- 1 -

การใชระบบ – ชดขอมลส าหรบชนพนเมองวาดวยปฏบตการและระเบยบปฏบตของส

หประชาชาต

วธการใชชดขอมลน

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ

การพฒนาสทธมนษยชน ทบวงการช านญพเศษแหงสหประชาชาต

สหประชาชาตและชนพนเมอง

ชดขอมลนออกแบบเพอใหขอมลในทางปฏบตแกชนพนเมองวาดวยปฏบตการและระเบยบปฏบตของสหประชาชาต (UN) และองคการตางๆ ของสหประชาชาตทเกยวของกบสทธมนษยชนและการพฒนาสทธมนษยชน ในขณะทชนพนเมองไดยนหยดตอการกดขขมเหงนานนบศตวรรษและยงคงเผชญกบความยากล าบากในปจจบน สทธของชนพนเมองไดรบการยอมรบเพมขนเรอยๆ ในระดบนานาชาต ผลทเกดขนนสบเนองมาจากพฒนาการทส าคญ 2 ประการ ประการแรก ชนพนเมองประสบความส าเรจในการท าใหรฐบาลและประชาคมโลกหนมาสนใจกบขอหวงใยของพวกเขาและเรยกรองใหมการด าเนนการอยางใดอยางหนง ประการทสอง

- 2 -

ผคนจ านวนมากรวามการละเมดสทธของชนพนเมองอยางตอเนองและเรยกรองใหมการด าเนนการเยยวยาส าหรบความไมเสมอภาคทชนพนเมองประสบ ทวโลกมความตระหนกเพมขนเกยวกบความส าคญของความหลากหลายทางวฒนธรรมและการมสวนชวยพฒนาสงคมยคใหมของชนพนเมอง ขณะนองคการและทบวงการช านญพเศษ (specialized agencies) ของสหประชาชาตเกอบทกองคกรมภาระหนาทเกยวของกบสทธของชนพนเมองและการมสวนรวมในกจกรรมการพฒนาตางๆ ชดขอมลนน าเสนอวธการท างานขององคการและทบวงตางๆ เพอเปลยนแปลงสถานการณของชนพนเมองทวโลกไปในทางทด และชแนะวาชนพนเมองสามารถเขาไปมสวนรวมในกจกรรมเหลานไดอยางไรบาง

- 3 -

การคนหาขอมลในชดขอมลน ชดขอมลแบงเปนแผนพบตางๆ แผนพบแตละแผนพบเนนเพยงหวขอเดยว เพอใหคณสามารถศกษาบางประเดนทคณสนใจเปนพเศษ สวนแรกของชดขอมลเผยขอมลภมหลงเรองสทธมนษยชนในระบบของสหประชาชาต สวนทสองน าเสนอเคาโครงเกยวกบการด าเนนการของระบบสหประชาชาตเพอตอบสนองกบประเดนทเปนขอหวงใยของชนพนเมอง อนไดแกเรองสทธมนษยชน สงแวดลอม การพฒนา สขอนามย และการศกษา

ตวอยางเชน หากคณก าลงมองหาขอมลเรองวธการยนค ารองกบสหประชาชาตตามขอก าหนดของสนธสญญาระหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชนทส าคญๆ เชน อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต คณสามารถสบคนขอมลเรองนไดในแผนพบท 4 หากคณก าลงหาขอมลเรองการเขาไปมสวนชวยในเรองการพฒนาทเกยวของความหลากหลายทางชวภาพทสหประชาชาตใหความสนใจ คณสามารถสบคนขอมลเรองนไดในแผนพบท 10 ถงแมวาคณสนใจเพยงประเดนเดยว ขอแนะน าใหคณอานแผนพบทงหมดเพอจะไดรวาเรองทคณสนใจเปนพเศษนนเปนสวนหนงของภาพรวมเรองสทธมนษยชนในระบบของสหประชาชาตอยางไรบาง

สรปเนอหาของแผนพบ แผนพบแตละเรองเรมตนดวยสาระส าคญของเนอหาทงหมดในแผนพบ

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ มถอยวลและค าศพทจ านวนมากทเปนถอยค าทใชเฉพาะกบการท างานของสหประชาชาต โดยเฉพาะในแวดวงสทธมนษยชนระหวางประเทศ ฉะนน จ าเปนอยางยงทคณควรคนเคยกบภาษาทใชในระบบยเอน ในหนาแรกของแผนพบ มการแนะน าถอยค าและแนวคดส าคญๆ ในแตละเรอง เนอหาของแผนพบอธบายความหมายของถอยค าเหลาน ถอยค าส าคญเหลานพมพเปนตวหนาเมอปรากฏเปนครงแรก

ค ายอและชอยอ คณจะสงเกตวามค ายอและชอยอจ านวนมากทใชในระบบยเอน ปกตเมอเอยถงชอนเปนครงแรก คมอนใชชอเตมแลวตามดวยค ายอหรอชอยอทอยในวงเลบ หลงจากนน จะใชแตค ายอเทานน มการใชค ายอและชอยอบอยมากในสหประชาชาต ฉะนน คณควรคนเคยกบค ายอตางๆ

- 4 -

การขอความชวยเหลอเพมเตม ชดขอมลนเปนเพยงการแนะน าใหรจกกบปฏบตการและระเบยบปฏบตของยเอนรวมทงองคการและทบวงการช านญพเศษของยเอนเทานน คณอาจจ าเปนตองขอความชวยเหลอเพมเตมจากผเชยวชาญเพอใหไดประโยชนสงสดจากขอมลทน าเสนอ ชดขอมลนชแนะวาคณสามารถขอความชวยเหลอดงกลาวไดจากทใดบางและ ถาม แนะน าชอเวบไซตอกดวย จ าเปนอยางยงทคณควรตดตอองคการและทบวงช านญการพเศษตางๆ อยางสม าเสมอเพอท าใหคณทราบขอมลอพเดทเกยวกบพฒนาการ แผนงาน และโครงการใหมๆ

แผนพบท 1 ชนพนเมองและระบบของสหประชาชาต – ขอมลทวไป

แนะน ำใหรจกกบระบบของสหประชำชำต

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ สมชชาสหประชาชาต คณะมนตรความมนคง คณะมนตรเศรษฐกจและสงคม ทบวงการช านญพเศษ ส านกงานเลขาธการ เลขาธการใหญ คณะกรรมาธการสทธมนษยชน กฎบตรสหประชาชาต ศาลยตธรรมระหวางประเทศ สำระส ำคญ – ยเอนเปนองคการระหวางประเทศซงประกอบดวยองคกรทแยกอสระจ านวนหนง ซงมหนาทรบผดชอบในการจดการกบประเดนเรองเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม หรอมนษยธรรม กฎบตรสหประชาชาตชแจงจดมงหมายของยเอน ซงประกอบดวยการรกษาสนตภาพและสงเสรมสทธมนษยชน ความเปนธรรม การเคารพตอสนธสญญาและกฎหมายระหวางประเทศ ความกาวหนาทางสงคม และมาตรฐานการด ารงชพทดขนส าหรบทกคน นบตงแตปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนผานการรบรองในป พ.ศ. 2491 ยเอนไดรบรองเครองมอดานสทธมนษยชนอนอกจ านวนหนงเพอก าหนดเปนมาตรฐานสากลวาดวยสทธมนษยชน การสถาปนาสหประชาชาต

- 5 -

ในชวงทสงครามโลกครงทสองใกลจะยต ชาตตางๆ ทมชยในสงครามตดสนใจทจะกอตงองคการโลกเพอปองกนความขดแยงทอาจเกดขนภายหลงและชวยรงสรรคโลกทดกวาเดม องคการใหมหรอองคการสหประชาชาต (UN) กอตงขนในป พ.ศ. 2488 เพอบรรลเปาหมายส าคญ 3 ประการ นนคอ เพอรกษาสนตภาพและความมนคง สงเสรมการพฒนาทางสงคมและเศรษฐกจ และเพอมนใจวามการเคารพสทธมนษยชนทวโลก เพอบรรลเปาหมายเหลาน ยเอนไดจดตงเครอขายองคกรขนาดใหญทมความสลบซบซอนซงครอบคลมทกๆ ดานของกจกรรมของมนษยอยางแทจรง ลกษณะส าคญของสหประชาชาต จ าเปนอยางยงทเราตองระลกวายเอนเปนสมาคมของรฐบาลอสระทมอ านาจอธปไตย (เรยกวารฐสมาชก) ซงกอตงขนโดยสมครใจ

• ยเอนไมใชรฐบาลโลกทมอ านาจบงคบใหสมาชกด าเนนการใดๆ เชน เคารพตอสทธมนษยชน ยเอนท าประโยชนไดเทากบทรฐบาลของรฐสมาชกท าไดและเพยงเทาทรฐบาลตางๆ ตองการใหยเอนเปนเทานน ยเอนสามารถท าสงทรฐบาลของรฐสมาชกอนญาตใหท าเทานน ถารฐบาลของรฐสมาชกคดคานหรอไมใสใจกบค าแนะน าของยเอน ยเอนคงท าอะไรไดไมมากเพอบงคบใหรฐบาลนนเปลยนวธการของตน

• ยเอนไมอนญาตใหองคกรพฒนาเอกชน (non-governmental organization – NGO) หรอประชาชนมบทบาทตดสนใจใดๆ ในการพจารณาตดสนเรองตางๆ ของยเอน บางครงยเอนอนญาตใหเอนจโอปราศรยในทประชม แตอทธพลของเอนจโอมจ ากดและการตดสนใจในขนสดทายขนอยกบรฐบาลของรฐสมาชก

คมอนมจดมงหมายเพอสงเสรมใหชนพนเมองใชโอกาสทมอยในระบบยเอน อยางไรกตาม ชนพนเมองจ าเปนตองตระหนกถงขอจ ากดของยเอน รวมทงจดแขงและจดออนขององคการ

- 6 -

ดวยความเขาใจเชนน ชนพนเมองสามารถเพมโอกาสทตนจะไดรบผลลพธตามทตองการเมอท างานกบองคการ โครงสรางของสหประชาชาต เนองจากยเอนเปนองคการขนาดใหญทมความสลบซบซอน การท าความรจกคนเคยกบโครงสรางขององคการไดเปนสงทมประโยชน รป 1 แสดงใหเหนสวนตางๆ ของยเอนทเกยวของกบชนพนเมองโดยเฉพาะ องคกรสงสดของยเอนคอสมชชา (General Assembly) ทซงรฐสมาชกมสทธออกเสยงรฐละหนงเสยง สมชชาสหประชาตจดการประชมประจ าประหวางเดอนกนยายนถงธนวาคมทส านกงานใหญของยเอนในกรงนวยอรกเพอพจารณาทบทวนกจกรรมทงหมดของยเอน ในขณะทสมชชาเปนองคกรสงสด คณะมนตรความมนคง (Security Council) ถอวาเปนองคกรทมอ านาจมากทสดของยเอน ดงทเผยเปนนยจากชอ คณะมนตรความมนคงจดการกบประเดนเรองสนตภาพและความมนคง คณะมนตรความมนคงมอ านาจตดสนใจทเปนพนธะซงรฐสมาชกของยเอนตองปฏบตตาม เชน การตดสนใจใชมาตรการคว าบาตรทางการคากบประเทศใดประเทศหนง เนองจากคณะมนตรความมนคงไมเกยวของกบเรองสทธมนษยชนโดยตรง การมองวาคณะมนตรฯ เกยวของกบประเดนเรองชนพนเมองอยางไรจงไมใชเรองงายนก มเจาหนาทและขาราชการพลเรอนจ านวนมากทท างานกบยเอน ฝายราชการพลเรอนของยเอนเรยกวาส านกงานเลขาธการ (Secretariat) เจาหนาทยเอนทมอาวโสสงสดคอเลขาธการใหญ (Secretary-General) เลขาธการใหญคนปจจบนคอนายโคฟ อานนจากประเทศกานา ยเอนประกอบดวยหนวยงานยอยจ านวนมากมายทครอบคลมประเดนทแตกตางกนมาก อยางเชนสนตภาพและความมนคง การลดอาวธ เศรษฐกจ และการพฒนา สงแวดลอม ประเดนดานกฎหมาย สทธมนษยชน ประเดนเกยวกบสตรและยา หนวยงานทมจ านวนมากมายเหลานอยภายใตคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (Economic and Social Council – ECOSOC) ซงขนตรงกบสมชชาสหประชาชาต

- 7 -

นอกจากน ยเอนยงประกอบดวยหนวยงานทมอสระสงอกจ านวนมากดวย หนวยงานเหลานบางหนวยงานถกเรยกวาเปนทบวงการช านญพเศษ (specialized agencies) ซงจดการกบบางประเดนโดยเฉพาะ เชน สขภาพอนามย อาหาร การศกษา การสอสารระหวางประเทศ ทบวงการเหลานประกอบดวยองคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO) องคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization - ILO) และองคการอนามยโลก (World Health Organization – WHO) ทงน แตละองคการกมความสนใจเรองสถานการณของชนพนเมอง

- 8 -

(1) ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน ระบบยเอนมศาลยตธรรมระหวางประเทศ (International Court of Justice - ICJ) ซงมบทบาทจ ากดในการพจารณากรณการละเมดสทธมนษยชนอกดวย ตวอยางเชน สนธสญญาสทธมนษยชนหลายฉบบก าหนดใหศาลยตธรรมระหวางประเทศมหนาทพจารณากรณพพาทระหวางรฐบาล เนองจากศาลยตธรรมระหวางประเทศพจารณากรณพพาทระหวางรฐบาลเทานนและไมรบเรองรองทกขจากบคคลทวไป ฉะนน จงมแนวโนมทชนพนเมองคงไมมโอกาสท างานกบศาลยตธรรมระหวางประเทศ

- 9 -

ประเดนเรองชนพนเมองทยเอน

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง คณะอนกรรมธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน ปและทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก เนอหำสำระ – การคมครองสทธของชนพนเมองเปนภารกจทคอนขางใหมของยเอน เวทหลกทมพจารณาประเดนเรองชนพนเมองคอคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) ชนพนเมองในโลก คาดวามประชากรชนพนเมองราว 300 ลานคนอาศยอยใน 70 กวาประเทศทวโลก ชนพนเมอง 1 เปนผสบทอดมรดกวฒนธรรมและวถความสมพนธกบผอนและสงแวดลอมอนเปนเอกลกษณและผด าเนนวถปฏบตดงกลาว ชนพนเมองรกษาขนบทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมองทมความแตกตางอยางเดนชดจากประชาชนในสงคมหลกทพวกเขาอาศยอย แมมความแตกตางทางวฒนธรรม กลมชนพนเมองหลายกลมทวโลกลวนประสบปญหาเหมอนกนในแงการคมครองสทธของพวกเขาในฐานะกลมชนทมความแตกตาง ชนพนเมองทวโลกตางแสวงหาการยอมรบอตลกษณ วถชวต และสทธของพวกเขาในการเปนเจาของทดนและใชทรพยากรทมอยเดม กระนนกตาม สทธของชนพนเมองไดถกละเมดตลอดมาในประวตศาสตร แมยงมขอถกเถยงกนอย

1 มความแตกตางทชดเจนระหวางค าวา “indigenous people” และ “indigenous peoples” ค าวา peoples ทม s บงบอกเปนนยวามกลมชนพนเมองทตางจากกลมชนอนในโลกหลายกลม แตละกลมเปนประชาชน (people) ทมลกษณะทแตกตางอยางเหนไดชดและลกษณะทางกฎหมายทตางกน ดงนน เราอาจกลาวถงชนเผา “คร (Cree)” และชนเผา “ยาโนนาม (Yanonami)” วาเปน people และเมอเรารวมประชาชนมากกวาหนงกลม เรากจะได “peoples” มมมองแบบนเนนลกษณะโดยรวมของวฒนธรรมและสทธของชนพนเมอง เรองนส าคญมากโดยเฉพาะเวลาพดถงการก าหนดการปกครองตนเอง (self-determination) เนองจากขอ 1 ของกฎบตรสหประชาชาตรบรอง “หลกการของสทธอนเทาเทยมกนและการก าหนดการปกครองตนเองของประชาชน (peoples)”

- 10 -

บางคนเชอวาชนพนเมองเปนกลมชนทดอยโอกาสและออนแอมากทสดในโลกในปจจบน บดนประชาคมโลกเรมตระหนกถงความจ าเปนตองมมาตรการพเศษเพอคมครองสทธของชนพนเมองในโลก เกรดประวตศาสตร ขอบคณผแทนของชนพนเมองทไดเพยรพยายามลอบบมาตลอดในชวง 30 ปทผานมา สทธของชนพนเมองไดรบความสนใจมากขนในยเอนและประชาคมโลก ในป พ.ศ. 2514 คณะอนกรรมการธการวาดวยการปองกนการเลอกปฏบตและคมครองชนกลมนอยทประกอบดวยผ เชยวชาญดานสทธมนษยชน 26 คน ไดแตงตงสมาชกคนหนง นายมารตเนซ โคโบ ใหท าหนาทเปนผเสนอรายงานการประชมพเศษ (Special Rapporteur) เขาไดรบการขอรองใหท าการศกษาทครอบคลมทกดานเกยวกบเรองการเลอกปฏบตตอประชากรชนพนเมองและเสนอแนะมาตรการขจดการเลอกปฏบตทงในระดบชาตและระหวางประเทศ2 การศกษาของมารตเนซ โคโบเจาะลกประเดนสทธมนษยชนในวงกวางทมผลกระทบกบชนพนเมองดานสขภาพอนามย ทอยอาศย และการศกษา รายงานวจยนเรยกรองใหรฐบาลก าหนดแนวทางปฏบตส าหรบกจกรรมทเกยวของกบชนพนเมองทตงอยบนพนฐานของความเคารพตออตลกษณทางชาตพนธและสทธและเสรภาพของชนพนเมอง รายงานซงไมมฉบบพมพเหลอแลวแสดงถงพฒนาการทส าคญในแงการยอมรบวามปญหาดานสทธมนษยชนทชนพนเมองก าลงประสบอย คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองในฐานะเปนเวทแลกเปลยนประสบการณ ในป พ.ศ. 2525 กอนทการศกษาของมารตเนซ โคโบจะเสรจเรยบรอย คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations3 – WGIP)

2 อานรายงาน “การศกษาปญหาการเลอกปฏบตตอประชากรชนพนเมอง” คณะอนกรรมาธการแหงสหประชาชาตวาดวยการปองกนการเลอกปฏบตและคมครองชนกลมนอย จดท าโดยผเสนอรายงานการประชมพเศษ นายมารตเนซ โคโบ UN Doc. E/CN.4/Sub.2/1986/7 (1986)

- 11 -

ไดรบการจดตงโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต WGIP ซงเปนจดศนยรวมในระบบยเอนเรองการสงเสรมสทธของชนพนเมอง ประกอบดวยผเชยวชาญอสระจ านวน 5 คนทเปนกรรมการในคณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน การประชมของ WGIP เปดกวางใหผแทนของชนพนเมองทกชาตพนธรวมทงชมชนและองคกรของชนพนเมองเขารวมได ดงนน บางครงการประชมของ WGIP กลายเปนการประชมเรองสทธมนษยชนทใหญทสดซงจดขนโดยยเอน ชนพนเมองเดนทางมาจากทกมมโลกเพอมสวนรวมใน WGIP ไดแก ชนเผาอะบอรจนสและชาวเกาะทอรเรส สเตรทจากออสเตรเลย เมารจากนวซแลนด ชนพนเมองอเมรกนจากอเมรกาเหนอและใต อนอทจากแถบขวโลก แซมมจากยโรปตอนเหนอ ไอนจากญป น และกลมอนจากภมภาคตางๆ ในเอเชยและแอฟรกาและสหภาพรสเซย ในการประชมนานาชาตน ชนพนเมองไดรบรวาพวกเขาตางกมประสบการณและเปาหมายเดยวกน คณะท างานเปนแรงผลกดนทกอใหเกดความคดรเรมทเกยวกบชนพนเมองมากมาย ผลงานทอาจถอวาส าคญทสดคอการพจารณาทบทวนและขดเกลารางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาตภายใตความรวมมอจากผมสวนรวมจากรฐบาล ชนพนเมอง และภาคเอกชน รางปฏญญาไดผานการรบรองจากคณะอนกรรมาธการและถกสงตอไปยงคณะกรรมาธการสทธมนษยชน ในป พ.ศ. 2538 คณะกรรมาธการฯ ไดจดตงคณะท างานเพอพจารณาทบทวนรางปฏญญา อานรายละเอยดเพมเตมเกยวกบคณะ ท างานและรางปฏญญาไดในแผนพบท 5 ในชวงเวลาหลายปทผานมา มขอเสนอแนะจ านวนมากมายทแนะน าใหจดท าการศกษาและการสมมนาผเชยวชาญ นางสาวอเรกา-ไอรน แดส ประธานของคณะท างานระหวางป พ.ศ. 2526-2542 เปนผเขยนรายงานวจย 2 ฉบบ ไดแก การศกษาเรองการคมครองมรดกตกทอดจากบรรพบรษของชนพนเมองและการศกษาเรองความสมพนธระหวางชนพนเมองและทดนของพวกเขา มกเอล อลฟองโซ-มารตเนซ ประธานของคณะท างานในป พ.ศ. 2543 ไดด าเนนการศกษาเรองสนธสญญา ขอตกลง และรปแบบเชงสรางสรรคอนๆ ระหวางรฐและประชากรชนพนเมองจนเสรจสนในป พ.ศ. 2542 สบคนรายงานดงกลาว 3 ฉบบในเวบไซตของ OHCHR

- 12 -

ทงการศกษาของผเชยวชาญและการสมมนาผเชยวชาญเสนอโอกาสในการตรวจสอบประเดนใหมๆ เรองสทธมนษยชนหรอค าถามทละเอยดออนในบรบททไมเกยวของกบการเมองมากนก การประชมผเชยวชาญ 2 ครง ครงแรกเรองการปกครองตนเองของชนพนเมองในป พ.ศ. 2532 และครงทสองเรองสทธในทดนของชนพนเมองในป พ.ศ. 2539 นบวาเปนประโยชนอยางยงในการแลกเปลยนประสบการณแงบวกในระดบประเทศและถอวาเปนการเสนอขอเสนอแนะส าหรบการด าเนนกจกรรมของยเอนในอนาคต ชนพนเมองทตองการชวยก าหนดนโยบายระหวางประเทศสามารถเขาไปมสวนรวมในกจกรรมเหลานไดดวยการใหขอมล มมมอง และขอคดเหนตางๆ ชนพนเมองทยเอน ปจจบนมองคกรชนพนเมองประมาณ 16 องคกรทมสถานะเปนผใหค าปรกษากบคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต (รายชอองคกรเหลานอยในตอนทายของแผนพบน) สถานะผใหค าปรกษาหมายความวาองคกรเหลานสามารถเขารวมและแสดงขอคดเหนในการประชมระหวางประเทศและระหวางรฐบาล นอกจากน ยงมผรวมประชมหลายรอยคนทผแทนของชนพนเมองและองคกรชนพนเมองทมสวนรวมในการประชมของยเอน เชน คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง เอนจโอทสนใจเรองสทธมนษยชนกสามารถชวยสงเสรมสทธของชนพนเมองและสนบสนนการบรรลเปาหมายของชนพนเมองอยางแขงขน นอกจากการเขาไปมสวนรวมโดยผแทนจ านวนมากในคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองและการประชมอนๆ ชนพนเมองก าลงโดดเดนมากขนในฐานะผมบทบาทในเวทโลก ในป พ.ศ. 2532 หวหนาเทด โมเสสแหงแกรนดเคานซลของชนเผาครในประเทศแคนาดาเปนคนพนเมองคนแรกทไดรบเลอกตงใหรบต าแหนงในทประชมของยเอน เพออภปรายเกยวกบผลพวงของการเลอกปฏบตทางเชอชาตตอสถานการณทางสงคมและเศรษฐกจของชนพนเมอง นบแตนนมา จ านวนคนพนเมองทด ารงต าแหนงในทประชมเรองชนพนเมองกมแนวโนมเพมขน

- 13 -

คนพนเมองนบรอยคนไดเขารวมและบางคนกไดปราศรยในการประชมโลกวาดวยสทธมนษยชน (World Conference on Human Rights) ครงท 2 ซงจดขนทกรงเวยนนาเมอเดอนมถนายน 2536 การประชมนยอมรบวารฐสมาชกของยเอนทกรฐตองรบผดชอบตอการเคารพสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐานของชนพนเมอง และเสนอแนะใหจดตงเวทถาวรส าหรบชนพนเมองทยเอน นอกจากน ชนพนเมองไดเขารวมการประชมโลกทส าคญๆ อกดวย เชน การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Earth Summit) ทเมองรโอเดอจานโรในป พ.ศ. 2535 การประชมสตรโลกทกรงปกกงในป พ.ศ. 2538 และการประชมสดยอดวาดวยเรองสงคมในป พ.ศ. 2539 ชนพนเมองจะโดดเดนในการประชมโลกวาดวยการตอตานการเหยยดผว (World Conference against Racism) ในป พ.ศ. 2544 ซงจะจดขนทเมองเดอรบาน ประเทศแอฟรกาใต ขนตอนลาสดในการเพมบทบาทของผแทนของชนพนเมองในกจกรรมของยเอนคอการกอตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง (Permanent Forum on Indigenous Issues) ในป พ.ศ. 2543 เวทถาวร ซงเปนเปนหนวยงานทปรกษาขนตรงกบคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม ประกอบดวยผทรงคณวฒ 16 คน ในจ านวนน ม 8 คนทไดรบการเสนอชอโดยชนพนเมอง อานรายละเอยดเพมเตมเกยวกบเวทถาวรนไดในแผนพบท 6 ปและทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก สหประชาชาตประกาศใหป พ.ศ. 2536 เปนปสากลแหงชนพนเมองโลก ในพธเปดงานทกรงนวยอรก ผน าของชนพนเมองกลาวสนทรพจนตอสมชชาเปนครงแรกในประวตศาสตรของสหประชาชาต รโกเบอรตา เมนช ทม ชาวอนเดยนเชอสายมายนทไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพในป พ.ศ. 2535 ไดรบแตงตงเปนทตสหประชาชาตในปนน ในป พ.ศ. 2537 สมชชาสหประชาชาตเฉลมฉลองทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (พ.ศ. 2538-2547) เพอเพมพนธกรณของสหประชาชาตในการสงเสรมและคมครองสทธของชนพนเมองทวโลก (อานแผนพบท 7) เพอเปนสวนหนงของทศวรรษสากล ทบวงการช านญพเศษของยเอนก าลงท างานรวมกบชนพนเมองเพอออกแบบและด าเนนโครงการสขภาพอนามย การศกษา ทอยอาศย การจางงาน การพฒนา และสงแวดลอม ซงสงเสรมการคมครองชนพนเมองและขนบธรรมเนยม คานยม และวถดงเดมของพวกเขา

- 14 -

แมวาชนพนเมองมโอกาสเขาไปมสวนรวมในกจกรรมของสหประชาชาตมากกวาในอดต ปญหาทพวกเขาเผชญอยกลายเปนประเดนขดแยงทมความรอนแรงเพมขนทงในแงการเมอง เชน กรณการยกรางปฏญญา และในแงวชาการ เชน กรณทรพยสนทางวฒนธรรมและปญญา ดงนน จ าเปนอยางยงทจะตองมการพฒนาความเปนหนสวนกนระหวางทบวงการตางๆ ของยเอนและองคกรและชมชนของชนพนเมองเพอใหผานพนอปสรรคตางๆ ทขดขวางการพฒนาไปใหได องคกรชนพนเมองตอไปนมสถานะเปนผใหค าปรกษาแกคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (ECOSOC) แหงสหประชาชาต Aboriginal and Torres Strait Islander Commission Asociación Kunas Unidos por Nabguana Four Directions Council Grand Council of the Crees (Quebec) Indian Council of South America Indian Law Resource Centre Indigenous World Association International Indian Treaty Council International Organization of Indigenous Resource Development Inuit Circumpolar Conference National Aboriginal and Islander Legal Services Secretariat National Indian Youth Council Saami Council Sejekto Cultural Association of Costa Rica Yachay Wasi World Council of Indigenous Peoples ยนค ารองขอสถานะทปรกษาไดทแผนกองคกรพฒนาเอกชนของ Department of Economic, Social, and Cultural Affairs – DESA ทสหประชาชาตในกรงนวยอรก ผรบผดชอบแผนกนคอนางสาว Hanifa Mezoui โทรศพท (212) 963 4842 แฟกซ (212) 963 92 48 สวนในกรงเจนวา ตดตอไดทเจาหนาทประสานงานเอนจโอ นาง Raymonde Martineau ท Office of Director-General โทรศพท +41-22-917 21 27 แฟกซ +41-22-917 05 83 อเมล martineau@unog.ch. องคกรทประสงคจะไดรบสถานะทปรกษาตองกรอกแบบสอบถาม หลงจากกรอกเรยบรอยแลว

- 15 -

สงแบบสอบถามไปทคณะกรรมการองคกรพฒนาเอกชน คณะกรรมการนจะเสนอเรองพรอมค าแนะน ากบ ECOSOC ซงจะเปนผตดสนใจขนเดดขาด หากตองการรายละเอยดเพมเตม เขาไปทเวบไซตของยเอน www.unog.ch (ยเอนและเอนจโอ)

แผนพบท 2 ชนพนเมอง สหประชาชาต และสทธมนษยชน

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ สทธมนษยชน การรอนสทธ สากล กฎหมายสทธมนษยชน แบงแยกไมได สมพนธและพงพาอาศยซงกนและกน โอนแกกนไมได สนธสญญา ภาค ขอสงวน กฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ กฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ

- 16 -

ปฏญญา การประกาศ กฎเกณฑมาตรฐาน แนวทางปฏบต ขอเสนอแนะ และหลกการ ความรบผดชอบดานสทธมนษยชนของรฐ สำระส ำคญ – เปนทเขาใจกนโดยทวไปวาสทธมนษยชนคอสทธทมนษยทกคนมตดตวมาแตก าเนด แนวความคดเกยวกบเรองสทธมนษยชนยอมรบวามนษยทกคนควรไดรบประโยชนสขจากสทธมนษยชนของตนโดยปราศจากการแบงแยกเนองจากเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความเชอเรองการเมองหรอเรองอนๆ ถนก าเนดหรอสถานะทางสงคมเดม ทรพยสน ชาตตระกล หรอสถานะอนๆ สทธมนษยชนไดรบการรบรองทางกฎหมายดวยกฎหมำยสทธมนษยชนซงคมครองบคคลและกลมบคคลจากการปฏบตทกาวกายเสรภาพขนพนฐานและศกดศรของมนษย การแสดงความคดเหนเกยวกบสทธมนษยชนปรากฏอยในสนธสญญา กฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ สารตถะของหลกการและแหลงอนของกฎหมาย กฎหมายสทธมนษยชนก าหนดพนธกรณของรฐในการปฏบตตามวถทางทก าหนดไวและหามมใหรฐด าเนนกจกรรมทเจาะจง อยางไรกตาม กฎหมายมไดสถาปนาสทธมนษยชนขนมา สทธมนษยชนเปนสทธทมนษยทกคนพงไดรบ โดยทวไป สนธสญญาและแหลงอนของกฎหมายคมครองสทธของบคคลและกลมบคคลอยางเปนทางการจากการปฏบตหรอการละเวนการกระท าของรฐบาลทกาวกายกบประโยชนสขทพวกเขาพงไดรบจากสทธมนษยชน ตอไปนเปนลกษณะทส าคญทสดบางประการของสทธมนษยชน • สทธมนษยชนตงอยบนพนฐานของการเคารพศกดศรและคณคาของแตละคน • สทธมนษยชนเปนสากล (universal) นนคอ

สทธมนษยชนเปนสงทมวลมนษยพงไดรบโดยเทาเทยมกนและไมเลอกปฏบต • สทธมนษยชนโอนแกกนไมได (inalienable) นนคอ

ไมมบคคลใดทสามารถใหผใดเอาสทธของตนไปได ยกเวนในบางสถานการณ เชน สทธเสรภาพอาจถกจ ากดหากถกตดสนวากระท าความผดทางอาญาโดยศาล

• สทธมนษยชนแบงแยกไมได สมพนธและพงพาอาศยซงกนและกน (indivisible, interrelated and interdependent) เพราะวาการเคารพสทธมนษยชนบางสทธแตไมเคารพสทธอนถอวาไมเพยงพอ ในทางปฏบต

- 17 -

การละเมดสทธใดสทธหนงมกมผลกระทบกบสทธอนอกหลายสทธ ดงนน สทธมนษยชนทงปวงควรไดรบการพจารณาวามความส าคญเทาเทยมกนและจ าเปนอยางยงตอศกดศรและคณคาของทกคนไมยงหยอนกวากน

กฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ การแสดงความคดเกยวกบสทธมนษยชนทตดตวมาแตก าเนดอยางเปนทางการปรากฏอยในกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ สนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศและเครองมออนๆ ทก าหนดแมแบบทางกฎหมายของสทธมนษยชนเรมปรากฏตงแตป พ.ศ. 2488 การสถาปนาสหประชาชาตท าใหเกดเวททดเลศส าหรบการพฒนาและการรบรองเครองมอดานสทธมนษยชนระหวางประเทศ มเครองมออนทผานการรบรองในระดบภมภาคซงสะทอนถงขอหวงใยเรองสทธมนษยชนของภมภาคทเกยวของ รฐสวนใหญไดประกาศใชรฐธรรมนญและกฎหมายฉบบอนทคมครองสทธมนษยชนขนพนฐานอยางเปนทางการอกดวย ภาษาทรฐใชมกไดรบมาจากเครองมอสทธมนษยชนระหวางประเทศโดยตรง กฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศประกอบดวยสนธสญญาและธรรมเนยมปฏบตรวมทงปฏญญา แนวทางปฏบต และหลกการเปนส าคญ สนธสญญา สนธสญญา (treaty) เปนขอตกลงทรบรองโดยรฐซงผกมดใหรฐภาคปฏบตตามกฎขอบงคบเปนการเฉพาะ สนธสญญาระหวางประเทศมชอเรยกตางๆ นาๆ อาท กตกา (covenant) กฎบตร (charter) พธสาร (protocol) อนสญญา (convention) ขอตกลงและความตกลง (accord และ agreement) สนธสญญามผลผกพนทางกฎหมายกบรฐทยนยอมตามปฏบตตามบทบญญตของสนธสญญา หรออกนยหนง รฐเหลานนทเปนภาค (party) ในสนธสญญา รฐอาจเปนภาคในสนธสญญาดวยการใหสตยาบน (ratification) หรอภาคยานวต (accession) การใหสตยาบนเปนการแสดงการยนยอมปฏบตตามขอผกพนของสนธสญญาของรฐอยางเปนทางการ มเพยงรฐทลงนามในสนธสญญาแลวเทานน (ระหวางเวลาทสนธสญญาเปดโอกาสใหรฐลงนาม) ทสามารถใหสตยาบนได การใหสตยาบนประกอบดวยการปฏบตตามกระบวนการ 2 ขนตอน ในระดบประเทศ การใหสตยาบนตองไดรบอนมตจากบคคลหรอองคกรภายใตรฐธรรมนญ (ปกตคอประมขแหงรฐหรอรฐสภา) สวนในระดบนานาชาต

