizkuntza-erabileran.



Desberdintze-prozesu bat da,eta lotuta dagohezkuntza-ibilbidearekin,izan ere,partzialkiislatzen dituhizkuntzaren etaklase sozialarenartean daudenelkarrekiko-tasunak.



Nahiz etakatalan-hiztunak

gutxitan egongaztelania-

hiztunak nagusidiren lan-

inguruneetan,leialtasun

linguistikozjardun izan

duten horiek ereeuren gain

hartzen dutegaztelaniaz hitzegiteko beharra,

egoerari halabadagokio.



Mudalinguistikoaknormaleangertatzen diraezagun berrietanoinarrituta, etaez (gehienetan)aurrez ezagutzendirenpertsonekinerabiltzen denohiko hizkuntzaaldatuz.



Umeekikohizkuntzakematen diguguztietatikdaturikharrigarriena.Izan ere, eremuhorretan“katalana soilik”%47,3 da eta%3,2 “katalangehiago”, beraz,erraz gainditzenditu gainerakoadierazleak.

Interesgarria daadieraztea seme-alabena jodaitekeela,seguruenik,hizkuntza-hautaketaegiteko harremanmota irekiengisa.



y

l

Gurasoendesioak azal

dezake hori; izanere, gurasoek

nahi dute seme-alabak eskolanongi egokitudaitezen eta

haiek bizi izandirenarenmoduko

testuingurulinguistikoki

hibrido bateanerosotasunez

mugi daitezen.Halaber, desioa

dute ikaskuntza-prozesu

aberatsagoa izandezaten, bat

etorriz gaur eguneleaniztasunaren

alde dagoenjarrera

orokorrarekin.




DOSSIERRA


l

y

y SoziolinguistikaKritikoarenparadigmak“Hiztun berria”kontzeptuarenberri eman du,eta kritikatu du,hizkuntzalari-tzaren “hiztunzaharrarenideologia”.

Jon Walsh – Irlanderadun berriak: jatorria, motibazioa, erabilera eta ideologia


Irlanderadun berriak: jatorria, motibazioa, erabilera eta ideologia – Jon Walsh


y



Irlandan iamende batezhizkuntza

biziberritzekoahaleginean egonondoren, familiagutxi batzuk izandira, Gaeltacht

eremutik kanpo,irlandera etxeko

hizkuntzatzathartu etahurrengo

belaunaldiaritransmititudiotenak.



yTxosten hauoinarritzen da,

batetik,irlanderako

hiztun berriei2012. urtetikegindako 100

elkarrizketetatik46ren azpi sorta

batean (25gizonezko eta 21

emakumezko)eta, bestetik,

lanean aritzeanhartutako

oharretan etaparte

hartzaileekinposta bidez hitz

egindakoenjarraipenean.



y

Nire amonak irlanderaz hitz egiten zuen, irlandera hutseko em [ikastetxea]

ikastetxera joan zelako eta ni / tira egiazki gure familiako laugarren belaunaldia

[ikastetxearen izena] joango da irailetik aurrera nire seme-alabak ez dira

joango baina nire / nire iloba baina [ikastetxearen izena] joan zen eta gero

[beste ikastetxe baten izena] joan zen eta nire ama gauza bera hortaz irlandera

bazegoen etxean baina suposatzen dut nire amona hazten ari zenean bete-

betean sartuta zegoela nazionalismoan halako moduz non irlandar dantzetara

joan ohi zen eta bizitza sozial oso bizia izan ohi zuen beraz pentsa irlanderaz

egiten zuen baina ez zen / nola esan / nire familiakoak Dublingoak izan dira

urtetan eta urtetan/ urtetan em beraz baina irlandera egon da familian ez dakit

zergatik / ez diot sekula galdetu nire buruari hein batean (J4, 46).



Ingelesa hitz egiten zen nagusiki baina suposatzen dut beti ulertu dugula irlandera

bagenekien existitzen zela harremanak genituelako [Gaeltacht inguruko toki]

hartan eta lagunak genituen [Gaeltacht] eremuan ere eta eh Lehen Hezkuntzan

nengoen eta [Gaeltacht] eremuan baino enfasi handiagoa egiten zuten irlanderan

Gaelscoil bat ez bazen ere […] eta gogoan dut poema zailak ikasi nituela oso

gaztea nintzenean, orain Leaving Cert [selektibitatea] prestatzeko ikasmailetan

ere ikasiko ez lituzketenak eta [Gaeltacht] eremuko irakasleak genituen ere beraz

/ etxean irlanderaz hitz egiten genuen zenbaitetan hori ziur eta lehen esan dudan

bezala beti ulertu dut / bagenekien existitzen zela baina ingelesa zen gehien hitz

egiten zen hizkuntza nire amak ez zekielako irlanderaz (G11, 42).

Nire arbasoak irlanderaz mintzo ziren / Irlanderaz hitz egiten zuen nik uste

maparen bat begiratu nuen eta pentsatu nuen bertako biztanleen erdiak edo

[…] irlanderaz zekiela uste dut 1901 edo 1911n argitaratutako inkesta batean

eta tartean ere baziren irlanderaz hitz egiteko gaitasunari buruzko galderak eta

uste dut 1911n idatzi zela eh […] nire aitonak irlanderaz zekien / hogei bat urte

izango zituen urte hartan eta […] [inkesta] horretan idatzi zen nire birraitonak

eta haren emazteak irlanderaz zekitela beraz […] ingelesez eta irlanderaz

zekiten […] nire aitak errespetu handia izan du beti irlanderarekiko eta hezkun-

tzarekiko eta esan ohi zidan irakasle izan nahi zuela eta irakasle izatea erabaki

zuela Lehen Hezkuntzan zegoenean (B8, 4).

Beraz ingelesez hitz egiten zen ikastetxe bat zen […] baina em baziren irlande-

radunak / bazegoen irakasle bat bikaina zena eta laugarren eta seigarrenekoei

irakasten ziena eta ondo irakasten zuen irlandera beraz eta uste dut eta gero

Hiztun berriaskok aipatzen

dute eskolan hasizirela

irlanderarekikointeresa izaten.Aipatu izan da,

baita ere,ingelesekoikastetxe

arruntetanirakasleek(zenbait

Gaeltachteremukoak)hartutako

ardura, irlanderaberekotzat

hartzeko nahiapiztu baitzuten

jendearen baitan.



beste irakasle bat izan nuen Bigarren Hezkuntzako lehen urtean egon nintzenean

eta irakasleak izan ziren gehien bat nire baitan gogoa piztu zutenak (G16, 97).

