A orixe dos maiosA orixe dos maiosA orixe dos maiosA orixe dos maios

A celebración dos maios ten, sen dúbida, a súa orixe na prehistoria. Marcaba o fin do inverno e o inicio do bo tempo e a colleita dos primeiros froitos. É unha celebración cíclica que posúe un carác-ter agrario e lúdico, e que deixou vestixios en casi toda Europa.

Na Antigüidade Clásica xa existían datas fixas nas que se daba culto a divindades vencelladas á agricultura como Deméter, Ceres, Flora ou Maia. Para Alfredo Vicenti, a súa orixe podería ser grega ou celta.

Segundo Fracer, en moitos pobos de Europa existía o costume de celebrar o primeiro día de maio adornando as portas das casas con flores ou ramos, portar grilandas, pedir polas casas e agasallar cun ramo ou decorar unha árbore con flores, ramas, ovos ...

O cristianismo tentou impregnar esta festividade dun carácter relixioso adicando p.ex. o mes de maio á Virxe María ou á Invención da Santa Cruz.

Caro Baroja fala de que nas Cantigas de Alfonso X existen “maias” que cantan aos beneficios que dispensa o mes.

BIBLIOTECA IES MUGARDOS

AÍ VÉN O MAIO

MAIO 2012MAIO 2012MAIO 2012MAIO 2012

Tipos de rituaisTipos de rituaisTipos de rituaisTipos de rituais

Durante o ciclo de celebracións que pode abranguer desde mediados de abril ata mediados de

maio ou máis tarde, atopamos dous tipos de rituais:

• Rituais agrarios coa finalidade de asegurar unha boa colleita e protexer aos animais das en-

fermidades.

• Rituais lúdicos coa finalidade de festexar o bo tempo e a aparición dos primeiros froitos.

Página 2

Maio humanoMaio humanoMaio humanoMaio humano

Os rituais agrarios Os rituais agrarios Os rituais agrarios Os rituais agrarios consisten en poñer ramas de xesta nos aparellos de labran-

za, nos cornos do gando, nas cortes e nas casas; e na bendición dos campos,

que recibe o nome de “alumear o pan”.

Alfredo Vicenti fala de que na derradeira noite de abril “los labriegos de cada lugar dan primeramente tres vueltas en derredor de las heredades propias sacu-diendo sobre ellas las chispas de sus fachuzos y pasan en seguida la velada haciendo lo mismo con las ajenas”.

“Alumea o pan “ lume ó milloAlumea o pan “ lume ó milloAlumea o pan “ lume ó milloAlumea o pan “ lume ó millo Aluméao ben lume ó millo Aluméao ben lume ó millo Aluméao ben lume ó millo Aluméao ben lume ó millo Alumea o pan cada espiga seu ferradiño.”Alumea o pan cada espiga seu ferradiño.”Alumea o pan cada espiga seu ferradiño.”Alumea o pan cada espiga seu ferradiño.”

Para o ano que venPara o ano que venPara o ano que venPara o ano que ven Alumea o pai ,Alumea o pai ,Alumea o pai ,Alumea o pai , Cada gran un toladánCada gran un toladánCada gran un toladánCada gran un toladán Alumea o fillo,Alumea o fillo,Alumea o fillo,Alumea o fillo, Cada gran un pan de millo.” Cada gran un pan de millo.” Cada gran un pan de millo.” Cada gran un pan de millo.”

A noite do 30 de abril era en Europa central a Noite de Walpulgis, o momen-

to favorito para expulsar as bruxas. Era costume percorrer os campos cunha

rama de xesta ou codeso mollada en auga bendita. Esta crenza testemúñaa a

seguinte copla:

“Cobras e sapos“Cobras e sapos“Cobras e sapos“Cobras e sapos Bruxas e ratosBruxas e ratosBruxas e ratosBruxas e ratos Toupas e meigasToupas e meigasToupas e meigasToupas e meigas Fóra das miñas veigas.”Fóra das miñas veigas.”Fóra das miñas veigas.”Fóra das miñas veigas.”

Dentro dos rituais lúdicos rituais lúdicos rituais lúdicos rituais lúdicos atopamos unha grande variedade:

• Ramos de flores Ramos de flores Ramos de flores Ramos de flores que se entregaban ás noivas (ás mozas de mal carácter

podíaselles entregar toxos ou toros secos de verzas).