- 18 -

เอกสารใหสตยาบนถกสงไปยงสถานทส าหรบเกบรกษาเอกสารนอยางเปนทางการ นนคอ รฐหรอองคการระหวางประเทศ เชน สหประชาชาต ภาคยานวตเปนขอตกลงยนยอมผกพนตามสนธสญญาทกระท าโดยรฐทยงไมไดลงนามในสนธสญญา รฐทใหสตยาบนกบสนธสญญากอนและหลงจากสนธสญญาเรมมผลบงคบใช มวธปฏบตในการการภาคยานวตเหมอนกน เพอใหสนธสญญาระหวางประเทศสวนใหญมผลบงคบใช ตองมการออกกฎหมายแหงชาตฉบบอนดวย ในบางรฐ สนธสญญามอ านาจเหนอกฎหมายของประเทศ ในรฐอนๆ สนธสญญามสถานะเทยบเทารฐธรรมนญ กระนนกตาม ในบางประเทศ มเพยงบทบญญตบางขอของสนธสญญาเทานนทถกรวมไวในกฎหมายของประเทศ ในการใหสตยาบน รฐอาจมขอสงวน (reservation) กบสนธสญญานน ซงแสดงวาขณะทรฐยนยอมผกพนตามขอก าหนดสวนใหญ รฐนนอาจไมยนยอมปฏบตตามขอก าหนดบางขอ อยางไรกด ขอสงวนมอาจลบลางวตถประสงคและจดมงหมายของสนธสญญานนได นอกจากนน รฐมพนธกรณตามบทบญญตของสนธสญญาทไดกลายเปนสวนหนงของกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ (อานหวขอตอไป) หรอกฎเกณฑทมอาจโตแยงได (peremptory rules) ของกฎหมายระหวางประเทศ เชน การหามการทรมาน อานรายละเอยดในแผนพบเกยวกบองคกรทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง (แผนพบท 4) เพอศกษาวาหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสามารถคมครองสทธของชนพนเมองอยางไรไดบาง กฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ กฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ (customary international law) (หรอเรยกงายๆ วา “จารต (custom)”) เปนค าทใชอธบายหลกปฏบตของรฐทยดถอกนโดยทวไปและปฏบตตลอดมา ซงเกดขนจากความส านกถงขอผกพนทางกฎหมาย ตวอยางเชน ในขณะทปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไมใชสนธสญญาทมขอผกพนใหภาคปฏบตตาม

- 19 -

บทบญญตบางขอมลกษณะเปนกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศซงยดถอปฏบตโดยรฐตลอดมา ปฏญญา ขอมต ฯลฯ ทรบรองโดยหนวยงานของยเอน หลกเกณฑทวไปของหลกการและวธปฏบตทางกฎหมายระหวางประเทศทรฐสวนใหญเหนพองกนมกระบไวในปฏญญา (declaration) ค าประกาศ (proclamation) กฎเกณฑมาตรฐาน (standard rule) แนวทางปฏบต (guideline) ขอเสนอแนะ (recommendation) และหลกการ (principle) แมไมมขอผกพนทางกฎหมายทรฐตองปฏบตตาม สงเหลานแสดงถงฉนทานมตของประชาคมโลก และฉะนน จงมอ านาจทางจรยธรรมทแรงกลาซงบงคบใหรฐปฏบตตามในความสมพนธระหวางประเทศ คณคาของเครองมอเหลานขนอยกบการรบรองและยอมรบโดยรฐจ านวนมาก ถงแมไมมผลผกพนทางกฎหมาย เครองมอเหลานอาจถกมองวาเปนการประกาศหลกการทประชาคมโลกยอมรบโดยทวไป ความรบผดชอบของรฐในเรองสทธมนษยชน พนธกรณในการคมครอง สงเสรม และดแลใหประชาชนไดรบประโยชนสขจากสทธมนษยชนเปนความรบผดชอบทส าคญของรฐ รฐมหนาทมอบสทธมนษยชนทมมากมายแกประชาชนทกคนทอาศยอยในดนแดน ในขณะทรฐตองใหสทธมนษยชนแกกลมคนบางกลม เชน สทธลงคะแนนเสยงเลอกตงเปนสทธทรฐตองใหแกพลเมองของรฐ รฐมพนธะตองดแลคมครองสทธมนษยชนดวยการมอบการเยยวยาใหแกบคคลทถกละเมดสทธและปองกนการละเมดสทธมนษยชนของประชาชนทอาศยอยในดนแดน ตามบทบญญตของกฎหมายระหวางประเทศ การไดรบประโยชนสขจากสทธบางอยางอาจถกจ ากดในบางสถานการณ ตวอยางเชน ถาบคคลถกตดสนวากระท าความผดทางอาญาหลงจากผานการพจารณาคดอยางตรงไปตรงมา รฐอาจจ ากดเสรภาพในการเคลอนยายของบคคลนนตามกฎหมายดวยการจ าคก การจ ากดสทธของพลเมองและสทธทางการเมองอาจกระท าไดกตอเมอการจ ากดนนถกก าหนดโดยกฎหมายเทานน แตกเปนไปเพอเคารพสทธของผอนและด าเนนการตามขอก าหนดทเทยงธรรมในทางศลธรรม

- 20 -

ความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม และสวสดภาพของประชาชนในสงคมประชาธปไตย สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอาจถกจ ากดโดยกฎหมาย แตการจ ากดจะกระท าไดกตอเมอการจ ากดนนสอดคลองกบลกษณะของสทธและเพอสงเสรมสวสดภาพของประชาชนในสงคมประชาธปไตย ในการประกาศภาวะฉกเฉนทชอบธรรม รฐสามารถใชมาตรการทจ ากดหรอรอนสทธบางอยางได การรอนสทธ (derogation) เชนนกระท าไดภายใตขอบเขตความจ าเปนของสถานการณและมอาจเกยวโยงกบการเลอกปฏบตทตงอยบนพนฐานเรองเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา หรอพนเพทางสงคม เมอมการรอนสทธ ตองรายงานใหเลขาธการใหญของสหประชาชาตไดรบทราบ อยางไรกตาม ตามขอ 4 วรรค 3 ของกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR) สทธมนษยชนบางอยางทเรยกวา non-derogable rights มอาจถกงดเวนหรอจ ากดแมในภาวะสงครามหรอสถานการณความขดแยงทมการใชอาวธ สทธเหลานประกอบดวยสทธในการด ารงชพ เสรภาพจากการทรมาน เสรภาพจากการถกจบเปนทาสหรอท าใหตกอยภาวะจ ายอม และเสรภาพทางความคด ความรสกผดชอบชวด และการนบถอศาสนา ในสถานการณความขดแยงทมการใชอาวธซงอยภายใตการบงคบใชของกฎหมายมนษยธรรม กฎหมายสทธมนษยชนกยงคงมอ านาจบงคบใชดวย (คดลอกจาก “Human Rights: A Basic Handbook for UN Staff,” OHCHR, United Nations Staff College Project) สหประชาชาตและสทธมนษยชน

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ กฎบตรสหประชาชาต หนวยงานทจดตงตามสนธสญญา ระบบทมพนฐานจากกฎบตร กตกา ระบบทมพนฐานจากสนธสญญา ปฏญญา คณะกรรมการทสาม การรบรอง มตเหนชอบ ฉนทานมต

- 21 -

ขอตดสนใจ การยกราง ปฏญญาสากลสทธมนษยชน ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน คณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน กตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม คณะท างานประชากรพนเมอง สาระส าคญ – ตามกฎบตรสหประชาชาต หนาทส าคญประการหนงขององคการคอสงเสรมสทธมนษยชน มหนวยงานจ านวหนงในระบบของสหประชาชาตทเกยวของกบการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน หนวยงานเหลานรวมอยภายใตระบบทมพนฐานจากกฎบตรและสนธสญญาดานสทธมนษยชน รฐบาลก าหนดมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศทระบในเครองมอดานสทธมนษยชนผานหนวยงานเหลาน เครองมอบางอยางมผลผกพนทางกฎหมาย เชน อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination) สวนเครองมออนๆ เชน ปฏญญาสากลสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights)ไมมผลผกพนทางกฎหมายแตก าหนดเกณฑมาตรฐานทรฐบาลควรพยายามท าใหได ความส าคญของสทธมนษยชนทยเอน ดวยความนาสะพรงกลวของสงครามโลกครงท 2 ยงคงอยในความทรงจ า บรรดาผกอตงสหประชาชาตไดท าใหความส าคญของสทธมนษยชนเปนทประจกษในจดมงหมายและโครงสรางขององคการ พวกเขาเชอวาการคมครองสทธมนษยชนจะน ามาซงเสรภาพ ความยตธรรม และสนตภาพแกประชาชน ตอนตนของเอกสารพนฐานของยเอน กฎบตรสหประชาชาต (Charter of the United Nations) ประกาศวา

- 22 -

“พวกเรา ปวงชนของสหประชาชาต มเจตนารมณทจะ..ยนยนซ าถงความศรทธาในสทธมนษยชนขนพนฐาน ศกดศรและคณคาของมนษย สทธอนเสมอภาคของชายและหญง และของชาตใหญและเลก....และสงเสรมความกาวหนาทางสงคมและมาตรฐานการด ารงชพทดขนในเสรภาพอนยงใหญกวาเดม....”

ไมนานหลงจากการสถาปนา ยเอนก าหนดมาตรฐานสทธมนษยชนขนพนฐานเพอประโยชนของปวงชนและชาตทงปวง ภายหลงจากการสถาปนา องคการไดขยายขอบเขตของมาตรฐานเหลานเสมอมา โครงสรางสทธมนษยชนของยเอน นบวาเปนประโยชนทเราเขาใจความแตกตางระหวางหนวยงานและกลไกตางๆ ของระบบสทธมนษยชนของยเอนทตงขนมาตามมตและการตดสนใจของระบบสหประชาชาต รวมทงหนวยงานและกลไกทมผลผกพนทางกฎหมายตามสนธสญญาสทธมนษยชน หนวยงานของระบบสหประชาชาตเรยกวาเปนหนวยงานทมพนฐานจากระบบกฎบตร (charter-based system) สวนหนวยงานตอมาทกลาวถงเรยกวาเปนหนวยงานทมพนฐานจากระบบสนธสญญา (treaty-based system) กฎบตรยเอนอนญาตใหยเอนตงหนวยงานจ านวนหนงเพออภปรายและด าเนนการเกยวกบประเดนเรองสทธมนษยชนและยกรางมาตรฐานใหมๆ หนวยงานทมพนฐานจากกฎบตรทส าคญทสดคอคณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Commission on Human Rights – CHR) ซงประชมประจ าปเปนเวลา 6 สปดาหทกรงเจนวา และคณะกรรมการทสาม (Third Committee) ของสมชชาสหประชาชาต หนวยงานทส าคญทสดส าหรบชนพนเมองคอคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations – WGIP) สนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศทส าคญๆ มหนวยงานพเศษทตงขนมาเพอก ากบดแลการด าเนนการตามสนธสญญาของรฐบาล หนาทหลกของหนวยงานทตงขนมาตามสนธสญญาคอพจารณาและแสดงความคดเหนเกยวกบรายงานทไดรบจากรฐบาล เพอบงชวารฐบาลปฏบตตามสนธสญญาทเปนภาคเชนไร

- 23 -

หนวยงานเหลานบางหนวยงานพจารณาเรองรองทกขจากบคคลธรรมดาทกลาวหารฐบาลวาละเมดสทธของตน (อานแผนพบท 4 เรองหนวยงานทตงขนมาตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง) ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน

ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน (Office of High Commissioner for Human Rights) เปนส านกงานถาวรทมพนกงานประจ าเปนเจาหนาทของยเอนและมส านกใหญอยในกรงเจนวา สนบสนนการด าเนนกจกรรมทกอยางของยเอนทเกยวกบสทธมนษยชน ส านกงานขาหลวงใหญฯ เปนสวนหนงของส านกงานเลขาธการของยเอน และบรหารและประสานงานตามแผนงานดานสทธมนษยชนของยเอน จดการประชม จดท าการศกษาและรายงาน รวมทงเผยแพรขอมลและสงพมพตางๆ ผบรหารสงสดของส านกงานขาหลวงใหญฯ คอขาหลวงใหญ ซงเปนเจาหนาทอาวโสสงสดของยเอนทรบผดชอบประเดนเรองสทธมนษยชน ขาหลวงใหญมบทบาทส าคญในการสงเสรมสทธมนษยชนผานระบบของยเอน ขาหลวงใหญคนปจจบนคอนางแมร โรบนสน เธอไดรบต าแหนงนตงแตป พ.ศ. 2543 ปฏญญาสากลสทธมนษยชน ความส าเรจอนยงใหญครงแรกของยเอนดานสทธมนษยชนคอการมมตรบรองปฏญญาสากลสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) ของสมชชาสหประชาชาตในป พ.ศ. 2491 ตอนนนสมาชกของยเอนถกกนเรองการใชถอยค าวา Universal Declaration แตทายทสด ปฏญญากผานการรบรองดวยเสยงสวนใหญ Universal Declaration เปนถอยค าทกลาวถงสทธของมนษยทกคนอยางจบใจและเปยมดวยความหมายอนลกซง นอกจากนน ปฏญญาสากลฯ ท าใหคนธรรมดามทยนในกฎหมายระหวางประเทศ ซงพวกเขาไมเคยไดรบมากอนเลย เครองมอสทธมนษยชนอนจ านวนมากลวนมพนฐานมาจากปฏญญาสากลน สทธขนพนฐานบางสทธทอางถงในปฏญญาฯ มดงน • สทธในความเสมอภาคและอสรภาพจากการเลอกปฏบต • สทธในการด ารงชพ เสรภาพ และความปลอดภยสวนบคคล

- 24 -

• เสรภาพจากการทรมานและการปฏบตย ายศกดศร • สทธในการปฏบตอยางเทาเทยมกนในกฎหมาย • สทธในการพจารณาคดอยางตรงไปตรงมา • สทธในความเปนสวนตว • สทธในความศรทธาและการนบถอศาสนา • สทธในการแสดงความคดเหน • สทธในการชมนมอยางสงบและการคบหาสมาคม • สทธในการมสวนรวมในการปกครอง • สทธในความมนคงทางสงคม • สทธในการท างาน • สทธในมาตรฐานการครองชพทดเพยงพอ • สทธในการศกษา กตกา ภายหลงจากการรบรองปฏญญาสากลสทธมนษยชน ยเอนไดยกรางสนธสญญาอก 2 ฉบบซงเรยกวากตกา (covenant) กตกาประกอบดวยขอก าหนดของปฏญญาสากลฯ และท าใหปฏญญาสากลฯ มผลผกพนทางกฎหมายกบประเทศทตกลงเปนภาคในกตกา กตกาทงสองคอกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) และกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR) ซงผานการรบรองโดยสมชชาสหประชาชาตเมอป พ.ศ. 2509 แตไมถกบงคบใชจนกระทงป พ.ศ. 2519 หลงจากมประเทศทตกลงรวมเปนภาคมากพอ เครองมอสทธมนษยชนอนๆ เครองมออนระบอยางชดแจงวาสทธเหลานเปนของคนบางกลมอยางไรบาง เชน สตรและเดก เครองมอใหม เชน ปฏญญาวาดวยสทธในการพฒนา แนะน าแนวคดทผยกรางของปฏญญาสากลฯ ในป พ.ศ. 2491 ไมไดค านงถง สนธสญญาและปฏญญาสทธมนษยชนอนๆ ทส าคญมดงน

- 25 -

• อนสญญาวาดวยการปองกนและลงโทษอาชญากรรมฆาลางเผาพนธ (Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide)

• อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination – CERD)

• อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมานและการปฏบตหรอลงโทษอยางโหดราย ไรมนษยธรรม หรอย ายศกดศร(Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment – CAT)

• อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตตอสตรในทกรปแบบ Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women – CEDAW)

• อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention on the Rights of the Child) • อนสญญา 169

ขององคการแรงงานระหวางประเทศวาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมองในประเทศเอกราช (ILO 169)

• ปฏญญาวาดวยสทธในการพฒนา (Declaration on the Right to Development) • ปฏญญาวาดวยสทธของบคคลทเปนชนกลมนอยทางเชอชาต ชาตพนธ ศาสนา และภาษา

(Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities)

• ปฏญญาวาดวยการขจดการไมยอมรบความแตกตางและการเลอกปฏบตในทกรปแบบทตงอยบนพนฐานเรองศาสนาหรอความศรทธา (Declaration on the Elimination of All Forms of Intolerance and Discrimination Based on Religion or Belief)

มเครองมอสทธมนษยชนอนๆ อกจ านวนมาก การท างานเพอพฒนามาตรฐานใหม แมวาเชองชามากขน ยงคงด าเนนตอไป มาตรฐานชดใหมทส าคญมากทสดส าหรบชนพนเมองปรากฏอยในปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง (Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) (อานรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองในแผนพนท 5) ในสวนกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศในแผนพบน เราอธบายเรองความแตกตางระหวางเครองมอทมผลผกพนตามกฎหมาย – สนธสญญา กตกา อนสญญา และพธสาร และเครองมอทไมมผลผกพนตามกฎหมายแตมพลงโนมนาวในแงศลธรรมใหปฏบตตาม เชน

- 26 -

ปฏญญาและหลกการ ถาคณคดวาสทธของคณถกละเมดไมวาลกษณะใดกตาม การทเครองมอดงกลาวมผลผกพนตามกฎหมายหรอไมท าใหเกดความแตกตางได ถาเครองมอมผลผกพนตามกฎหมาย เชน อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต อาจเปนไปไดทคณอาจยนค ารองกบหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาของยเอน แลวคณจะสามารถโตแยงวารฐบาลละเมดกฎหมาย อยางไรกด หากเครองมอระบสทธทไมมผลผกพนตามกฎหมาย กไมมหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาทคณสามารถไปรองขอความชวยเหลอได เครองมอมผลผกพนตามกฎหมายหรอไมเปนประเดนทสรางความแตกตางกบความสามารถของคณในการด าเนนการบางอยาง คณจ าเปนตองรวาประเทศของคณเปนภาคของเครองมอใดบางทมผลผกพนตามกฎหมาย ถาประเทศเปนภาคในกลไกการรองทกขภายใตอนสญญาวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ หรออนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน คณอาจยนค ารองได แมแตในกรณทไมมกลไกส าหรบการยนรองทกข ดงทปรากฏในอนสญญาระหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมและอนสญญาวาดวยสทธเดก คณสามารถสงขอมลไปยงหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาทเกยวของเพอกลาวหาวาประเทศของคณละเมดพนธกรณทางกฎหมาย อยางไรกตาม หากคณเชอวารฐบาลก าลงละเมดสทธทระบในเครองมอทไมมผลผกพนตามกฎหมาย กรณนจะไมมหนวยงานใดใหคณยนค ารอง แมวาปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองยกรางเสรจเรยบรอยแลว ปฏญญานจะไมมกลไกการรองทกขทมผลผกพนตามกฎหมาย คณจะสามารถเรยกรองความสนใจในระดบประเทศและระหวางประเทศเกยวกบการละเมดปฏญญาฯ แตกจะเปนผลกระทบเชงการเมองมากกวาในแงกฎหมาย รป 2 แสดงใหเหนเครองมอบางอยางทเกยวของกบชนพนเมองโดยเฉพาะ ตารางนระบวาเครองมอใดมผลผกพนตามกฎหมายและเครองมอใดไมผกพนตามกฎหมาย และทางเลอกส าหรบการด าเนนการตามขอก าหนดของเครองมอแตละประเภท ทงน ขนอยกบวาประเทศของคณเปนภาคในเครองมอทพจารณาหรอเปลา

- 27 -

ประเภทของเครองมอสทธมนษยชนระหวางประเทศ ประเภทของเครองมอ ชอของเครองมอ การด าเนนการกบการละเมดท

อาจกระท าได มผลผกพนตามกฎหมายและกลไกการรองทกข

• อนสญญาระหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

• อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ

• อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน

• รองทกขกบหนวยงานทจดตงตามสนธสญญา

•

แสดงทศนะหรอวจารณเกยวกบเนอหาของรายงาน

•

การวพากษวจารณของสาธารณชนในยเอนหรอสอมวลชนเกยวกบการละเมด

มผลผกพนตามกฎหมายแตไมมกลไกการรองทกข

• กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

• อนสญญาวาดวยสทธเดก • อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ

• แสดงทศนะหรอวจารณเกยวกบเนอหาของรายงาน

•

การวพากษวจารณของสาธารณชนในยเอนหรอสอมวลชนเกยวกบการ ละเมด

• เอนจโอสงรายงานไปยงคณะกรรมการ

ไมมผลผกพนตามกฎหมาย

• ปฏญญาสากลสทธมนษยชน • ปฏญญาอนๆ • รางปฏญญาวาดวยสทธของช

• การวพากษวจารณของสาธารณชนในยเอนหรอสอมวลชนเกยวกบการ ละเมด

- 28 -

นพนเมอง (ยงหารอกนอย) มาตรฐานสทธมนษยชนมการยกรางและหาขอยตอยางไร องคกรนตบญญตของยเอน เชน สมชชาสหประชาชาต ECOSOC หรอคณะกรรมาธการสทธมนษยชน เหมอนกบรฐสภา รฐสมาชกมสวนรวมในการอภปรายและอาจลงคะแนนเสยง องคกรเหลานพจารณาประเดนทเปนขอหวงใยและก าหนดผลลพธของการประชมซงแจกแจงอยในขอมต (resolution) หรอขอตดสนใจ (decision) เมอมมตทอนมตดวยเสยงสวนใหญของสมาชกทมสทธออกเสยงขององคกรใด กกลาวไดวามตนนผานความเหนชอบ (adopted) ถาสมาชกทงหมดเหนพองกบผลการประชมทเสนอ การลงคะแนนเสยงกไมจ าเปน และกลาวไดวามมตเหนชอบเปนเอกฉนท (consensus) การเขยนหรอยกรางมาตรฐานสทธมนษยชนอาจเปนกระบวนการทยงยากและกนเวลานาน รฐบาลทเกยวของเปนตวแทนของประชาชนจากทวทกมมโลกทมระบบการเมอง เศรษฐกจ และวฒนธรรมทตางกน โดยทวไป มกเชอกนวาเพอใหเครองมอสทธมนษยชนบงเกดผล เครองมอนนควรไดรบการสนบสนนจากหลายรฐบาล แทจรงแลว รฐบาลทงหลายอยากใหทกฝายเหนพองกบถอยค าทใช ดงนน ถามรฐบาลเพยงรฐบาลเดยวหรอไมกรฐบาลทไมพอใจกบบางสวนของเครองมอทก าลงยกราง รฐบาลเหลานสามารถท าใหเกดความลาชาได หลงจากรฐบาลทปรบปรงถอยค าเหนพองกบการใชถอยค า ถอยค าตองผานการพจารณาและเหนชอบโดยสมชชาสหประชาชาต

- 29 -

แผนพบท 3 หนวยงานทจดตงตามกฎบตรสหประชาชาตและชนพนเมอง

ระบบทมพนฐานจากกฎบตร – วธการใชระบบ

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ กฎบตรสหประชาชาต คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง คณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน คณะกรรมาธการสทธมนษยชน สมชชา คณะท างานยกรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง ชนพนเมอง เวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง

สำระส ำคญ – หนวยงานของยเอนทส าคญทสดทท างานเพอชนพนเมองคอคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations - WGIP) คณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Commission on Human Rights – CHR) และคณะท างานยกรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง (Working Group on the draft Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) ของ CHR ภายหลงจากการมมตรบรองขอตดสนใจโดยคณะกรรมาธการสทธมนษยชนและ ECOSOC ในป พ.ศ. 2543 จะมการจดตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง (Permanent Forum on Indigenous Issues)

ในแผนพบท 2 (เรอง “ชนพนเมอง ยเอน และสทธมนษยชน”) มการท าความเขาใจกบความแตกตางระหวางหนวยงานและกลไกดานสทธมนษยชนของยเอนทจดตงขนตามขอมตและขอตดสนใจของระบบยเอน (หนวยงานทจดตงตามกฎบตร) และหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาทมผลผกพนตามกฎหมาย (หนวยงานทจดตงตามสนธสญญา) แผนพบนเนนกลาวถงหนวยงานทจดตงตามกฎบตร

- 30 -

ในขณะทหนวยงานทจดตงตามสนธสญญามอสระจากรฐบาล หลายหนวยงานของระบบทมพนฐานจากกฎบตรไดรบอทธพลจากรฐบาลอยางเดนชด ในระดบสง หนวยงานดงกลาวประกอบดวยรฐบาล และมบอยครงทหนวยงานเหลานตองตกอยภายใตอทธพลทางการเมองไมนอยเลย ในขณะทหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาประกอบดวยผเชยวชาญอสระ สวนใหญหนวยงานทจดตงตามกฎบตรด าเนนงานผานการจดการประชมใหญและการประชมยอยซงมผแทนจากรฐบาลและเอนจโอเขารวมเพอแสดงทาทสนบสนนจดยนของตน แผนพบนเนนกลาวถงองคประกอบหลกของระบบทมพนฐานจากกฎบตรเทานน หนวยงานดานสทธมนษยชนทส าคญทสดของ ยเอนคอคณะกรรมาธการสทธมนษยชน ซงจดการประชมประจ าปเปนเวลา 6 สปดาห มสมาชกของคณะกรรมการทประกอบดวยรฐบาลทเปนสมาชกของยเอนจ านวน 53 รฐบาลทไดรบเลอกตงโดยมวาระการด ารงต าแหนง 3 ป คณะกรรมาธการขนตรงกบคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (Economic and Social Council – ECOSOC) องคกรระดบสงทสดของยเอนคอสมชชา (General Assembly – UNGA) ซงจดการประชมประจ าประหวางเดอนกนยายนถงธนวาคม และมหนาทรบรองขอเสนอจากหนวยงานอนของระบบสทธมนษยชนของยเอนในขนสดทาย (แผนภมแสดงความสมพนธระหวางหนวยงานตางๆ อยในแผนพบท 1 เรอง “ชนพนเมองและระบบสหประชาชาต – ขอมลทวไป”) มหนวยงานและกลไกอนอกมากมายซงอยภายใตคณะกรรมาธการสทธมนษยชน หนวยงานทส าคญทสดคอคณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน คณะอนกรรมาธการไดรบการขนานนามวาหนวยงาน “ผเชยวชาญ” นนคอ คณะอนกรรมาธการประกอบดวยบคคลตางๆ ทไมใชรฐบาล และท าหนาทเปน “ทมทปรกษาทมความเชยวชาญในสหวทยาการ” ของคณะกรรมาธการ และจดประชมประจ าปเปนเวลา 3 สปดาหในเดอนสงหาคม คณะอนกรรมาธการมหนวยงานทอยภายใตการก ากบดแล ไดแก คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (WGIP) คณะท างานจดประชมประจ าปนาน 1 สปดาหทนทภายหลงจากการประชมของคณะอนกรรมาธการเสรจสน อกหนวยงานหนงทมความส าคญเพมขนคอคณะท างานของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนเพอยกรางปฏญญาวาดวยสทธของประชากรชนพนเมอง (อานแผนพบท 6 เรอง “รางปฏญญา”)

- 31 -

สมชชาสหประชาชาตประชมทกรงนวยอรก สวน ECOSOC ประชมทกรงนวยอรกและกรงเจนวาสลบกน และหนวยงานอนประชมทกรงเจนวา คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ สถานะของ ECOSOC ผสงเกตการณ กองทนอาสาเพอประชากรชนพนเมองแหงสหประชาชาต สำระส ำคญ – หนวยงานเพอชนพนเมองของยเอนทเขาถงไดงายทสดคอคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (WGIP) WGIP ชวยใหชนพนเมองสามารถหยบยกประเดนทเปนขอหวงใยขนมาถกกนทยเอนได ชนพนเมองท าเชนนไดดวยการสรางเครอขาย ปราศรย และใหขอมล คณะท างานทตงขนโดยคณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนประชมเปนครงแรกเมอป พ.ศ. 2525 คณะท างานประกอบดวยกรรมการจ านวน 5 คนทมาจากคณะอนกรรมาธการ กรรมการแตละคนเปนผแทนของภมภาคทางภมศาสตรจาก 5 ภมภาคทไดรบการแตงตงโดยยเอนเพอเขาสกระบวนการเลอกตง ในป พ.ศ. 2543 ประธานของคณะท างานคอนายอลฟองโซ มารตเนซจากประเทศควบา ผเชยวชาญคนอนมาจากประเทศกรซ ญป น เซเนกล และโรมาเนย การประชมของคณะท างานไดกลายเปนการประชมเรองสทธมนษยชนทใหญทสดของสหประชาชาตงานหนง ในแตละป มผรวมประชมกวา 1,000 คนเพอแสดงความคดเหนและรบฟงทศนะของผอน ตวแทนของชนพนเมองเดนทางมาจากทกภมภาคของโลกและกลายเปนผช านาญการใชเวทของยเอนอยางมประสทธผล อยางไรกด เราควรตระหนกวารฐบาลและเอนจโอทมสวนรวมในคณะท างานมสถานะเปนเพยงผสงเกตการณเทานน นนหมายความวา พวกเขาไมสามารถควบคมกระบวนการพจารณาหรอผลการประชมซงควบคมโดยผเชยวชาญทง 5 คน

- 32 -

การมสวนรวมขององคกรพฒนาเอกชน คณะท างานเปดกวางมากส าหรบการมสวนรวมของเอนจโอ ปกตยเอนอนญาตใหเอนจโอเขาไปมสวนรวมไดโดยอาศยสถานะพเศษทอนมตโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (ECOSOC) ซงเกดขนหลงจากผานกระบวนการสมครทซบซอนและกนเวลานานมาก เปนทรบรกนตงแตแรกวาการก าหนดการไดรบสถานะของ ECOSOC อยางเปนทางการเพอมสวนรวมในคณะท างานไมเพยงท าใหชนพนเมองตกอยในฐานะเสยเปรยบเทานน แตอาจท าใหกระบวนการพจารณาของคณะท างานไรประสทธผลอกดวย ดงนน คณะท างานจงเปดกวางใหคนพนเมองและบคคลตางๆ เขามามสวนรวมได เชน นกวชาการทเปนผเชยวชาญในสาขาน วาระการท างานของคณะท างาน ตามธรรมเนยมปฏบตมประเดนส าคญ 2 เรองในวาระการท างานของคณะท างาน ประเดนแรกคอ “การพจารณาทบทวนการพฒนา” ซงเปนโอกาสใหชนพนเมองและผแทนโนมนาวผเกยวของใหสนใจกบประเดนขอหวงใยและเพอใหรฐบาลน าเสนอทศนะของตนเกยวกบการพฒนา ประเดนทสองคอ “การก าหนดมาตรฐาน” ซงใหความส าคญกบรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง (อานแผนพบท 5 เรอง “รางปฏญญา”) นบตงแตป พ.ศ. 2539 เปนตนมา คณะท างานพยายามมงเนนการหารอเรอง “การพจารณาทบทวนการพฒนา” ดวยการด าเนนงานตามหวขอทก าหนดในแตละป ในป พ.ศ. 2543 หวขอคอเรอง “เดกและเยาวชนชนพนเมอง” ในป พ.ศ. 2544 หวขอคอเรอง “ชนพนเมองและสทธการพฒนา” ดวยการทมเทความพยายามกบหวขอเดยว องคกรชนพนเมองทเปนผเชยวชาญซงจดการกบประเดนเหลานสามารถสนบสนนคณะท างานไดมากขนและมโอกาสแลกเปลยนขอมลกบองคกรอนทท างานในสาขาเดยวกน ในขณะทการหยบยกประเดนขอหวงใยอนเปนสงทกระท าได การตรวจสอบวาหวขอประจ าปคออะไรเปนสงดทสดทควรท า ดวยวธน ผแทนของชนพนเมองทมความสนใจเฉพาะบางเรองสามารถมสวนรวมไดอยางมประสทธผลมากขน

- 33 -

ประเดนอนทคณะท างานและผมสวนรวมสนใจคอ • การศกษาเรองสนธสญญา

โดยมงเนนสนธสญญาทตกลงกนโดยรฐบาลอาณานคมและชนพนเมองในทวปอเมรกาเหนอและใต

• การจดงานและเนอหาสาระของทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (พ.ศ. 2538-2547) (อานรายละเอยดเพมเตมเกยวกบทศวรรษฯ ไดในแผนพบท 7 เรองทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก”)

• มรดกทางวฒนธรรมและทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง • รายงานเกยวกบเรองสทธในทดนทผานการอนมตในป พ.ศ. 2540 • เวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมองในระบบยเอน (อานรายละเอยดเพมเตมไดในแผนพบท 6

เรอง “เวทถาวร”)

กำรมสวนรวมของประชำกรชนพนเมองในคณะท ำงำน คณะท างาน ซงเปนหนวยงานเพอชนพนเมองทส าคญทสดของยเอน เปดโอกาสใหชนพนเมองจากทวโลกรวมกนแบงปนประสบการณของตน เพอรวมเผชญกบความทาทายทเหมอนกนอยางเปนเอกภาพและบนทกขอหวงใยของพวกเขาไวทยเอน การทชนพนเมองใชประโยชนจากโอกาสทคณะท างานมอบใหเปนสงทส าคญยง นอกจากน การรบรขอจ ากดของคณะท างานในฐานะเปนกลไกจดการกบปญหาละเมดสทธมนษยชนบางเรองกมความส าคญไมยงหยอนกวากน มวธการหลกๆ 3 วธในการมสวนรวมในคณะท างาน นนคอ ตดตอกบผอน ปราศรย และใหขอมล การตดตอกบผอนและสรางเครอขาย คณะท างานเปดโอกาสใหมการพบปะกนระหวางผคนจ านวนมากทมความสนใจเฉพาะเรองเกยวกบสถานการณทชนพนเมองประสบ ซงรวมทงชนพนเมองจากทวทกมมโลก ผทรงคณวฒทเปนสมาชกของคณะท างานอยางเปนทางการ

- 34 -

นกวชาการทเปนผเชยวชาญเรองชนพนเมอง เจาหนาทยเอนทท างานเกยวกบประเดนชนพนเมองทส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนในกรง เจนวาหรอทบวงการช านญพเศษของยเอน เชน องคการอนามยโลกหรอองคการแรงงานระหวางประเทศ และผแทนรฐบาล เนองจากมทบวงการช านญพเศษจ านวนมากตงอยไมไกลนก การนดหมายคงท าไดไมยาก (รายชอเวบไซตขององคการระหวางประเทศทอาจเปนประโยชนกบชนพนเมองแนบมาพรอมกบชดเอกสารนดวย) มเอนจโอทตงอยในกรงเจนวาซงมวตถประสงคเพอชวยเหลอชนพนเมองในคณะท างานสามารถปฏบตงานอยางมประสทธผลเพมขน คณควรตดตอเอนจโอเหลานหลงจากเดนทางไปถงเจนวาหรอกอนหนานนถากระท าได เอนจโอเหลานมดงน Indigenous Peoples’ Documentation Centre Service (doCip) (เวบไซต www.docip.org แฟกซ 41-22-740-3454 โทรศพท 41-22-740-3433) และ International Service for Human Rights (ISHR) (เวบไซต www.ishr.ch แฟกซ 41-22-733-0826 โทรศพท 41-22-733-5123) docip มอปกรณ word processing เครองถายเอกสาร บรการแฟกซ บรการอเมล บรการจดท าเอกสารและสารสนเทศ และทพกอาศยในเจนวา และสามารถใหขอมลเกยวกบประเดนชนพนเมองในการประชมยเอนทงหมด มโอกาสมากมายในการพดคยกบผคนระหวางการประชมของคณะท างาน คณจะตดตอพดคยกบคนพนเมองคนอนตลอดเวลา คณไมควรลงเลทจะมองหาผรวมประชมคนอนและแสดงทศนะของคณกบบคคลนน นคอสงทผคนคาดหวงทยเอนและนคอวธการด าเนนธรกจของเรา คณอาจพดกบคนในรานกาแฟทอยตดกบหองประชม คณอาจนดรบประทานอาหารกบพวกเขาอยางไมเปนทางการ และคณอาจพดกบพวกเขาบรเวณตอนรบแขกซงปกตจดไวระหวางการประชมของคณะท างาน คณอาจเขาไปหาพวกเขาในหองขณะก าลงประชมกนอยและขอพดกบพวกเขาอกดวย ถาพวกเขาไมยงมากเกนไป พวกเขาจะออกมาจากหองเพอสนทนากบคณ ถาเปนเรองทสามารถคยกนใหจบไดอยางรวดเรว พวกเขาจะคยกบคณตรงนนเลย ถาคณอยากคยกบผเชยวชาญของคณะอนกรรมาธการหรอคนจากยเอน คณควรคดมากอนวาอยากคยเรองอะไร คดใหดวาคณอยากสออะไรกบพวกเขา ขอใหขอความทจะสอชดเจน แลวสอสารอยางตรงไปตรงมา