Bertan ikasi nuen irlanderaz uste dut eta eh esan beharko nuke irakasle horiek

eh oso ondo hitz egiten zutela eta oso irlandar zaleak zirela [“Gaelach”, irlan-

derarekiko eta Irlandako kulturarekiko atxikimendua dutenak] eta em izan

nuen emakume bat [Gaeltacht] eremukoa irakasle eskolako nire lehen lau

urteetan eta gero bazegoen gizon bat Gaeltacht eremukoa ez zena baina

irlandera ikasi zuena [Gaeltacht] eremuan (B1, 40).

y

1996. urtea izango zen Gaeltacht eremura estreinakoz joan nintzenean eta

gogoan dut elkarren segidako lau urtetan joan nintzela uda pasa [tokira]

bueltan […] Eta hor hasi nintzen hizkuntza erabiltzen / horren aurretik gustuko

nuen eskola irakasgai bat zen baina bat-batean konturatu nintzen interes

handia nuela gai akademiko horren gainean nire bi begiekin ikusi bainuen

bizirik zegoen gaia zela / bazegoen jendea // bazegoen komunitate bat

irlanderaz mintzo zena eta hori itzela izan zen // inspirazio handia izan zen

niretzat […] Gaur egun Gael bat naizela esaten dut [irlandarra, hau da,

irlanderaren kulturarekiko atxikimendua duena] / Ez dut uste garai hartan

Irlanderadunberri batbihurtzekomotibazioenartean daude,besteak beste,haurtzaroanGaeltachteremura bisitanjoatean piztutakointeresa,unibertsitatekourteerabakigarriak,hiztunarenkontzientziapolitikoa edotahiztunakGaeltacht erroakdituela jakitea.



ohartu nintzenik zer zen badakizu […] Irlandarren artean egon nintzen eta oso

gustura sentitu nintzen eta suposatzen dut inoizko zoriontsuen izan nintzela

han (N4, 23).

Tira ohartu nintzen altxor hau nuela nire sudurraren azpi-azpian eta zergatik ez

nuen erabiliko, bada? Hamabi urteetatik joaten nintzen Irlanderako eskola

batera edo udako eskola batera hobe esanda eta suposatzen dut irlanderaren

beste alde bat ikusi nuela han // ikusi nuen herri hizkuntza izan zitekeela eta

komunitateko hizkuntza eta abar horretaz konturatu nintzen eta eredu hori

hartu nahi izan nuen eskolan sentitzen bainuen benetan ere denbora galtzea

zela han bertan hiztun zaharrak izanik haiekin irlanderaz ez egitea (J3, 44).

Ez dut inoiz irlanderaren gain interesik izan harik eta unibertsitatera joan eta

[…] irlanderaren gain interesa zuen jendea ezagutu nuen arte eta orduan hasi

nintzen / parte hartzen irlanderarekin lotura zuten taldeetan eta hor hasi nintzen

irlanderaren gain interesa izaten eta hizkuntzan eta hasi nintzen benetan

gozatzen irlanderadunen komunitatea eta / eh suposatzen dut irlanderaren in-

gurunea eta izaten genituen ekitaldiak / Adibidez Oireachtas irlanderako jaialdi

handira lehenengoz joan ginen hartan biziki motibatu nintzen // izan ere […]

hara joan arte ez bainekien Oireachtas zer zen ere […] Unibertsitatera joan

nintzenean […] konturatu nintzen lehenengoz […] ez nuela natural-natural hitz

egiten batez ere Gaeltachtaí 6eremuetako jendea ezagutu nuenean eta

bazegoen jendea irlanderaz hitz egiten zuena // eta uste dut hura izan zela nire

adin bereko jendearekin irlanderaz hitz egin nuen lehen aldia (G17, 40).

sarritan. Goimailako

ikasketetanirlandera ikasi

duten edoirakasgairen batirlanderaz eginduten pertsona

horiek adieraztendute

unibertsitatekokomunitatea oso

garrantzitsuaizan delairlandera

erabiltzeko.



Nahiko natural hitz egiten dut suposatzen dut haur bat nintzenetik baina // ez

nuen hizkuntzaren gain interesik izan hamalau urte edo bete nituen arte

orduan hasi bainintzen eskolatik kanpo irlanderaz hitz egiteko nahia izaten eta

hori gertatu zen politikan janzten hasi nintzelako uste dut (G23, 58) […] Erre-

publikarragoa eta sozialistagoa bihurtu nintzen eta abar eta globalizazioaren

eta horrelako gauzen kontrako nolabait // eta horren ondorioz hizkuntza ga-

rrantzitsua zela jabetu nintzen eta identitatearekin lotura zuela (G23, 60).

Pentsatzen dut iraultzaile txiki bat nintzela ere eta iparraldeko herri iraultzaile

batean hazi nintzela / nire sorterria errepublikarra da ezbairik gabe eta

pentsatzen dut bertan bazegoela / halako sentipen bat nabari zen badakizu //

eta identitate hori oso-oso garrantzitsua zen guretzat esan dudan moduan

oso-oso garrantzitsua zen nire amarentzat / eta uste dut gure komunitatean

guztiek sentitzen zutela identitatea oso garrantzitsua zela guretzat eta gero

80ko hamarkadan gatazka handiak izan ziren kaleetan eta hor egon ginen eta

beste aldea ere hor egon zen eta ikurrak eraman behar genituen erakusteko

nortzuk ginen eta suposatzen dut pentsatu nuela irlandera horren guztiaren

parte zela / hau da bazela nire identitate propioa garatzeko modu serio bat eta

aitortzeko nor nintzen mundu honetan (N4, 19).

Zenbait hiztunberrik aipatzendutepolitikarekin edoidentitatearekinlotutakoarrazoiengatikgauzatu dutelamuda.



Galdetu zidanean ea zergatik nengoen hor Gaeltacht eremukoa izanda eta ez

zidan modu iraingarrian edo txarrera esan ez ezer baina berak nahi zuen

besterik gabe suposatzen dut ni hitz egiten has nendila ere baina bihurtu

nintzen pixka bat eh […] / ez nuen gogoa galdu baina eh zur eta lur geratu

nintzen hor nengoelako eta suposatzen dut ate hori ireki zitzaidala buruan eta

eh ni […] tira lotsatu egin nintzen […] Beraz gau hartan etxera joan nintzen eta

ispiluaren aurrean egon nintzen eh eta nire buruari irlanderaz hasi nintzaion

eta hautsa eta herdoila kentzen saiatu nintzen suposatzen dut / nire irlanderari

eta une horretatik aurrera interes handia dut irlanderan (K1, 56-57).

y

Suposatzen dut etsia hartuta nengoela hizkuntzaren ikaskuntzarekin / irlandera

ikasten etsia hartzen duzu beti / gogorra da eta suposatzen dut em izango

direla irlandera baino askoz gogorragoak diren beste hizkuntza batzuk baina

hala ere oso gogorra da eta em batez ere irlandera idaztea eh nik neuk

idatzitako idazlan bat marka gorriekin ikusten dudanean etsia hartzen dut esan

behar dudanean eh [graduondoko ikasketetan] graduatzear nago eta oraindik

ere akatsak egiten ditut / badira ulertzen ez ditudan zenbait gauza ez dut

gustuko eta esan beharra daukat hori etsigarria dela em suposatzen dut nire ir-

landera mugatua dela eta etsia hartzen dut horregatik ez bainaiz gai zenbaitetan

nire burua eraginkortasunez adierazteko eta hori bada edonork etsia hartzeko

modukoa bigarren hizkuntza bat erabiltzen ari direnean suposatzen dut baina



zaila da irlanderak badu zailtasun berezi bat jakin baitakizu beti alda dezakezula

hizkuntzaz eta ingelesez hasi (G1, 117).