• Arcos de flores Arcos de flores Arcos de flores Arcos de flores por debaixo dos cales pasaba unha nena ou neno men-

tres os demais lle cantaban cancións alusivas ao inverno e á chegada

do bo tempo. Estaban adornados con cintas, vimbio e flores. Poñíanse

nos camiños.

Cruz de maioCruz de maioCruz de maioCruz de maio

Página 3

O maioO maioO maioO maio

Árbore de maioÁrbore de maioÁrbore de maioÁrbore de maio

• Cruces de maio.Cruces de maio.Cruces de maio.Cruces de maio.

• Árbore de maio. Árbore de maio. Árbore de maio. Árbore de maio. Non é moi frecuente en Galicia, aínda que

existen exemplos. Tratábase xeralmente dun bidueiro verde que

os mozos roubaban e colocaban na praza da vila. A esta

árbore se lle quitaba a codia e as pólas, e logo de adornala,

bailábase arredor..

• Os maiosOs maiosOs maiosOs maios. Poden ser humanos ou figurativos:

MAIOS HUMANOS MAIOS HUMANOS MAIOS HUMANOS MAIOS HUMANOS : : : : Propios do Norte de Galicia. Xa están

desaparecidos. Un neno ou nena cuberto de hedras, flores, fiúncho

vai pedindo unha recompensa pola súa actuación en forma de diñei-

ro ou lambonada (maiolas, noces, abelás). Tamén nalgún lugar de

Austria e entre os xitanos de Transilvania e Romanía existía a figura

de “ Xurxo o Verde”, un mozo cuberto de arriba abaixo con follas

verdes, figura principal da festividade de San Xurxo (23 de abril).

MAIOS FIGURATIVOS MAIOS FIGURATIVOS MAIOS FIGURATIVOS MAIOS FIGURATIVOS : : : : Propios do Sur de Galicia. A súa orixe

está nunha árbore adornada que acabou convertíndose nunha figura

cónica, que recorda a esta, pero que é movible e pode ser transpor-

tada mediante unhas andas. Trátase dunha estrutura de madeira re-

cuberta de arpilleira e musgo, e adornada con restras de carabullos,

flores, plantas (xesta, codeso, chorima, breixo) laranxas, ovos...

Existiu tamén outra modalidade, os maios barco, definida por Fil-

gueira Valverde como un tipo de barco engalanado e feito de

cartón que, pola festividade de Corpus, percorría as rías de Ponte-

vedra.

As coplas dos maios.As coplas dos maios.As coplas dos maios.As coplas dos maios.

Tanto nos maios figuraticos como nos humanos, cántanse coplas,

pero o seu carácter é distinto. Nos maios figurativos, as coplas teñen

un carácter agresivo, burlón ou irónico. Os cantos acompáñanse de

golpes de paos que os mozos levan nas mans.

A estrutura das coplas dos maios humanos consiste nunha breve in-

trodución, seguida da descrición do maio e da petición e despedi-

da.

AS COPLASAS COPLASAS COPLASAS COPLAS

Windows XP

““““----TírenoTírenoTírenoTíreno----las maias/ Señora María/ tírenolas maias/ Señora María/ tírenolas maias/ Señora María/ tírenolas maias/ Señora María/ tíreno----las maias/que bailan na criba.”las maias/que bailan na criba.”las maias/que bailan na criba.”las maias/que bailan na criba.”

“Santo que estás no caínzo/ tira as castañas abaixo/ tira das máis grandiñas/ que ás peque-“Santo que estás no caínzo/ tira as castañas abaixo/ tira das máis grandiñas/ que ás peque-“Santo que estás no caínzo/ tira as castañas abaixo/ tira das máis grandiñas/ que ás peque-“Santo que estás no caínzo/ tira as castañas abaixo/ tira das máis grandiñas/ que ás peque-nas non me abaixo.”nas non me abaixo.”nas non me abaixo.”nas non me abaixo.”

“Levántate maio/que tanto dormiches,/xa pasou o inverno/ e non o sentiches.”“Levántate maio/que tanto dormiches,/xa pasou o inverno/ e non o sentiches.”“Levántate maio/que tanto dormiches,/xa pasou o inverno/ e non o sentiches.”“Levántate maio/que tanto dormiches,/xa pasou o inverno/ e non o sentiches.”