- 35 -

การปราศรย การประชมหลกของคณะท างานเปนการปราศรยของบคคลอยางเปนทางการทมควตดกนยาว โดยมากผกลาวปราศรยเปนผแทนของชนพนเมอง แตบางคนกเปนผเชยวชาญของคณะอนกรรมาธการและผแทนของรฐบาล ถาคณมสวนรวมในคณะท างาน คณจ าเปนตองสอความคดของคณในการประชมหลกดวยการกลาวปราศรย ตอนแรกคณอาจพบวาวธการท างานของคณะท างานคอนขางสบสน การปราศรยถกจดตามล าดบทมผรองขอ นนหมายความวาการถกประเดนจะไมมความตอเนอง นาทหนงคณอาจฟงคนพนเมองพดเรองความยากล าบากของตน นาทตอมาคณอาจฟงผแทนของรฐบาลกลาวถงแผนงานของรฐบาลในประเทศของตน ตอมาสมาชกของคณะท างานอาจแทรกดวยการแสดงความคดเหน นอกจากน มบอยครงทดเหมอนวาคนสวนใหญในทประชมไมคอยสนใจฟงผปราศรย เพอใหค าปราศรยของคณมประสทธผลมากทสด (ไมวาจะพดทไหน) คณอาจพจารณาค าแนะน าตอไปน • หาวธใสชอของคณในรายชอผปราศรย และท าเชนนนแตเนนๆ ในทางทฤษฎ

รายชอนจะก าหนดเวลาปราศรยคราวๆ เทานน เชน บายวนองคาร อยาสนใจเรองนมาก คณตองเผอเวลากอนและหลงเวลานดหมายหลายชวโมง เพอใหแนใจวาตวคณอยในหองประชมเมอถกเชญขนไปพด ถาคณไมอยตรงนน คณอาจหมดสทธและไมมโอกาสอานค าปราศรย ถาจ าเปนตองออกจากหองประชมเพยงครเดยว คณควรเตรยมคนทจะอานค าปราศรยแทนคณหากชอของคณถกประกาศโดยไมคาดคด

• เตรยมค าปราศรยลวงหนานานพอสมควร ตรวจใหแนใจวาค าปราศรยชดเจนและมประเดนโตแยงทดและประกอบดวยขอเทจจรงทสนบสนนประเดนของคณ เตรยมส าเนาทอานไดงายไวตรงหนาเพอรอเวลาเรยกตวไปพด ส าเนาเอกสาร 10 แผนส าหรบลามและแผนกจดการประชม จงระลกไววามคนหลายคนทไมสามารถพดภาษาของคณไดคลองและตองอาศยลามเพอใหเขาใจสงทคณก าลงพด ถาลามมเอกสาร ลามจะท างานไดงายขนและค ากลาวของคณกจะสอออกไปอยางมประสทธผล

- 36 -

• เชควาไดรบอนญาตใหพดนานแคไหน ปกตอาจใหเวลา 5 หรอ 10 นาท ซอมกลาวค าปราศรยกอนเพอใหแนใจวาไมเกนเวลาทก าหนด ถาคณเลยเวลา ประธานอาจขดจงหวะและบอกใหคณพดใหจบ ถาคณเกบสวนทดทสดไวในตอนทาย คณอาจไมมโอกาสพดสวนนน

• พดชาๆ และชดๆ บางคนตนเตนขณะก าลงปราศรยและมกจะพดเรวกวาปกต ถาเปนเชนน อาจไมมใครเขาใจสงทคณพดและค าปราศรยอาจสญเปลา ฟงผปราศรยทเกงๆ กลาวค าแถลง ถาคณไดยนบางคนพดไดด พยายามเลยนแบบเทคนคบางอยางของเขา

• เตรยมส าเนาถอยแถลงของคณอยางนอย 20 แผนเพอแจกใหผสนใจหลงจากปราศรยเสรจแลว คณอาจพบวามคนเดนเขามาหาและขอส าเนาจากคณ เมอเปนเชนน คณไมจ าเปนตองลกจากเกาอ มขอยกเวนหนงคอรฐบาล ขอใหแนใจวาผแทนรฐบาลจากประเทศของคณไดรบส าเนาเสมอ ดวยวธน ค าแถลงของคณจะกลบไปหาคนทอยในต าแหนงทสามารถด าเนนการบางอยางได

คณควรตระหนกวาการประชมของคณะท างานมผลเพยงเลกนอยในประเทศของคณ แมวาคณะท างานเปนเวทใหคณหยบยกขอหวงใยของคณเพอหาหนทางแกไขและเพอใหรฐบาลลงมอท าบางอยาง ดวยขอเทจจรงน การกระตนใหสอมวลชนในประเทศของคณรายงานขาวเกยวกบกจกรรมของคณะท างานจงเปนเรองส าคญ มหองสอมวลชนอยในอาคารส านกงานของยเอนในกรงเจนวาทใหบรการแกองคกรสอมวลชนระดบโลกมากมาย พนกงานทหองสอมวลชนสามารถชวยแนะน าใหคณรจกกบตวแทนขององคกรเหลาน อาจมตวแทนของสอมวลชนประจ าอยในหองสอมวลชนทมาจากประเทศของคณ คณอาจใสขาวแจกไวในชองใสเอกสารในหองสอมวลชน แตถาจะใหดทสด ควรตดตอนกหนงสอพมพโดยตรง นอกจากน จะมประโยชนมากหากคณสามารถคยกบตวแทนของสอมวลชนในเจนวาทยนดชวยเหลอคณกอนการปราศรย และอยาลมแจกส าเนาใหพวกเขาดวย จ าเปนอยางยงทผสนบสนนในประเทศของคณควรท างานคขนานไปพรอมกบคณดวย ในขณะทคณอยในเจนวา พวกเขาอาจตดตอสอมวลชนทองถน แจงใหสอมวลชนรลวงหนาวาคณจะปราศรยเรองอะไรทการประชมของคณะท างาน และกระตนใหสอมวลชนลงขาวเรองน

- 37 -

การใหขอมลกบสอมวลชนทองถนเกยวกบภมหลงของคณะท างานอาจเปนประโยชน เพอชวยใหพวกเขาเขาใจบรบทของค าปราศรยของคณ ท าตวใหวางส าหรบนกหนงสอพมพทอยากคยกบคณทางโทรศพท และอยาลมใสเบอรโทรศพทของคณในเอกสารทแจกใหสอมวลชนดวย เพอใหพวกเขาตดตอกบคณได การใหขอมล งานของคณะท างานไมไดมแตการประชมประจ าปเทานน คณะท างานจดท าการศกษาดวย เชน การศกษาเรองมรดกทางวฒนธรรมของชนพนเมอง ค าถามเกยวกบรปแบบการจดการกบชนพนเมองของสนธสญญาในอดต และสทธในทดน การศกษาเหลานจดท าโดยผเชยวชาญของคณะท างานกอนและหลงการจดการประชมประจ าป และมการแจกรายงานผลการศกษาในการประชมประจ าป รายงานนมกมพนฐานจากขอมลทไดรบจากชนพนเมอง ผรอบรเกยวกบประเดนตางๆ และรสกวาตนสามารถใหขอมลทเปนประโยชนสามารถชน าผลการศกษาในทางทดดวยการสงขอมลไปใหภายในเวลาทเหมาะสม ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนอาจขอขอมลจากเอนจโอชนพนเมองเกยวกบประเดนตางๆ เชนกน อยางไรกตาม กจกรรมแบบนมประโยชนกบโครงการและการสนบสนนระยะยาวมากกวา วธนไมใชวธทไดผลดนกในการดงดดใหผคนสนใจกบการละเมดสทธมนษยชนบางประเดน ถงกระนน กจกรรมนอาจมอทธพลกบความคดของเจาหนาทของรฐบาลในหลายประเทศเกยวกบวธการจดการกบประเดนเชนนในระยะยาวทมประสทธผลเพมขน ตารางตอไปนซงออกแบบโดยพนกงานของกองทนอาสาเพอประชากรชนพนเมองแหงสหประชาชาต (UN Voluntary Fund for Indigenous Populations) สรปกจกรรมตางๆ ทอาจเกดขนในการประชมของคณะท างาน ลอบบ ➢ ผเชยวชาญของคณะท างาน ➢ รฐบาล

การแลกเปลยนขอมล ➢

เรยนรเกยวกบขอหวง

สรางความรวมมอ ➢

กบชมชนและองคก

- 38 -

➢ ระบบยเอน ใยของชมชนและองคกรชนพนเมองอน

➢ เผยใหคนอนทราบขอหวงใยของคณ

➢ แบงปนขอมลเกยวกบกจกรรมของชมชนของคณ

รชนพนเมองทมเปาหมายเดยวกน

➢ เรยนรจากประสบการณและวธปฏบตทดทสดของแตละคน

ชวยสรางการรบรเกยวกบระบบยเอนทเกยวของกบประเดนชนพนเมอง ➢

ดวยการมสวนรวมในการอภปรายเรองปญหาของชนพนเมองในระบบยเอน

➢ ดวยการท าใหแนใจวาประเดนชนพนเมองบรรจเปนวาระของยเอนและทบวงการช านญพเศษ

เรยนรเกยวกบสทธของคณ ➢ ดวยการเรยนรเกยวกบระบบยเอนสทธของชนพนเมอง และสทธมนษยชน

มสวนรวมในการจดงานคขนาน เชน ➢

การประชมชนพนเมอง (Indigenous Caucus)

➢ การอบรมเชงปฏบตการและการน าเสนอหวขอตางๆ

➢ การฝกอบรม

กองทนอาสาเพอประชากรชนพนเมองแหงสหประชาชาต กองทนอาสาเพอประชากรชนพนเมอง (Voluntary Fund for Indigenous Populations) กอตงขนเมอป พ.ศ. 2528 เพอชวยเหลอชมชนและองคกรชนพนเมองทมสวนรวมในการพจารณาประเดนตางๆ ของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองดวยการสนบสนนทางดานการเงนกบกลมเหลาน กองทนไดรบเงนอดหนนจากรฐบาล เอนจโอ และองคกรภาคเอกชนหรอภาครฐโดยสมครใจ เอกสารขอมลเกยวกบกองทนนรวมอยในชดขอมลน หากคณตองการขอมลเพมเตมเกยวกบกองทนหรออยากไดใบสมคร ตดตอส านกเลขาธการของกองทนอาสาเพอประชากรชนพนเมองตามทอยดานลาง

- 39 -

Trust Funds Unit Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights

CH-1211 Geneva 10 - Switzerland โทรศพท (41 22) 917- 9164/917- 9145 แฟกซ (41 22) 917-90 17

Email: eortado-rosich.hchr@unog.ch/emonsalve.hchr@unog.ch คณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

สำระส ำคญ – คณะอนกรรมาธการเปนหนวยงานก ากบดแลการด าเนนงานของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง ภารกจของคณะอนกรรมาธการประกอบดวยการท าใหประเดนเรองสทธมนษยชนอยในความสนใจของสาธารณชนและเปดโอกาสใหชนพนเมองมสวนรวมในระบบสทธมนษยชนของยเอน ในการตดสนใจวาคณควรเขามามสวนรวมในการประชมของคณะอนกรรมาธการหรอไม ควรพจารณาวาการด าเนนการคมกบคาใชจายหรอไม เนองจากคณะอนกรรมาธการจดประชมทนทหลงจากการประชมของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองเสรจสน คณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนหรอคณะอนกรรมาธการเปนการประชมเรองสทธมนษยชนของ ยเอนทส าคญอกการประชมหนง คณะอนกรรมาธการเปนหนวยงานก ากบดแลการด าเนนงานของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง และประกอบดวยสมาชกจ านวน 26 คนจากทกทวทกมมโลกทเปนผเชยวชาญทท างานตามความช านาญเฉพาะดาน คณะอนกรรมาธการจดการประชมประจ าปเปนเวลา 3 สปดาหในเดอนสงหาคมทกรงเจนวา ซงเปนการประชมตอเนองภายหลงจากการประชมของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองเสรจสน คณะอนกรรมาธการและคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง วาระการท างานของคณะอนกรรมาธการครอบคลมประเดนสวนใหญทเกยวกบสทธมนษยชนระหวางประเทศ หวขอหนงในวาระการท างานคอสทธมนษยชนของชนพนเมอง

- 40 -

ซงคณะอนกรรมาธการพจารณาและด าเนนการตามค าแนะน าของคณะท างาน ตวอยางเชน คณะอนกรรมาธการจะแนะน าหวขอหลกส าหรบการประชมของคณะท างานครงตอไป หรออาจขอใหสมาชกของคณะท างานทก าลงศกษาคนควาน าเสนอรายงานผลการศกษาเบองตนในการประชมครงตอไปของคณะท างานหรอคณะอนกรรมาธการ นอกจากน คณะอนกรรมาธการยงมหนาทแนะน าโครงการศกษาใหมๆ ใหกบหนวยงานทคณะอนกรรมาธการขนตรง นนคอ คณะกรรมาธการสทธมนษยชน ในอดต คณะอนกรรมาธการเคยแนะน าใหศกษาเกยวกบชนพนเมองในเรองสทธในทดน วฒนธรรม และทรพยสนทางปญญา และสนธสญญา คณะอนกรรมาธการและองคกรพฒนาเอกชน เอนจโอมองวาคณะอนกรรมาธการเปนเวทของ “พวกเขา” มาก รฐบาลไมคอยแสดงบทบาทมากนกในคณะอนกรรมาธการ ในขณะทเอนจโอลอบบผเชยวชาญอยางแขงขนและปราศรยบอยครง กำรมสวนรวมในคณะอนกรรมำธกำร เอนจโอทเขารวมประชมกบคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองอาจอยากยดเวลาพ านกในกรงเจนวาเพอรวมการประชมของคณะอนกรรมาธการ อยางไรกตาม คณควรพจารณาวาการมโอกาสรวมในกจกรรมเพมเตมคมคากบการเสยคาใชจายเพมขนเพอพ านกในเจนวาตอไปอก 3 สปดาหหรอไม นอกจากนน คณะอนกรรมาธการไมไดใชวธการรบรองฐานะทผอนคลายเหมอนกบคณะท างาน ฉะนน จะมแตเอนจโอทไดรบสถานะ ECOSOC เทานนทมสทธปราศรยและยนเอกสาร (อานรายละเอยดเพมเตมเกยวกบการยนใบสมครเพอขอสถานะ ECOSOC ในแผนพบท 1 เรอง “ชนพนเมองและระบบยเอน – ขอมลทวไป) ส าหรบชนพนเมอง ประโยชนทส าคญทไดรบจากการเขารวมการประชมของคณะอนกรรมาธการคอโอกาสสอสารขอหวงใยไปยงกลมคนจากหลากหลายสาขาทท างานในแวดวงสทธมนษยชน

- 41 -

ดวยการสนทนานอกหองประชมของคณะอนกรรมาธการและสรางความผกพนฉนมตรกบผอนทปกปองสทธมนษยชน คนกลมนประกอบดวยผเชยวชาญจ านวน 26 คน ซงหลายคนกเหนอกเหนใจชนพนเมองอยแลว ถงแมวาพวกเขาอาจไมไดเปนสมาชกของคณะท างาน มเอนจโอทไมใชชนพนเมองจ านวนมากทเปนหวงวามการละเมดสทธมนษยชนของชนพนเมองและพรอมจะใหการสนบสนนเพอบรรลเปาหมายของชนพนเมอง การกลาวปราศรยทคณะอนกรรมาธการกอาจกระท าไดเชนกน ถาองคกรของคณไมมสถานะเปนทางการ คณอาจปราศรยไดหากคณสามารถหาเอนจโออกรายหนงทมสถานะของยเอน ซงพรอมทจะใสชอคณในฐานะผแทนคนหนงและยนยอมใหควปราศรยของพวกเขาแกคณเพอบรรจในวาระทเกยวของ การด าเนนการเชนนคงไมยากนก แตไมควรรอจนนาทสดทาย เอนจโอ เชน Indigenous Peoples' Centre for Documentation, Research and Information (doCip) หรอ International Service for Human Rights (ISHR) อาจชวยแนะน าคณใหรจกกบองคกรทอาจชวยใหการรบรองฐานะของคณ คณะกรรมาธการสทธมนษยชน

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ ผเสนอรายงานการประชมพเศษ กลไกการรองทกข กฎระเบยบ 1503 การด าเนนการอยางเรงดวน

สำระส ำคญ – คณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Commission on Human Rights – CHR) เปนองคกรดานสทธมนษยชนทส าคญทสดและมบทบาทมากทสด ประเดนชนพนเมองก าลงเปนภารกจทมความส าคญเพมขน CHR เปนหนวยงานทมกลไกการรองทกขทชนพนเมองสามารถใชได ขอมลเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนอาจถกสงไปยงหนวยงานสบสวนของ CHR คณะกรรมาธการสทธมนษยชนเปนเวทสทธมนษยชนทใหญทสดและส าคญทสดของยเอน ปกตมผรวมประชมในการประชมของคณะกรรมาธการมากกวา 3,000 คน

- 42 -

คณะกรรมาธการจดประชมประจ าปเปนเวลา 6 สปดาหระหวางเดอนมนาคมและเมษายน ในทประชม สมาชกและผสงเกตการณกลาวปราศรยเกยวกบประเดนสทธมนษยชน คณะกรรมาธการประกอบดวยรฐสมาชก 53 รฐ รฐสมาชกแตละรฐสงคณะผแทนของรฐบาลมาประจ า รฐสมาชกของยเอนทเหลอสวนใหญทไมไดเปนสมาชกของคณะกรรมาธการเขารวมประชมดวยในฐานะผสงเกตการณ นอกจากน กมเอนจโอจ านวนมากเขารวมประชมดวย โดยเอนจโอทงหมดเปนตวแทนของประเดนสทธมนษยชนแทบทกเรองจากทวโลก แขกวไอพหลายคนทเขารวมการประชม อาท ประธานาธบด นายกรฐมนตร รฐมนตรตางประเทศ และรฐมนตรยตธรรม กลาวสนทรพจนในทประชมดวย วาระการท างานของคณะกรรมาธการครอบคลมทกประเดนทเกยวกบเรองสทธมนษยชน มการกลาวปราศรยอยางเปนทางการนานหลายชวโมง มเอกสารหลายพนหนาทเตรยมไวส าหรบการประชม หองสวนตวดานหลงและรานกาแฟรอบๆ หองประชมคลาคล าดวยนกการทตและคนอนทก าลงลอบบและเจรจากน ในชวงทายของโปรแกรม การประชมมกลากยาวไปจนถงตอนค า ในแตละป คณะ กรรมาธการรบรองขอมตและขอตดสนใจประมาณ 100 เรอง นบวาเปนบรรยากาศทเครงเครยด เรารอน และมประเดนการเมองเขามาเกยวของมาก คณะกรรมาธการสทธมนษยชนและประเดนชนพนเมอง ในชวงหลายปทผานมา คณะกรรมาธการทมเทเวลาและความสนใจใหกบประเดนชนพนเมองเพมขน ในป พ.ศ. 2539 คณะ กรรมาธการบรรจหวขอ “ประเดนชนพนเมอง” เปนวาระพเศษเปนครงแรก ทประชมมมตออกมาภายใตหวขอน เชน รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง เวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง ทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก กำรมสวนรวมในคณะกรรมำธกำรสทธมนษยชน

- 43 -

ถงแมวาคณะกรรมาธการเปนหนวยงานดานสทธมนษยชนของยเอนทส าคญมากทสด เอนจโอทเปนตวแทนของชนพนเมองมกไมประสบความส าเรจในการโนมนาวความคดเรองสทธมนษยชนในเวทน โดยมากการท างานของคณะกรรมาธการถกก าหนดโดยรฐบาล เมอเปนเชนน การท างานของคณะกรรมาธการจงตางจากคณะอนกรรมาธการหรอคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองมาก คณะกรรมาธการใชขอก าหนดเรองสถานะเปนทางการของผรวมประชมเหมอนกบของคณะอนกรรมาธการ ผแทนของเอนจโอทสามารถเขาไปมสวนรวมไดมเพยงเอนจโอทไดรบการรบรองฐานะจากเอนโอทมสถานะ ECOSOC เทานน อยางไรกด การไดรบการรบรองฐานะจากองคกรชนพนเมองหรอเอนจโอระหวางประเทศอกองคกรหนงทมสถานะนกเปนไปได ดงทไดอธบายขางตนในหวขอเรองคณะอนกรรมาธการ เอนจโอจ านวนมากไปทคณะกรรมาธการเพอกลาวปราศรย แตเนองจากมเรองราวเกดขนมากมายในทประชม ปกตรฐบาลมกสนใจฟงค าปราศรยจากบคคลหรอองคกรทมาจากประเทศของตนเทานน เมอค านงวาเอนจโอมเวลาพดแค 5 นาทในแตละหวขอทบรรจในวาระเทานน และการเดนทางไปเจนวาและพ านกทนนเสยคาใชจายสง ควรชงน าหนกดๆ ระหวางประโยชนทอาจไดรบจากการมสวนรวมและคาใชจาย เอนจโอทมอทธพลกบทประชมคณะกรรมาธการมากทสดจงมกเปนเอนจโอใหญๆ เชน Amnesty International, International Commission of Jurists หรอเอนจโอทเกยวของกบประเดนทผคนสนใจในขณะนน เชน เอนจโอทกลาวหาวามการละเมดสทธมนษยชนในบางประเทศ ดงทกลาวไปแลว คณสามารถเผยขอหวงใยของคณใหผคนรบรดวยการด าเนนการหลายอยางทเกยวพนกบคณะกรรมาธการสทธมนษยชน การปราศรย เนองจากคณะกรรมาธการเปนเวทสทธมนษยชนทส าคญทสดในระบบยเอน การปราศรยทคณะกรรมาธการมน าหนกมากกวาการปราศรยทเวทอนในระบบยเอน

- 44 -

การสรางเครอขายกบองคกรชนพนเมองและสทธมนษยชนอน ชนพนเมองทแจงใหคณะกรรมาธการทราบเกยวกบขอหวงใยเรองสทธมนษยชนของตนมจ านวนมากขน วตถประสงคคอเพอโนมนาวขอมตเรองประเดนชนพนเมอง นอกจากน ชนพนเมองยงมการพบปะพดคยกนเองและกบรฐบาลอยางไมเปนทางการเกยวกบการเตรยมงานในคณะท างานยกรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองของคณะกรรมาธการ นอกจากน คณะกรรมาธการสทธมนษยชนยงเปดโอกาสใหคณไดรบการสนบสนนจากกลมสทธมนษยชนกลมอนทลอบบอยางแขงขนเพอบรรลเปาหมายเดยวกนกบของคณ การลอบบรฐบาลของคณ รฐบาลเปนผก าหนดวาระการท างานและผลลพธของคณะกรรมาธการ ถาคณอยากบรรลผลส าเรจกบเรองใดในทประชมของคณะกรรมาธการ ขอแนะน าใหคณท างานผานรฐบาลของคณเอง รฐบาลหลายรฐบาลชอบแสดงตววาเปนผหวงใยเรองสทธมนษยชนและอาจสนใจรบขอเสนอจากเอนจโอ หากวตถประสงคของคณสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลหรอไมขดแยงกบนโยบายของรฐบาล รฐบาลของคณอาจยนดเสนอเรองนตอคณะกรรมาธการ ตวอยางเชน รฐบาลอาจยนดชวยใหมการบรรจแนวคดบางอยางไวในขอมตทเกยวของของคณะกรรมาธการ คณไมจ าเปนตองไปทเจนวาเพอโนมนาวรฐบาลแบบน อยางไรกตาม คณตองตดตามประเดนตางๆ อยางใกลชด คณสามารถท าใหผคนรวาคณคดยงไงดวยการตดตอกระทรวงตางประเทศโดยตรง ถงแมวาวตถประสงคของคณไมใชสงทรฐบาลเตรยมน าไปเสนอตอคณะกรรมาธการ การบอกเลาเพอใหรฐบาลรบรมมมองของคณและการด าเนนการทคณปรารถนานบวาเปนสงทมประโยชน การลอบบองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศ

- 45 -

เอนจโอทไมใชชนพนเมองบางองคกรทไดการรบรองสถานะใหมสวนรวมในการประชมของยเอน (เชน Amnesty International และ International Commission on Jurists) มประสบการณมากมายในการท างานกบระบบสทธมนษยชนของยเอน เอนจโอเหลานเปนผมสวนรวมในการประชมของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนและคณะอนกรรมาธการเปนประจ า แตเขารวมการประชมของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองนอยกวา องคกรเหลานมกสนใจสถานการณดานสทธมนษยชนในบางประเทศเปนหลก อยางไรกตาม มบางองคกรทสนใจสถานการณดานสทธมนษยชนของชนพนเมองดวย ตวอยางเชน รายงานของ Amnesty International เกยวกบหลายประเทศมกดงดดความสนใจเรองการละเมดสทธของชนพนเมอง เอนจโอเหลานบางรายมส านกงานถาวรอยในเจนวา บางองคกรกมเครอขายอยในประเทศอน ซงอาจรวมถงประเทศของคณดวย คณควรแจงใหพวกเขารบรขอหวงใยของคณและขอใหพวกเขาสะทอนขอหวงใยของคณในการประชมของยเอนทส าคญๆ ตวอยางเชน ถาองคกรใดแถลงตอคณะกรรมาธการสทธมนษยชนวารฐบาลของคณเพกเฉยตอการสงเสรมสทธของชนพนเมอง รฐบาลคงไดรบผลกระทบอยางไมตองสงสย เสยงวจารณจากภายนอกแบบนมกมผลกระทบกบรฐบาลมากกวาเสยงวจารณในประเทศ การแจงใหองคกรเหลานทราบเกยวกบขอหวงใยของคณจะเปนการสงสารของคณไปยงผคนทเหนอกเหนใจประเดนสทธมนษยชนของคณทมจ านวนมากขน การกระท าเชนนอาจกระตนใหเกดการรณรงคของนานาชาตทท าใหผคนตระหนกถงการละเมดสทธของคณเพมขน ทายทสด การรณรงคแบบนอาจน าไปสการด าเนนการทชวยใหคณบรรลเปาหมายได การใหขอมลแกผเสนอรายการประชมพเศษของคณะกรรมาธการ การท างานของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนไมจ ากดเพยงการจดประชมประจ าปทกรงเจนวา คณะกรรมาธการมคณะท างานจ านวนมากทประชมกนเพอยกรางมาตรฐานใหม เชน รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง หรอเพอหารอประเดนส าคญๆ เชน สทธในการพฒนา ขาราชการพลเรอนนานาชาตทท างานอยทส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนด าเนนแผนงานตามขอมตของคณะกรรมาธการในแตละป ดวยการท ารายงาน จดการประชม และเรมผลกดนโครงการตางๆ

- 46 -

องคประกอบทส าคญทสดประการหนงของภารกจของคณะกรรมาธการคอการสบสวนและการรายงานเรองปญหาสทธมนษยชน คณะกรรมาธการด าเนนการเรองนผานสงทเรยกวา “กลไก” หลายอยาง ซงประกอบดวยผเชยวชาญเปนรายบคคลหรอคณะท างานทประกอบดวยผเชยวชาญจ านวน 5 คน ผเชยวชาญทเปนบคคลมชอเรยกตางๆ นานา ผเชยวชาญทรจกกนดทสดคอ “ผเสนอรายงานการประชมพเศษ (special rapporteur)” กลไกบางกลไกท างานเฉพาะในบางประเทศ บางกลไกเจาะลกบางประเดน เชน การทรมาน การหายตวไปทมการขนใจหรอความรนแรงตอสตร ถงแมขอมลตอไปนอางถงผเสนอรายงานการประชมพเศษเทานน เกณฑการพจารณากลไกอนกเหมอนกน ไมวาจะเรยกชอกลไกวาอะไรกตาม ในอดต ชนพนเมองไมไดใชประโยชนจากผเสนอรายงานฯ มากนก ผเสนอรายงานฯ แตละคนเปนผรวบรวมขอมล ไมวาเอนจโอจะเปนผมอบใหหรอพวกเขาเปนผรองขอจากรฐบาลกตาม ขอมลนถกรวบรวมและจดท าเปนรายงานทน าเสนอในการประชมประจ าปของคณะกรรมาธการสทธมนษยชน รายงานนอาจแจกแจงรายการขอกลาวหาทงหมดทถกสงใหผเสนอรายงานฯ เกยวกบเรองการละเมดทผเสนอรายงานฯ รบผดชอบ บางครงผเสนอรายงานฯ อาจเดนทางไปทประเทศบางประเทศเพอศกษารายละเอยดในเชงลกโดยไดรบการอนมตจากรฐบาล เมอมโอกาสเชนน ผเสนอรายงานฯ จะเขยนรายงานเพมเตม รายงานเหลานอาจรวบรวมขอคดเหนเกยวกบความลมเหลวของรฐบาลหรอผเสนอรายงานฯ อาจด าเนนการเพยงแครายงานขอรองเรยนและค าชแจงของรฐบาลเทานน ผเสนอรายงานฯ บางคนอาจท างานเกยวของกบสถานการณของชนพนเมองมากกวาคนอน ผเสนอรายงานฯ ทท างานเกยวกบเรองชนพนเมอง ไดแก ผเสนอรายงานฯ วาดวยการบงคบคดแบบรวบรดหรอโดยพลการ ผเสนอรายงานฯ วาดวยการไมยอมรบความแตกตางดานศาสนา ผเสนอรายงานฯ วาดวยผลกระทบของการเคลอนยายทผดกฎหมายและการทงผลตภณฑและของเสยทเปนพษและอนตรายซงกระทบตอสทธมนษยชน ผเสนอรายงานฯ วาดวยรปแบบของการเหยยดผวในปจจบน และผเชยวชาญอสระของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนวาดวยสทธในการพฒนา รป 1

- 47 -

แสดงขอมลเกยวกบผเสนอรายงานฯ ทท างานเกยวกบประเดนตางๆ ซงอาจเกยวของกบชนพนเมองพรอมกบค าอธบายสนๆ ทระบถงอ านาจหนาทของแตละคน ชนพนเมองอาจสงขอมลทเกยวของไปใหผเสนอรายงานฯ แตละคนตามทอยดานลาง

(ผเสนอรายงานการประชมพเศษทเกยวของ) c/o Office of the High Commissioner for Human Rights

UNOG-OHCHR, Palais Wilson, CH-1211 Geneva โทร 41-22-917-9000 แฟกซ 41-22-917-9003

E-mail: www.webadmin.hchr@unog.ch รายงานเหตการณอยางไร การสงขอมลผานองคกรทเปนตวแทนนาจะมประสทธผลมากกวาการด าเนนการโดยบคคล เนองจากการด าเนนการลกษณะนเทากบเนนวาปญหาลกลามใหญโตและผลกระทบไมไดเกดขนกบคนเพยง 1-2 คนเทานน ขอมลนอยทสดทสงไปยงผเสนอรายงานฯ เหมอนกนทกประการ ไมวาจะเปนผเสนอรายงานฯ ทรบผดชอบเฉพาะบางประเทศหรอบางประเดน ขอมลดงกลาวมดงน ➢ ขอมลบงชวาใครคอผเสยหาย ➢ ขอมลบงชวาใครคอผกระท าการละเมด ➢ ขอมลเกยวกบบคคลหรอองคกรทรายงานขอมล (ดวยเหตน

รายงานทปดบงชอของผแจงจงรบฟงเปนพยานหลกฐานไมได) ➢ ค าอธบายเกยวกบพฤตการณแวดลอมของเหตการณการละเมดโดยละเอยด รายละเอยดอนๆ เกยวกบการละเมดอาจเปนขอมลทกลไกทเกยวของเฉพาะบางประเดนตองการ (เชน สถานทกกขงผเสยหายทงในอดตและปจจบน ใบรบรองแพทยทออกใหผเสยหาย ขอมลบงชตวพยานทพบเหนการละเมด มการด าเนนมาตรการใดบางเพอใหผเสยหายไดรบการเยยวยา ฯลฯ)

- 48 -

ในหลกการ รายงานเหตการณจะไมไดรบการพจารณาหากเปนการยนเอกสารตามขอมต 1503 ของ ECOSOC (อานเรอง “ระเบยบการ 1503” ดานลาง) และ/หรอพธสารของกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (อานขอมลเรอง “หนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง” ในแผนพบท 4) ตามกฎเกณฑทวไป รายงานเหตการณทใชภาษาดาทอหยาบคายหรอมจดมงหมายทางการเมองอยางชดเจนจะไมไดรบพจารณา รายงานเหตการณควรชแจงขอเทจจรงเกยวกบเหตการณและกลาวถงรายละเอยดอยางชดเจนและไมเยนเยอ รายงานจากค าบอกเลาของพยานหรอขอมลสนบสนนเพมเตมควรรวมไวในเอกสารแนบทาย ไมควรรายงานเฉพาะขอมลเกยวกบเหตการณทเกดขน แตควรระบวารฐบาลมความรบผดชอบอยางไรบางในเหตการณน การสงรายงานไปใหผเสนอรายงานฯ ในกรณทรฐบาลไดด าเนนการตามขนตอนทถกตองแลวเปนสงทไมเหมาะสม ผรองทกขอาจสงขอมลไปใหเมอใดกได แตเมอค านงวาผเสนอรายงานฯ อาจอยากเพมค าชแจงของรฐบาลเกยวกบขอกลาวหาในรายงานดวย และตองเขยนรายงานใหเสรจทนการประชมของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนระหวางเดอนมนาคม –เมษายน ควรสงขอมลทกอยางใหครบภายในเดอนตลาคม/พฤศจกายนอยางชาสด ขอมลทสงหลงจากนอาจไมไดรบการพจารณาจนกวาจะถงรอบการประชมครงตอไปของคณะกรรมาธการหรอหนงปหลงจากนน ขอมลทคณสงใหจะรวมอยในรายงานทเกยวของพรอมกบค าชแจงของรฐบาล ถาม ผเสนอรำยงำนกำรประชมพเศษและอ ำนำจหนำท ผเสนอรายงานการประชมพเศษ อ านาจหนาท1 การบงคบคดนอกเหนอกระบวนการพจารณาของศาล แบบรวบรด หรอโดยพลการ