Badakit hemen egon naitekeela irakasle bezala eta nire irlandera nahikoa ona

dela / tira espero dut hala izatea behintzat / Gaelcholáiste ikastetxe batean

irakasle aritzeko eta pozik nago horrekin / nire irlandera beste pertsona ba-

tzuenarekin alderatu nahi dudanean guztiok ari gara elkarrengandik ikasten

eta hori zoragarria da / nire irlandera ez da izango beste irakasle edo beste

hiztun batzuena bezain ona / hori horrela da eta onartzen dut / baina pozik

nago nire estandarrarekin / nik ezagutzen dudan estandarrarekin (B14, 88).

y

Hona itzuli nintzen lehen aldian [unibertsitatetik] irlanderako graduondoko

ikastaro bat egin nuen Belfasten eta han aukerak izan nituen irlanderaz hitz

egiteko eta hura praktikatzeko // Aukerak izan nituen baita hirian ere eta aukera

horietako gehienak baliatu nituen / baina [herriaren izena]ra itzuli naizenetik ez

Hiztun berriekera askotaraerabiltzen duteirlandera,bakoitzarenprofila zein deneta hura non biziden. Gainera,ingelesa nagusiden testuingurusoziolinguistikoakmuga dezakeerabilera hori.Pertsona askoarduratuta daudegai horrekin,beldur baitira ezoten dutenirlanderaerabiltzekogaitasunagalduko hura ezerabiltzeagatik.



ditut irlanderaz hitz egiteko aukera berdinak eta uste dut irlandera okerrera

egin duela […] Raidió na Gaeltachta [irlanderazko irratia] entzuten dut autoan

lanerako bidean eta lanetik bueltan eta unibertsitateko lagunekin hitz egiten

dudanean guztietan irlanderaz egiten dut gehienbat // baina egiari zor uste dut

lehen baino gutxiago egiten dugula irlanderaz gure artean ehuneko 60 edo

agian 50 izango da orain // ohitura galtzen ari gara.

Suposatzen dut hizkuntzari kalte egiten dion gauzetako bat ezjakintasuna dela

badago jendea hortik zehar gai dena eh irlanderaren garrantzia azaltzeko eta ir-

landeraren aberastasuna azaltzeko ingelesdunei hots hizkuntza ezin hitz egin

dezakeen jendeari edo hura irakurri edo ulertzeko aukerarik ez duen jendeari //

garrantzitsua da / erakundeetan modu aktiboan parte hartzeari dagokionez nik

ez dut hain interes handirik alde horretako gauzetan baina gustu handiz emango

nuke denbora idazten hitzaldiak emateko alegia Irlandako jendeak hizkuntzari

buruz gehiago jakitearen alde nire aletxoa jartzeko / pozik egingo nuke baina ez

nintzateke manifestazioei edo horrelako gauzei begira egongo (G1, 126).

Guraso direnhiztun berriekera askotako

bizipenak izandituzte etxean

irlanderaerabiltzearidagokionez.

Batzuek adierazidute etxeanirlanderaerabiltzea

erabaki dutela,edo ingelesa etairlandera biak

batera. Haurrek,ordea, ez dutebeti irlanderaz

ondo hitz egitenikasten edo ez

daude irlanderazhitz egiteko

prest.



Pixkaka-pixkaka zenbait erakundetan parte hartzen hasi ginen Glór na nGael

hizkuntza sustatzeko taldean esaterako eta badakizu irlanderaz eta komunitatean

eta irlandera sustatzen eta em haurrak izan genituenean bada interesa genuen

zera ospakizun guztietan zera bataiatzea edo eskolan hasi zirenean // irlanderako

[irlanderako izenak] izenak hautatu genituen // eta irlandera hain zen / tokia

egin genion irlanderari etxe elebiduna zen nolabait badakizu eta parte hartu

genuen / [toki izena] herrian Gaelscoil bat sortu zenean (B4, 10).

Eta irlanderaz hitz egiten zenien gazteak zirenean? (B4-I, 70).

Bai tira badakizu nolakoak diren gazteak zenbaitetan // gurasoek gauza bat

izugarri gogoko izan eta paso egiten dute baina pixkaka-pixkaka urteak bete

ahala burutsuagoak dira eta suposatzen dut ulertuko dutela / hizkuntzaren eta

kulturaren esanahia bai (B4, 71).

y



Jendearen identitatean hautsi ez den tarte hori izatea nahiko garrantzitsua da

// gure aurreko belaunaldiekin gure arbasoekin lotura bat dugula sentitzen du-

gunontzat eta horrenbestez nahiko filosofikoa da eta ez nau asko kezkatzen

egunerokoan baina hala ere em de facto lotura hori askoz baliotsuagoa da

hautsi gabe baldin badago hautsita badago baino Man uhartean gertatu bezala

adibidez (G15, 60).7



Hitz egitea� niri bost LF badakit soinuak oso garrantzitsuak direla baina are ga-

rrantzitsuagoa da ahalegintzea ezta // Ez naiz Gaeltacht eremukoa ez dakizu

eta ez naiz inoiz ere ez han bizi izan Dublingo irlandera dut kito ez da besterik

ez dakizu? Eta ahalegintzen naiz eta beste pertsona bat naiz irlanderaz hitz

egiten duen beste pertsona bat naiz (B6, 199).

Nire hizkuntza da bai baina em sentitzen dut / Gaeltacht eremuko jendeak nik

baino gehiago / nik baino indar handiagoz duela berezkotzat (G20, 144)

Zergatik? (G20-I, 145)

Tira bada / bada Gaeltacht komunitate batekoak direlako edo irlanderaz mintzo

den komunitate bateko kide direlako baina ni irlanderaz hitz egiten duen

familia batean sortu nintzen ingelesez mintzo den komunitate baten barruan

eta horregatik (G20, 146)

Beraz Gaeltacht eremuko hiztunek jabetza edo eskubide handiagoa dute hiz-

kuntzaren gain? (G20-I, 147)

Ez dut uste eskubide handiagoa dutenik baina baliteke nik baino jabetza han-

diagoa izatea eta nik baino eskarmentu handiagoa dute baita ere irlanderaz

bizi direlako bizitza osoan ni ez bezala (G20, 148)

y

Txosten honekerakusten duhiztun berrienjatorrisoziolinguisti-koak eraaskotakoakdirela, bai hazidiren familiaridagokionez, baihezkuntzasistemarenesperientziaridagokionez ere.Gehienekingelesa besterikez dute izanetxean hazteaneta eskolan ikasidute irlanderaz.