““““---- Maio: ¡Cantarán o maio!Maio: ¡Cantarán o maio!Maio: ¡Cantarán o maio!Maio: ¡Cantarán o maio!

---- Coro: ¡E máis ben cantado.”Coro: ¡E máis ben cantado.”Coro: ¡E máis ben cantado.”Coro: ¡E máis ben cantado.”

“ “ “ “ Eu pedinlle o maio “Hai quen di orgulloso “ Señores e señorasEu pedinlle o maio “Hai quen di orgulloso “ Señores e señorasEu pedinlle o maio “Hai quen di orgulloso “ Señores e señorasEu pedinlle o maio “Hai quen di orgulloso “ Señores e señoras

a un cabaleiro... sunrídose ufano poñan atencióna un cabaleiro... sunrídose ufano poñan atencióna un cabaleiro... sunrídose ufano poñan atencióna un cabaleiro... sunrídose ufano poñan atención

Moita bambolla que toda a vida foi que imos falarMoita bambolla que toda a vida foi que imos falarMoita bambolla que toda a vida foi que imos falarMoita bambolla que toda a vida foi que imos falar

e pouco diñeiro.” un gran republicano. do Sr. Gobernador.e pouco diñeiro.” un gran republicano. do Sr. Gobernador.e pouco diñeiro.” un gran republicano. do Sr. Gobernador.e pouco diñeiro.” un gran republicano. do Sr. Gobernador.

Algúns dos que o din Nin é alto, nin é baixo,Algúns dos que o din Nin é alto, nin é baixo,Algúns dos que o din Nin é alto, nin é baixo,Algúns dos que o din Nin é alto, nin é baixo,

gastaron mil cartos nin é malo, nin é bó,gastaron mil cartos nin é malo, nin é bó,gastaron mil cartos nin é malo, nin é bó,gastaron mil cartos nin é malo, nin é bó,

servindo a lacaios parece un reló paradoservindo a lacaios parece un reló paradoservindo a lacaios parece un reló paradoservindo a lacaios parece un reló parado

e tirachaquetas.” dentro da Diputación.”e tirachaquetas.” dentro da Diputación.”e tirachaquetas.” dentro da Diputación.”e tirachaquetas.” dentro da Diputación.”

(Coplas de maio figurativo)Coplas de maio figurativo)Coplas de maio figurativo)Coplas de maio figurativo)

“Principiamos a cantar/el día de Santa Cruz,/principiamos a cantar/ Dulce Nombre de “Principiamos a cantar/el día de Santa Cruz,/principiamos a cantar/ Dulce Nombre de “Principiamos a cantar/el día de Santa Cruz,/principiamos a cantar/ Dulce Nombre de “Principiamos a cantar/el día de Santa Cruz,/principiamos a cantar/ Dulce Nombre de Jesús./Ángeles del cielo bajamos/si nos dan licencia/el Maio cantamos” Jesús./Ángeles del cielo bajamos/si nos dan licencia/el Maio cantamos” Jesús./Ángeles del cielo bajamos/si nos dan licencia/el Maio cantamos” Jesús./Ángeles del cielo bajamos/si nos dan licencia/el Maio cantamos” (Exemplo de maio Exemplo de maio Exemplo de maio Exemplo de maio cristianizado en Betanzos.)cristianizado en Betanzos.)cristianizado en Betanzos.)cristianizado en Betanzos.)

Bibliografía:Bibliografía:Bibliografía:Bibliografía:

• BERNÁRDEZ MARTÍNEZ, Santiago.. El ciclo anual festi vo en el mundo celta.

<www.galiciaespallada.com.ar/ciclo_festivo_celta.ht m.> Consulta 02/05/2012

• GONZÁLEZ PÉREZ, Clodio. Fiesta de los “mayos en Gal icia. <www.funjdiaz.net/folklore/07ficha.cfm?id=258 . > Con-sulta 02/05/2012

• TARRÍO FERNÁNDEZ, José A. Orense e a súa sociedade: un século de historia interpretada dende as Coplas dos Maios. <webs.uvigo.es/jtarrio/Investigacion.es. > C onsulta 02/05/2012

• FRAZER, J. G.. La rama dorada. México: Ed. Fondo de Cultura Económica,1981.

• Galicia. Antropoloxía. Tomos XXVII e XXIX. A Coruña: Hércules de ediciones