• ตรวจสอบสถานการณการบงคบคดนอกเหนอกระบวนการพจารณาของศาล แบบรวบรด หรอโดยพลการ

1 ค าอธบายเรองอ านาจหนาทคดลอกมาจากขอมตและสงพมพของยเอน

- 49 -

พรอมกบจดท าขอสรปและขอเสนอแนะประจ าปและสงไปให คณะกรรมาธการสทธมนษยชน รวมทงรายงานอนทตองจดท าในฐานะผเสนอรายงานฯ เพอใหคณะกรรมาธการทราบเกยวกบสถานการณ สถานการณการบงคบคดนอกเหนอ กระบวนการพจารณาของศาล แบบรวบรด หรอโดยพลการทรายแรงทควรไดรบความสนใจทนท

• ตอบสนองกบขอมลทไดรบอยางมระสทธผล

โดยเฉพาะกรณทมการคาดคะเนวาการบงคบคดนอกเหนอกระบวนการพจารณาของศาล แบบรวบรด หรอโดยพลการใกลจะอบตขนหรออาจเปนภยคกคามหรอเมอการกระท าดงกลาวเกดขนแลว

• สงเสรมใหมการเสวนากบรฐบาลมากขน และตดตามผลการปฏบตตามขอเสนอแนะทระบในรายงานหลงจากการตรวจเยยมในบางประเทศ

ผลกระทบของการเคลอนยายและการทงทผดกฎหมายของผลตภณฑและของเสยมพษและอนตรายตอประโยชนสขทไดรบจากสทธมนษยชน

• สบสวนและตรวจสอบผลกระทบของการการทงผลตภณฑและของเสยมพษทผดกฎหมายในประเทศแถบแอฟรกาและประเทศก าลงพฒนาอนๆ ทมผลกระทบตอประโยชนสขท ไดรบจากสทธมนษยชน โดยเฉพาะสทธในการมชวตและมสขภาพทดของทกคน

• สบสวน ตดตาม ตรวจสอบ และรบรายงาน

และรวบรวมขอมลเกยวกบการเคลอนยายและการทงผลตภณฑและของเสยมพษและอนตรายในประเทศแถบแอฟรกาและประเทศก าลงพฒนาอน

- 50 -

• จดท าขอเสนอแนะและขอเสนอเกยวกบมาตรการทเพยงพอในการควบคม ลด และขจดการเคลอนยาย ถายโอน และทงผลตภณฑและของเสยมพษและอนตรายในประเทศแถบ แอฟรกาและประเทศก าลงพฒนาอน

• จดท ารายชอประเทศและบรษทขามชาตทพวพน

กบการทงทผดกฎหมายของผลตภณฑและของเสยมพษและอนตรายในประเทศแถบแอฟรกาและประเทศก าลงพฒนาอน และสรป ยอดผเสยชวต ทพพลภาพ หรอบาดเจบในประเทศก าลงพฒนาจากกระท าเชนน

รปแบบในปจจบนของการเหยยดผว การเลอกปฏบตทางเชอชาต และความเกลยดกลวตางชาต และการไมยอมรบความแตกตางทเกยวของ

• ตรวจสอบเหตการณเกยวกบรปแบบในปจจบนของการเหยยดผว การเลอกปฏบตทางเชอชาต และรปแบบการเลอกปฏบตใดๆ ตอชนผวด า อาหรบ หรอมสลม ความเกลยดกลว ตางชาต ความเกลยดกลวชนผวด า และลทธตอตานยว และการไมยอมรบความแตกตางทเกยวของ รวมทงมาตรการแกไขปญหาของรฐบาล

การไมยอมรบความแตกตางทางศาสนา • ตรวจสอบเหตการณและการด าเนนการของรฐบาลในทกมมโลกทขดตอขอก าหนดของปฏญญาวาดวยการขจดการไมยอมรบความแตกตางและการเลอกปฏบตในทกรปแบบทม พนฐานจากศาสนาและความศรทธา และแนะน ามาตรการเยยวยาทเหมาะสม

ผเชยวชาญอสระของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนวาดวยสทธในการพฒนา

• สงรายงานทละเอยดทกแงมมใหสมชชาครอบคลมเรองผลกระทบของความยากจน การปรบโครงสราง โลกาภวฒน การเงนและการคาเสร

- 51 -

และการลดการก ากบดแลของรฐตอ ประโยชนสขทไดรบจากสทธในการพฒนาในประเทศก าลงพฒนา

ขอมลเกยวกบผเสนอรายงานฯ ทงหมดอยในเวบไซตของ OHCHR www.unhchr.ch ไปทหวขอ OHCHR Programme และ Extra-conventional mechanisms ระเบยบปฏบต “การด าเนนการเรงดวน” ภายใตกลไกพเศษ กลไกพเศษ บางครงเรยกวา “ระเบยบการพเศษ” ครอบคลมผเสนอรายงานฯ ผแทน ผเชยวชาญ และคณะท างาน ขอมลทแจงไปยงกลไกพเศษบางครงอาจมขอมลเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนทรายแรงทก าลงจะกระท า (เชน การบงคบคดนอกเหนอจากกระบวนการพจารณาของศาลทใกลจะเกดขน ความหวงใยวาผทถกคมขงอาจถกทรมาน หรอเสยชวตจากโรคโดยทไมมใครเหลยวแล ฯลฯ) และกรณการหายตวไป เหตการณทเพงเกดขนเมอไมนาน ในกรณเหลาน ผเสนอรายงานฯ หรอประธานของคณะท างานอาจตดตอเจาหนาทของรฐทเกยวของดวยการสงสารไปทางแฟกซหรอโทรเลข เพอขอค าชแจงเกยวกบกรณดงกลาวและวงวอนใหรฐบาลด าเนนมาตรการทจ าเปนเพอรบรองสทธของผเสยหาย การวงวอนเชนนจ าเปนอยางยงเพอเปนการปองกนไวกอน การวงวอนมใชเปนการลงความเหนวาขอสรปควรเปนเชนไร ปกตการวงวอนมกเปนวธการทใชโดยกลไกเฉพาะเรอง โดยเฉพาะผเสนอรายงานฯ วาดวยการบงคบคดนอกเหนอกระบวนการพจารณาของศาล แบบรวบรด หรอโดยพลการ ผเสนอรายงานฯ วาดวยการทรมาน รวมทงคณะท างานวาดวยการหายตวไปทถกบงคบหรอโดยไมสมครใจและการคมขงโดยพลการ อยางไรกตาม บางครงกลไกเฉพาะเรองและกลไกระดบประเทศกใชวธการแบบนดวยเชนกน ในบางกรณ เมอพฤตการณแวดลอมสนบสนนการใชแนวทางน การวงวอนอาจเปนการด าเนนการโดยผเสนอรายงานฯ หลายคนและ/หรอรวมกบคณะท างาน หลกเกณฑส าหรบการแทรกแซงทเรงดวนมความแตกตางกนตามอ านาจหนาททแตละคนไดรบ

- 52 -

ค ารองขอส าหรบการแทรกแซงทเรงดวนดงกลาวขางตนอาจจะสงไปท (ผเสนอรายงานการประชมพเศษหรอคณะท างานทเกยวของ)

c/o OHCHR-UNOG, 1211 Geneva 10 Switzerland แฟกซ (41-22) 917-9003 E-mail: webadmin.hchr@unog.ch

ในบรเวณดานบนของรายงานเหตการณทสงไป ควรระบค าวา “ส าหรบการด าเนนการเรงดวน” เพอใหรายงานถกสงไปยงผรบผดชอบโดยตรงอยางฉบไว ระเบยบการรองทกขของคณะกรรมาธการสทธมนษยชน (ระเบยบ 1503) บคคลหรอเอนจโออาจสงเรองรองทกขเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนไปยงคณะกรรมาธการสทธมนษยชน ในป พ.ศ. 2513 มการก าหนดกระบวนการทเรยกวา “ระเบยบ 1503” (เรยกตามหมายเลขของขอมตทก าหนดโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม) มการแกไขระเบยบนเพอปรบปรงประสทธผลของการน าไปปฏบตในการประชมของคณะกรรมาธการสทธมนษยชนครงท 56 ประจ าป พ.ศ. 2543 ระบบการรองทกขมประโยชนกบชนพนเมองเฉพาะในบางกรณเทานน คณะกรรมาธการจะพจารณาเฉพาะกรณการละเมดสทธมนษยชนทถอวา “เลวรายและมหลกฐานพสจนทนาเชอถอ” ประเดนทสนใจมงไปทสทธพลเมองและสทธทางการเมอง มใชสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมซงเปนขอหวงใยของชนพนเมองมากกวา ปกตคณะกรรมาธการพจารณาการกระท าทเปนการเลอกปฏบต การพจารณาคดทไมตรงไปตรงมา การทรมาน การฆาตกรรมโดยเจาหนาทของรฐ การคมขงโดยพลการ และการปราบปรามการประทวงทรนแรงซงถอวาเปนการละเมดสทธมนษยชน ผรองทกขกลาวโทษตองแสวงหาการเยยวยาในประเทศจนถงทสดแลว นนคอ พวกเขาตองแสดงใหเหนวาตนไดท าทกสงทกอยางเทาทจะท าไดเพอแกไขปญหาในประเทศแลว การยนรายงานเหตการณตามระเบยบ 1503 ตองปฏบตตามกฎขอบงคบเทานนจงไดรบการพจารณา ➢ รายงานเหตการณจะไมไดรบการพจารณาหากขดตอหลกการของกฎบตรสหประชาชาตหรอม

ขอบงชวามแรงจงใจทางการเมอง

- 53 -

➢ รายงานเหตการณจะไดรบการพจารณากตอเรองมเหตอนควรใหเชอหลงจากพจารณาค าชแจงของรฐบาลทเกยวของ มรปแบบการละเมดสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐานทเลวรายและมหลกฐานพสจนทนาเชอถอทเกดขนซ าแลวซ าอก

➢ รายงานเหตการณอาจเปนการยนขอมลของบคคลหรอกลมบคคลทอางวาเปนผเสยหายจากการละเมดสทธมนษยชนหรอเปนผรขอมลเกยวกบการละเมดโดยตรงและเชอถอได

➢ รายงานเหตการณทปกปดชอผรองจะรบฟงเปนพยานหลกฐานไมไดเชนเดยวกบรายงานทมแหลงทมาจากการรายงานขาวของสอมวลชน

➢ รายงานเหตการณตองชแจงขอเทจจรง จดประสงคของการยนค ารอง และสทธทถกละเมด ตามกฎเกณฑ ค ารองทใชภาษาดาทอหยาบคายหรอถอยค าสบประมาทรฐทเปนคกรณจะไมไดรบการพจารณา

➢ ผยนค ารองตองแสวงหาการเยยวยาในประเทศจนถงทสดกอนจะพจารณายนค ารอง เวนแตสามารถแสดงเหตผลทเชอไดวามาตรการแกไขระดบชาตอาจไมบงเกดผลหรอกนเวลานานเกนควร

สงรายงานเหตการณทตองการรบการพจารณาตามระเบยบ 1503 ไปท

Support Services Branch OHCHR-UNOG

1211 Geneva 10, Switzerland แฟกซ (41 22) 917 90-11

กระบวนการทงหมดเปนความลบทกขนตอน จรงๆ แลว เปนทรกนวาระเบยบนเปน “ระเบยบทเปนความลบ” นอกจากน ยงมลกษณะเปนการเมองมากกวาตลาการอกดวย จดมงหมายของระเบยบนคอการบงชประเทศทมการละเมดรายแรงมากกวาการใหการเยยวยาแกผรองทกขเรองการละเมดสทธมนษยชน ในบางกรณ รฐบาลอาจตองการใหอกรฐบาลหนงถกบงชวาเปนเชนนดวยเหตผลทางการเมอง อาจมขอโตแยงวา ถงแมวาสทธพลเมองและสทธทางการเมองอาจไมไดถกคกคามอยางเปนทางการในประเทศ

- 54 -

การตกอยในฐานะเสยเปรยบของบางกลมหรอบางคนรายแรงมากจนถงขนเรยกวาเปน “รปแบบการละเมดสทธมนษยชนทเลวรายและมหลกฐานพสจนทนาเชอถอทเกดขนซ าแลวซ าอก” ถงแมวาคงเปนไมไดทคณะกรรมาธการสทธมนษยชนจะวจารณรฐบาลของคณตามระเบยบน ค ารองทยนตามระเบยบ 1503 จะถกถายทอดกลบไปยงรฐบาลทเกยวของโดยสหประชาชาต ซงเทากบเปนการประกาศวารฐบาลอาจจ าเปนตองชแจงเรองดงกลาวในเวทระหวางประเทศ นอกจากน ค ารองจะดงดดความสนใจของรฐบาลอนทเปนสมาชกของคณะกรรมาธการ สมชชา (General Assembly)

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ ประชมครบองคคณะ คณะกรรมการทสาม สำระส ำคญ – สมชชาเปนองคกรสงสดของสหประชาชาต คณะกรรมการทสามของสมชชารบผดชอบเรองสทธมนษยชน สมชชาเปนองคกรสงสดของสหประชาชาตทจดการประชมในนวยอรกระหวางเดอนกนยายนถงธนวาคมของทกป กระนนกตาม สมชชาอาจประชมในชวงเวลาอนกไดตลอดทงป การประชมนไมใชการประชมเดยว แตประกอบดวยคณะกรรมการทประชมพรอมๆ กนจ านวนมาก คณะกรรมการแตละคณะรบผดชอบเฉพาะบางประเดนในภารกจของสหประชาชาต และการประชมครบองคคณะ (Plenary) ทซงคณะกรรมการแตละคณะจะน าเสนอรายงานสทธมนษยชนอยภายใตความรบผดชอบของคณะกรรมการทสาม ซงดแลประเดนดานสงคม เชน ผอพยพ อาชญากรรม สตร และการพฒนาทางสงคม คณะกรรมการทสามไดรบรายงานจากหนวยงานทขนตรงทงหมด เชน คณะกรรมาธการสทธมนษยชน (ผานคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม) และหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชน คณะกรรมการทสามมมตเหนชอบกบขอมตจ านวนมากเชนเดยวกบคณะกรรมาธการ ซงทายทสดจะตองผานการรบรองจากทประชมครบองคคณะ

- 55 -

ในชวงหลายปทผานมา สมชชามบทบาทส าคญในการก าหนดมาตรฐาน ด าเนนการเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนในบางประเทศ และจดการประชมอภปรายเชงปรชญาเกยวกบเรองสทธมนษยชน รวมทงดแลการบรหารงานทวไปและประสานการด าเนนกจกรรมของยเอน กำรมสวนรวมในสมชชำ ไมมอะไรทบคคลธรรมดาหรอเอนจโอสามารถท าไดโดยตรงมากนกทสมชชา เอนจโอไมมสทธเขารวมในกจกรรมของสมชชา คณสามารถลอบบอยางไมเปนทางการตามทางเดนในอาคาร แตการกระท าแบบนจะมประโยชนกตอเมอคณมประเดนทเจาะจงมากเปนพเศษ อยางไรกด คณสามารถหยบยกขอหวงใยเพอหารอกบสมาชกของรฐบาลของคณ เพอโนมนาวใหพวกเขาแสดงทาทสนบสนนคณในการประชมสมชชาทนวยอรก

แผนพบท 4 หนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ คณะกรรมการ หนวยงานทจดตงตามสนธสญญา รายงาน ค ารอง กลไกการรองทกข ทศนะ พธสารแรกทเลอกได

- 56 -

การรบฟงเปนพยานหลกฐานได การแสวงหาการเยยวยาในประเทศจนถงทสด ขอสงเกตทายทสด

สำระส ำคญ – ระบบสทธมนษยชนทมพนฐานจากสนธสญญาของยเอนประกอบดวยระเบยบทางกฎหมายซงชนพนเมองสามารถใชเพอแสวงหาการคมครองสทธมนษยชน แผนพบนเจาะลกเกยวกบสนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศทส าคญ 6 ฉบบทรองรบประเดนสทธพลเมองและสทธทางการเมอง สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การเลอกปฏบตทางเชอชาต การทรมาน การเลอกปฏบตทางเพศ และสทธเดก เรมแรก จะอธบายเกยวกบกลไกการรองทกขทรองรบชนพนเมองทเชอวาสทธของตนตามทก าหนดในสนธสญญาสทธมนษยชนถกละเมด เสรจแลวจงแจกแจงระบบการรายงานทสนธสญญาสทธมนษยชนทกฉบบใชเหมอนกน เพอแสดงใหเหนวาชนพนเมองสามารถหยบยกขอหวงใยเรองสทธมนษยชนในเวทระหวางประเทศไดอยางไร หนวยงำนทจดตงตำมสนธสญญำสทธมนษยชนของยเอน

มสนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศทส าคญ 6 ฉบบ (เครองมอทมผลผกพนตามกฎหมาย) ในระบบสทธมนษยชนของยเอนทรองรบเรองสทธพลเมองและสทธทางการเมอง สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การเลอกปฏบตทางเชอชาต การทรมาน การเลอกปฏบตทางเพศ และสทธเดก เพอใชประโยชนจากสนธสญญาอยางเตมท คณจ าเปนตองรวาประเทศของคณเปนภาคในสนธสญญาใด ประเทศของคณเปนภาคในสนธสญญาดวยการใหสตยาบนหรอภาคยานวต ทงน เนองจากคณสามารถใชระบบสนธสญญาเพอแสวงหาการเยยวยาไดกตอเมอประเทศไมปฏบตตามพนธกรณทตนรบรองดวยการเขาเปนภาคในสนธสญญา นอกจากน เรองนเกยวกบกลไกการรองทกขเชนกน คณสามารถยนค ารองไดกตอเมอประเทศของคณยอมรบบทบญญตเรองการรองทกขในสนธสญญาทเกยวของ คณสามารถตรวจสอบสถานะการใหสตยาบนของสนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศทส าคญๆ ไดทเวบไซตของ OHCHR www.unhchr.ch ไปทหวขอ OHCHR Programmes และ Conventional Mechanisms

- 57 -

มคณะกรรมการก ากบดแลส าหรบสนธสญญาแตละฉบบทตดตามตรวจสอบการด าเนนการโดยรฐภาค (ประเทศทรฐบาลรบรองสนธสญญา) เพอปฏบตตามพนธกรณดานสทธมนษยชนตามทระบไวในสนธสญญาทเกยวของ คณะกรรมการ (เรยกวาหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาหรอ treaty bodies) มขนาดตางกนตามจ านวนสมาชกซงอาจมตงแต 10 ถง 23 คน และมองคคณะทประกอบ ดวยผเชยวชาญดานสทธมนษยชนระหวางประเทศ กรรมการมวาระการด ารงต าแหนง 4 ป แมวากรรมการไดรบเลอกตงโดยรฐภาค พวกเขาปฏบตหนาทตามความช านาญของตนและไมใชในฐานะผแทนของรฐบาล โดยทวไป คณะกรรมการไมมสวนรวมในการพจารณาตดสนใจใดทพวพนประเทศของตนเอง คณะกรรมการจดประชมทกนเวลานานหลายสปดาหในแตละป โดยการประชมสวนใหญจดขนทกรงเจนวา แตคณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรประชมทกรงนวยอรก และในแตละป คณะกรรมการสทธมนษยชนประชม 1 ครงทกรงนวยอรกและ 2 ครงทกรงเจนวา สนธสญญาสทธมนษยชนและหนวยงานก ากบดแล สนธสญญาสทธมนษยชน ชอของหนวยงานก ากบดแล กตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCRR)

คณะกรรมการสทธมนษยชน (Human Rights Committee – HRC)

กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR)

คณะกรรมการวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination – CERD)

คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ

อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมานและการปฏบตหรอการลงโทษอนๆ ทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอย ายศกดศร (Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or

คณะกรรมการวาดวยการตอตานการทรมาน

- 58 -

Punishment – CAT) อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ(Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women – CEDAW)

คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ

อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention on the Rights of the Child – CRC)

คณะกรรมการสทธเดก

ถอยค าฉบบเตมของสนธสญญาแตละฉบบปรากฏอยในเวบไซตของ OHCHR www.unohchr.ch ไปทหวขอ Treaties และ Concluding Observations ของหนวยงานทจดตงตามสนธสญญา หนาทของคณะกรรมการ คณะกรรมการก ากบดแลม 2 วธทใชตดตามตรวจสอบผลการด าเนนการตามพนธกรณของสนธสญญาสทธมนษยชนของรฐภาค วธแรกคอพจารณาจากค ารองทยนโดยบคคลทรองเรยนวาสทธของตนตามสนธสญญาถกละเมด กตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (CERD) อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน (CAT) และอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (CEDAW) มกลไกการรองทกข สวนกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ICESCR) และอนสญญาวาดวยสทธเดก (CRC) ไมมกลไกการรองทกข ถงแมวาขณะนคณะกรรมการสทธมนษยชนก าลงพจารณารางระเบยบการรองทกขส าหรบ ICESCR วธทสองทคณะกรรมการก ากบดแลใชตรวจสอบรฐภาคคอพจารณาจากรายงานทรฐบาลสงใหเปนประจ าเพอตรวจสอบวารฐบาลก าลงด าเนนการตามสนธสญญาอยางไรบาง รฐภาคในสนธสญญาทระบในตารางถกก าหนดใหสงรายงานเหลานตามกฎหมาย เนองจากสนธสญญาทกฉบบมระเบยบการรายงาน ในรายงาน รฐบาลตองแจงใหหนวยงานก ากบดแลทราบวาไดมการด าเนนมาตรการใดบางเพอปฏบตตามพนธกรณดานสทธมนษยชนทระบในสนธสญญา

- 59 -

ขณะทค ารองมกเนนเพยง 1-2 ประเดน (อานดานลาง) คณะกรรมการสามารถใหขอสงเกตเกยวกบรายงานชองรฐบาลเรองสทธทกสทธทระบในสนธสญญา ดงนน ความคดเหนของคณะกรรมการเทากบเปนการทบทวนวาประเทศคมครองสทธทระบในสนธสญญาหรอไมและอยางไรโดยละเอยด การรองเรยนเกยวกบการละเมดสทธมนษยชน สนธสญญาสทธมนษยชนกบกลไกการรองทกข ICCPR, CERD, CAT และ CEDAW มกลไกการรองทกขทชวยใหบคคลสามารถรองเรยนวาสทธของตนตามทระบอยในสนธสญญาไดถกลวงละเมด คณะกรรมการจะพจารณาค ารองทกลาวโทษประเทศทตกลงปฏบตตามทงสนธสญญาและระบบการรองทกข เนองจากกลไกการรองทกขเปนสทธทเลอกได ประเทศสามารถเปนภาคในสนธสญญาและยนยอมปฏบตตามขอก าหนดของสนธสญญา แตอาจตดสนใจวาจะไมผกพนกบระบบการรองทกขของสนธสญญา นนหมายความวาคณะกรรมการทเกยวของไมสามารถพจารณาค ารองทกขกลาวโทษรฐบาลของบคคล ขอก าหนดทเลอกไดถกก าหนดไวในพธสารแรกทเลอกได (first Optional Protocol) ใน ICCPR, ขอ 14 ของ CERD, และขอ 22 ของ CAT และพธสารทเลอกไดใน CEDAW เครองมอทงสามมระเบยบการรบค ารองเหมอนกนหมด คณะกรรมการทเกยวของพจารณาค ารองและค าชแจงของรฐบาลและมผลสรปออกมาเปนทศนะเพอบงชวามการละเมดเกดขนจรงหรอไม กระบวนการนเปบแบบกงตลาการ การพจารณาค ารองไมก าหนดใหผยนค ารองหรอคกรณตองปรากฏตวตอหนาคณะกรรมการ และทศนะของคณะกรรมการไมมผลผกพนตามกฎหมายกบรฐบาล อยางไรกตาม ทศนะมลกษณะชวนใหเชอ การไมใสใจกบทศนะของคณะกรรมการอาจท าใหรฐบาลทไมปฏบตตามพนธกรณระหวางประเทศถกวพากษวจารณทงในประเทศและตางประเทศ ถาคณะกรรมการพบวาสทธทระบในสนธสญญาถกละเมด จะบงเกดความคาดหวงวารฐบาลจะด าเนนมาตรการทเหมาะสมเพอแกไขสถานการณ

- 60 -

กลไกการรองทกขของ ICCPR เปนกลไกทดทสดในระบบสทธมนษยชนของยเอน ตงแตป พ.ศ. 2519 คณะกรรมการสทธมนษยชนไดสรปผลการพจารณาค ารองประมาณ 1,000 เรองจากประชาชนในหลายประเทศเกยวกบการละเมดกตกาน ค ารองทมจ านวนนอยกวาแตมแนวโนมเพมขนถกยนท CERD และ CAT ชนพนเมองควรระลกวากลไกการรองทกขของ CERD อนญาตใหกลมบคคล ไมเพยงบคคลธรรมดาเทานน ยนค ารองกบคณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต หลายหนวยงานทรบค ารองตางๆ ไดพฒนาแบบฟอรมทเปนตนแบบขนมา เพอชวยใหการตรวจสอบการละเมดสทธมนษยชนกระท าไดงายขน มการเตรยมแบบฟอรมเหลานไวพรอมสรรพส าหรบบคคลทอยากรายงานกรณการละเมด คณสามารถหาแบบฟอรมทเปนตนแบบนไดในเวบไซตของ OHCHR www.unohchr.ch ไปทหวขอ OHCHR Programme, Conventional Mechanisms/ Communication และ Complaints Procedures อยางไรกตาม ค ารองจะไดรบการพจารณาแมไมไดยนแบบฟอรมน ค ารองทกค ารองควรระบชอของคณะกรรมการทเกยวของและสงไปท

ชอของคณะกรรมการทเกยวของ OHCHR-UNOG, 1211 Geneva 10

Switzerland แฟกซ 41-22-917-90-11

การรองทกขภายใตกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองและพธสารแรกทเลอกได คณะกรรมการสทธมนษยชนตดตามตรวจสอบการด าเนนการของ ICCPR ทมผลบงคบใชกบสทธพลเมองและสทธทางการเมอง พธสารแรกทเลอกไดและกฎขอก าหนดของคณะกรรมการสทธมนษยชนก าหนดขนตอนการยนค ารองเกยวกบการละเมดกตกาน ขอ 1 ของพธสารแรกทเลอกไดจ ากดสทธในการยนค ารองใหบคคลทวไปเทานน ซงปองกนไมใหชนพนเมองรองทกขเกยวกบการละเมดสทธรวม (collective rights) ขอก าหนดทส าคญใน ICCPR

- 61 -

กอนเตรยมค ารอง คณควรตรวจสอบสทธทระบอยในกตกาเสยกอน ขอก าหนดตอไปนจาก ICCPR เกยวของกบชนพนเมองโดยเฉพาะ

ขอ 1 สทธในการก าหนดเจตจ านงดวยตนเอง (self-determination) รวมถงสทธในการตดสนใจเลอกสถานะทางการเมองและการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของบคคล ขอ 6 สทธในการด ารงชพ

ขอ 7 สทธในการเปนอสระจากการทรมานหรอการปฏบตและการลงโทษทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอย ายศกดศร

ขอ 9 สทธในเสรภาพและความปลอดภยของบคคลและอสรภาพจากการจบกมโดยพลการ

ขอ 10 สทธของบคคลทกคนทถกรดรอนเสรภาพในการไดรบการปฏบตดวยมนษยธรรมและความเคารพ

ขอ 14 สทธในการไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนในศาล รวมทงสทธในการไดรบการพจารณาคดอยางตรงไปตรงมาและเปดเผย และสทธในการไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายจากลามโดยไมเสยคาใชจาย

ขอ 18 สทธในการมอสระทางความคด ความรสกผดชอบชวด และการนบถอศาสนา

ขอ 24 สทธในการไดรบมาตรการคมครองในฐานะผเยาวของเดกทกคน

ขอ 27 สทธของชนกลมนอยทางชาตพนธ ศาสนา หรอภาษาในการไดรบประโยชนสขจากวฒนธรรม การแสดงตว และการปฏบตศาสนกรรม และการใชภาษาของตน (คณะกรรมการสทธมนษยชนตดสนวาชนพนเมองไดรบการคมครองภายใตขอก าหนดน ถงแมวาพวกเขาอาจไมใช “ชนกลมนอย” จรงๆ ในประชากรทงหมด)

การยนค ารองกบคณะกรรมการสทธมนษยชน

- 62 -

เมอพจารณาค ารอง ขนตอนแรกทคณะกรรมการจะด าเนนการคอตดสนวาค ารองรบฟงเปนพยานหลกฐาน (admissible) ไดหรอไม เกณฑการพจารณาเรองรบฟงเปนพยานหลกฐานไดมดงน ➢ รายงานเหตการณตองไมปกปดชอผรองทกขและจะไมไดรบการพจารณาหากไมใชค ารองทยน

โดยบคคลคนเดยวหรอหลายคนทอยภายใตเขตอ านาจของรฐทเปนภาคในพธสารทเลอกได ➢ ปกตรายงานเหตการณควรยนโดยบคคลทอางวาสทธของตนถกละเมดโดยรฐ

เมอผเสยหายไมสามารถยนค ารอง คณะกรรมการ อาจพจารณาค ารองทยนโดยบคคลอนทตองพสจนวาเปนการด าเนนการในนามของผเสยหาย บคคลทสามทไมมการเชอมโยงอยางชดเจนกบบคคลทถกละเมดสทธไมสามารถยนค ารอง

➢ ค ารองจะไมไดรบการพจารณาหากปญหาเดยวกนนก าลงถกสบสวนภายใตระเบยบปฏบตระหวางประเทศอกระเบยบหนง และผเสยหายตองแสวงหามาตรการเยยวยาจนถงทสดแลวกอนทคณะกรรมการจะรบพจารณา

➢ แมกอนตดสนวาค ารองสามารถรบฟงเปนพยานหลกฐานไดหรอไม คณะกรรมการหรอคณะท างานวาดวยรายงานเหตการณ (Working Group on Communications) อาจขอขอมลหรอความคดเหนจากผเสยหายหรอรฐทเกยวของ และก าหนดกรอบเวลา ส าหรบการยนขอมลดงกลาว ถารฐอยากชแจงอะไรในขนตอนน ผยนค ารองจะไดรบส าเนาค าชแจงจากรฐเพอแสดงความคดเหน ตอไป

➢ ถากรณนถกสงกลบไปยงผยนค ารองเพอขอขอมลเพมกอนทจะตดสนวารบฟงเปนพยานหลกฐานไดหรอไม จะยงไมมขอมลทจะถายทอดใหรฐทราบ

➢ คณะกรรมการอาจตดสนใจยกค ารองโดยไมตองมค าตดสนเปนลายลกษณอกษร ตวอยางเชน เมอผรองทกขถอนค ารองหรอแสดงทาทวาไมอยากเดนเรองตอแลว

การประเมนค ารอง หลงจากประกาศวารายงานเหตการณรบฟงเปนพยานหลกฐานได คณะกรรมการขอใหรฐทเกยวของอธบายหรอชแจงเกยวกบปญหาใหชดแจงและระบวาไดด าเนนการเชนไรเพอแกไขปญหาบาง รฐภาคตองสงค าตอบกลบมาภายใน 6 เดอน แลวผยนค ารองจะมโอกาสแสดงความคดเหนกบค าตอบของรฐ หลงจากนน คณะกรรมการจะแสดงทศนะทเปนอนสนสดและจะสงผลสรปไปยงรฐทเกยวของและผยนค ารอง

- 63 -

คณะกรรมการใหน าหนกเทากนระหวางผยนค ารองและรฐทถกกลาวหาวาละเมดสทธของผยนค ารอง แตละฝายมโอกาสแสดงความคดเหนกบขอโตแยงของคกรณอกฝายหนง ค าวนจฉยของคณะกรรมการ ซงประกอบดวยทศนะเกยวกบรายงานเหตการณทประกาศวารบฟงเปนพยานหลกฐานไดและผานการตรวจสอบคณสมบตตางๆ รวมทงค าตดสนทประกาศวาค าแถลงอนรบฟงเปนพยานหลกฐานไมได จะถกเปดเผยตอสาธารณะทนทหลงจากสนสดการประชมเพอรบรองค าวนจฉย จากนนค าวนจฉยจะรวมอยในรายงานประจ าปของคณะกรรมการทสงใหสมชชา การเผยแพรค ารองตอสาธารณชน กอนหนานไมนาน การพจารณาค ารองถอเปนความลบสดยอดจนกระทงคณะกรรมการสทธมนษยชนตดสนกรณหนงและเผยแพรทศนะสสาธารณชนดวยการตพมพ ปรากฏวาบคคลทยนค ารองไมสามารถดงดดใหประชาชนสนบสนนการรองทกขของพวกเขาตลอดเวลาทคณะกรรมการพจารณาเรองน ในปจจบน คณะกรรมการไมยนกรานเรองการรกษาความลบขณะก าลงพจารณาค ารองอกตอไปแลว การตดสนของคณะกรรมการสทธมนษยชนยงคงเปนความลบ แตผยนค ารองอาจเปดเผยขอมลการยนค ารองหรอกระบวนการพจารณาค ารองใหเปนทรกนโดยทวไป เวนแตวาคณะกรรมการรองขอเปนอยางอน รฐบาลทเกยวของกมเสรภาพในการเผยแพรขอมลกบสาธารณชนเชนกน

- 64 -

- 65 -

การยนค ารองภายใตอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบตดตามตรวจสอบการด าเนนการตามอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (CERD) รฐภาคในอนสญญาตกลงทจะหามและขจด “การเลอกปฏบตทางเชอชาต” ในทกรปแบบและรบรองสทธของทกคน....ดวยความเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย” โดยครอบคลมสทธทกอยางทระบอยในกตกาตางๆ และเครองมออน ขอ 5 ในอนสญญาแจกแจงรายการสทธตางๆ เชน ความเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย สทธไดรบความคมครองจากความรนแรงและการถกท ารายรางกายโดยรฐ สทธในทรพยสนของตนทเกยวพนกบผอน สทธในการนบถอศาสนา สทธในทอยอาศย สทธในบรการสาธารณสขและการรกษาพยาบาล และสทธในการเขาถงสถานทหรอสถานบรการทเปดใหสาธารณชนใชบรการ เชน โรงแรมหรอสวนสาธารณะ ระเบยบการยนค ารองกบคณะกรรมการเหมอนกบระเบยบของคณะกรรมการสทธมนษยชน ความแตกตางทส าคญคอกลไกการรองทกขภายใต CERD อนญาตใหกลมคน ไมจ ากดเฉพาะบคคล ยนค ารองได เชนเดยวกบคณะกรรมการสทธมนษยชน ค ารองตองแสดงวาไดมการแสวงหาการเยยวยาทมอยในประเทศจนถงทสดแลว เชน การยนค ารองหรออทธรณในระบบศาล กบคณะกรรมการหรอคณะตลาการสทธมนษยชน ค ารองตองเปนลายลกษณอกษรและสามารถใชแบบฟอรมทเหมอนกนได โดยเปลยนแปลงชอของเครองมอทใชตามสมควร ขอพจารณาเรองคณสมบตรบฟงเปนพยานหลกฐานตามขอก าหนดของอนสญญาเหมอนกบขอพจารณาทใชกบพธสารแรกทเลอกได การใชค ารองจ ากดเฉพาะกรณการกลาวหาวามการละเมดสทธมนษยชนซงเกดขนหลงจากวนทประเทศมมตรบรองกลไกการรองทกข กำรยนค ำรองภำยใตอนสญญำวำดวยกำรตอตำนกำรทรมำน คณะกรรมการวาดวยการตอตานการทรมานตดตามการด าเนนการตามอนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน (CAT) อนสญญานหามการกระท าทรมานในทกรปแบบทนยามวาเปน “ความเจบปวดหรอความทกขทรมานอยางแสนสาหส....กระท าตอบคคลโดยเจตนา..... เมอความเจบปวดหรอความทกขทรมานบงเกดขนหรอยยงสงเสรมโดย....เจาหนาทรฐ