Ikerketakerakusten du

irlanderarekinizandakohezkuntza

esperientziaguztiak ez direlanegatiboak izan,eta esperientzia

positiboek jendeabultza dezaketela

hiztun berribilakatzera.



l

Hiztun berribilakatzekotrantsizioa egitenduen jendearenkopurua nahikotxikia da etahiztun berrihoriek beraienhelburuak beteohi dituzteoztoponabarmenakgaindituz.Gehiago ikertubeharko litzatekehiztun horienideologiak etaidentitateak etairlanderarenetorkizunekobilakaeran izandezaketeneginkizunahobeto ulertuahal izateko.




GUREANATALA


l

y

y Defendatukodugu ikerketasoziolinguistikoekkategoriaidentitarioakbaztertu etapraktikalinguistikoenerregistro etaebaluazio zehatzeta anitzaklehenetsi beharkolituzketela.

Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara:erabilera sustatzeko neurriaren bila


Ikerketasoziolinguistikoek

eragin zuzenadute jendeak

egoerasoziolinguisti-

koaz pentsatzen(eta sentitzen eta

egiten) duenguztian. Eta,

beste aldetik ere,arrunt zabaldudiren ideiek,

edotamugimenduideologikoaktiboek

defendatzendituzten

burubideek,eragin handiadute ikerketateknikoetan.

Hiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila –Eduardo Apodaka eta Jordi Morales


Hala, egunerokopentsamenduanaurretiaz eraikidiren objektuakberezko objektuerrealtzat jotzenditugu, halaeginda aurkituditugulako etahori delakoarrazoizko etazentzuzkoa.Baina, nolaeraiki dituguobjektu horieketa norainobehartzen dituztegureerrealitateak?



Diskurtso-praktika gisa,

estatistikadiskurtsoak hiruezaugarri ditu(Urla, 2012:

112): (1) ikuspegiholista, edo

makroskopikoa,bultzatzen du

(areago, ikuspegimakroskopiko

legitimo bakarraizatea lortzen

du); (2)normalizatzaileada (normala zerden ezartzen du);

eta (3)sailkapenakeginez efektu

erabakigarriakditu

errealitateareneraikuntzasozialean.



Zenbakiakborroka-eremusinbolikoandaude; etaborrokarakoarmak direnmoduan,errealitatesozialaeraikitzeko etaeraldatzekobaliabideak dira.Baina,horrexegatik ere,zenbakiek haiekerabiltzendituztenenasmoen kontradoazen efektuakizan ditzakete.



Hizkuntzenegoera soziala

ikertzen deneanzeharka edo

zuzen maiz ikertuda zein diren

hiztunen iritziak,jarrerak, balioak,diskurtsoak, eta

halako disposiziopsikosozialak.Gutxiagotan,

berriz, zein denhiztun haiek

eurentestuinguru

(sozio)linguistikoei buruz dituztenpertzepzioak eta

nola eragitendieten euren

hizkuntzapraktikei.



y

Dialektologianedo hizkeren etaerregistroenbalio eta estatussozialarenikerketankontuan hartubada ere,hiztunenezagutzasoziolinguistikoaez da aski landu.Sinesmen etairudikapenhoriek, hala ere,elikatu dituztetxosten adituek .Eta, jakina,ondorio errealaskoak izatendituzte txostenhoriek.



Oso arretahandia emanbehar zaie bai

ikerketaren bidezeraikitzen direnerrealitateei, baiikerketa haietan

sustatzen etabermatzen diren

errealitatesozialei etalegitimatzen

diren politikei.



“The normalization efforts of the last quarter century have produced, to borrow

philosopher Ian Hacking’s phrase (1982), an “avalanche of numbers.” From

the census and surveys of the early eighties to ever more rigorous quantifications

of the “linguistic landscape” have come pages and pages of statistical surveys,

pie charts, bar graphs, and percentages, telling us among other things who

reads Basque, who can write it, who learned it at school, who learned it at

home, how much it is spoken, and their demographic characteristics.” (Urla,

2012: 111).

Zein daeuskararenESLan eraginaizan dutenikerketek erabiliduten unitatenagusia?



Zerbaitkuantifikatu

bada, hiztunakizan dira. Etahaien bitartez,

erabilerak edotagaitasunak.



Zientziareneskutik,euskalgintzakberak ekin zioneuskaldunak etaeuskararenerabilerazenbatzeari.Hasierako lanekberdintzen zuteneuskaraz hitzegitekogaitasuna, hitzegitea etaeuskaldunaizatea.

Geroago, 70.hamarkadan,ezagutza-gaitasunarigehitu zioten baierabilera, baijarrera ere.



BILA hizkuntza-bilakaerarentipologia da,

zehatzago esan,ama-hizkuntzaeta hizkuntza-

gaitasunaneurtzeko erabiliziren kategoriak

gurutzatutaagertzen direntipoen bilduma

da.



2011ko Maparendatuen arabera,Bilbon 15-19adin tartean%60,4 diraeuskaldunak, 10-14 tartean%75,3, eta 5-9tartean %68,8.Baina, operaziohau borobiltzeko,gutxitzen doankategoria batdiseinatu zutenikerlariek:erdaldunak(euskaldunak etaeuskaldunhartzaileakkategoriekinbatera). Maparenarabera, aipatuditugun adintarteetan Bilbokoerdaldunak ezdira asko: 16,9,6,7, 7,3, hurrenezhurren (V MapaSoziolingusiti-koa, 2014: 54).



Hasiera bateanhitz egiteko era

zein denadieraziko zuen

euskaldun hitzak,baina kontzeptuairauli dela esanliteke: euskaraz

egiten du =euskalduna

esatetikeuskalduna =

euskaraz egitendu uste izatera

pasa baginabezala.

Euskararenegoera gaiztotuahala, baliabide

praktiko-kognitiboa izan

zitekeena,maxima morala

bilakatu zen:euskalduna ez

zen izangoeuskaraz hitzegiten zuena,euskaraz hitz

egin behar zuenabaizik.



Gehienekeuskaldun,

erdaldun etahalako etiketen

karga linguistiko(garbi eta huts)

horri kargaetniko, politiko

edotasoziokultural

larriak eranstendizkiote. Hori

baita kategorienerabilerapraktikoa.Hizkuntza

biziberritzeaahalegin

ideologiko,politiko eta

kulturala da, ezsoilik jarrerak

eta iritziaksailean,

gaitasunak etakategoriak

asmatzean etazehaztean ere

bai.



Oso agerikoa daInkestaSoziolinguistikoetan hiztunek ezdutelaeuskararenerabilera espazioorokor bateanneurtzen (hau da,ez duteerreferentzia-espazio bera), ezdituzteparametroberberakerabiltzen, eztaneurtzekosistema berberaere.



“Hala ere, nortasunari dagozkion desberdintasunik handienak hizkuntza-gaita-

sunaren araberakoak dira (ez jaio-tokia) (…) hamar elebidunetik zazpik (%71)

dute bere burua euskal herritartzat soilik; elebidun hartzaileen artean portzentaia

erdira jaisten da (%36) eta bikoiztu euskal herritar eta espainol edo frantsestzat

dutenena (%25etik %55era). Azkenik, erdaldun elebakarren artean bere burua

euskal herritartzat soilik dutenak zazpirena dira (%11), euskal herritar eta

espainol edo frantsestzat dutenen portzentaia mantendu egiten da (%56) eta

oso egiten du gora bere burua espainol edo frantses soilik dutenen portzentaiak

(%22)” (II Inkestan, 1997-1998: 29).

Baina zein izanzen galderaren

terminoa: euskalherritarra edo

euskalduna? Zeinhizkuntzatan

jaso dainformazio hori?Inkestak ez du

datu horiematen. Baina,erdaraz vascoagertzen zen

bitartean,euskaraz euskal

herritarra erabilizen (erdaraz ez

zen erabiliciudadana/o

vasca/o).



Zentsuak etaerroldakModernitateanbanakoakzenbatzeko,aletzeko etaantolatzekoasmatu ziren.Estatumodernoengobernamenduteknologiak direnaldetik, banakoaeta osotasunaizan dituzte betiaztergai eta xede.



Horrez gain,dakigunaribegirada

makroskopikotekniko etaadituaren

legitimazioaeransten

diogunean,jakintza

legitimatzeazgain, uste ohi

dugu eragitekoahalmen

handiagoa izangodugula. Baina,

gaur egun, eragintresna horien

lekuanharremanak eta

jokaerakerregistratzekoteknologia etametodo berriak

agertzen ari dira,eta eragiteko

moduak erabatiraultzen(kasurik

aipagarriena,jakina, big dataderitzona da).



Baditugupraktikalinguistikoakzuzeneanneurtzendituztenak, etapraktika horiekgehiago izandaitezenbeharrezkoneurriak zeindiren zehaztensaiatzen direnak,baita bide hartanaurrera egitenden ebaluatzendutenak ere.



Hiztunensubjektibotasunagainditzen delaegia bada erehein batean

subjektibotasunaeta

aldakortasunaikerlarien alderaigaro daitezke.



y

Arlokuantitatiboan,berriz, honako biezaugarri hauekbetetzen dituztenerregistroaklehenestenditugu: (1)praktika jakinbat beretestuinguru edopraktika-eremuan ikertzea(denbora,espazio,harreman edotapraktikairizpideekmugaturikoesparrua) eta (2)eremu horietakokasu guztiakkontuan hartzea.



Asko salatu daIKT berriakkontrol- eta

zapaltze-teknologiak

direla, askatze-teknologia ezin

eragingarriagoakdirela

aldarrikatu denbezainbeste.

Hemen hizkuntzagutxituak

biziberritzealdera eraman

nahi ditugukontrol- etamenderatze-ahalmenak.



Baina, ikerketanez dugueuskalgintzaantolatuarenlana neurtu,baizik etaUdalarenzerbitzu batenaurrean jendeakdituenerantzunak.



1. irudia: Mezuen bolumena (iturria: egileak)

Lehenengourratsa, beraz,

hizkuntzakzenbat erabilidiren neurtzea

izan da, etakontuetan nahiz

haietatiksortutako

komunitateetaneuskararenerabilera

zenbatekoa izanden alderatzea.



2. irudia kontuek erabilitako hizkuntza (egileak)

3. irudia: komunitateak erabilitako hizkuntza (egileak)

Kontu ofizialetanhizkuntza-praktikagehienak erdarazegin dira (asmopolitikoahizkuntzenparekotasunaizan arren), etahandik eragindiren erantzuneta beste jardungehien-gehienakere erdaraz izandira: erdara haziegin dakomunitatean.



4. irudia: @getxogazte kontuaren komunitateaEuskarazkoertzak gutxiagoizan arren,badakigu ezarrizirenkomunikazioenkopuruahandiagoa dela.Hemen ereetiketatu dituguhizkuntza bateaneta ez besteanjarduteko joeraduten kontuak,horrelahizkuntzapraktiken sareakditugu.



5. irudia: @getxogazte kontuaren euskarazko sarea.

6. irudia: @getxogazte kontuaren erdarazko sarea.



Erakundearenaldetik euskaraksostengu etasustapen argirikizan ezeankomunikaziopraktikak kasikosorik erdarazegiten dira.

Erakundearenaldetik hala-holakosostengurikizaten deneanere.



y

Ikerketa honekerregistromoduan

zentzurik izandezan, aldian-

aldian errepikatubeharko litzateke

eta besteerregistro

batzuekin osatu.



Errealitatesoziolinguistikoaharremansozialetanhautemandakoeta bizitakopraktiketan etabalioa nahizzentzua ematendizkietenmetapraktiketanaltxatzen da.Norberarendisposizioak(gaitasunakbarne) soilikpraktikadirenean duteeraginik jokosozialetan, hauda, egoeraeratzen partehartzen dutenneurrian.



Funtsean,banakatze horrenbi alderdi bainoez ditugu ikusi:

bataepistemologikoa(kategoriak) eta

besteametodologikoa

(auto-azterketaketa aitorpenak).

Eta bestelakoildo bat

defendatu nahiizan dugu:errealitate

soziolinguistikoaren unitatetzat

praktika(soziala) jotzen

duen ikerketa etaulertze-ildoa.



l




GUREANATALA


y Nerabeekinegindakoikerketaesploratzailebaten bidezgeneroak euskaraeta bestehizkuntzenerabileran izandezaketengarrantziazmintzatuko naiz.

Jaime Altuna Ramírez – Genero-identitatearen hizkuntza jokoa. Hurbiltze etnografikoa nerabeen hizkuntza-praktiketara


y

Generoperspektibarekin

egindakohizkuntzaren

azterketasozialaren bidez,

emakume etagizonen arteko

gizartedesberdinkeria

ikusarazidaitekeela uste

dut.