- 66 -

โดยมเหตผลเพอเคนเอาขอมลหรอค าสารภาพ…” ระเบยบการยนค ารองเหมอนกบระเบยบของ ICCPR และ CERD ค ารองตองเปนลายลกษณอกษรและอาจใชแบบฟอรมเดยวกน ขอก าหนดเรองคณสมบตการรบฟงเปนพยานหลกฐานเหมอนกบขอก าหนดการรองทกขภายใต ICCPR และ CERD กำรยนค ำรองในระบบสทธมนษยชน

กอนยนค ารองภายใตสนธสญญาสทธมนษยชนระหวางประเทศ 3 ฉบบทมกลไกการรองทกข ไดแก ICCPR, CERD และ CAT คณควรตรวจสอบวาสทธตางๆ ระบไวอยางไรในสนธสญญาเหลานน ซงเกยวพนกบสถานการณสทธมนษยชนทคณหวงใย ชนพนเมองอาจพจารณายนค ารองเกยวกบประเดนตางๆ อาท การพพากษาแบบบงคบ (mandatory sentencing) – ในบางกรณ ชนพนเมองถกจ าคกเพราะผดเพยงเลกนอย การพพากษาแบบบงคบอาจลงเอยดวยการตองระวางโทษจ าคกทไมสอดคลองกบความหนกเบาของอาชญากรรมทถกกลาวหา ขอก าหนดทอาจเกยวกบเรองนมขอ 2(1), 9(1), 10(3), 14(4), 24(1) และ 26 ของ ICCPR และขอ 5(ก) และ 2(1)(ค) ของ CERD จงจ าไววาค ารองจะไมไดรบการพจารณาภายใตสนธสญญามากกวา 1 ฉบบ ในประเทศทมการพพากษาแบบบงคบทมพนฐานจากกฎหมายในประเทศ จะไมมการเยยวยาในประเทศใหกบบคคลทไดรบผลกระทบจากกฎหมายลกษณะน เวนแตวามการอทธรณค าพพากษาทรนแรงเกนกวาเหต ภาวะการตายของทารก – สทธทเกยวของกบปญหาอตราการตายของทารกของชนพนเมองทผดปกตเปนประเดนทกลาวถงในขอก าหนดของ ICESCR และ CRC เปนส าคญ เครองมอทงคนไมมกลไกการรองทกข อยางไรกตาม อาจแยงไดวาขอก าหนดของ ICCPR บางขออาจเกยวของกบกรณน โดยเฉพาะขอ 2(1), 6(1), 24(3) และ 27 นอกจากนน ขอ 2(1)(ก) และ 5(จ)(4) ของ CERD อาจใชกบกรณนไดอกดวย สทธในทรพยสน – การกระท าใดของรฐบาลทถอวาเปนการเลอกปฏบตตอชนพนเมองในแงสทธในทรพยสนอาจเปนการละเมด CERD โดยเฉพาะขอ 2(1)(ก), 2(1)(ค), 5(ง)(5)-(6) และ 5(จ)(6)

- 67 -

การกระท าโดยรฐบาลเชนนอาจท าใหไมมหนทางรบการเยยวยาใน ประเทศได ในกรณน ถอวาไมสามารถแสวงหาการเยยวยาจนถงทสด การเสยชวตขณะคมขง – ขนอยกบสถานการณ ขอก าหนดของ ICCPR อาจเกยวของกบขอหวงใยเรองการเสยชวตของชนพนเมองทถกคมขง ขอก าหนดดงกลาวประกอบดวยขอ 2(1), 6(1), 10(2)ข, 10(3), 14(4), 24(1), 26 และ 27 ในกรณดงกลาว ผรองทกขตองแนใจวามการแสวงหาการเยยวยาในประเทศจนถงทสดแลวกอนยนค ารองกบคณะกรรมการ ลาม – ขอ 14(3)(ฉ) ของ ICCPR ก าหนดวาจ าเลยมสทธไดรบความชวยเหลอจากลามโดยไมเสยคาใชจายหากไมสามารถเขาใจหรอพดภาษาทใชในศาลได อาจมการเยยวยาในประเทศส าหรบการละเมดน ดวยการอทธรณกบศาลสงวามการด าเนนกระบวนการพจารณาคดโดยมชอบหรอการพพากษาลงโทษทเสยงภยและไมเปนทนาพอใจ ถาจ าเลยในสถานการณนถกคมขง การเยยวยาในประเทศทอาจน าไปสการปลอยตวเรวขนควรเปนทางเลอกทควรด าเนนการเปนอนดบแรก อยางไรกตาม สภาพการณดงกลาวอาจเปนพนฐานส าหรบการรองเรยนตามขอก าหนดของกตกากเปนได วธการท าใหการรองทกขมโอกาสสมฤทธผลมากทสด ควรรวบรวมค าใหการของผยนค ารองหรอพยาน สมาชกในครอบครว หรอบคคลอนทสามารถใหรายละเอยดเกยวกบเรองราวทอางถงในค ารอง คณควรพจารณาเพมขอมลทเปนรายงานทางการแพทยหรอจตวทยา ถอยค าทคดลอกจากกฎหมาย นโยบาย ประมวลและแนวทางปฏบตทเกยวของ และค าตดสนของศาลทเกยวของในประเทศเพอสนบสนนค ารอง นอกจากน ขอโตแยงของคณอาจมน าหนกเพมขนหากคณสามารถอางองกจกรรมระหวางประเทศทเกยวของ เชน ค าตดสนใจของคณะกรรมการของยเอนหรอกลไกสทธมนษยชนระหวางประเทศอนๆ เชน ศาลสทธมนษยชนของยโรป หากค าตดสนทเปนบรรทดฐานเหลานสนบสนนถอยแถลงของคณ ค าตดสนเหลานอาจโนมนาวใจคณะกรรมการทรบเรองอทธรณและอาจสงผลใหค าวนจฉยเขาขางคณ นอกจากนน คณอาจแสวงหาค าแนะน าจากบคคลตางๆ

- 68 -

ในประเทศทเปนผเชยวชาญดานกฎหมายและเขาใจระบบของยเอน ในบางประเทศ บรการดานกฎหมายอาจสามารถใหความชวยเหลอในกรณนได สนธสญญาสทธมนษยชนและระบบการรายงาน สนธสญญาสทธมนษยชนทส าคญๆ 6 ฉบบทกลาวถงในแผนพบนมรปแบบการจดการของระบบการรายงานเพอตรวจสอบการด าเนนการเพอปฏบตตามพนธกรณในสนธสญญาของรฐบาล รฐภาคในสนธสญญาเหลานตองยนรายงานกบคณะกรรมการก ากบดแลทเกยวของทก 4 หรอ 5 ป (อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตในทกรปแบบก าหนดใหสงรายงานทก 2 ป) รายงานของรฐภาคควรรวบรวมรายละเอยดขอมลเกยวกบความพยายามของรฐบาลในแงสทธมนษยชนทระบในสนธสญญา ความคบหนา และปญหาและอปสรรคทประสบ หลงจากพจารณารายงานของรฐภาคแลว คณะกรรมการจะลงความเหนเปนขอสงเกตทายทสด(Concluding Observation) ซงเปนเอกสารทเผยแพรทวไปทแสดงขอคดเหนเกยวกบการด าเนนการของรฐ รบรพฒนาการทด เนนประเดนทเปนขอหวงใย และใหขอเสนอแนะและค าแนะน าเกยวกบบางประเดน ในทางทฤษฎ ระบบการรายงานสงเสรมการเปดเผยขอมลและการเสวนาเชงสรางสรรค ระบบการรายงานควรชวยใหทกคนทสนใจสามารถตรวจสอบวารฐภาคปฏบตตามพนธกรณในสนธสญญามากนอยเพยงใด อยางไรกด ในทางปฏบต ยงคงมปญหาอกมากมายดงน • หลายประเทศสงรายงานชากวาก าหนด ในบางกรณ การสงรายงานลาชาหลายป • ปกตคณะกรรมการไมมทรพยากรเพยงพอทจะพจารณาทบทวนรายงานทงหมดไดทนตามก าหนด • รฐบาลไมใสใจกบขอคดเหน ขอเสนอแนะ และค าแนะน าของคณะกรรมการอยางสม าเสมอ • กระบวนการไมไดรบการประชาสมพนธอยางเพยงพอ การใชระบบการรายงานเพอคมครองสทธมนษยชน สวนอนของแผนพบนทอธบายเรองกลไกการรองทกขแสดงใหเหนเคาโครงของขอก าหนดทเปนประโยชนกบชนพนเมองโดยเฉพาะ ซงปรากฏอยในกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

- 69 -

อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน และอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ ขอก าหนดเหลานแสดงถงประเดนขอหวงใยทสามารถด าเนนการผานระบบการรายงาน หวขอนเสนอสารตถะของขอก าหนดทเปนประโยชนตอชนพนเมองภายใตสนธสญญาทไมมกลไกการรองทกข ไดแก อนสญญาวาดวยสทธเดกและกตกาวาดวยสทธทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม กำรรำยงำนตำมขอก ำหนดของอนสญญำวำดวยสทธเดก อนสญญานเปนหนงในเครองมอสทธมนษยชนทมผลผกพนทางกฎหมายทส าคญทเพงผานการรบรองเมอไมนานมาน อนสญญาเกยวพนโดยตรงกบการสงเสรมและคมครองสทธของเดก (นยามของค าวา “เดก” คออายตงแต 0 ถง 18 ป) หนวยงานก ากบดแลของอนสญญาหรอคณะกรรมการสทธเดกไดรบการสนบสนนอยางเขมแขงจากรฐบาล เอนจโอ และองคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UN Children’s Fund - UNICEF) ขอก าหนดทเปนประโยชนกบชนพนเมองโดยเฉพาะประกอบดวย

ขอ 3(1) – การกระท าเกยวกบเดกควรค านงถงประโยชนสงสดเปนอนดบแรก

ขอ 6 – สทธในการด ารงชพของเดกทกคนและพนธกรณของรฐบาลในการจดใหมการคมครองขนสงสดเทาทจะท าได เพอรบประกนความอยรอดและการพฒนาของเดกทกคน

ขอ 24(1) และ (2ก) – สทธของเดกทกคนในการไดรบมาตรฐานสขอนามยสงสดเทาทจะจดใหได และพนธกรณของรฐบาลในการลดภาวะการตายของทารกและเดก

ขอ 30 – สทธของเดกทกคนในการเปนสวนหนงของชนกลมนอยทางชาตพนธ ศาสนา หรอภาษา เพอไดรบประโยชนสขจากวฒนธรรม การปฏบตศาสนกจ และการใชภาษาของตน (ถอยค านเหมอนกบขอ 27 ของ ICCPR – อานเนอหาทอยในตอนตนของแผนพบน)

- 70 -

ขอ 33 – มาตรการเพอคมครองเดกจากการใชสารเสพตดทผดกฎหมาย

ขอ 34 – การคมครองจากการแสวงหาประโยชนและการลวงละเมดทางเพศ

ขอ 37 (ข) – พนธกรณของรฐบาลในการด าเนนการเพอรบรองวาไมมเดกคนใดถกรดรอนเสรภาพอยางผดกฎหมายและโดยพลการ การจบกม คมขง หรอจ าคกเดกตองปฏบตตามกฎหมายและใชเปนมาตรการสดทายโดยจ ากดระยะเวลาใหสนทสดเทาทจะท าได

ขอ 40 (2) (ข)(6) – สทธของเดกทถกกลาวหาวาละเมดกฎหมายในการไดรบ “ความชวยเหลอโดยไมเสยคาใชจายจากลามหากเดกไมสามารถเขาใจหรอพดภาษาทใชกน” (ถอยค านเหมอนกบขอ 14 (ฉ) ของ ICCPR – อานเนอหาทอยในตอนตนของแผนพบน)

กำรรำยงำนตำมขอก ำหนดของอนสญญำวำดวยสทธทำงเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เครองมอนผานการรบรองพรอมกบกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (พ.ศ. 2509) เพอเนนย าสถานะทเทาเทยมกนของสทธทแตกตางกนหลายประเภท ในทางปฏบต หลายรฐบาลไมพจารณาวาสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเปนสทธมนษยชน บางรฐบาลมกพจารณาประเดนเหลานในแงการก าหนดนโยบายและแผนงานมากกวาในแงสทธ ผลลพธกคอรฐบาลตดสนใจวาตองด าเนนการเมอไรและจดสรรทรพยากรระดบใดใหแกประเดนเหลาน แตแนวทางเชนนท าใหการแจกสงของกบกลมผดอยโอกาสคงอยตลอดไป แทนทจะดแลใหผดอยโอกาสไดรบสทธตามมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศทยอมรบกนโดยทวไป เนองจากรฐบาลตกลงยอมรบวาสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทระบในกตกาเปนสทธมนษยชน จ าเปนอยางยงทชนพนเมองและผอนทกงวลใจเรองสทธดานนของตนตองกดดนรฐบาลใหยดมนในพนธกรณอยางแนวแน ในขณะท ICESCR แถลงเกยวกบสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอยางชดเจน ระบบสทธมนษยชนระหวางประเทศมอบความยดหยนเพมขนใหแกรฐในการด าเนนการเพอเคารพสทธเหลานเมอเทยบกบสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ในขอ 2(1) กตกายอมรบวาทรพยากรอาจมจ ากดและประเทศตางๆ

- 71 -

มขดความสามารถในการใหบรการทตางกน เชน การรกษาพยาบาลและการศกษา ในขณะเดยวกน ขอ 2(1) ก าหนดวารฐภาคแตละรฐใหค ามนวาจะ “ด าเนนการตามขนตอน” ....ดวยทรพยากรมากทสดเทาทมอย โดยค านงถงการบรรลการไดมาซงสทธทไดรบการรบรองในกตกาฉบบปจจบนโดยสมบรณอยางเปนขนเปนตอน ซงโดยเฉพาะรวมถงการน ามาตรการทางนตบญญตมาใชดวย รฐบาลอาจใชขอก าหนดนเปนขอแกตวในระดบหนงเมอไมสามารถปฏบตตามมาตรฐานทเหมาะสม อยางไรกตาม รฐบาลทลมเหลวในบางเรองทรายแรง เชน สขอนามยของชนพนเมองและการลดภาวะการตายของทารก ไมสามารถแอบอยหลงขอก าหนดนได คณะกรรมการวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมกลาววารฐไมสามารถด าเนนมาตรการถอยหลงเขาคลอง หมายความวามาตรการทรฐด าเนนการสงผลใหประโยชนสขทไดรบจากสทธตางๆ ลดลง เวนแตวารฐสามารถหาเหตผลสนบสนนมาตรการเหลานนได (ถอยค านปรากฏอยในขอคดเหนทวไปท 3 ของคณะกรรมการเกยวกบขอ 2(1) ของกตกาและลกษณะของพนธกรณของรฐภาคภายใตกตกา) ICESCR มขอความทเนนการไมเลอกปฏบตอกดวย (ในขอ 2(2) รบประกนวาการใชสทธกระท าไดโดยปราศจากการเลอกปฏบตในทกรปแบบ ขอก าหนดทเนนการไมเลอกปฏบตนตองปฏบตตามโดยทนท ไมใชภายในระยะเวลาหนง ขอก าหนดทเปนประโยชนกบชนพนเมองโดยเฉพาะประกอบดวย

ขอ 6 และ 7 – สทธในการท างาน รวมถงโอกาสในการหาเลยงชพดวยการท างานทตนเลอกหรอยอมรบโดยอสระ และสทธของทกคนในการไดรบประโยชนสขจากสภาพการท างานทยตธรรมและสมปรารถนา ขอ 11 – สทธในมาตรฐานการครองชพทเพยงพอ รวมถงอาหารทเพยงพอ เสอผา ทอยอาศย และสภาพความเปนอยทดขนอยางตอเนอง ขอ 12 – สทธในมาตรฐานสขภาพรางกายและจตใจทสงสดเทาทเปนไปได และพนธกรณของรฐบาลในการลดภาวะการตายของทารกและสงเสรมการพฒนาทสมบรณของเดก

- 72 -

ขอ 13 – สทธในการไดรบการศกษาของทกคน ขอ 14 – สทธในการไดรบการศกษาระดบประถมศกษาทเปนภาคบงคบและไมเสยคาใชจายใดๆ ส าหรบทกคน ขอ 15 – สทธของทกคนในการมสวนในวถชวตทางวฒนธรรม ไดรบประโยชนสขจากความกาวหนาทางวทยาศาสตรและการประยกตใชความรนน และไดรบประโยชนจากการคมครองประโยชนในแงศลธรรมและวตถอนเปนผลจากผลผลตทางวทยาศาสตร วรรณกรรม หรอศลปะทตนเปนผประพนธ

เพออธบายความหมายของสทธบางอยางใหกระจาง คณะกรรมการใชสงทเรยกวาขอคดเหนทวไป (General Comment) ทพบไดในฐานขอมลของหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาของเวบไซตของ OHCHR (www.unohchr.ch) ขอคดเหนทวไปเหลานสามารถชวยใหชนพนเมองใครครวญขอหวงใยของตนในบรบทของกตกา คณะกรรมการใชขอคดเหนทวไปกบหลายประเดน เชน สทธในทอยอาศยและการถกขบออกจากทอยอาศย (ขอคดเหนทวไปท 4 และ 7) สทธในมาตรฐานการครองชพทเพยงพอ โดยเฉพาะสทธในอาหาร (ขอคดเหนทวไปท 12) สทธในการศกษา รวมถงการศกษาระดบประถมศกษา (ขอคดเหนทวไปท 11 และ 13) และสทธในสขอนามย (ขอคดเหนทวไปท 14) กำรรำยงำนตำมขอก ำหนดของอนสญญำวำดวยกำรขจดกำรเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบก ากบดแลการด าเนนการตามอนสญญาน ซงเนนเรองสทธสตรโดยเฉพาะ สทธเหลานประกอบดวยสทธในการปฏบตอยางเทาเทยมกนตามกฎหมาย การศกษา การมสวนรวมทางการเมอง การจางงาน สขอนามย และเศรษฐกจ และสทธในเสรภาพจากการแสวงหาประโยชนทางเพศ และสทธในมาตรการพเศษชวคราวเพอแกปญหาความไมเสมอภาค อนสญญานเปนประโยชนกบสตรทกคนทเผชญกบการเลอกปฏบตทมพนฐานจากเรองเพศ ไมวาจะมประเดนเรองเชอชาตแฝงอยดวยหรอไม

- 73 -

ขอก าหนดทอาจเกยวของกบชนพนเมองทเปนสตรโดยเฉพาะประกอบดวย

ขอ 12 – พนธกรณของรฐบาลในการด าเนนมาตรการทเหมาะสมทงปวงเพอขจดการเลอกปฏบตตอสตรในการรกษา พยาบาล และเพอรบรองวาสามารถเขาถงการบรการไดตามสมควรและไดรบโภชนาการทเพยงพอในระยะการตงครรภและหลงน านม

ขอ 14 – พนธกรณของรฐบาลในการพจารณาปญหาบางประการทสตรในชนบทประสบและสงเสรมสทธสตรในการพฒนา เขาถงการบรการสขภาพ และสภาพความเปนอยทเพยงพอ รวมถงทอยอาศย น า และสขาภบาล

คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบแถลงอยางชดเจนวาคณะกรรมการพจารณาวาขอ 12 (สขอนามย) ขอ 16 (การไมเลอกปฏบตในการสมรสและชวตครอบครว) ขอ 15 (ความเทาเทยมกนในการพจารณาตามกฎหมาย) เปนประเดนทคณะกรรมการสนใจไมตางจากประเดนความรนแรงตอสตร ซงคณะกรรมการกลาววา “ขดขวางการมสทธและเสรภาพในฐานะบคคลอยางรายแรง” ใชประโยชนจำกระบบกำรรำยงำนไดอยำงไร การรายงานเปนสวนหนงทส าคญของระบบสนธสญญา และใครกตามทพยายามตดตามตรวจสอบวารฐภาคและรฐบาลรกษาค ามนสญญาหรอไมควรใชกระบวนการนใหเปนประโยชน คณสามารถท าหลายสงหลายอยางเพอใชระบบนอยางมประสทธผล กระตนใหรฐบาลจดท ารายงานทครอบคลมและใหขอมลทถกตอง – ในหลายประเทศ หนวยราชการหรอหนวยงานทรบผดชอบการจดท ารายงานเพอสงไปใหคณะกรรมการก ากบดแลทเกยวของ จ าเปนอยางยงทตองสบเสาะวาใครเปนผรบผดชอบการเตรยมรายงานเหลานและรายงานเหลานจ าเปนตองท าเมอไร (กระทรวงตางประเทศมกเปนหนวยราชการทมหนาทประสานงานการจดท ารายงานของประเทศ) เมอรเชนนแลว

- 74 -

คณกสามารถตรวจสอบวารฐบาลรบฟงขอมลจากองคกรชนพนเมองหรอเอนจโออนทสนใจเรองสทธทก าหนดในสนธสญญาทเกยวของหรอไม คณอาจพจารณาเขยนจดหมายสงไปยงรฐมนตรทเกยวของและนกการเมองจากทกพรรคการเมองอกดวย เพอใหพวกเขาทราบเกยวกบกระบวนการรายงานและหยบยกขอหวงใยของคณเพอหารอ นอกจากน คณอาจกระตนผพพากษา ทนายความ และนกวชาการดานกฎหมายใหเขยนหนงสอสงไปยงนกการเมองและเขยนบทความในสอตางๆ จากการตดตอและกจกรรมน ถาเจาหนาทของรฐตระหนกวากระบวนการรายงานไดรบการตรวจสอบอยางใกลชดโดยประชาชน กมแนวโนมทพวกเขาจะเสนอรายงานทครอบคลมและถกตองโดยไมชกชาเกนไป เผยใหสาธารณชนทราบจดออนในรายงาน – จ าเปนอยางยงทเราตองเปดโปงจดออนในรายงานใหเปนทรบรทวกนทงในประเทศและกบคณะกรรมการทศกษารายงานตางๆ เอนจโอดานสทธมนษยชนทเปนกระแสหลกจ านวนมากก าลงสนใจกระบวนการนมาก และการแสดงขอหวงใยของคณกบองคกรดานสทธมนษยชนในประเทศและระหวางประเทศนบวาเปนสงทคมคา จดท ารายงานทไมใชรายงานหลก (เรยกวารายงาน “เงา” หรอ “คขนาน” กได) – คณสามารถท าประโยชนดวยการจดท ารายงานทเปนอกทางเลอกหนง ในบางประเทศ รายงานทเปนทางเลอกไดรบการประสานงานจากองคกรดานสทธมนษยชนหรอองคกรชมชนทกอตงมานาน ซงสนใจประเดนเรองสทธมนษยชนในสนธสญญาเปนพเศษ ดวยวธการน เราสามารถรวบรวมขอหวงใยของกลมตางๆ ไวในรายงาน ซงเปนการน าเสนอมมมองเกยวกบผลงานของรฐบาลทมความครอบคลมและน าเสนออกแงมมหนงมากกวา ถาคณรสกวาความสนใจและสถานการณของชนพนเมองตางจากกลมอนอยางเพยงพอ คณอาจพจารณาจดท าเปนรายงานเจาะลกเรองชนพนเมองตางหาก ซงแยกจากรายงานฉบบรองอนๆ ทเกดขนจากการประสานงานของเอนจโอดานสทธมนษยชน รายงานลกษณะนเสนอเรองราวทตรงกบขอหวงใยของชนพนเมองมากกวา แตคณอาจตองท างานเพมและยงยากมากกวาในการแสวงหาเงนทนสนบสนน รายงานทไมใชรายงานหลกควรสนองขอก าหนดของเครองมอทเกยวของโดยตรงและควรท าใหกระชบ เนนขอมลทถกตองทอางองจากขอเทจจรง และปลอดการแสดงความคดเหนทางการเมองทไมจ าเปน การตพมพรายงานทไมใชรายงานหลกอาจท าเปนกจกรรมสาธารณะทดงดดความสนใจในปญหาสทธมนษยชนทอางถงในรายงาน ตวอยางเชน

- 75 -

การเปดเผยรายงานผานทางสอมวลชนอาจเปนจดเรมตนของการรณรงคเพอชใหเหนจดออนของรายงานของรฐและการละเมดสทธมนษยชนอยางตอเนอง การตดตอคณะกรรมการและการมสวนรวมในการประชม ขอมลทชใหเหนจดออนในรายงานของรฐ เชน รายงานทไมใชรายงานหลก อาจถกสงไปยงคณะกรรมการก ากบดแลในกรงเจนวาโดยตรง วธการทมประสทธผลมากทสดคอประสานกบองคกรอนทเตรยมขอมลเกยวกบรายงานของรฐส าหรบสนธสญญาบางฉบบ ดวยวธการน คณะกรรมการจะไดรบความคดเหนทแตกตางและครบถวนทกแงมมเมอเทยบกบรายงานของรฐ ขอมลทคณสงไปควรอางถงขอก าหนดบางขอในสนธสญญาสทธมนษยชนทเกยวของ คณควรเรยบเรยงการน าเสนอขอมลตามล าดบของสทธตามทปรากฏในกตกา ขอมลทคณน าเสนอควรกระชบและมการสรปประเดนส าคญดวย คณควรพจารณาอางองหนวยราชการทเกยวของและวสดอนๆ ทอาจสนบสนนจดยนของคณ เชน ขอมลสถตทเปนหลกฐานยนยน รายงานทเปนทางการ และคดในศาล คณควรสงส าเนา 20 ชดใหคณะกรรมการพรอมกบค ารองขอทเปนลายลกษณอกษร เพอแจกจายรายงานและขอมลใหกรรมการทกคน จ าเปนอยางยงทคณะกรรมการทเกยวของตองไดรบขอมลกอนคณะกรรมการประชมเพอพจารณารายงานของรฐ ตดตอส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนในกรงเจนวาเพอตรวจสอบวาขอมลแจกจายใหผเกยวของทนเวลาหรอไม ทอยคอ

ชอของคณะกรรมการทเกยวของ OHCHR-UNOG, 1211 Geneva 10

Switzerland แฟกซ 41-22-917-90-11

คณอาจพจารณาเดนทางไปเจนวาตอนทคณะกรรมการก าลงพจารณารายงาน เพอชใหกรรมการเหนจดออนในรายงานและความแตกตางระหวางรายงานและขอเทจจรง กฎระเบยบวาดวยการมสวนรวมของผแทนขององคกรพฒนาเอกชนของคณะกรรมการแตละคณะไมเหมอนกนเลย คณะกรรมการวาดวยสทธเดกและวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม

- 76 -

และวฒนธรรมอาจอนญาตใหคณปราศรยในการประชมทเปนทางการ คณะกรรมการวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมจดสรรเวลาในชวงบายของวนแรกของการประชมในแตละครงเพอรบฟงเอนจโอทอยากน าเสนอขอมลของตน ถาคณก าลงพจารณาเดนทางไปเจนวา คณควรตดตอส านกงานขาหลวงใหญลวงหนานานหนอย คณะกรรมการอนไมเปดใหเขามามสวนรวมอยางเปนทางการ แตคณอาจไปพบกรรมการกอนหรอหลงจากการประชมหรอในชวงเบรกเพอพดเรองขอหวงใยของคณกบพวกเขา ประเดนทหยบยกขนมาตองเปนขอเทจจรงทพสจนไดอยางชดแจงมากกวาเปนเพยงความคดเหน ถามการจดท ารายงานทไมใชรายงานหลกทมแกนสาร วธการทดทสดคอการปราศรยเพอสนบสนนรายงานฉบบน พรอมกบเสรมดวยขอเทจจรงทปรากฏในรายงานดวยทศนะสวนตวของคณ ดวยการปรากฏตวในทประชมของคณะกรรมการ คณจะทราบอยางรวดเรววาขอสรปและขอเสนอแนะของคณะกรรมการเปนเชนไร และคณจะอยในฐานะทพรอมเผยแพรขอมลดงกลาวในประเทศของคณ ในเดอนกรกฎาคม 2543 คณะกรรมการวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมไดมมตรบรองรายงานเกยวกบการมสวนรวมของเอนจโอในการท างานของคณะกรรมการ (เอกสารเลขท E/C.12/2000/6) คณสามารถหารายงานไดภายใตหวขอ “เอกสารอนทเกยวกบสนธสญญา” ในฐานขอมลของหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาของเวบไซตของ OHCHR (www.unhchr.ch) เอกสารนมขอมลทเปนประโยชนเกยวกบวธการทเอนจโอสามารถสนบสนนการท างานของคณะกรรมการไดอยางมประสทธผล เนองจากเอกสารมขอมลทสงเคราะหจากประสบการณมากมายของคณะกรรมการในการท างานกบเอนจโอ นอกจากน คณอาจตดตอส านกเลขาธการของคณะกรรมการทเกยวของเพอขอขอมลเพมเตมได การเผยแพรขอมลและกดดนรฐบาล การเผยแพรขอมลและดงดดความสนใจจากสอมวลชนเกยวกบการพจารณารายงานของรฐบาลของคณะกรรมการดวยการสงตวแทนไปทเจนวาเพอรบฟงการพจารณาของคณะกรรมการเปนวธการท

- 77 -

ชวยใหคณเขาถงขอสรปของคณะกรรมการก ากบดแลสนธสญญาโดยตรง คณอาจพจารณาตดตอเอนจโอในเจนวาทพรอมใหความชวยเหลอ เชน Anti-Racism Information Service, Information Service for Human Rights หรอ Indigenous Peoples’ Centre for Documentation ซงอาจตดตามการประชมของคณะกรรมการแทนคณและแฟกซขอสรปและขอเสนอแนะไปใหคณ ขอมลตดตออยในรายการเอนจโอและองคกรระหวางประเทศทเปนประโยชนในเจนวาซงแนบมาพรอมกบเอกสารในชดขอมลน นอกจากน คณอาจพยายามขอขอมลผลการประชมของคณะกรรมการจากหนวยงานของรฐบาลทมหนาทจดท ารายงานหรอเวบไซตสทธมนษยชนของยเอน อยางไรกตาม การจดท ารายงานเหลานอาจกนเวลานานพอสมควร คณสามารถใชผลสรปในแงลบเกยวกบผลงานของรฐบาลดานสทธมนษยชนของคณะกรรมการ เพอสรางความตระหนกในหมสอมวลชนและสาธารณชนได การสงขอมลไปใหสอมวลชนและองคกรดานสทธมนษยชนอนเพอสรางความตระหนกกอนการพจารณารายงานนบวาคมคายง เมอคณะกรรมการประกาศผลการพจาณา จะมการรบรเรองจดออนของรายงานของรฐบาลบางแลว คณอาจพจารณาแจกขาวออกไปภายหลงคณะกรรมการประกาศขอสรปและขอเสนอแนะ เพอกระตนความสนใจของสอมวลชนในประเดนทเกยวของ ขนตอนตอไปคอการด าเนนการเพอใชขอสรปและขอเสนอแนะของคณะกรรมการสนธสญญาเปนสวนหนงของการรณรงคเพอกดดนรฐบาลใหตอบสนองกบขอหวงใยเรองสทธมนษยชน ควรหยบยกขอเทจจรงเกยวกบสถานการณเพอเรยกรองความสนใจจากนกการเมองจากทกพรรคการเมองในทกระดบ ขาราชการพลเรอน ผทมวชาชพในแวดวงกฎหมายและวชาชพอน องคกรดานสทธมนษยชน และสอมวลชน ความลมเหลวของรฐบาลในการตอบสนองตอผลการพจารณาของคณะกรรมการควรถกสะทอนกลบไปยงคณะกรรมการสนธสญญาในเจนวา

- 78 -

แผนพบท 5 รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต คณะท างานยกรางปฏญญาทเปดรบฟงความคดเหนทวไป

- 79 -

คณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน คณะกรรมาธการสทธมนษยชน

สำระส ำคญ – คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองเรมยกรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองตงแตป พ.ศ. 2528 การยกรางเสรจสนเมอป พ.ศ. 2536 และในป พ.ศ. 2538 คณะกรรมาธการสทธมนษยชนไดตงคณะท างานเพอทบทวนรางทผานการรบรองของผเชยวชาญดานสทธมนษยชนของคณะท างานและคณะอนกรรมาธการ องคกรชนพนเมองมากกวา 100 องคกรเขาไปมสวนรวมในคณะท างาน ขณะนยงคงมการอภปรายเกยวกบปฏญญานอย เมอไดรบมตเหนชอบแลว คาดวาปฏญญาจะเปนถอยแถลงทครอบคลมทสดเกยวกบสทธของชนพนเมองเทาทเคยมมา รางปฏญญาก าหนดสทธรวมในระดบทไมเคยปรากฏมากอนในกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต – เครองมอใหมทมความส าคญมาก หนงในความคดรเรมเพอชนพนเมองทส าคญทสดของยเอนคอการพฒนาปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต 1

การใชเครองมอนเทากบเปนการสงสญญาณทชดเจนทสดวาประชาคมโลกก าลงผกพนตวเองในการคมครองสทธสวนบคคลและสทธรวม (Collective rights) ของชนพนเมอง ในขณะทปฏญญานไมมผลผกพนตามกฎหมายกบรฐและจงไมถกก าหนดเปนพนธกรณทางกฎหมายของรฐบาล ปฏญญามพลงในแงศลธรรมทยงใหญมาก เนองจากเครองมอสทธมนษยชนระหวางประเทศในปจจบนไมครอบคลมขอหวงใยเรองสทธมนษยชนของชนพนเมองอยางครบถวน ผแทนของชนพนเมองใหเหตผลวาความปรารถนาสงสดของพวกเขาควรไดรบการคมครองภายใตเ

1 รางปฏญญายงไมมชอเปนทางการ อยางไรกตาม ชนพนเมองรจกรางนในนาม “รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต” และชอนเปนชอทอางถงในคมอน ภาษา และการศกษา และสทธในการมสวมรวมในวถชวตทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทซงชนพนเมองอาศยอย รางปฏญญารองรบสทธในการก าหนดการปกครองตนเองและการปกครองตนเองในสวนทเกยวกบกจการของชนพนเมองและการปฏบตตามสนธสญญาและขอตกลงทตกลงกบชนพนเมอง