Genero-identitatearen hizkuntza jokoa. Hurbiltze etnografikoa nerabeen hizkuntza-praktiketara – Jaime Altuna Ramírez


Behatutakopraktiken ohikojasoketa egiteazgain, elkarrizketainformalakbideratu nitueneta Haurtzaro etaNerabezaroarenAntropologianproposatzendiren zenbaittalde-dinamikaerabili nituen.Talde-dinamikenbidez gazteenegunerokotasunera hurbiltzeazgain, eurendiskurtsoak jasonahi izan nituen.



y

Hitz bat erabiltzen dudanean -esan zuen Humpty Dumpty-k mesprezu handiko

doinuz-, hitz horrek nik aukeratzen dudana esan nahi du… ez gehiago ezta gu-

txiago ere. Kontua zera da – esan zuen Aliziak- ia eragin dezakezun hitzek hain

gauza desberdinak adieraztea. Kontua zera da – esan zuen Humpty Dumpty-k-

aruemailea nor den, horixe da dena.5

Praktika-komunitatearenideia oso tresnabaliagarria da

ikerketasoziolinguisti-

koen bidezbiltzen diren

datuak gizartetestuinguruzehatzetan

kokatu ahalizateko eta

gertatzen direnhizkuntza-dinamikak

hobeto ulertzeko.



Mendebaldekoegungogizarteetanbereizketakulturarensozializazioarenbidez ezartzenda: “mutilak etaneskak, hau da,etorkizunekogizonak etaemakumeak,balio etaprintzipiodesberdinekineraiki behar dira,eta euren bizitzeizentzudesberdinakeman, heldubihurtzeangizartean funtziodesberdinak -etahierarkizatuak-bete ditzaten”.



Azken urteetakofeminismoaren

identitateaosatzeko

prozesuareninguruko

planteamenduberritzaileak

iradokitzaileakdira

hizkuntzarenbidez osatzen

dugun identitateprozesuaulertzeko.



y

Azken bimendeetanEuskal Herrianhizkuntza-ordezkapenprozesuak etaemakumeenbazterketakantzekoprozesuak izandituzte. Biak arlopublikotik kanpogeratu ziren, etaazkenhamarkadetan“etxetikateratzeko”ahalegina handiaegin bada ere,oraindik, baieuskararenbiziberritze-prozesuan baiemakumearenaskapenean erebide luzea egitekedago.



y

Zazpi urte eta sei hilabete!- errepikatu zuen Humpty Dumptyk pentsakor-. Adin

deserosoa. Orain, nire aholkua entzun nahi izango bazenu, esango nizuke:

“gelditu zazpi urteetan”… baina beranduegi da.

Euskararentransmisioareneta zaintzaren

paperaemakumearenbizkar geratuziren, nolabaiteuskararekiko

ardurafemeninoa

indartuz. Azkenmendearen

diskurtsoetan etapraktiketanlotura hori

konstante gisaagertu zaigu.



M1: Ez duzuenak egiten kirola…

N1: Bai egiten degu, ez degu egiten futbola, baina bai egiten degu kirola.

(Lezoko gazteak, 13-14 urtekoak)8

M1: Nik ez det ia erabiltzen mobila.

N1: Bai! Ixo! Ez dezu edaten, ez zera ateratzen gauetan, ez dezu mugikorra

erabiltzen, o sea!… Kar, kar, kar…Ez dezu erderaz hitz egiten…

M2: Ez dauka “vida sozialik”

(Lezoko gazteak, 13-14 urtekoak)

Lezon etaPasaian garatududan ikerketan

nahiko argiikusten danerabeei

euskarak gauzahandirik ez dielaeskaintzen eurengazte-identitatea

eraiki ahalizateko:

euskararekinlotzen duten

guneak batez ereeskola eta etxea

(neurritxikiagoan) dira.

Bainanerabezaroangune horiekgarrantzia

galtzen duteaisialdiko

jardueren aldean.Eta aisialdi

eremuangaratzen dituzten

praktikanagusienetan

(kirola, musika,komunika-bideak…)

euskararenpresentzia oso

apala da.



Galdera: Kalean zaudetenean zer hizkuntza entzuten da? Nola egiten duzue?

N6: Normala… Ez da euskaraz ez da erderaz

Galdera: Zer da normala?

N6: Normala…

N8: ¿El qué? Ez naiz enteratu

N6: …hori da normala: “el que ez naiz enteratu”

(Pasai Donibaneko nerabeak, 13-14 urtekoak)

Nerabezaroangaztelaniaz hitzegiteko daudenmotiboakaipatzerakoangaztelaniarenprestigioa etaeuskararenprestigioa (eza)behin eta berriroagertzen da, etaargi dagohizkuntza batenprestigioahizkuntza-ideologia dela.



M7: igual mutilak iniziatiba gehio.

N12: mutilak mugituagoak dira, beti. Gure adinean mutilak dira mas “goazen

hau egitera!” eta neskak egoten gea geldik.

Pasai Donibaneeta Lezoko

nerabeen arteanneskek euskaragehiago egiten

dutelaondorioztatu

nuen. Gaztetxoekhala identifikatu

zuten etabehaketetanhorrela dela

berretsi ahal izannuen. Neskek

gehiagoerabiltzeko bi

arrazoi ematenzuten: hizkuntza-

prestigioa etaaisialdikopraktikak.



Galdera Eta zergatik uste dezue gertatzen dela hori?

M7: Mutilak guay-ago direlako.

N12: Ui! Miralo! Kar, kar…

M7: A ver! Esan nahi det trolakin, ordun… pues azkenean guaya dena

gazteleraz egiten du ta ordun, azkenean, guay izate horrekin ohitura bat

hartzen dezu eta ya zaila da aldatzea.

(Lezoko nerabeak, 16 urtekoak)

Nerabeek maizjasotzen duteeuskaraerabiltzekoagindua, baina,mutila izateakmutilei ematendien posiziotikerrazagoa duteagindu horriaurre egitea,batez ere, haurreieta transmisioarioso lotutadagoen aginduadela konturatzendirelako. Neskak,ordea, besteposizio bateandaude.



M7: Hor ginen sei mutil bakarrikan ta hamar minutu hizketan lasai…

N12: Kar, kar, kar, kar… Hamar minutu… (barrez). Ez dago gaizki (ironiaz)

M7: Atsalde osoa ezingo genuke. Atsalde osoa mutilen artean… gu astuak

gera. Igual neskak hitz egiten dute mutilez xuabego edo, ez dakit. Mutilak ahal

degu hitz egin xuabe, baino gaudenen talde handian, hasten da bat berotzen,

beste harek txorrada bat esaten ta ordun… Ez da modu berdina.

N12: Nesken artean arratsalde osoa egoten gara hitz egiten. Beti dago zerbait

kontatzeko.

(Lezoko gazteak, 16 urtekoak)

y

Lezon etaPasaian egindako

ikerketannerabeak helduen

munduarenemaitza etaispilu direlaondorioztatu

nuen: nerabeenmundutik

gustukoa ezduguna, helduen

mundutikgustatzen ez

zaiguna da. Etaondorio horrekberdin balio du

hizkuntza-praktikak

deskribatzekoeta, baita, generodesberdinkeriazhitz egiteko ere.



l



1/HIZKUNTZ PERFILAK2/LURRALDETASUNA3-4/EUSKARAREN ERABILPENARENNEURKETA5/KATALANERAREN NORMALIZAZIOA6/EUSKARAREN HERRI-MUGIMENDUA7-8/HERRI BALTIKOAK9/HIZKUNTZA ETA BOTERE POLITIKOA10/IRAKASKUNTZA ETA HIZKUNTZ: NORMALIZAZIOA11/EUSKARAREN NORMALKUNTZA LAN MUNDUAN12/HIZKUNTZEN GEROA EUROPARBATASUNEAN13-14/EUSKARAREN EZAGUTZA ETAERABILPENA15/IRLANDERA GAUR EGUN16/EUSKARAREN GIZARTE MUGIMENDUA ETORKIZUNEAN: EDUKINAK ETA EGITURAK17/EUSKARAREN ERABILERARENNORMALIZAZIOA HEGO EUSKAL HERRIKOADMINISTRAZIOAN: PLANGINTZENAZTERKETA18/TXEPETX-EN HIZKUNTZEN TEORIASOZIALA HAMAR URTE ONDOREN19/HIZKUNTZ HERIOTZA20-21/HIZKUNTZ PLANGINTZA KATALUNIANETA EUSKAL HERRIAN22-23/SOZIOLINGUISTIKAZKO INKESTAK:DATUAK ETA GOGOETAK24/EUSKARAREN ERRONKA TEKNOLOGIABERRIEN AURREAN25/UNIBERTSITATEKO HIZKUNTZANORMALKUNTZAN BI EREDU:EUSKAL HERRIA ETA BELGIKA26/EUSKARAREN: EGOERA NAFARROANIKERTZAILEEN BEGIRADAPEAN27/EUSKARA BATUAK 30 URTE28/EUSKARAREN KALE ERABILPENA EUSKALHERRIAN29/HIZKUNTZA GUTXIAGOTUAK JUSTIZIAADMINISTRAZIOAN30/SUOMIERAREN NORMALKUNTZAZ31/EUSKARAREN ALDEKOGIZARTE-MUGIMENDUA ETA EKB,AZKEN 25 URTEAK GAINBEGIRATUZ32/NEURKETA SOZIOLINGUISTIKOAKEUSKAL HERRIAN33/ADDENDA. 1-30 ZENBAKIETANARGITARATURIKOAREN ADDENDA34/UEMA 1991-2000 35/HIZKUNTZA ESKUBIDEAK ETALEGE EREMUA 36/HIZKUNTZA GUTXITUA, BIZI IRAUPENAETA NORMALKUNTZA37/EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA INSTITUTUA

SORTZEN. SINPOSIUMA38/HIZKUNTZA ESKUBIDEAK EREMUPRIBATUAN, ETIKETA TOKIKO HIZKUNTZAN39/ESLOVENIA40/QUEBEC41/ERABILERA, LABIRINTOTIK SUKALDERA42/HIZKUNTZA NORMALKUNTZAHIZKUNTZA ERREPERTORIOAREN BIDETIK43/KALE ERABILERAREN IV. NEURKETA 2001EMAITZAK, AZTERKETAK, GOGOETAK44/EUROPAKO BATASUNAREN GEROA I:HIZKUNTZA ARLOKO ESKUMENENKUDEAKETA45/EUROPAKO BATASUNAREN GEROA II:HIZKUNTZA GUTXITUAK EUROPAKOBATASUNEAN46/EUSKARA AZTERKETA “MAKROETAN”ETA EGITASMO BERRIETAN 47/DONOSTIA-BAIONA EUROHIRIA48/EUSKAL ERREPERTORIOAHEDABIDEETAN49/HEZKUNTZA MUNDUA ETA HIZKUNTZABERRESKURAPENA50/UNIBERTSITATEA ETA ETA EUSKARA51/LANBIDE HEZIKETA ETA EUSKARA52/EUSKARA ETA ETORKINAK53/EUSKARAREN ERABILERAREN BILAKAERA 54/EUSKARAREN ERABILERAREN ETANORMALIZAZIOAREN AZTERKETAUDALETAN55/EUSKARAREN ERABILERAREN ETANORMALIZAZIOAREN AZTERKETAEAEKO ADMINISTRAZIOAN56/EUSKARAREN JABEKUNTZA ESKOLAN57/EUSKARAREN ERABILERA ENPRESETAN58/EUSKARAREN ERABILERANAFARROA GARAIAN59/EUSKARAREN EGOERA IPAR EUSKALHERRIAN60/UNIBERTSITATE AURREKO HIZKUNTZAEREDUEN BALORAZIOA ETAPROPOSAMENAK61/UNIBERTSITATE MAILAKOSOZIOLINGUISTIKAREN IRAKASKUNTZA 62/HELDUEN EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA 63/EUSKARAREN ERABILERAESKOLA-ORDUZ KANPO 64/KALE NEURKETAREN V. NEURKETA, 2006. EMAITZAK, AZTERKETAK, GOGOETAK65/EUSKAL HERRIKO KULTURAK ETAEUSKARA66/TEKNOLOGI BERRIAK ETA EUSKARA67/ERRAMUN BAXOKEN OMENEZ68/HEDABIDEAK ETAEUSKARA-PLANGINTZA69/HAUSNARTUEUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK

70/EUSKARAREN LEGEAK71/JOSE LUIS ALVAREZ ENPARANTZATXILLARDEGIREN OMENEZ72/ZEIN HIZKUNTZA HITZ EGITEN DUKOMUNIKAZIO GIZARTEAK? 73/EUSKARA LAN MUNDUAN…LANEAN!74/II. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK75/EUSKARAREN PRESENTZIAUNIBERTSITATEAN76/BAT ALDIZKARIAREN XX. URTEURRENA (I)77/BAT ALDIZKARIAREN XX. URTEURRENA (II)78/III. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK79-80/DIGLOSIAREN INGURUANHIZKUNTZA-EKOLOGIA EUSKARARENINGURUNEAN81/HIZKUNTZA-EKOLOGIAEUSKARAREN INGURUNEAN82/IV. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK83/KULTURGINTZA EUSKARARENGARABIDEAN 84/HIZKUNTZEN KALE-ERABILERARENVI. NEURKETA, 2011. EUSKAL HERRIA 85/V. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK86/EUSKARAREN FRAMING BERRIAZ87-88/EUSKAL SOZIOLINGUISTIKAIKERKETA. AZKEN URTEOTAKO BEGIRADA89/VI. HAUSNARTUEUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK90/LURRALDE-ANTOLAKETA ETAHIZKUNTZA91-92 /EUSKARA ERABILTZEKO PLANAKBERRITZEN 93/VII. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK 94/TRANSMISIOAREN MOLDE BERRIAK 95/LURRALDEAREN ETA HIZKUNTZARENARTEKO LOTURAK 96/AHOZKO KOMUNIKAZIOA ESKOLAN97/VIII. HAUSNARTU EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK98/EUSKALTZALETASUNAREN AKTIBAZIOA 99/EUSKARAREN BILAKAERASOZIOLINGUISTIKOA (1981-2011). (I) TRANSMISIOA, GAITASUNA ETAJARRERAK100/EUSKARAREN BILAKAERASOZIOLINGUISTIKOA (1981-2011). (II) ERABILERA101/UNIBERTSITATEAREN ERANTZUKIZUNSOZIALA EUSKARAREKIKO102/IX. HAUSNARTU. EUSKAL SOZIOLINGUISTIKA SARIAK(II) ERABILERA103/EUSKALTZALEEN TOPALDIA:EUSKARAREN HERRIA, ZUBIAK ETAPALANKAK