- 80 -

ครองมอใหม รางปฏญญารงสรรคสงใหมดวยการถกกนเรองเรองสทธรวมในระดบทไมเคยปรากฏมากอนในกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ สทธทอางถงในรางปฏญญาเปนสทธทผคนนกวาไมส าคญในสงคมทมอทธพลสง สทธในการอยรอด อตลกษณทางการเมองและวฒนธรรม และการควบคมทรพยากร ในขณะทบางรฐบาลสนบสนนรางปฏญญา บางรฐบาลคดคานขอก าหนดหลายขอ หรออยางนอยทสด กคดคานรายละเอยดทมมากมายในบทบญญตเหลานน เนอหาของรางปฏญญา รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาตประกอบดวยค าปรารภจ านวน 19 วรรคและขอก าหนดจ านวน 45 ขอซงแบงเปน 9 หมวด หมวดเหลานครอบคลมสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐานทเกยวของกบชนพนเมองอยางกวางขวาง รวมทงสทธในการอนรกษและพฒนาลกษณะทางวฒนธรรมและอตลกษณพเศษของตน ความเปนเจาของและการใชประโยชนในทดนดงเดมและทรพยากรธรรมชาต และการปองกนจากการฆาลางเผาพนธ นอกจากน รางปฏญญายงครอบคลมสทธทเกยวกบศาสนา ภาษา และการศกษา และสทธในการมสวมรวมในวถชวตทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทซงชนพนเมองอาศยอย รางปฏญญารองรบสทธในการก าหนดการปกครองตนเองและการปกครองตนเองในสวนทเกยวกบกจการของชนพนเมองและการปฏบตตามสนธสญญาและขอตกลงทตกลงกบชนพนเมอง ทง 9 หมวดของรางปฏญญาฉบบปจจบนครอบคลมเรอง • สทธในการก าหนดการปกครองตนเอง มสวนรวมในวถชวตของรฐ สญชาต

และความเปนอสระจากการเลอกปฏบต • ภยคกคามตอความอยรอดของชนพนเมองในฐานะกลมประชาชนทมความแตกตาง • เอกลกษณทางวฒนธรรม ภาษา และจตวญญาณของชนพนเมอง • การศกษา สารสนเทศ และสทธแรงงาน • สทธในการมสวนรวม การพฒนาและสทธทางเศรษฐกจและสงคมอนๆ • สทธในทดนและทรพยากร • การก าหนดการปกครองดวยตนเอง สถาบนเพอชนพนเมอง • การด าเนนการตามปฎญญาอยางมประสทธผลและบทบญญตทเปนบทสรปทวไป (2 สวน)

- 81 -

รางปฏญญาก าหนดวาสทธทระบเปนมาตรฐานขนต าส าหรบการคมครองสทธและสวสดภาพของชนพนเมองทวโลก และสงเสรมใหมระเบยบปฏบตทยตธรรมและสมเหตสมผลส าหรบการแกไขปญหาขอพพาทระหวางชนพนเมองและรฐบาล เชน การไกลเกลย การเจรจา และกลไกการพจาณาสทธมนษยชนในภมภาคและระหวางประเทศและกลไกการรองทกข ถอยค าในรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองรวมอยในชดขอมลนดวย ขนตอนสการรบรอง ในป พ.ศ. 2528 คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) ไดตดสนใจ หลงจากไดพจารณาทางเลอกหลายทาง วาคณะท างานควรมงจดท า “รางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมอง” ใหเสรจสนเพอใหผานความเหนชอบและประกาศโดยสมชชาในทสด ในป พ.ศ. 2532 ราง “ปฏญญาสากลวาดวยสทธของชนพนเมอง” ฉบบแกไขไดรบการตพมพเพอการหารอ 4 ปตอมา หลงจากประสบความยงยากในการก าหนดวธการพจารณารางทมประสทธผล คณะท างานตกลงยอมรบถอยค าในรางปฏญญา ผแทนของชนพนเมองหลายพนคน ซงสวนใหญไมไดผกพนกบ ECOSOC หรอกลมเอนจโอทไดรบการยอมรบ มสวนในการใหขอเสนอทเปนประโยชนของตนเอง ในป พ.ศ. 2536 คณะท างานยนถอยค าในรางใหแกคณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน (Sub-Commission on the Promotion and Protection of Human Rights) คณะอนกรรมาธการมมตเหนชอบกบรางปฏญญาในป พ.ศ. 2537 และสงตอถอยค านนไปใหแกคณะกรรมาธการสทธมนษยชน คณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Commission on Human Rights) มบทบาทส าคญในการยกรางเครองมอสทธมนษยชนใหมๆ โดยปกต คณะกรรมาธการมกตงกลมท างานยกรางท “เปดรบฟงความคดเหนทวไป (open-ended)” ซงประกอบดวยตวแทนของรฐบาลและเอนจโอทสนใจทกคนทไดรบอนมตสถานะทปรกษาของยเอน เพอขดเกลาเครองมอน ปกตการยกรางในระดบคณะกรรมาธการกนเวลาหลายป บางครงหลายๆ ปทเดยว เมอปฏบตภารกจเสรจแลว คณะท างานยกรางยนรางใหแกคณะกรรมาธการ ซง ถาพอใจ

- 82 -

กจะยนรางทผานการอนมตไปใหสมชชาเพอผานการมมตเหนชอบและการประกาศในขนตอนสดทาย ในป พ.ศ. 2538 คณะกรรมาธการตงคณะท างานนอกสมยประชมทเปดรบฟงความคดเหนทวไปเพอพจารณารางปฏญญาทยนโดยคณะอนกรรมาธการ คณะท างานนเรยกวาคณะท างานยกรางปฏญญา (working group on the draft Declaration) นอกจากน คณะกรรมาธการก าหนดระเบยบการทเปดโอกาสใหองคกรชนพนเมองเขามามสวนรวมในการยกรางอยางแขงขนในระดบคณะกรรมาธการ องคกรชนพนเมองทไมมสถานะทปรกษาของคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมกไดรบอนญาตใหมสวนชวยยกรางปฏญญา องคกรทเปนตวแทนของชนพนเมองกวา 100 องคกรไดรบอนญาตใหเขามามสวนรวมในกระบวนการยกราง ปกตคณะท างานของคณะกรรมาธการจดการประชมประจ าปเปนเวลา 2 สปดาหในเดอนพฤศจกายน ในป พ.ศ. 2540 ขอก าหนด 2 ขอไดผานความเหนชอบ (ขอ 5 และ 43) ในขณะทขอบงคบ 2 ขอนไมคอยมประเดนโตแยงเทาใดนก การผานความเหนชอบถอวาเปนกาวส าคญส าหรบคณะท างานทเรมเหนพองกบถอยค าทใช ยงคงมงานอกมากทตองท าและยงมความคดเหนไมลงรอยกนในประเดนใหญๆ รฐบาลสวนใหญตางเหนดวยวาการสนบสนนปฏญญาของชนพนเมองส าคญมาก อยางไรกตาม มการถกเถยงกนวาชนพนเมองควรมอ านาจในการตดสนการใชถอยค าในรางมากนอยแคไหน ชนพนเมองแยงวาในฐานะเปนคนในบงคบและผรบประโยชนของปฏญญา พวกเขาควรสามารถควบคมการใชถอยค าในปฏญญา รฐบาลกลาววา ถงแมวาเราตองค านงถงทศนะของชนพนเมอง ผมอ านาจตดสนใจทสหประชาชาตคอรฐบาลเทานน ตามภาษาของยเอน รางปฏญญายงคงอยในระยะแรกของขนตอนการพจารณา คณะกรรมาธการไดวางเปาหมายวาปสดทายของทศวรรษสากลของชนพนเมองโลกในป พ.ศ. 2547 จะเปนปทปฏญญาผานการรบรอง สมชชายนยนวาการรบรองปฏญญาเปนจดประสงคหลกของทศวรรษสากล ถงกระนน การตดสนใจจะตองเผชญกบความยงยากอยางหลกเลยงไมได ความทาทายกคอท ายงไงใหปฏญญามแกนสารและตอบสนองตอความปรารถนาสงสดตอผไดรบประโยชนตามเจตนารมณของปฏญญาขณะทเคารพความคดเหนของรฐบาลทวโลกในเวลาเดยวกน

- 83 -

รางปฏญญาในฐานะเปนกระบวนการสรางความตระหนก ในขณะทการขดเกลาและการยอมรบมาตรฐานสทธมนษยชนเปนสงส าคญ ทายทสด การเคารพสทธมนษยชนทดขนอยางแทจรงขนอยกบการเปลยนแปลงทศนคตของชมชน การยอมรบความแตกตางทเพมขน และการเขาใจมมมองของคนอนดขน การอภปรายแนวคดในรางปฏญญาในหวงเวลาอกหลายปขางหนาในระดบนานาชาตจะชวยเปลยนทศนคตตางๆ การเปดโอกาสใหชนพนเมองมสวนรวมอยางตอเนองในการยกรางปฏญญามความส าคญอยางยงยวด การมสวนรวมของชนพนเมองในคณะท างานทรบฟงความคดเหนทวไปจะรบรองวาถอยค าในปฏญญาทผานความเหนชอบในขนสดทายสะทอนถงสทธมนษยชน ความปรารถนาสงสด และความตองการของชนพนเมองทงในระดบบคคลและสวนรวม

- 84 -

แผนพบท 6 เวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ เวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง ปฏญญาเวยนนาและแผนปฏบตการ แผนกจกรรมของทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (พ.ศ. 2538-2547) หนาททไดรบมอบหมาย

สำระส ำคญ – เมอเรวๆ น คณะมนตรเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาตจดตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง เวทถาวรเปนหนวยงานทปรกษาระดบสงทมงท างานเฉพาะประเดนชนพนเมองเพยงอยางเดยว เวทนประกอบดวยสมาชก 15 คน ในจ านวนน 8 คนเปนผ เชยวชาญดานชนพนเมองและไดรบมอบหมายใหท างานดานชนพนเมองในสวนของการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การศกษา สขอนามย และสทธมนษยชน

ความเปนมา

- 85 -

การหารอเกยวกบการจดตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมองเรมมาตงแตชวงปลายครสตทศวรรษ 1980 ชนพนเมองและบคคลอนในคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองรสกวาโครงสรางของสหประชาชาตไมคอยเหมาะกบการพจารณาประเดนขอหวงใยของชนพนเมองอยางรอบดาน นอกจากนน พวกเขารสกวาการมสวนรวมของผแทนของชนพนเมองในสหประชาชาตถกจ ากด ดงนน ชนพนเมองและบคคลอนจงยนขอเสนอกอตงองคกรใหมทมงเนนประเดนของชนพนเมองทวโลกและเปดโอกาสใหชนพนเมองมสวนรวมเพอผลในทางปฏบต ผรวมการประชมสทธมนษยชนโลกทกรงเวยนนาในป พ.ศ. 2536 อภปรายเรองการกอตงเวทถาวร ปฏญญาเวยนนาและแผนปฏบตการ (Vienna Declaration and Programme of Action) มขอเสนอแนะวาการจดตงเวทแบบนควรด าเนนการภายใตกรอบของทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลกของสหประชาชาต (พ.ศ. 2538-2547) ในเดอนมถนายน 2538 มการจดเวรกชอปของสหประชาชาตในกรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารกเพอหารอเกยวกบการจดตงเวทถาวรเพอชนพนเมอง ผเขาอบรมประกอบดวยผแทนของรฐบาล ชนพนเมอง และผเชยวชาญอสระ การอภปรายครอบคลมเรองขอบเขตทเปนไปไดของเวทถาวรฯ เวทถาวรขนตรงกบหนวยงานใดของยเอน หนาทของเวทถาวรฯ และขอบเขตของภารกจ รวมทงกจกรรมตางๆ ทด าเนนการโดยเวทถาวร สมาชกภาพ การมสวนรวมของชนพนเมอง ความสมพนธกบคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง และประเดนเรองการเงนและส านกเลขาธการของเวท รายงานของเวรกชอปครงนถกสงไปยงรฐบาล องคกรชนพนเมอง องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลและองคกรพฒนาเอกชน ผไดรบรายงานฉบบนไดรบค าเชญใหแสดงทศนะของตนดวย เมอสมชชาสหประชาชาตรบรองแผนกจกรรมของทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (Programme of Activities for the International Decade of the World’s Indigenous Peoples) สมชชายอมรบวาการจดตงเวทเปนหนงในวตถประสงคหลกของทศวรรษสากล ในป พ.ศ. 2538 สมชชาแนะน าใหเลขาธการใหญของยเอนพจารณาทบทวนกลไก ระเบยบปฏบตและแผนงานในระบบยเอนทมอยในปจจบนทเกยวของกบชนพนเมอง

- 86 -

ในการทบทวนน มการปรกษาหารอกบรฐบาล หนวยงานและองคกรตางๆ ของยเอน องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาล และองคกรพฒนาเอกชน และองคกรชนพนเมองดวย จากผลการพจารณาทบทวนของเลขาธการใหญ พบวายงไมมกลไกทใชควบคมการแลกเปลยนขอมลระหวางรฐบาล ระบบยเอน และชนพนเมองอยางสม าเสมอ นอกจากน รายงานของเลขาธการใหญยงระบวาไมมระเบยบปฏบตทเพยงพอส าหรบรองรบการมสวนรวมและใหค าปรกษาแกชนพนเมองเกยวกบประเดนทมผลกระทบกบสวสดภาพของพวกเขา ในป พ.ศ. 2540 มการเวรกชอปเกยวกบเวทถาวรครงท 2 ในเมองซานตเอโก ประเทศชล ในเวรกชอปน ผแทนของรฐบาล ชนพนเมอง เอนจโอ และองคกร หนวยงาน และทบวงการช านญพเศษของยเอนพเคราะหผลการทบทวนของเลขาธการใหญและเตรยมขอเสนอใหมส าหรบการจดตงเวทถาวร เวรกชอปรายงานขอสรปจากการหารอใหคณะกรรมาธการสทธมนษยชนไดรบทราบ พรอมกบชแนะวาควรจะด าเนนการอยางไรตอไป ระหวางการด าเนนกระบวนการทงหมดทกลาวน กลมชนพนเมองทวโลกไดจดการประชมระดบนานาชาตเพออภปรายเรองขอเสนอการจดตงเวท มการจดการประชมทชล ปานามา อนเดย เจนวา และแทนซาเนย ผลการประชมเหลานมทงค าประกาศเจตจ านง ค าแนะน า และขอเสนอเกยวกบภาระหนาทของเวท สมาชกภาพ การมสวนรวมของชนพนเมอง ทตงส านกงาน และแหลงเงนทน คณะกรรมาธการสทธมนษยชนพบปะกนในป พ.ศ. 2541 และประกาศตงคณะท างานเฉพาะกจเพอพจารณาขอเสนอการจดตงเวทถาวร คณะท างานประชมครงแรกราวตนป พ.ศ. 2542 แลวประชมอกครงราวตนป พ.ศ. 2543 เมอการประชมครงท 2 สนสดลง คณะท างานไดจดท าขอเสนอทมเคาโครงชดเจนซงถกสงไปใหคณะกรรมาธการสทธมนษยชนพจารณาในเวลาตอมา ในเดอนเมษายน 2543 คณะกรรมาธการสทธมนษยชนมมตเหนชอบใหตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง (Permanent Forum on Indigenous Issues) ระหวางทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (International Decade of

- 87 -

the World’s Indigenous Peoples) ตอมาอก 3 เดอน คณะมนตรเศรษฐกจและสงคมกลงนามรบรองขอมตน ลกษณะส าคญ เวทถาวรเปนองคกรใหมในระบบยเอนทมลกษณะพเศษเฉพาะตวบางประการ หนาททไดรบมอบหมาย เวทถาวรเปนหนวยงานทปรกษาทขนตรงกบคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม และไดรบมอบหมายใหท าหนาทอภปรายประเดนชนพนเมองในสวนของการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การศกษา สขอนามย และสทธมนษยชน เวทถาวรจะท าหนาท ➢ มอบค าแนะน าและขอเสนอแนะเกยวกบประเดนชนพนเมองซงเปนทศนะของผเชยวชาญแกค

ณะมนตร รวมทงโครงการ กองทน และทบวงการตางๆ ของสหประชาชาตผานคณะมนตร ➢ เพมความตระหนกและสงเสรมการบรณาการและประสานกจกรรมทเกยวพนกบประเดนชนพ

นเมองในระบบยเอน ➢ จดเตรยมและเผยแพรขอมลเกยวกบประเดนชนพนเมอง สมาชกภาพ เวทถาวรประกอบดวยผเชยวชาญจ านวน 16 คน ในจ านวนน 8 คนไดรบเสนอชอโดยรฐบาลและผานการคดเลอกดวยการลงคะแนนเสยงในคณะมนตร สวนอก 8 คนไดรบแตงตงโดยประธานของคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมภายหลงการปรกษาหารอกบรฐบาลอยางเปนทางการ ในทางกลบกน รฐบาลน ารายชอของผไดรบเสนอชอไปปรกษากบองคกรชนพนเมอง กระบวนการคดเลอกยดถอหลกการการเปนผแทนตามสดสวนทเปนธรรม (fair representation) ความหลากหลาย และการกระจายตามพนทภมศาสตรของชนพนเมอง ความโปรงใส และโอกาสเทาเทยมกนส าหรบชนพนเมองทกคน สมาชกทง 16 คนปฏบตหนาทตามความรความสามารถของตนเองในฐานะผเชยวชาญอสระดานประเดนชนพนเมอง โดยมวาระการด ารงต าแหนง 3 ป

- 88 -

ทงหมดมโอกาสไดรบเลอกใหด ารงต าแหนงอกวาระหนงเปนเวลา 3 ป ขอตดสนใจตางๆ ของเวทถาวรเปนมตเอกฉนทของสมาชกทง 16 คน การมสวนรวม องคกรของชนพนเมองอาจเขารวมการประชมของเวทถาวรในฐานะผสงเกตการณ ทงน ใหปฏบตตามระเบยบทปรบใชในคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองเปดกวางใหองคกรชนพนเมองทกองคกรเขารวมประชมได ไมวาองคกรชนพนเมองไดรบอนมตสถานะทปรกษาจากคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมหรอไม) รฐ องคกรและหนวยงานของยเอน องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาล และเอนจโอทไดรบสถานะทปรกษาจากคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมอาจรวมประชมในฐานะผสงเกตการณ สถานทประชม เวทถาวรจดประชมประจ าปเปนเวลา 10 วนท างาน การประชมอาจจดขนทส านกงานของยเอนในกรงเจนเวา ส านกงานใหญของ ยเอนในกรงนวยอรก หรอสถานทอนทเวทถาวรตดสนใจเลอก มแนวโนมวาการประชมครงแรกของเวทถาวรอาจจะจดขนในป พ.ศ. 2545 ส านกเลขาธการ ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต (Office of the UN High Commissioner for Human Rights) ไดรบมอบหมายใหเปน “หนวยงานน า (lead agency)” ในการผลกดนการด าเนนการตามขอมตของเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง แหลงเงนทน แหลงเงนทนของเวทถาวรฯ มาจากการจดสรรทรพยากรทมอยผานงบประมาณปกตของสหประชาชาตและทบวงการช านญพเศษและเงนอดหนนทใหโดยสมครใจ

- 89 -

เวทพเศษ เวทถาวรฯ เปนหนวยงานใหมทมลกษณะพเศษเฉพาะตวในระบบยเอน • เวทถาวรฯ

เปนองคกรระดบสงซงไดรบสถาปนาใหอยในระนาบเดยวกบคณะกรรมาธการสทธมนษยชนในระบบยเอน

• เวทถาวรฯ เปนเพยงองคกรเดยวในระบบยเอนทท างานเฉพาะเรองประเดนชนพนเมองเทานน ภารกจของเวทถาวรฯ ครอบคลมประเดนชนพนเมองทมความหลากหลายมาก ไมจ ากดเพยงสทธมนษยชน แตครอบคลมดานการศกษา วฒนธรรม สงแวดลอม และสขอนามย เวทถาวรฯ จะใชแนวทางแบบองครวมเพอจดการแกปญหาเหลาน

• ผลจากการกอตงเวทถาวรท าใหชนพนเมองกลายเปนสมาชกขององคกรของยเอน และดวยสถานะเชนน ชนพนเมองจะชวยก าหนดวาระการท างานของเวทถาวรฯ และมสวนตดสนวาผลลพธจะออกมาเชนไร ปรากฏการณเชนนไมเคยเกดขนมากอนในระบบยเอน

• ดวยการใชระเบยบการมสวนรวมของคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง เวทถาวรฯ เปดโอกาสใหชนพนเมองมสวนรวมอยางเตมท

ความทาทายทยงใหญ ถงแมวาชนพนเมองอาจใชเวลาสกพกหนงในการเรยนรเกยวกบเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง เมอเรยนรแลว คงไมตองสงสยพวกเขาคงอยากใชเวทถาวรฯ ใหเปนประโยชนอยางเตมท การท าใหเวทถาวรฯ เปนองคกรทไดรบความเคารพ มประสทธผล และมความเคลอนไหวตลอดเวลาในสหประชาชาตและเปนหนวยงานทพรอมบรการชนพนเมองทวโลกลวนขนอยกบองคกรตางๆ ทมสวนรวมและผเชยวชาญอสระทง 16 คน

แผนพบท 7 ทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก

- 90 -

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ ทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก OHCHR Indigenous Fellowship Programme กองทนทรสตแหงสหประชาชาตเพอทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก

ทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก ชวงปลายป พ.ศ. 2536 หลงจากไดรบขอเสนอแนะจากการประชมสทธมนษยชนโลก สมชชาสหประชาชาตไดประกาศทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก (International Decade of the World's Indigenous People, 1995-2004) ตอมา สมชชาตดสนใจใชหวขอ “Indigenous People: Partnership in Action” เปนหวขอทใชก าหนดแนวทางการด าเนนการของทศวรรษ เปาหมายของทศวรรษคอสงเสรมความรวมมอระดบนานาชาตเพอชวยแกปญหาทชนพนเมองประสบ อาท ดานสทธมนษยชน วฒนธรรม สงแวดลอม การพฒนา การศกษา และสขอนามย ในป พ.ศ. 2538 สมชชามมตเหนชอบกบแผนกจกรรมของทศวรรษและก าหนดวตถประสงคดงน ➢ การพฒนากจกรรมทมประโยชนตอชนพนเมองโดยทบวงการช านญพเศษของระบบยเอนและ

องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลและหนวยงานระดบชาต ➢ การใหความรเรองวฒนธรรม ภาษา สทธ

และความปรารถนาสงสดของชนพนเมองในสงคมของชนพนเมองและประชาชนทไมใชชนพนเมอง

➢ การสงเสรมและคมครองสทธของชนพนเมอง ➢ การด าเนนการตามขอเสนอแนะเรองชนพนเมองจากการประชมนานาชาตระดบสงทงปวง

รวมทงขอเสนอใหจดตงเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง (Permanent Forum for Indigenous Peoples’ Human Rights) ในระบบยเอน

➢ การมมตผานรางปฏญญายเอนวาดวยสทธของชนพนเมอง (UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) และการพฒนามาตรฐานสากลและกฎหมายแหงชาตเพอคมครองและสงเสรมสทธมนษยชนของชนพนเมอง

- 91 -

สมชชาชแนะวาการประเมนวาการด าเนนกจกรรมของทศวรรษบรรลวตถประสงคมากนอยแคไหนควรมงพจารณาวาชวตของชนพนเมองพฒนาไปในทางทดขนหรอไม และแนะน าใหมการประเมนผลเมอทศวรรษผานไปครงทาง (พ.ศ. 2542) และในปสดทาย (พ.ศ. 2547) ของทศวรรษ สมชชาไดแตงตงขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตใหเปนผประสานงานส าหรบทศวรรษ โดยก าหนดใหขาหลวงใหญยนรายงานการด าเนนการตามแผนกจกรรมของทศวรรษแกสมชชาผานทางเลขาธการใหญ (รายงานอยในเวบไซตของ OHCHR www.unhchr.ch ไปทหวขอ Indigenous Peoples/documents) ความรวมมอทางวชาการและการท าใหประเดนชนพนเมองเปนกระแสหลก ส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน (Office of High Commissioner for Human Rights) ไดทมเทความพยายามเพอท าใหประเดนชนพนเมองเปนกระแสหลกในโครงการและแผนงานดานสทธมนษยชนซงพฒนาขนภายใตกรอบโครงการความรวมมอทางวชาการ ขณะนม 2 โครงการในประเทศกวเตมาลาและเมกซโกทเนนประเดนชนพนเมอง OHCHR Indigenous Fellowship Programme ในป พ.ศ. 2538 สมชชาแนะน าใหจดตง OHCHR Indigenous Fellowship Programme ในสหประชาชาต เพอชวยเหลอคนพนเมองทอยากมประสบการณท างานในระบบยเอน Indigenous Fellowship Programme เปนโปรแกรมฝกงาน 6 เดอนซงจดขนระหวางเดอนมถนายนและธนวาคมของทกป ผรบทนท างานทส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตในกรงเจนวา เปาหมายของโปรแกรมนคอมอบโอกาสใหชนพนเมองไดรบความรและทกษะการท างานดานสทธมนษยชนระหวางประเทศทวไปและโดยเฉพาะสทธของชนพนเมอง เพอใหผรบทนสามารถชวยเหลอองคกรและชมชนของตนในการคมครองและสงเสรมสทธมนษยชนของชนพนเมอง โปรแกรมนออกแบบส าหรบคนพนเมองทไดรบการสนบสนนจากองคกรและชมชนของตน

- 92 -

ซงอทศตนเพอสรางความเขาอกเขาใจและการสงเสรมสทธมนษยชนระหวางประเทศ รวมทงสนบสนนกระบวนการพฒนาและการปฏบตตามมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศ โปรแกรมฝกงานประกอบดวยหลกสตรเขมขนเรองสทธมนษยชน ฟงบรรยายสรป สมมนา ตดตามการประชมของยเอนทเกยวของ และปฏบตงานจรงในส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชน เพอใหเปนสวนหนงของประสบการณท างานจรง ผรบทนมหนาทชวยส านกเลขาธการเตรยมงานและใหบรการคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองและคณะท างานยกรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต การฝกงานกบทบวงการตางๆ ของยเอน เชน องคการแรงงานระหวางประเทศ องคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต และองคการทรพยสนทางปญญาโลก กเปนสวนหนงทส าคญของโปรแกรม นอกจากน ผรบทนจะมโอกาสท าความรจกและตดตอกบเอนจโอระหวางการฝกงานอกดวย ตงแตป พ.ศ. 2540-2543 มคนพนเมอง 4 คนไดรบทนฝกงานในแตละป ทนฝกงานรวมคาใชจายตวเครองบนไป-กลบจากประเทศบานเกดไปกรงเจนวา ประกนสขภาพ รวมทงทพก อาหารและเบยเลยงขณะพ านกอยทเจนวา ระหวางการฝกงาน ผรบทนของ Indigenous Fellowship Programme เดนทางมาจากประเทศออสเตรเลย บงกลาเทศ บราซล แคนาดา อนเดย อนโดนเซย ญป น มาล เนปาล นวซแลนด ปานามา สหพนธรฐรสเซย รวนดา สวเดน และสหรฐอเมรกา โปรแกรมนเปดรบผสมครทใชเงนทนของตนเองตงแตป พ.ศ. 2541 ในป พ.ศ. 2543 ภายใตโครงการความรวมมอกบสถาบนสทธมนษยชนของมหาวทยาลย Deusto ในเมองบลเบา ประเทศสเปน Indigenous Fellowship Programme ขยายขอบเขตออกไปเพออบรมผรบทนจากละตนอเมรกาดวย ผรบทน 4 คนจากประเทศอารเจนตนา ชล โคลมเบย และเปรเขาอบรมในหลกสตรสทธมนษยชนทมหาวทยาลย Deusto เปนเวลา 3 เดอน และไดไปฝกงานตออก 2 เดอนทส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนในกรงเจนวา ขอมลและใบสมครของ Indigenous Fellowship Programme อยในเวบไซตของ OHCHR www.unhchr.ch หรอตดตอไปท

Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights Indigenous Project Team

- 93 -

1211 Geneva 10 Switzerland

Fax: 41-22-917-9010 กองทนทรสตแหงสหประชาชาตเพอทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลก กองทนอาสาแหงสหประชาชาต (United Nations Voluntary Fund) เพอทศวรรษสากลแหงชนพนเมองโลกกอตงขนเมอป พ.ศ. 2538 โดยเลขาธการใหญของสหประชาชาต ทงน เพอรบทนอดหนนและบรหารกองทนทไดรบจากเงนชวยเหลอโดยสมครใจจากรฐบาล องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาล และองคกรพฒนาเอกชน และสถาบนเอกชนและบคคลตางๆ เพอเปนเงนทนสนบสนนการด าเนนโครงการและแผนงานของทศวรรษ หนงในภารกจของผประสานงานของทศวรรษหรอขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตคอสงเสรมการพฒนาโครงการและแผนงานทไดรบการสนบสนนจากกองทนอาสาเพอทศวรรษ การออกแบบโครงการ/แผนงานเหลานตองรวมด าเนนการกบรฐบาลและรบฟงขอคดเหนของชนพนเมองและหนวยงานของยเอนทเกยวของดวย ในป พ.ศ. 2539 ขาหลวงใหญไดตงกลมทปรกษาซงประกอบดวยชนพนเมองเพอใหค าชแนะเกยวกบโครงการตางๆ ส าหรบกองทน กจกรรมทไดรบการสนบสนนจากกองทน โครงการเงนชวยเหลอแกชมชนและเอนจโอชนพนเมอง ผรบผลประโยชน กองทนใหการสนบสนนแกชนพนเมอง ชมชนและองคกรตางๆ เอนจโอ และสถาบนการศกษาและสถาบนอนทเหมอนกน ซงขอรบเงนอดหนนส าหรบการด าเนนโครงการและกจกรรมทเกยวโยงกบทศวรรษ โดยเฉพาะโครงการและกจกรรมทเพมความเขมแขงกบองคกรชนพนเมองผานการใหความร อบรมเรองสทธมนษยชน และเสรมสรางขดความสามารถ องคกรเหลานควรเปนองคกรทไมแสวงหาก าไรและมขดความสามารถในการระดมเงนทนจากแหลงอนดวย

- 94 -

จดมงหมายหลกของกจกรรม ➢ แผนกจกรรมและวตถประสงคของทศวรรษและขอเสนอแนะของปฏญญาเวยนนาและแผนปฏ

บตการทเกยวของกบชนพนเมอง ➢ เพมความเขมแขงกบโครงสรางและระเบยบปฏบตขององคกรชนพนเมองผานการใหความร

ฝกอบรม และสรางขดความ สามารถ โดยใหความเคารพกบขนบประเพณดงเดมในเวลาเดยวกน

➢ ใหความรและฝกอบรมเรองสทธมนษยชนและสทธของชนพนเมอง ➢ ขอมลเกยวกบชนพนเมองและทศวรรษสากล ➢ การสอสารระหวางระบบยเอนและชนพนเมองและในหมชนพนเมอง ➢ ความคดรเรมในการระดมทนเพอสนบสนนการบรรลวตถประสงคของทศวรรษ หลกเกณฑ ➢ โครงการควรเกยวของกบการสงเสรม คมครอง

และปฏบตตามสทธมนษยชนและสทธของชนพนเมอง ➢ โครงการควรมประโยชนโดยตรงกบชนพนเมองทวโลก ➢ โครงการควรจดท าโดยชนพนเมองหรอไดรบการสนบสนนหรอค าปรกษาจากชนพนเมอง ➢ การพจารณาโครงการจะค านงถงสดสวนทเทาเทยมกนระหวางชายและหญง ➢ โครงการจากพนทดอยพฒนาในภมภาคตางๆ จะไดรบการพจารณาเปนพเศษ สนใจสมครเพอขอรบเงนทนเพอสนบสนโครงการ โปรดตดตอ

The Trust Funds Unit UNVF for the International Decade of the World's Indigenous People

1211 Geneva 10 Switzerland

Fax: 41-22-917-9017 Website: www.unhchr.ch

เวรกชอปและสมมนา กองทนอาสาจดเวรกชอปและสมมนามากมายภายใตกรอบของทศวรรษสากล ไดแก เวรกชอปส าหรบนกหนงสอพมพทเปนคนพนเมอง จดขนทเมองมาดรดในเดอนมกราคม 2541

- 95 -

เวรกชอปเรองการศกษาระดบ อดมศกษาและชนพนเมอง จดขนทประเทศคอสตารกาในเดอนมถนายน/กรกฎาคม 2542 เวรกชอปเรองเดกและเยาวชนทเปนชนพนเมอง จดขนทกรงเจนวาในเดอนกรกฎาคม 2543 เวรกชอปเรองสอมวลชนคนพนเมอง จดขนทยเอนในกรงนวยอรกในเดอนธนวาคม 2543 เวรกชอปเรอง “การเออประโยชนใหแกกลมสรางสรรคและรกสนตในสถานการณทเกยวของกบชนกลมนอยและชนพนเมอง จดขนทเมองคดาล ประเทศมาลในเดอนมกราคม 2544 ค าบรรยายเกยวกบเวรกชอปเรองสอมวลชนคนพนเมอง 2 ครงกลาวถงประโยชนทไดรบจากกจกรรมประเภทน เวรกชอปเรองสอมวลชนคนพนเมอง นกหนงสอพมพทเปนคนพนเมองและผแทนจากทบวงการของยเอนและสถาบนอนทเกยวของรวมอบรมในเวรกชอปส าหรบสอสารมวลชนทเปนคนพนเมองในเมองมาดรดเมอป พ.ศ. 2541 ในวนสดทาย ผเขาอบรมเสนอแนะวาส านกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนควรไดรบการรองขอใหจดการอบรมเชงปฏบตการครงท 2 ส าหรบผท างานในแวดวงสอสารมวลชนทเปนคนพนเมองภายใตความรวมมอจากนกหนงสอพมพทเปนคนพนเมอง เพอศกษาในเชงลกเกยวกบประเดนทหยบยกขนมาในเวรกชอปทมาดรด และขดเกลาและรบรองแผนกจกรรมเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบสอมวลชนทเปนคนพนเมอง เวรกชอปเพอสอมวลชนคนพนเมองครงท 2 ซงจดขนทส านกงานใหญของยเอนในกรงนวยอรกเมอเดอนธนวาคม 2543 ไดรบความรวมมอจากแผนกขอมลสาธารณะของสหประชาชาต จดมงหมายของเวรกชอปครงนคอศกษาวธการสงเสรมสทธและวฒนธรรมของชนพนเมองผานสอมวลชน และออกแบบแผนกจกรรมเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบสอมวลชนคนพนเมองระหวางทศวรร

- 96 -

ษสากลแหงชนพนเมองโลกและภายหลงจากนน การอบรมเชงปฏบตการดงดดผแทนของสอมวลชนทเปนคนพนเมองและสอมวลชนหลก รวมทงผแทนจากทบวงการของยเอน และสถาบนและองคกรทเกยวของ ผเขาอบรมรวมอภปรายประเดนตางๆ เชน ความ สมพนธระหวางชนพนเมองและสอมวลชนหลก ชนพนเมองและสอใหมๆ และความรวมมอระหวางสหประชาชาตและสอมวลชน ผเขาอบรมใหขอเสนอแนะหลายประการส าหรบแผนปฏบตการเพอเสรมสรางความเขมแขงใหแกสอมวลชนคนพนเมอง (ขอเสนอแนะเหลานปรากฏอยในรายงานของเวรกชอปทยนใหแกคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมองในสมยประชมเดอนกรกฎาคม 2544)

แผนพบท 8 ILO และชนพนเมองและชนเผาพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ สทธทางเศรษฐกจและสงคม การประชมแรงงานระหวางประเทศ อนสญญา ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง พ.ศ. 2532 (ILO 169) อนสญญา ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง พ.ศ. 2500 (ILO 107) โครงการสงเสรมนโยบายของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง โครงการ INDISCO

- 97 -

สำระส ำคญ – องคการแรงงานระหวางประเทศเปนทบวงการช านญพเศษของยเอนทด าเนนกจกรรมสงเสรมสทธของชนพนเมองมากทสด โดยเฉพาะสทธทางเศรษฐกจและสงคม ILO แสดงบทบาทเปนผน าในการก าหนดมาตรฐานสากลทครอบคลมมากส าหรบสทธของชนพนเมองดวยการรบรองเครองมอตางๆ เชน อนสญญาวาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง พ.ศ. 2532 ((ILO 169)