Eskuratu BAT aldizkariaren aurreko zenbakiaka

1 – 63 zenbakiak: ALE BAKOITZA 3.00 euro (1., 3-4., 5., 7-8., 10., 11., 15., 16. 17., 22-23. eta 30. zenbakiak agortuta)

64 – 103 zenbakiak: ALE BAKOITZA 10 euro * Bidalketa gastuak eroslearen kontu


AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA

AGORTUA



GUREANATALA


y IXA ikerketa-taldeak hogeitazortzi urtekoibilbidea duHizkuntzarenProzesamen-duaren (HP)alorrean lanean.

Lan honekin,ikerketa-lerrohoni heldu nahiizan diogu kode-alternantziaaztertzekobaliabideinformatikolagungarriakgaratuz.

Larraitz Uria, Iñaki Alegria eta Ander Corral – Kode-alternantzia aztertzeko hizkuntza-teknologien ekarpena


Daude…, daude cardiacos… eh? …eta ziren una cuadrilla.

Zu zer moduz en la Uni? Eta zer moduz daude los de clase?

Maritxuk izan zuen problema bat avec la clavicule Gaxinto ateratzen da au balcon

de la mairie

Pagatzen zuen mila bortz ehun libera, quinze cents francs.

Kode-alternantziaz hitz

egiterakoannahiz

idazterakoan bihizkuntza edogehiago batera

erabiltzendirenean

gertatzen da, hauda, hiztun

elebidun edoeleaniztunakelkarrizketa

berean bihizkuntza,

hizkera nahizerregistro, edo

gehiago,txandakatzen

dituenean.

Kode-alternantzia aztertzeko hizkuntza-teknologien ekarpena – Larraitz Uria, Iñaki Alegria eta Ander Corral


Kode-alternantzia ez

da hizkuntzarengabeziari lotuta

dagoenfenomenoa;

aitzitik, hiztunelebidunek edoeleaniztunek

helburukomunikatibo

zehatz batzuekinerabiltzen dutenfenomenoa deladiote adituek.



Sare sozialetanmintzidatzitakomezuekinosatutakocorpusakteknologiarenlaguntzarekinbildu nahiditugu, kode-alternantziaaztertzeko aukeraemango digutencorpusakosatzeko.



y

Kode-alternantziaaztertzeko

corpusak biltzeada, beraz, lanhonen helburu

nagusia, eta xedehori lortzeko

funtsezkourratsak dira

iturrien bilaketa/identifikazioa,

corpus gordinenbilketa,

hizkuntzen edotaerregistroen

identifikazioa etacorpusaren

biltegiratzea.



CRFek aurreikuspena egiteko sekuentziako elementu bakoitzari buruzko infor-

mazioa jasotzen dute eta, informazio horren arabera, predikzio bat proposatuko

dute. Predikzio hori, ordea, ez da beste proposamen guztiekiko independentea

izango, Viterbi izeneko algoritmo bat erabilita irteerako sekuentzia optimoa

proposatuko du ereduak.

Twitter saresozialera soilikmugatu gara,beste saresozialak kontuanhartu gabe, etaerregistroformala eta ez-formalarenarteko bereizketaautomatikoabazterrean utzidugu momentuz.



y



Kode-alternantziaerakusten dutenadibideakdituzten txioakiragazketaheuristiko bidezeta manualkieskuratu dira.



1. irudia: Anotatzeko interfazea



1. taula: Eskuz anotatuko corpusaren ezaugarri orokorrak



2. taula: Anotatzeko etiketa bakoitzari dagokion txio kopurua

3. taula: Tresnaren ebaluazioari dagozkion emaitzak

Ikasketaautomatikoko

beste metodoekinegiten den

bezala, sortu dentresna ebaluatuegin da garatuden tresnaren

kalitateazenbaterainokoa

den jakiteko.



2. irudia: Txioak biltzeko web-aplikazioaren interfazea

Tresna hauhobetzekobeharraaurreikustendugu, eta orainegiteke utzi direnatazak bukatzekoeta integratzekobeharra ere bai(besteak beste,txioen sailkapenglobala edotamezu formal/ez-formalenbereizketa).



1. “Mila esker Kilometroak #lekaixoka Muchas gracias a toda la peña!

EGURRA#PresoakEtxera#ELKARTASUNTAUPADAK@MaukaMusik@…”

2. “Paz Vega,nerviosa e ilusionada con el Premio al Cine Latino que recibirá

hoy en el #65SSIFF Zorionak!! https://t.co/iM885IrVOc”

3. “RT @NHEkhimena: Nabarra #KataluniarekinBat independentziaren alde!

\nNabarra #ambCatalunya per la independència!…

y

HizkuntzarenProzesamen-

duaren alorretikekarpen

interesgarriakegin ditzakegu

kode-alternantziaren

analisi sakonetanlaguntzeko,baliabide

informatikoakgaratuz.



l

Hizkuntzala-ritzarenikuspuntutik,berriz,interesgarriaizango da biltzenden corpusagramatikalkiaztertzea, hau da,hizkuntzamatrizea etahizkuntzatxertatuakidentifikatu etakode-alternantziarenezaugarrigramatikalakaztertzea,informaziolexikoaz gainmorfosintak-tikoari ereerreparatuz.



aldizkariaren 2017kodossierrak

102. ZENBAKIA

IX. Hausnartu

Euskal Soziolinguistika Sariak

~

103. ZENBAKIA

Euskaltzaleen Topaldia: Euskararen herria,

zubiak eta palankak

~104. ZENBAKIA

Hiztun berriak

~105. ZENBAKIA

X. Hausnartu

Euskal Soziolinguistika Sariak

dossierrak


aldizkaria - soziolinguistika k.soziolinguistika aldizkaria > hitzaurre gisa ktmtru3pvrhv007 01...

Documents