ILO คออะไร องคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization – ILO) ซงกอตงเมอป พ.ศ. 2462 เปนทบวงการช านญพเศษของระบบยเอนทเกาแกทสด เฉกเชนทบวงการช านญพเศษอน ILO มกฎขอบงคบ สมาชก หนวยงานก ากบดแล งบประมาณ และพนกงานของตนเอง และองคการมความรวมมอกบสหประชาชาตในหลายดานทมผลประโยชนรวมกน ระบบการก ากบดแลของ ILO ประสานการท างานกบระบบการก ากบดแลบางระบบทกอตงขนตามขอก าหนดของเครองมอสทธมนษยชนของยเอน เชน คณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต (Committee for the Elimination of Racial Discrimination) และคณะกรรมการวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตร (Committee for the Elimination of Discrimination Against Women) ILO มสวนรวมในการประชมของยเอนทใหความส าคญกบประเดนชนพนเมอง รวมทงคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) คณะกรรมาธการสทธมนษยชน (Commission on Human Rights) และคณะอนกรรมาธการวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน (Sub-Commission on the Promotion and Protection of Human Rights) ILO เปนเจาภาพรวมในการจดการประชมปรกษาหารอระหวางทบวงการของยเอนเรองประเดนชนพนเมอง โดยการประชมนจดขนทกรงเจนวา ภาระหนาทของ ILO ประกอบดวยการพฒนาและก าหนดมาตรฐานแรงงานระหวางประเทศเพอยกระดบสภาพการท างานและความเปนอยของประชาชนทวโลก มาตรฐานเหลานมรปแบบเปนอนสญญาและขอเสนอแนะทก าหนดมาตรฐานสากลขนต าทครอบค

- 98 -

ลมหลากหลายประเดนทเกยวกบการท างาน รวมทงสทธมนษยชนขนพนฐานในสถานทท างาน เชน สทธในการไมถกเลอกปฏบต สทธไดรบคาแรงเทากนส าหรบการท างานทมคณคาเทากน การขจดแรงงานบงคบ (forced labour) และแรงงานเดก และสทธในการสมาคม (freedom of association) และการเจรจาตอรองรวม (collective bargaining) เมอรฐบาลใหสตยาบนแลว อนสญญา ILO ท าใหเกดพนธกรณทมผลผกพนตามกฎหมายกบรฐบาลนน ปกตขอเสนอแนะของ ILO เปนสวนเสรมของอนสญญาซงผนวกเขากบบทบญญตของอนสญญาและก าหนดเปนรายละเอยดแนวทางปฏบตส าหรบการใชอนสญญา ขอเสนอแนะไมใชสนธสญญาระหวางประเทศ แตเปนพนธกรณทไมผลผกพนส าหรบการพฒนาและด าเนนนโยบายและแนวทางปฏบตระดบชาต เมอเปรยบเทยบกบทบวงการตางๆ ในระบบยเอน โครงสรางของ ILO มลกษณะพเศษเฉพาะตว ILO เปนองคการระหวางประเทศเพยงองคการเดยวทกอตงโดยรฐบาล โดยมผแทนของนายจางและคนงานเขามามสวนรวมในกจกรรมทงหมดขององคการ ระบบไตรภาคนชวยใหผแทนของนายจางและองคกรลกจางสามารถมสวนรวมในการปรกษาหารอ วนจฉย และตดสนใจทกอยางของ ILO โดยทกฝายมฐานะทเทาเทยมกน ทงน ผแทนของรฐบาลมสวนรวมดวย โครงสรางไตรภาคของ ILO สะทอนอยในองคประกอบของการประชมแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Conference – ILC) ILC ซงเปนการประชมใหญทจดประชมทกรงเจนวาในเดอนมถนายนของทกป เปนเวทระดบโลกส าหรบการอภปรายประเดนทางดานสงคมและแรงงาน คณะผแทน 4 คนจากรฐสมาชกของ ILO จ านวน 175 รฐเดนทางมารวมการประชมทกป คณะผแทนแตละคณะประกอบดวยผแทนรฐบาล 2 คน ผแทนฝายนายจาง 1 คน และผแทนฝายลกจาง 1 คน ซงอาจจะมทปรกษาดานวชาการเดนทางมาดวยแลวแตกรณ คณะผแทนแตละคณะอาจกลาวปราศรย และสมาชกของคณะผแทนสามารถลงคะแนนเสยงอยางเปนเอกเทศ ซงหมายความวาลกจางและนายจางตางมเสยงเทากบรฐบาลในการก าหนดนโยบายและแผนงานของ ILO กจกรรมของการประชมประกอบดวยการเลอกตงคณะผบรหาร รบรองแผนงาน และลงมตเหนชอบกบงบประมาณของ ILO ซงไดรบเงนอดหนนจากรฐสมาชก นอกจากน ILO ผานมตเหนชอบกบมาตรฐานแรงงานระหวางประเทศในรปของอนสญญาและขอเสนอแนะ ผานมตเพออนมตนโยบายและกจกรรมทวไปของ ILO และตกลงใจวาจะยอมรบรฐสมาชกใหมหรอไม

- 99 -

คณะผวาการ (Governing Body) เปนคณะผบรหารสงสดของ ILO ทพบปะกนปละ 3 ครงในกรงเจนวา ในเดอนมนาคม มถนายน (หลงจาก ILC) และพฤศจกายน เชนเดยวกบ ILC คณะผวาการมโครงสรางแบบไตรภาค ประกอบดวยสมาชกสามญ (full member) จ านวน 56 คน (ผแทนรฐบาล 28 คน นายจาง 14 คน ลกจาง 14 คน) ส านกงานแรงงานระหวางประเทศในกรงเจนวา ซงเปนทตงของส านกเลขาธการของ ILO เตรยมเอกสารและรายงานทใชในการประชมและสมมนาขององคการ (เชน รายงานทวไปของคณะกรรมการผเชยวชาญวาดวยการประยกตใชมาตรฐานซงสงไปใหคณะผวาการและคณะกรรมการของ ILO ฯลฯ) ส านกงานแรงงานฯ จดท าโปรแกรมความรวมมอทางวชาการทสนบสนนการด าเนนงานเพอก าหนดมาตรฐานของ ILO อกดวย และมแผนกหนงทมหนาทรบผดชอบงานทกอยางทเกยวกบมาตรฐานแรงงานระหวางประเทศ รวมทงแผนกตางๆ ทรบผดชอบกจกรรมของนายจางและลกจาง ILO และประเดนชนพนเมอง ILO เปนองคกรระหวางประเทศองคกรแรกทด าเนนการแกไขปญหาชนพนเมองอยางรอบดานและด าเนนงานเพอคมครองและสงเสรมสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมองตงแตชวงตนครสตทศวรรษ 1920 กจกรรมของ ILO ในสวนของชนพนเมองและชนเผาพนเมองแบงเปนกจกรรมหลก 2 ประเภท ไดแก การสงเสรมและก ากบดแลอนสญญา 2 ฉบบทเกยวกบชนพนเมองและชนเผาพนเมอง และแผนงานความชวยเหลอทางวชาการเพอยกระดบสภาพทางสงคมและเศรษฐกจของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง การก าหนดมาตรฐานส าหรบสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ILO รบผดชอบเครองมอระหวางประเทศเพยง 2 ฉบบทเกยวของกบชนพนเมองและชนเผาพนเมองโดยเฉพาะ ไดแก อนสญญาวาดวยประชากรชนพนเมองและชนเผาพนเมอง พ.ศ. 2500 (Indigenous and Tribal Populations Convention, 1957) (ILO 107) และอนสญญาวาดวยประชากรชนพนเมองและชนเผาพนเมอง พ.ศ. 2532 (Indigenous and Tribal

- 100 -

Populations Convention, 1989) (ILO 169) ในปจจบน อนสญญา 107 ปดรบการใหสตยาบนแลว แตยงคงใชบงคบไดตามกฎหมายส าหรบประเทศทไดใหสตยาบนไปแลว แตยงไมใหสตยาบนอนสญญา 169 ณ วนท 1 มกราคม 2544 รฐสมาชก 14 รฐไดใหสตยาบนอนสญญา 169 และอกหลายประเทศก าลงพจารณาเรองนอยางจรงจง อนสญญาทงสองฉบบก าหนดมาตรฐานขนต าส าหรบสทธพลเมองและสทธทางการเมอง สงคม และเศรษฐกจของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง และเปนพนธกรณทมผลผกพนกบรฐสมาชกทใหสตยาบน อนสญญา ILO 107 ทผานมตเหนชอบในป พ.ศ. 2500 เปนเครองมอระหวางประเทศทมเนอหาครอบคลมเครองมอแรก ซงก าหนดสทธของประชากรชนพนเมองและชนเผาพนเมองและพนธกรณของรฐทใหสตยาบน แมวาอนสญญา 107 ถอวาเปนความกาวหนา อนสญญานใชภาษาทสอความเหนอชนกวา ในขอ 1(1)(ก) กลาวถงประชากรเหลานท านองวา “กาวหนานอยกวา (less advanced)” และสงเสรมแนวทางปรบใหเขากนของสงคม (assimilationist) ในยคครสตทศวรรษ 1980 สหประชาชาตไดรบรายงานผลการศกษาของมารตเนซ โคโบ (อานแผนพบท 2 เรอง “ชนพนเมอง ยเอน และสทธมนษยชน”) และมการจดตงคณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) เพอเปนเวทใหชนพนเมองแสดงทศนะของตน หลายปตอมาหลงจากอนสญญา 107 ผานการรบรอง ขอจ ากดของอนสญญา 107 เดนชดมากขนและกลมชนพนเมองเรมเรยกรองใหมการก าหนดมาตรฐานสากลใหม อนสญญา ILO 169 ในป พ.ศ. 2529 ขอหวงใยเรองการใชแนวทางรวมใหเปนอนหนงอนเดยวกน (integrationist) ของอนสญญา 107 กระตนให ILO เรมด าเนนการปรบปรงแกไขอนสญญา ในป พ.ศ. 2531 และ 2532 ILO ยกรางอนสญญาใหม นนคอ อนสญญาวาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง (ILO 169) เชนเดยวกบอนสญญาทมอยกอน อนสญญา 169 ก าหนดสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมองและภาระหนาทในการใหสตยาบนของรฐ อนสญญา 169 ยดถอแนวทางวาวฒนธรรมและสถาบนของชนพนเมองและชนเผาพนเมองตองไดรบการเคารพ และประชากรกลมนถอสทธในการด ารงอยตลอดไปในสงคมของชาต เพอสรางสถาบนของตนเองและก าหนดเสนทางการพฒนาของตนเอง อนสญญา ILO 169 เรยกรองใหรฐบาลปรกษาหารอกบประชาชนทเกยวของเรองมาตรการทางกฎหมายและการปกครอ

- 101 -

งซงสงผลกระทบโดยตรงกบพวกเขาและก าหนดสทธของประชาชนกลมนในการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจเพอก าหนดนโยบายและแผนงานทเกยวของ ถอยค าฉบบเตมของอนสญญา ILO 169 ปรากฏอยในเวบไซตของ ILO www.ilo.org บทบญญตบางขอทส าคญทสดมดงน

ขอ 4 – ก าหนดใหรฐทไหสตยาบนออกมาตรการพเศษเพอคมครองบคคล สถาบน ทรพยสน แรงงาน วฒนธรรม และสงแวดลอมของ ชนพนเมองและชนเผาพนเมอง

ขอ 5 – เพอปฏบตตามอนสญญา ก าหนดใหรฐทใหสตยาบนยอมรบและสงวนรกษาคณคาทางสงคม วฒนธรรม ศาสนา และจตวญญาณของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง และเคารพบรณภาพของคณคา วถปฏบต และสถาบนของพวกเขา

ขอ 6 – ก าหนดให นอกเหนอจากกรณอน รฐทใหสตยาบนปรกษาหารอกบชนพนเมองและชนเผาพนเมองโดยใชกระบวนการทเหมาะสม โดยเฉพาะสถาบนทเปนตวแทน เมอก าลงพจารณามาตรการทางกฎหมายและการปกครองทอาจสงผลกระทบโดยตรงกบพวกเขา ทงน รฐควรก าหนดแนวทางพฒนาสถาบนของตนส าหรบประชาชนทเกยวของ

ขอ 7 – ก าหนด นอกเหนอจากกรณอน สทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมองในการตดสนใจก าหนดสงจ าเปนเรงดวนของตนส าหรบกระบวนการพฒนาและควบคมการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของตน และก าหนดพนธกรณของรฐทใหสตยาบนในการด าเนนมาตรการเพอคมครองและอนรกษสงแวดลอมของดนแดนทประชาชนเหลานอาศยอย

ขอ 8 – ก าหนดใหรฐพงค านงถงขนบธรรมเนยมและกฎหมายจารตประเพณของชนพนเมองและชนเผาพนเมองเมอบงคบใชกฎหมายและระเบยบขอบงคบแหงชาตกบประชาชนทเกยวของ

- 102 -

ขอ 13 – ก าหนดใหรฐบาลพงเคารพความส าคญทมความหมายพเศษกบคณคาทางวฒนธรรมและจตวญญาณของชนพนเมองและชนเผาพนเมองในแงความสมพนธกบทดนหรอดนแดนทพวกเขาครอบครอง

ขอ 14 – ก าหนดใหรฐทใหสตยาบนพงยอมรบในกรรมสทธและสทธความเปนเจาของทดนทประชาชนทเกยวของครอบครองแตเดม และรฐพงก าหนดกฎระเบยบในระบบกฎหมายแหงชาตอยางเพยงพอ เพอแกไขปญหาการอางสทธในทดนของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง

มาตรฐานทก าหนดในอนสญญา 169 ก าหนดกรอบพนฐานส าหรบการคมครองชนพนเมองและชนเผาพนเมองภายใตกฎหมายระหวางประเทศ องคกรระหวางประเทศหลายองคกร เชน โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme – UNDP) และธนาคารโลกอางองอนสญญา 169 เมอก าลงพฒนานโยบายและแผนงานทมผลกระทบตอชนพนเมอง ในขณะทอนสญญา ILO 169 ก าหนดสทธขนพนฐานของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง มหลายกรณทอนสญาก าหนดพนธกรณขนพนฐาน โดยยนยอมใหรฐทใหสตยาบนแตละรฐตดสนใจเลอกมาตรการจ าเพาะทจะน าไปใช และ ตามภาษาทใชในอนสญญาฉบบอนของ ILO โดยก าหนดเปนมาตรฐานสากลขนต า (minimum international standards) บทบญญตหลายขอในอนสญญาก าหนดหลกเกณฑดวยการใชถอยค าวา “ตามความเหมาะสม” “ตามความจ าเปน” “เทาทปฏบตได” หรอ “เทาทจะเปนไปได” ถอยค าเหลานท าใหอนสญญามความยดหยน ถงแมวาผวจารณบางคนกลาววาถอยค าเชนนอาจสงผลใหเกดขอจ ากดหรอความคลมเครอกบ พนธกรณของรฐทใหสตยาบน ในขณะทรฐทใหสตยาบนมจ านวนเพมขนเรอยๆ การยอมรบมาตรฐานสากลทระบในอนสญญากเพมขนดวย มประเทศอกจ านวนหนงทก าลงอยในขนตอนของการใหสตยาบนหรอพจารณาใหสตยาบนกบอนสญญา 169 นอกจากน มเครองมออนของ ILO จ านวนหนงทเกยวของกบสถานการณของชนพนเมองและชนเผาพนเมองดวยเชนกน ไดแก

- 103 -

• อนสญญาวาดวยแรงงานบงคบ พ.ศ. 2473 (Forced Labour Convention, 1930 (ILO 29) ซงก าหนดขอหามในการใชแรงงานทถกบงคบ

• อนสญญาวาดวยการเลอกปฏบต (การจางงานและประกอบอาชพ) พ.ศ. 2501 (Discrimination (Employment and Occupation) Convention, 1958) (ILO 111) ซงก าหนดหลกการเรองโอกาสและการปฏบตทเทาเทยมกนในการจางงานและประกอบอาชพ และหามการเลอกปฏบตทตงบนพนฐานเรองเชอชาต สผว เพศ ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง ชาตก าเนดและสงคมเดม

• อนสญญาวาดวยองคกรลกจางจากชนบท พ.ศ. 2518 (Rural Workers’ Organizations Convention, 1975) (ILO 141) ซงก าหนดสทธของแรงงานจากชนบทในการกอตงและเปนสมาชกขององคกรทตนเลอกโดยสมครใจ

• อนสญญาวาดวยการพฒนาทรพยากรมนษย พ.ศ. 2518 (Human Resources Development Convention, 1975) (ILO 142) ซงสงเสรมการใหค าแนะน าและการฝกอบรมวชาชพ

• อนสญญาวาดวยการเพาะปลกพชไร พ.ศ. 2501 (Plantations Convention, 1958) (ILO 110) ซงวางระเบยบควบคมการวาจางคนงานท างานในไรและมขอก าหนดทครอบคลมประเดนตางๆ เชน คาจาง การรกษาพยาบาล ทอยอาศย และการพทกษสทธของมารดา

• อนสญญาวาดวยอายขนต า พ.ศ. 2516 (Minimum Age Convention, 1973) (ILO 138) ซงก าหนดอายขนต าส าหรบการท างานแรงงาน

• อนสญญาวาดวยรปแบบการใชแรงงานเดกทเลวรายทสด พ.ศ. 2542 (Worst Forms of Child Labour Convention, 1999) (ILO 182) ซงหามรปแบบการใชแรงงานเดกทมการกระท าทารณอยางชดแจง

หนวยงานก ากบดแลของ ILO และสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง นอกจากการก าหนดมาตรฐานแรงงานสากล ILO ก ากบดแลการด าเนนการโดยรฐสมาชกเพอบงคบใชอนสญญาทไดรบสตยาบนในแงการออกกฎหมายและการปฏบต ขอ 22 ของระเบยบขอบงคบของ ILO ก าหนดใหรฐสมาชกสงรายงานเกยวกบอนสญญาทไดรบสตยาบนไปใหส านกงานแรงงานระหวางประเทศ โดยชแจงถงมาตรการทไดด าเนนการเพอปฏบตตามขอก าหนดของอนสญญาทใหสตยาบนแลว จากนนคณะกรรมการผเชยวชาญวาดวยการปรบใชอนสญญาและขอเสนอแนะของ ILO (ILO

- 104 -

Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations) จะตรวจสอบรายงานทรฐสมาชกสงไปให คณะกรรมการนประกอบดวยนกกฎหมายอสระจ านวน 20 คนจากทวโลกและจดประชมปละครงในกรงเจนวา เพอตรวจสอบการปรบใชอนสญญาทรฐสมาชกใหสตยาบน คณะกรรมการสงขอคดเหนเปนลายลกษณอกษรทสะทอนผลการพจารณาของคณะกรรมการไปใหรฐบาล ขอคดเหนเหลานอาจเปนการรองขอโดยตรงหรอขอสงเกต ตามนยของถอยค าน การรองขอโดยตรง (direct request) เปนการขอขอมลเกยวกบบางประเดน ซงเปนหนงสอทสงตรงถงรฐบาลและไมถกตพมพ ขอสงเกตอาจมค าขอขอมลรวมอยดวย แตโดยมากขอสงเกตเปนการสะทอนถงผลการพจารณาและขอเสนอแนะของคณะกรรมการและสารตถะของขอคดเหนขององคกรนายจางและองคกรลกจาง ขอสงเกตของคณะกรรมการเกยวกบการปรบใชอนสญญาทไดรบสตยาบนตพมพอยในรายงานประจ าป ซงถกน าไปพจารณาในการประชมแรงงานระหวางประเทศประจ าปโดยคณะกรรมการไตรภาควาดวยการปรบใชมาตรฐาน (Committee on Application of Standards) รฐทใหสตยาบนตองรายงานการปรบใชอนสญญา ILO 107 และ 169 ทกๆ 5 ป แตคณะกรรมการผเชยวชาญของ ILO อาจขอใหรฐยนรายงานฉบบเฉพาะกาลใหกอน โดยเฉพาะกรณทมขอหวงใยทเปนประเดนทเกดขนอยางตอเนอง ถงแมวาอนสญญา 169 ไมมขอก าหนดเรองน ILO สนบสนนใหรฐบาลปรกษาหารอกบองคกรของชนพนเมองและชนเผาพนเมองทงในสวนทเกยวกบมาตรการของรฐทออกมาเพอรองรบอนสญญา 169 และการจดท ารายงานทสงให ILO ขณะนนอรเวยเปนเพยงประเทศเดยวทยนยอมใหชนพนเมองเขามามสวนรวมโดยตรงในกระบวนการจดท ารายงาน รฐบาลของนอรเวยสงรายงานเกยวกบการปรบใชอนสญญา 169 ไปใหรฐสภาของซาม (Saami) และองคกรนายจางและองคกรลกจางระดบประเทศเพอขอความคดเหนจากพวกเขา จากนนจงสงรายงานไปใหหนวยงานก ากบดแลของ ILO เพอเปนการสนองการรองขอของรฐบาลของนอรเวย ILO เปดการเสวนากบรฐสภาของซามอยางเปดอก ซงชวยใหรฐสภามสวนรวมในการปฏบตตามอนสญญา 169 อยางจรงจง คณะกรรมการผเชยวชาญของ ILO สนบสนนใหรฐทใหสตยาบนพฒนากลไกทเหมาะสมเพอยกระดบการมสวนรวมของชนพนเมองในการปรบใชอนสญญาใหเปนประโยชน

- 105 -

ระเบยบการรองทกขของ ILO ระบบก ากบดแลของ ILO ไมรองรบการยนค ารองโดยบคคลหรอเอนจโอทวไป รวมทงองคกรชนพนเมอง อยางไรกตาม ระบบก ากบดแลของ ILO มระเบยบการรองทกขทอาจน าไปใชโดยองคกรนายจางและองคกรลกจางในนามขององคกร ชมชน หรอบคคลทเปนชนพนเมอง ขอ 24 ของระเบยบขอบงคบของ ILO ก าหนดวาองคกรนายจางหรองคกรลกจางระดบชาตหรอระหวางประเทศอาจยน “ถอยแถลงขอเทจจรง (representation)” กบ ILO โดยอางเหตวารฐสมาชกไมปฏบตตามหรอไมด าเนนการอยางเพยงพอเพอใหมการปรบใชอนสญญาทรฐสมาชกไดใหสตยาบน ถาถอยแถลงขอเทจจรงเปนไปตามขอก าหนดในขอ 24 คณะผวาการของ ILO จะประกาศรบค ารองและมอบหมายใหคณะกรรมการไตรภาคตรวจสอบถอยแถลงขอเทจจรง ส าเนาของถอยแถลงขอเทจจรงถกสงไปใหรฐบาลทเกยวของ ซงมโอกาสทจะชแจงค ากลาวหา หลงจากตรวจสอบเรองราวแลว คณะกรรมการไตรภาคจะยนรายงานใหแกคณะผวาการเพอมมตรบรอง ตามหลกเกณฑทวไป รายงานประกอบดวยขอสรปและขอเสนอแนะของคณะกรรมการ ถาคณะกรรมการไตรภาคตดสนวามปญหาการปรบใชอนสญญา โดยทวไปคณะกรรมการจะก าหนดใหรฐบาลด าเนนมาตรการเพอแกไขปญหา นอกจากนน คณะผวาการอาจขอใหคณะกรรมการผเชยวชาญตดตามสถานการณเพอควบคมใหรฐบาลด าเนนมาตรการทจ าเปนเพอปรบใชขอ เสนอแนะของคณะกรรมการไตรภาค เมอตนป พ.ศ. 2544 มการยนถอยแถลงขอเทจจรงในขอ 24 เกยวกบการปรบใชอนสญญา 169 เพอกลาวหาประเทศโบลเวย โคลมเบย เดนมารก เอกวาดอร เมกซโก และเปร ชนพนเมองและชนเผาพนเมองอาจรายงานขอหวงใยของตนกบ ILO ดวยการสงขอมลเกยวกบการปฏบตหรอไมปฏบตตามอนสญญาทรฐสมาชกใหสตยาบนแลวใหแกส านกงานแรงงานระหวางประเทศในกรงเจนวาโดยตรง ขอมลทไดรบจะถกเกบไวในแฟมประเทศ และคณะกรรมการผเชยวชาญอาจพจารณาเรองนระหวางการประชมประจ าป โปรแกรมความรวมมอทางวชาการของ ILO และชนพนเมองและชนเผาพนเมอง

- 106 -

ILO ด าเนนกจกรรมความรวมมอทางวชาการจ านวนหนงซงมงเนนชนพนเมองและชนเผาพนเมอง กจกรรมเหลานประกอบดวยโครงการสงเสรมนโยบายของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมองและโปรแกรม ILO-INDISCO รวมทงกจกรรมตามแผนงานระดบประเทศและภมภาคอกจ านวนหนง โครงการ โปรแกรม และกจกรรมเหลานสงเสรมการมสวนรวมของชนพนเมองและชนเผาพนเมองอยางแขงขนในทกระดบของการด าเนนโครงการและการตดสนใจ เรมตงแตการออกแบบโครงการไปจนถงการด าเนนโครงการและการประเมนผล โครงการสงเสรมนโยบายของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง โครงการสงเสรมนโยบายของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง (“โครงการ”) ถอก าเนดขนเมอป พ.ศ. 2539 และไดรบทนอดหนนจาก Danish International Development Assistance (DANIDA) วตถประสงคหลกของโครงการนคอสงเสรมความตระหนกถงมาตรฐานของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง กระตนใหมการปรบใชหลกการทเกยวของ และเสรมสรางขดความสามารถของชนพนเมองและชนเผาพนเมองในการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาทมผลตอตน การบรรลวตถประสงคเหลานเกดขนไดดวยการใหค าแนะน าดานนโยบาย การจดอบรมเชงปฏบตการ สมมนา และการฝกอบรมผานโปรแกรมทนฝกงาน Indigenous Fellowship Programme กระจายขอมลทางสงพมพและสออนๆ และจดโปรแกรมแลกเปลยนระหวางชนพนเมอง-ชนพนเมอง โครงการน ซงมงเนนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและเอเชยใตและแอฟรกาเปนพเศษ บรหารโดยชนพนเมองและมสวนรวมจากรฐบาล ทบวงการของยเอน เอนจโอ และองคกรของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง โครงการก าลงกาวเขาสการด าเนนกจกรรมในระยะใหมส าหรบป พ.ศ. 2543-2546 ในระยะน โครงการจะตอยอดจากรากฐานทมนคงซงไดพฒนามาจากกจกรรม สงเสรมและคมครองสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมองทผานมาของโครงการ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและเอเชยใต โครงการมสวนเกยวของกบกจกรรมเกยวกบนโยบายจ านวนหนง รวมทงการใหค าแนะน าดานนโยบายแก Lao National Front for Construction ซงเปนผประสานงานหลกส าหรบประเดนชนพนเมองและชนเผาพนเมองในประเทศลาว ณ

- 107 -

ประเทศน โครงการก ากบดแลการวจยเรอง Policy Study on Ethnic in Rural Development ซงเปนสวนหนงแผนงานการพฒนาชนบทแหงชาตทไดรบการสนบสนนจาก UNDP ในลกษณะเดยวกน โครงการไดรบการรองขอจากรฐบาลไทยเพอเสนอค าแนะน าดานนโยบายในสวนทเกยวกบบทบญญตในรฐธรรมนญของไทยซงเกยวของกบชนพนเมองและชนเผาพนเมอง นอกจากน โครงการไดใหค าแนะน าดานนโยบายแกรฐบาลของกมพชาในสวนของนโยบายการพฒนาประชาชนบนพนทสงแหงชาตอกดวย โครงการไดใหความชวยเหลอเพอสรางขดความสามารถเพอเปนการสงเสรมใหเกดการเสวนาระหวางรฐบาลของกมพชาและชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ซงเปนสวนหนงทส าคญอยางยงของนโยบายแหงชาต สวนในประเทศอนเดยและเวยดนาม กจกรรมของโครงการถกปรบใหมขนาดเลกลง โดยมงเนนการใหความชวยเหลอเพอเพมขดความสามารถขององคกรของชนพนเมองและชนเผาพนเมองและองคกรทท างานกบประเดนทสมพนธกน ในอนเดย กลยทธแบงเปน 2 ดาน นนคอ เพอเสรมสรางขดความสามารถของสตรชนเผาพนเมองในการจดการกบประเดนทสงผลตอชวตของตน เชน สขอนามย การจดการทรพยากรธรรมชาต การศกษา และสทธตามกฎหมาย และเพอปรบปรงการประสานงานระหวางองคกรและเครอขายสตรในทองถน ซงชวยใหพวกเขาถายทอดขอหวงใยของตนอยางมประสทธผลมากขน ในเวยดนาม โครงการใหความ ส าคญกบการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางย งยนและปญหาเรองความมนคงของอาหาร โครงการการจดการทรพยากรธรรมชาตและภาระการงานของสตรในชมชนของชนกลมนอยมจดมงหมายเปนขนตอนหนงในการพฒนาแนวทางทเนนการประสานงานเพมขนในสวนการจดการแกไขปญหาของชนพนเมองและชนเผาพนเมองในเวยดนาม คาดวาในอนาคตจะมการใหความชวยเหลอดานนโยบายดวย ในทวปแอฟรกา กจกรรมของโครงการมงเนนการสงเสรมหลกการของอนสญญา 169 และดงดดใหผคนหนมาสนใจประเดนเรองชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ในประเทศโมรอกโก โครงการเรมด าเนนกจกรรมสรางความตระหนกหลายกจกรรมโดยรวมมอกบ Tamanut ซงเปนองคกรของ Amazigh ทเนนกจกรรมดานสงเสรมสทธ กจกรรมเหลานประกอบดวยสมมนาระดบชาตเรองอนสญญา ILO 169 และสทธของชนพนเมอง ในแอฟรกาใต มการจดการประชม Conference on the Constitutional Accommodation of Vulnerable Indigenous Communities รวมกบ Department of Constitutional Development

- 108 -

นอกจากน การศกษาเพอประเมนความจ าเปนทด าเนนการโดยโครงการจะเปนขอมลพนฐานส าหรบโครงการระดบชาตทมจดมงหมายเพอปรบปรงสถานการณทางสงคมและเศรษฐกจของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง โครงการใหความชวยเหลอเพอเสรมสรางขดความสามารถโดยมงเนนการสรางเครอขายและสงเสรมการเสวนาอกดวย ดงนน โครงการจงรวมมอกบ African Indigenous Women’s Organization ในแอฟรกาตะวนออกในการจดการประชมสตรแหงแอฟรกาตะวนออก นอกจากการเผยแพรขอมลเรองมาตรฐานของ ILO และหลกการของอนสญญา 169 การประชมนมจดมงหมายเพอปรบปรงการประสานงานระหวางชนพนเมองและองคกรสตรในแอฟรการตะวนออก ดวยการใหเวทส าหรบการแสดงทศนะของตนทมนคงมากขน สวนในประเทศแคเมอรนและสาธารณรฐแอฟรการกลาง โครงการก าลงประเมนสถานการณของคนงาน Batwa โดยมจดประสงคเพอสงเสรมการปรบใชหลกการของอนสญญา 169 และวางรากฐานส าหรบกจกรรมเสรมสรางขดความสามารถในอนาคต โปรแกรมแลกเปลยนระหวางชนพนเมอง-ชนพนเมองมจดประสงคเพอสรางเครอขายและแลกเปลยนขอมลในหมชนพนเมอง การแลกเปลยนครงแรกเกดขนในเดอนสงหาคม 2542 เมอผแทนของซาน (San) และจมมา (Jumma) เดนทางไปทนอรเวยเพอเยยมชมรฐสภาของซาม (Saami) ทเปนชาวนอรเวย Nordic Saami Institute และองคกรสอมวลชนของซามหลายองคกร ผแทนกลมนเดนทางตอไปยงเดนมารก เพอเยยมชม Greenland Home Rule Government และกระทรวงการตางประเทศของเดนมารก ดวยความส าเรจของการแลกเปลยนครงแรก คาดวาการเดนทางไปทศนศกษาเชนนจะเปนสวนหนงทส าคญของกจกรรมของโครงการ โครงการ INDISCO Inter-regional Programme to Support Self-Reliance of Indigenous and Tribal Communities through Cooperatives and other Self-Help Organizations (INDISCO Programme) ชวยเหลอชนพนเมองและชนเผาพนเมองในการออกแบบและด าเนนโครงการพฒนาของตนเอง เจาหนาทของ ILO-INDISCO มสวนรวมในฐานะผใหความชวยเหลอในกระบวนการพฒนาและด าเนนโครงการ

- 109 -

แนวคดหลกของโครงการ INDISCO ประกอบดวยการสรางงานและรายได การยกระดบสถานะของสตรชนพนเมอง จดการสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต อนรกษวฒนธรรมของชนพนเมอง และเสรมสรางความเขมแขงขององคกรทองถน โครงการ INDISCO สนบสนนการสรางสหกรณของชนพนเมองและรปแบบอนของสมาคมชวยเหลอตวเองทสอดคลองกบวฒนธรรมและปรบใหเหมาะกบชมชนแตละแหง ในทวปเอเชย ขณะนมการด าเนนโครงการ INDISCO กวา 20 โครงการ ซงไดรบทนอดหนนจากผบรจาคกลมหนง ไดแก Danish Aid, ประเทศเดนมารก, Canadian International Development Agency, UNDP, Arab Gulf Programme for UN Development Organizations โครงการอาหารโลก (World Food Programme) และ Rabobank โครงการมจดมงหมายเพอเสรมสรางศกยภาพของของชนพนเมองในดานการจางงานในชนบท ผลตภณฑหตถกรรมพนบาน การอบรมเพอเพมการรหนงสอและพฒนาหลกสตรทเปนภาษาของชนเผา การจดการทดนและทรพยากรธรรมชาต รวมทงการจดการดนแดนทตกทอดมาจากบรรพบรษ การจดตงสถาบนการเงนรายยอย (micro-finance) การประเมนผลกระทบกบสงแวดลอม และการสงเสรมระบบภมปญญาทองถน เปาหมายของโครงการเหลานครอบคลมชนพนเมองและชนเผาพนเมองในประเทศอนเดย ฟลปปนส ไทย และเวยดนาม และจะขยายไปยงประเทศบงกลาเทศ กมพชา และลาว ในทวปแอฟรกา โครงการใหม 2 โครงการเรมด าเนนการในป พ.ศ. 2543 โครงการหนงส าหรบและด าเนนการรวมกบชนเผาปกมในประเทศแคเมอรน และอกโครงการหนงส าหรบและด าเนนการรวมกบชนเผามาซาย (Maasai) ในประเทศแทนซาเนย กจกรรมความชวยเหลอทางวชาการอนๆ ILO ด าเนนกจกรรมความชวยเหลอทางวชาการอนๆ หลายกจกรรมทชวยยกระดบสภาพการท างานและความเปนอยของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ตวอยางเชน ในประเทศเวเนซเอลา ILO ใหค าแนะน าดานนโยบายแกคณะกรรมาธการสทธของชนพนเมองของ National Constitutional Assembly (NCA) เกยวกบขอเสนอเพอรบประกนสทธรวมของชนพนเมองในรฐธรรมนญฉบบใหม ในประเทศเอกวาดอร

- 110 -

มการใหความชวยเหลอทางวชาการเพออบรมผน าของชนพนเมองเกยวกบเนอหาและขอบเขตของอนสญญา 169 และการปรบใชอนสญญา ในประเทศเปร ILO ชวยจดการสมมนาเรองการคมครองภมปญญาของชนพนเมองและการเขาถงทรพยากรพนธกรรม (genetic resources) นอกจากน ILO บรรลขอตกลงกบผตรวจการของรฐสภาดานสทธมนษยชนแหงเปร (Defensoria del Pueblo) เพอประเมนนโยบายสาธารณะทสงผลกระทบกบชนพนเมอง พฒนาหลกสตรอบรมประจ าปส าหรบชนพนเมอง จดการอบรมเชงปฏบตการเรองการปรบใชอนสญญา 169 และจดท าและพมพเอกสารทเปนเรองนาสนใจทวไป ในประเทศโบลเวย เอกวาดอร และเปร ILO สนบสนนการศกษาความเปนไปไดส าหรบแผนงานดานการทองเทยวเชงอนรกษ (eco-tourism) ในชมชนของชนพนเมอง ในกรอบการเจรจาสนตภาพและกระบวนการสรางสนตภาพในประเทศกวเตมาลา ส านกงานพนทของ ILO ในประเทศคอสตารกาไดพฒนาโครงการหลายโครงการ อาท 2 โครงการ ไดแก โครงการ “ชนพนเมอง – การลดความยากจนและการพฒนาระบอบประชาธปไตย” และโครงการสทธของชนพนเมองและการพฒนากฎหมายในกวเตมาลา” ตงอยบนพนฐานของความจ าเปนทจะตองสรางและสงเสรมการเสวนาและความเขาใจระหวางวฒนธรรมทตางกน โครงการทสามเรยกวา “การใหอ านาจทางกฎหมายของชนพนเมองในอเมรกากลาง” ก าลงสนบสนนการจดกจกรรม Mesa JurPdica หรอ legal roundtable อยางตอเนอง ซงเปนกจกรรมทดงดดทนายความชนพนเมองและทนายความไมใชคนพนเมอง ผน าชนพนเมอง และผสนใจใหมารวมตวกนเพออภปรายประเดนเรองกฎหมายทเกยวของกบชนพนเมอง นอกจากกจกรรมเหลาน ILO ไดใหความชวยเหลอทางวชาการแกประเทศในละตนอเมรกาอกจ านวนหนง ไดแก ประเทศเบลซ คอสตารกา ฮอนดรส เอลซลวาดอร นคารากว และปานามา นอกจากนน ILO ยงมแผนงานและกจกรรมอกจ านวนหนงทไมเนนชนพนเมองและชนเผาพนเมองโดยตรง แตมงความสนใจไปทประเดนทเกยวของกบชนพนเมองและชนเผาพนเมอง อาท โครงการ In-Focus Programme on Child Labour (IPEC) และกจกรรมตางๆ ทด าเนนการโดย Employment Intensive Investment Branch ทท างานเพอประชาชนชายขอบของสงคม รวมทงชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ในหลายประเทศทงในทวปแอฟรกาและเอเชย

- 111 -

ตดตอ ILO หากคณประสงคอยากไดรายละเอยดเพมเตมเกยวกบกจกรรมของ ILO ทเกยวของกบชนพนเมอง เชน ภารกจของ ILO ในการก าหนดมาตรฐานสากลเพอคมครองสทธของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง โปรดตดตอเจาหนาทของ ILO ตอไปน Mr Lee Swepston Ms Anna Torriente Equality and Employment Branch Equality and Employment Branch Standards Department Standards Department International Labour Office International Labour Ofifce 4 Route des Morillons Route des Morillons CH-1211 Geneva 22 H-1211 Geneva 22 Switzerland Switzerland Tel: (41) 22 799 7151 Tel: 41 22 799 6057 Fax: (41) 22 799 6344 Fax: 41 22 799 6344 E-mail: swepston@ilo.org E-mail: torriente@ilo.org เชคขอมลตดตอของส านกงานประจ าประเทศและภมภาคของ ILO ในเวบไซตของ ILO www.ilo.org หรอตดตอเจาหนาทประจ าโครงการทส านกงานใหญของ ILO ทอย 4 Route des Morillons, CH 1211 Geneva 22, Switzerland: โครงการสงเสรมนโยบายของ ILO วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมอง (Project to Promote ILO Policy on Indigenous and Tribal Peoples) Ms. Marianne Jensen Project to Promote ILO Policy on Indigenous and Tribal Peoples Equality & Human Rights Coordination Branch Tel: +41 22 799 6543 Fax: +41 22 799 6344 E-mail: jensenm@ilo.org INDISCO Programme Mr Huseyin Polat Programme Coordinator, INDISCO Cooperatives Branch (COOP) Tel: +41 22 799 8742 Fax: +41 22 798 8572 E-mail: polat@ilo.org

- 112 -

แผนพบท 9 เดกและเยาวชนพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ แผนปฏบตการโลกเพอเยาวชนแหงสหประชาชาตสป ค.ศ. 2000 และสบตอไป องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต อนสญญาวาดวยสทธเดก หนวยเยาวชนยเอน สำระส ำคญ – เดกและเยาวชนพนเมองมภาวะเสยงสงตอการละเมดสทธมนษยชน เนองจากพวกเขาอยตรงกลางระหวางภาษา ขนบธรรมเนยม และคานยมของชนพนเมองและชมชนในสงคมใหญ องคกรหลายองคกร เชน องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาตและหนวยเยาวชนยเอน ด าเนนงานเพอตอบสนองตอปญหาของเดกและเยาวชนโดยเฉพาะ ประเดนทมผลกระทบตอเยาวชนพนเมอง เยาวชนพนเมอง (เยาวชนอายตงแต 15-24 ป) มภาวะเสยงตอปจจยทางสงคมและเศรษฐกจหลายประการทกระทบตอสทธมนษยชน เยาวชนพนเมองมกถกบบบงคบใหออกจากชมชนถนเดมและยายไปอยในเมองใหญเพอหาแสวงหาโอกาสท างานและการศกษา ในสภาพแวดลอมของเมองใหญทแปลกหแปลกตา เยาวชนพนเมองมกเผชญกบการเลอกปฏบตโดยชมชนในสงคมใหญและถกปฏเสธโอกาสทเทาเทยมกนในการจางงานและการศกษา เยาวชนพนเมองทวโลกมอตราวางงานในกลมเยาวชนทผดสดสวนเมอเทยบกบสถตของเยาวชนกลมอนทวางงาน เยาวชนพนเมองอาจเผชญกบความล าบากเมอแยกตวออกมาจากชมชนถนเดมและอาศยอยในสภาพแวดลอมทางสงคมทไมเออใหพวกเขามสวนรวมในวถชวตทางสงคมและเศรษฐกจ ปรากฏการณเชนนอาจกระทบกบความรสกภาคภมใจตวเองและเอกลกษณทางวฒนธรรมอยางรนแรงและอาจน าไปสปญหาสขภาพและสงคมทรายแรงมากมาย เชน อาการซมเศราและการใชสารเสพยตด ในหลายกรณ

- 113 -

เยาวชนพนเมองไมสามารถเขาถงการศกษาดานสขอนามยและบรการรกษา พยาบาลทไมแพงเกนไปและตระหนกถงความแตกตางทางวฒนธรรม ซงท าใหพวกเขาเสยงตอการตดโรคทสามารถปองกนไดเพมขน เยาวชนพนเมองรบชวงความรบผดชอบในการคมครองและอนรกษทดน ทรพยากร และสถานทศกดสทธในดนแดนของบรรพบรษ ซงสบทอดเปนมรดกและเอกลกษณทางวฒนธรรม อยางไรกตาม ปจจบนเยาวชนพนเมองหลายคนแยกตวออกหางจากวถทางวฒนธรรมและวถชวตดงเดมทงทางรางกายและจตใจ เยาวชนพนเมองจ าเปนตองไดรบความชวยเหลอพเศษเ พอใหพวกเขาไดรบคนและอนรกษมรดกทางวฒนธรรมและสามารถเขาถงทดนและสถานทศกดสทธทตกทอดมาได เนองจากเอกลกษณและมรดกทางวฒนธรรมแบงแยกไมไดจากทดนทตกทอดมา การคมครองและอนรกษสงแวดลอมเปนสงจ าเปนเรงดวนส าหรบเยาวชนพนเมองทวโลก การยอมรบสทธของเดกและเยาวชนพนเมอง ความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมและการมสวนรวมในขนบธรรมเนยม คณคา และวถปฏบตดงเดมเปนสทธทเยาวชนพนเมองพงไดรบ สทธของเยาวชนพนเมองไดรบการยอมรบโดยปรยายและอยางชดแจงในปฏญญาสากลสทธมนษยชน (Universal Declaration on Human Rights) กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenants on Economic, Social and Cultural Rights) อนสญญาวาดวยสทธเดก (Convention of the Rights of the Child) ปฏญญาโลกและแผนปฏบตการโลกกวาดวยการอยรอด การคมครอง และการพฒนาของเดก (World Declaration and Plan of Action for the Survival, Protection and Development of Children) และรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต (UN draft Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) สทธเหลานประกอบดวยสทธในการศกษา การจางงาน สขอนามยและทอยอาศย สทธในการแสดงความคดเหน และการคมครองสทธทางสงคมและวฒนธรรม เชน การเรยนและการพดภาษาพนเมอง ตวอยางเชน ขอ 30 ของอนสญญาวาดวยสทธเดกยอมรบสทธของเดกพนเมองในการไดรบประโยชนสขจากวฒนธรรม ศาสนกรรม และการใชภาษาพนเมองอยางชดแจง หมวดท 25 ของ Agenda 21 ทผานการรบรองในการประชมสดยอดโลก (Earth Summit) ในป พ.ศ. 2535

- 114 -

เรยกรองรฐบาลใหดแลเขาถงทรพยากร ธรรมชาต ทอยอาศย และสงแวดลอมทดของเยาวชนพนเมอง ความจ าเปนทเยาวชนพนเมองพงไดรบการคมครองเปนพเศษไดรบการยอมรบในแผนปฏบตการโลกเพอเยาวชนแหงสหประชาชาตสป ค.ศ. 2000 และสบตอไป (UN World Programme of Action for Youth to the Year 2000 and Beyond) ซงผานความเหนชอบของสมชชาสหประชาชาตในป พ.ศ. 2538 เพอเปนสวนหนงของแผนปฏบตการโลก มการจดงาน Global Indigenous and Youth Cultural Olympics ทกรงมะนลาในป พ.ศ. 2539 ปฏญญามะนลาทผานความเหนชอบจากทประชมยนยนวาเยาวชนพนเมองมสทธในทกดานของวถทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง การศกษา วฒนธรรม จตวญญาณ และศลธรรมในสงคมทตนอาศยอย แผนปฏบตการโลกกระตนใหเยาวชนพนเมองมสวนรวมในเวทระหวางประเทศ รวมทงเวทเพอเยาวชนของยเอน (UN Youth Forum) ซงจดรวมกบการประชมของยเอน เวทเพอเยาวชนโลกเปดโอกาสใหเยาวชนและองคกรเยาวชนปราศรยเกยวกบปญหาเยาวชนและสงเสรมการมสวนรวมของเยาวชนในกระบวนการตดสนใจในระบบยเอน เมอไมนานมาน มการจดเวทเพอเยาวชนโลกรวมกบการประชมระหวางประเทศหลายงาน รวมทงการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาทกรง รโอในป พ.ศ. 2535 การประชมสหประชาชาตวาดวยประชากรและการพฒนาทกรงไคโรในป พ.ศ. 2537 การประชมสดยอดสหประชาชาตวาดวยการพฒนาทางสงคมทกรงโคเปนเฮเกนในป พ.ศ. 2538 และการประชมโลกของรฐมนตรทรบผดชอบเรองเยาวชนในประเทศโปรตเกสในป พ.ศ. 2541 การประชมเยาวชนพนเมองโลกทจดขนหลายครงตงแตป พ.ศ. 2535 นบวาเปนความส าเรจของเยาวชนพนเมอง การประชมเหลานจดขนโดยเยาวชนพนเมองและเปนเวทเพอเยาวชนพนเมองจากทวทกมมโลกททกคนมาพบปะและแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณและกลาวปราศรยเรองปญหาทประสบเหมอนกน การประชมเหลานซงจดขนทประเทศแคนาดา ออสเตรเลย เอกวาดอร และสวเดนชวยใหเยาวชนพนเมองสามารถพฒนาเครอขายและรวมมอในการท างานเพอสงเสรมสทธของชนพนเมอง ตวอยางของเครอขายเหลานไดแก Asian Students Association ในประเทศเนปาล Latin American Network of Youth Organizations for Sustainable Development และ Caribbean Youth Environment Network สตรชนพนเมองทเปนเยาวชนกก าลงสรางเครอขายเชนกน อาท New Generation Leaders (NGL) ซงสงเสรมสทธของเยาวชนหญงทเปนชนพนเมอง

- 115 -

องคกรของยเอนทเกยวของและวธกำรใชประโยชนจำกองคกรเหลำน หนวยงำนดำนสทธมนษยชนของสหประชำชำต ขอหวงใยทเกยวกบสทธของเดกพนเมองสามารถรองเรยนไดกบหนวยงานตางๆ ของสหประชาชาตทเกยวของกบประเดนสทธมนษยชน รวมทงหนวยงานทจดตงตามสนธสญญาและกฎบตร อานรายละเอยดในแผนพบท 4 เรอง “หนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง” องคกำรทนเพอเดกแหงสหประชำชำต องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (United Nations Children’s Fund – UNICEF) เปนองคกรของยเอนองคกรเดยวทเนนท างานเพอเดกโดยเฉพาะ UNICEF ท างานรวมกบรฐบาล เอนจโอ และทบวงการช านญพเศษของยเอนเพอจดการเรองสทธเดก ดวยการจดใหมบรการรกษาพยาบาลทจ าเปน การศกษาขนพนฐาน น าทปลอดภยและบรการสขาภบาล และกจกรรมคมครองเดกใหรอดพนจากการแสวงหาประโยชน ความรนแรง และการถกท าราย UNICEF ชวยเหลอประชากรทออนแอมากทสดในโลกหรอกลมเดกและสตรในกวา 140 ประเทศ UNICEF กระตนใหทวโลกตระหนกถงสทธและความตองการของเดกและสตร และการด าเนนงานขององคการยดถอแนวทางตามบทบญญตในอนสญญาวาดวยสทธเดก (UN Convention on the Rights of Children) (อานแผนพบท 4 เรอง “หนวยงานทจดตงตามสนธสญญาสทธมนษยชนและชนพนเมอง”) อนสญญานนยามและเชดชสทธพลเมอง สทธทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมของเดกทกคน รวมทงระบถงพนธกรณของรฐบาลและครอบครว ประชาคมโลก และชมชนทองถนในการดแลใหเดกทกคนมโอกาสไดรบความส าเรจในชวตตามศกยภาพของตน ในกรอบของอนสญญาน UNICEF มภารกจครอบคลมประเดนตางๆ เชน แรงงานเดก กบระเบด การแสวงหาประโยชนทางเพศ และการคามนษยทเกยวพนกบเดก สตรและเดกพนเมอง UNICEF แสดงบทบาทเปนผน าในการกระตนเตอนใหทกประเทศใหสตยาบนและปฏบตตามบทบญญตของอนสญญาอยางไมขาดตกบกพรองและการก าหนดมาตรฐานสากลส าหรบการปฏบตตอเดกทวโลก

- 116 -

ส านกเลขาธการของ UNICEF ตงอยในกรงนวยอรก องคการมส านกงานอยในกรงเจนวา โคเปนเฮเกน และโตเกยว ส านกงานวจยตงอยในเมองฟลอเรนซ มส านกงานประจ าภมภาค 8 แหงและส านกงานภาคสนามอก 200 แหงทซงรอยละ 85 ของจ านวนเจาหนาททงหมดของ UNICEF ท างานเพอตอบสนองตอความตองการของเดก นอกจากน ยงมคณะกรรมการระดบชาตอก 37 คณะทท างานกบ UNICEF คณะกรรมการเหลานเปนเอนจโอทสนบสนน UNICEF ในการสงเสรมสทธของเดกและระดมทนส าหรบโครงการของ UNICEF UNICEF บรหารงานโดยคณะกรรมการบรหาร (Executive Board) ซงประกอบดวยผแทนจากรฐสมาชก 36 รฐทไดรบเลอกดวยการลงคะแนนเสยงในระดบภมภาคโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (Economic and Social Council – ECOSOC) แหงสหประชาชาต คณะกรรมการบรหารมหนาทรบผดชอบการก ากบดแลนโยบายและแผนงานของ UNICEF และจดประชมประจ าปทส านกงานใหญในกรงนวยอรก เอนจโอทไดรบอนมตสถานะทปรกษาจาก ECOSOC สามารถเขารวมประชมของคณะกรรมการบรหารในฐานะผสงเกตการณ UNICEF และประเดนชนพนเมอง ขอ 30 ของอนสญญาวาดวยสทธเดกยอมรบสทธของเดกพนเมองในการไดรบประโยชนสขจากวฒนธรรม ศาสนา และภาษาเดมของตน ในป พ.ศ. 2534 คณะกรรมการบรหารของ UNICEF มมตเหนชอบใหองคการมพนธกรณในการปรบปรงวธการด าเนนโครงการเพอชวยเหลอเดกพนเมองใหไดรบประโยชนจากสทธน ในทวปเอเชย ละตนอเมรกา และแอฟรกา โครงการของ UNICEF มงเนนดานการศกษา สขอนามย โภชนาการ และการพฒนาชนบท เพอยกระดบสภาพความเปนอยของสตรและเดกพนเมอง และขณะ เดยวกนกสงเสรมสทธในวถทางศาสนาและวฒนธรรมดวย ศนยวจย Innocenti ของ UNICEF ซงตงอยทเมองฟลอเรนซ ด าเนนโครงการวจยเกยวกบความตองการของเดกพนเมอง และส านกงานใหญกผลตวสดเพอการศกษาและฝกอบรมเกยวกบอนสญญาวาดวยสทธเดก โดยเฉพาะเดกพนเมอง กจกรรมของ UNICEF ทเกยวของกบสตรและเดกพนเมอง

- 117 -

โครงการของ UNICEF ทออกแบบเพอแกปญหาความเหลอมล าและลดความยากจนมแนวโนมเพมขน ชมชนพนเมองเปนกลมผดอยโอกาสมากทสดกลมหนง และดวยเหตน ประเดนนจงไดรบความสนใจจาก UNICEF เปนพเศษในการด าเนนงาน ในทวปเอเชย UNICEF ท างานรวมกบรฐบาลและองคกรชมชนอยางใกลชดในประเทศไทยและฟลปปนส เพอยกระดบสภาพความเปนอยของชมชนพนเมอง ในทวปอเมรกา โครงการ PROANDES (โครงการบรการพนฐานส าหรบอนภมภาคแอนเดยน) พงเปาไปทพนทยากจนทสดของประเทศโบลเวย โคลมเบย เอกวาดอร เปร และเวเนซเอลาซงมชนพนเมองอาศยอย โครงการของ UNICEF ชอ Sustainable Development for Children in the Amazon Basin มงแกปญหาทประชากรชาวอะเมซอนประสบอยและปรบปรงสถานภาพของสตรและเดก เดกพนเมองไดรบประโยชนจากโครงการระดบประเทศของ UNICEF ซงตอบสนองประเดนตางๆ เชน แรงงานเดก การศกษา สขอนามย และการแสวงหาประโยชนทางเพศจากเดก UNICEF ลอบบรฐบาลใหแกไขกฎหมายแหงชาตเพอคมครองสทธของเดกทกคนตามทยอมรบในอนสญญาวาดวยสทธเดกและสงเสรมใหผคนตระหนกเกยวกบสทธของเดกพนเมองผานการด าเนนกจกรรมของโครงการตางๆ ในป พ.ศ. 2539 UNICEF เปนผอปถมภการจดเวรกชอปนานาชาตเรองสทธของเดกพนเมอง โดยมหาวทยาลยวกตอเรยในประเทศแคนาดาเปนเจาภาพรวม การอบรมเชงปฏบตการครงนสงเสรมใหชนพนเมองมความรเกยวกบอนสญญาวาดวยสทธเดก และย าเตอนวาเดกพนเมองมสทธไดรบประโยชนสขจากภาษา ศาสนา และวฒนธรรมพนเมองของตน ผเขาอบรมประกอบดวยชนพนเมองทเปนผสงอาย เยาวชน และเดก ซงเปนผแทนจาก First Nations of North America and Latin America รวมทงผแทนจากรฐบาลแคนาดา UNICEF, ILO และเอนจโอ การมสวนรวมในกจกรรมของ UNICEF การประชมของคณะกรรมการบรหารของ UNICEF เปดใหสาธารณชนเขารบฟงได แตรฐสมาชก 36 รฐทเปนสมาชกของคณะกรรมการบรหารมสวนรวมไดเทานน เอนจโอและองคกรชนพนเมองทไดรบอนมตสถานะทปรกษาจาก ECOSOC สามารถเขารวมในการประชมของคณะกรรมการในฐานะผสงเกตการณทไมมสวนรวม

- 118 -

ตดตอ UNICEF ถาคณอยากเชคขอมลวา UNICEF อาจชวยเหลอสตรและเดกพนเมองในภมภาคของคณไดอยางไรบาง โปรดตดตอส านกงานประจ าภมภาคหรอประเทศของ UNICEF และคณสามารถขอขอมลเกยวกบกจกรรมของ UNICEF เพอสตรและเดกพนเมองทวโลกโดยตดตอส านกเลขาธการของ UNCEF

UNICEF Secretariat UNICEF House 3 United Nations Plaza New York, NY 10017 USA Website: www.unicef.org Tel: 1-212-326-7000 Fax: 1-212-887-7465

หนวยเยำวชนแหงสหประชำชำต หนวยเยาวชนแหงสหประชาชาต (UN Youth Unit) เปนหนวยงานประสานงานการจดกจกรรมเยาวชนทรบผดชอบสงเสรมความรวมมอระหวางองคกรตางๆ ของสหประชาชาต ทบวงการช านญพเศษ รฐสมาชก และเอนจโอเพอด าเนนการกบประเดนขอหวงใยของเยาวชน หนวยเยาวชนแหงสหประชาชาตตงอยในกรงนวยอรกและขนตรงตอคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมผานคณะกรรมาธการพฒนาสงคมแหงสหประชาชาต สมาชกภาพของหนวยเยาวชนประกอบดวยกระทรวงตางๆ ของรฐบาล องคกรเยาวชนระดบชาต และองคกรระหวางประเทศทเกยวของกบปญหาเยาวชน หนวยเยาวชนด าเนนกจกรรมทหลากหลาย รวมทงการประสานงานเพอด าเนนการตามแนวทางปฏบตและกจกรรมของยเอนซงเปนสวนหนงของแผนปฏบตการโลกเพอเยาวชนแหงสหประชาชาตสป ค.ศ. 2000 และสบตอไป นอกจากน หนวยเยาวชนใหบรการเพอสนบสนนองคกรเยาวชน ชวยเหลอในการจดงานสมมนาเยาวชนระหวางภมภาค และใหค าปรกษากบรฐบาลในแงการพฒนานโยบายและแผนงานส าหรบเยาวชนอกดวย อกทงยงมบทบาทเปนส านกเลขาธการของเวทเยาวชนโลก (UN World Youth Forum)

- 119 -

และการประชมโลกรฐมนตรทรบผดชอบดานเยาวชน (UN World Conference of Ministers Responsible for Youth) หนวยเยาวชนผลตสงพมพมากมายทเจาะลกประเดนเกยวกบเยาวชน รวมทง Youth Information Bulletin ซงพมพออกมาปละ 3 ครง Bulletin พมพเปนภาษาองกฤษ ฝรงเศส สเปน และเปนแหลงขอมลส าหรบเยาวชน องคกรพฒนาเอกชนทท างานดานเยาวชน กระทรวงทบวงกรมทรบผดชอบดานเยาวชนของรฐบาล องคกรและหนวยงานตางๆ ของระบบยเอน และองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลอนทเกยวของกบปญหาเยาวชน หนวยเยาวชนบรหารเครอขายสารสนเทศของเยาวชน (UN Youth Information Network – UNYIN) ซงเปนฐานขอมลดานนโยบายและแผนงานเกยวกบเยาวชนทวโลก เครอขายนเปดใหบรการกบรฐสมาชก ทบวงการของยเอน และเอนจโอ หนวยเยำวชนยเอนและองคกรเยำวชนเพอชนพนเมอง หนวยเยาวชนใหการสนบสนนแกเครอขายเคลอนไหวเพอเยาวชนทงระดบโลกและภมภาคกวา 100 เครอขายและองคกรเยาวชนระดบชาตกวา 3,000 องคกร รวมทงองคกรเยาวชนเพอชนพนเมองอกจ านวนมาก หนวยเยาวชนชวยเหลอใหองคกรเหลานเขามามสวนรวมในกจกรรมทจดโดยยเอน เชน เวทเยาวชนโลก เพอเปนโอกาสททบวงการของยเอนและผแทนเยาวชนสามารถพบปะหารอเกยวกบขอหวงใยและบงชโครงการทอาจด าเนนการรวมกน หนวยเยาวชนท างานกบองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาล เชน คณะกรรมการยเอน-เอนจโอวาดวยเยาวชนในกรงเจนวา Collective Consultation of Youth NGOs ของ UNESCO ในกรงปารส คณะกรรมการสามญวาดวยเยาวชนส าหรบภมภาคเอเชย-แปซฟกของคณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต และการประชมเอนจโอเยาวชนแถบแครบเบยนและละตนอเมรกา การมสวนรวมในหนวยเยาวชนยเอน ถาคณอยากทราบรายละเอยดเพมเตมวาองคกรของคณสามารถมสวนรวมในเวทเยาวชนโลกของสหประชาชาตไดอยางไร

- 120 -

หรออยากทราบเพมเตมวายเอนท างานกบเยาวชนพนเมองและองคกรของเยาวชนพนเมองอยางไร ตดตอสอบถามไดทหนวยเยาวชนยเอนในกรงนวยอรก

United Nations Youth Unit Division for Social Policy and Development Department of Economic and Social Affairs (DESA) United Nations Headquarters New York, NY 100 17 USA Website: un.org/esa/socdev/unyin Tel: 1-212-963-7763

Youth Information Bulletin ตพมพราวตนเดอนมกราคม พฤษภาคม และกนยายนของทกป ถาคณอยากสงขอมล/บทความไปยงวารสาร กรณาสงขอมลถงบรรณาธการกอนก าหนดเวลาออกวารสารอยางนอยหนงเดอน (นนคอ ตนเดอนธนวาคม เมษายน และสงหาคม) ตดตอไปท

Editor, Youth Information Bulletin United Nations Youth Unit Division for Social Policy and Development Department of Economic and Social Affairs (DESA) United Nations Headquarters New York, NY 100 17 USA

แผนพบท 10 ชนพนเมองและสงแวดลอม

- 121 -

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ ความหลากหลายทางวฒนธรรม ความหลากหลายทางชวภาพ การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางวฒนธรรม (CBD) Conference of the Parties (COP) คณะท างานเฉพาะกจทเปดรบฟงความคดเหนระหวางสมยประชมวาดวยการปฏบตตามขอ 8 (j) (ของ CBD) Global Environment Facility

สำระส ำคญ – การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Earth Summit) ซงจดขนทบราซลในป พ.ศ. 2535 เปนจดพลกผนในการสงเสรมสทธของชนพนเมองทเกยวพนกบสงแวดลอม เครองมอทางกฎหมายจ านวนหนงทผานความเหนชอบท Earth Summit เชน ปฏญญารโอ Agenda 21 และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ก าหนดมาตรฐานกฎหมายระหวางประเทศเพอคมครองสทธของชนพนเมองในการจดการและอนรกษสงแวดลอมดวยภมปญญาพนบานและวถปฏบตดงเดม และทส าคญทสดกคอ ปจจบนมกรอบกฎหมายระหวางประเทศทยอมรบความสมพนธพเศษทชนพนเมองผกพนกบทดนทตกทอดมา

ประเดนหลก ความหลากหลายทางภาษา วฒนธรรม และชวภาพของโลกก าลงตกอยในอนตราย ในขณะทลกษณะและขอบเขตของภยคกคามตอความอดมสมบรณทางชวภาพของโลกยงเปนประเดนทยงถกเถยงกนอย ไมมขอสงสยวาก าลงเกดอะไรขนกบความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรมของมนษยชาต

- 122 -

ชนพนเมองถอวาเปนความหลากหลายทางวฒนธรรม (cultural diversity) สวนใหญของโลก วถชวตทมแบบอยางแตกตางกนแลวแตสถานท จากตวเลขประมาณการ คาดวาในโลกนมจ านวน 6,000 วฒนธรรม ประมาณ 4,000 - 5,000 วฒนธรรมเปนของชนพนเมอง ประมาณ 3 ใน 4 ของภาษาชาวโลก 6,000 ภาษาเปนภาษาทพดโดยชนพนเมอง พนทหลายแหงทมระดบความหลากหลายทางชวภาพ (biological diversity) สงสดบนดาวเคราะหดวงนเปนทอยอาศยของชนพนเมอง “Biological 17” หรอ 17 ประเทศทเปนแหลงทรพยากรทางชวภาพของโลกมากกวา 2 ใน 3 ของทงหมด เปนดนแดนดงเดมของชนพนเมองสวนใหญในโลกอกดวย (ประเทศในกลม Biological 17 ประกอบดวยออสเตรเลย บราซล จน โคลมเบย สาธารณรฐประชาธปไตยคองโก เอกวาดอร อนเดย อนโดนเซย มาดากสการ มาเลเซย เมกซโก เปร ฟลปปนส แอฟรกาใต ปาปวนวกน สหรฐอเมรกา และเวเนซเอลา) เมอพจารณาการกระจายตวของชนพนเมองในโลก ปรากฏวามสหสมพนธ (correlation) ทเดนชดระหวางพนททมความหลากหลายทางชวภาพสงและพนททมความหลากหลายทางวฒนธรรมสง ความเชอมโยงนมนยส าคญมากโดยเฉพาะในพนทปารอนชน เชน ผนปาแถบอะเมซอน อเมรกากลาง แอฟรกา เอเชยตะวนออกเฉยงใต ฟลปปนส นวกน และอนโดนเซย ใน 9 ประเทศซงมรอยละ 60 ของภาษามนษยทใชพดกน ในจ านวนน 6 ประเทศเปนแหลงทอยของสตวและพชมากมายหลายชนดซงมถนอาศยเฉพาะพนทแถบนน ในเดอนพฤศจกายน 2543 World Wide Fund for Nature (WWF International) รวมกบ International NGO Terralingua ตพมพรายงานเรอง Indigenous and Traditional Peoples of the World and Ecoregion Conservation: An Integrated Approach to Conserving the World’s Biological and Cultural Diversity รายงานนเผยวากลมชาตพนธภาษา (ethno-linguistic) จ านวน 4,635 กลมหรอคดเปนสดสวนรอยละ 67 ของทงหมด อาศยอยใน 225 ภมภาคทมความส าคญดานชวภาพมากทสด ผลการศกษาระบวาภาษาพดของชนพนเมองและชนเผาพนเมองก าลงสญหายไปอยางรวดเรว เนองจากความรดานนเวศวทยาทชนพนเมองสงสมมานานแฝงอยในภาษาตางๆ และเนองจากในวฒนธรรมเกาแกสวนใหญ ภมปญญาดงกลาวถกถายทอดไปยงกลมอนหรอชนรนใหมดวยการบอกเลา การสญสนภาษาก าลงน าไปสการสญเสยความรดานนเวศวทยา

- 123 -

เปนทยอมรบโดยทวไปวาความหลากหลายทางชวภาพไมสามารถอนรกษใหด ารงอยไดโดยปราศจากความหลากหลายทางวฒนธรรม และความมนคงดานอาหารและยารกษาโรคในระยะยาวขนอยกบการรกษาความสมพนธอนซบซอนนไว นอกจากน มการรบรเพมขนวาความหลากหลายทางวฒนธรรมมความส าคญตอววฒนาการของอารยธรรมพอๆ กบความส าคญของความหลาก หลายทางชวภาพทมตอววฒนาการทางชวภาพ การสงเสรมวฒนธรรมแบบเดยวกน (homogenous culture) เปนภยคกคามทรายแรงตอความอยรอดของมนษย การอบรมเชงปฏบตการเรอง “การพฒนายารกษาโรค ความหลากหลายทางชวภาพ และการเตบโตทางเศรษฐกจ” ซงจดขนทสถาบนมะเรงแหงชาตของสถาบนสขภาพแหงชาตของสหรฐอเมรกาในป พ.ศ. 2534 สรปวา “ภมปญญาพนบานถกคกคามและมคณคาพอๆ กบความหลากหลายทางชวภาพ ทรพยากรทงสองสมควรไดรบความเคารพและตองอนรกษไว” ภาษา – คลงของมรดกทางภมปญญาของประชาชนและกรอบส าหรบความเขาใจชวตทแตกตางกนของแตละสงคม – ถอวาเปนเครองชวดความหลากหลายทางวฒนธรรมทส าคญตวหนง กระนนกตาม เมอค านงถงอตราการสญสนของภาษา ความหลากหลายทางวฒนธรรมถกคกคามในระดบทไมเคยปรากฏมากอน ในศตวรรษเดยว ภาษาไดสญสนไปจากโลกแลวราว 600 ภาษา อกเกอบ 2,500 ภาษาก าลงตกอยในหวงอนตรายจากการสญสนอยางฉบพลน และภาษาอนทมจ านวนมากกวานนก าลงสญเสย “บรบทเชงนเวศ (ecological context)” ซงท าใหภาษาเหลานเปนภาษาทม “ชวต” หากพจารณาตามอตราในปจจบน รอยละ 90 ของภาษาทงหมดจะสญสนภายในศตวรรษท 21 และภาษาสวนใหญเหลานเปนภาษาพดของชนพนเมองและชนเผาพนเมอง ภาษาเหลานและความรดานนเวศวทยาทเกยวโยงกบภาษาก าลงสญสนในอตราทเรวขนเนองจากการขยายตวของตลาด การสอสาร และการเปลยนแปลงอนๆ ทเกดจากโลกาภวตนสงเสรมการใชภาษาทมอทธพลสงแตตองแลกดวยการเสอมถอยของภาษาพนเมอง ความเชอมโยงระหวางวฒนธรรมและสงแวดลอมเปนสงทประจกษในหมชนพนเมอง ชนพนเมองทกคนลวนมความสมพนธทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และจตวญญาณกบทดนทตกทอดมาเหมอนกน กฎหมายจารตประเพณ

- 124 -

ขนบธรรมเนยมและวถปฏบตดงเดมสะทอนถงความผกพนกบทดนและความรบผดชอบในการสงวนรกษาทดนเกาแกเพอเกบไวใหรนลกรนหลานใชตอไป ในอเมรกากลาง ลมน าอะเมซอน เอเชย อเมรกาเหนอ ออสเตรเลย เอเชย และแอฟรกาเหนอ ความอยรอดทางกายภาพและวฒนธรรมของชนพนเมองขนอยกบการพทกษผนแผนดนทตนอาศยและทรพยากรในผนแผนดนนน ความสมพนธระหวางชนพนเมองและสงแวดลอมเสอมถอยลงนานหลายศตวรรษแลวเนองจากการสญเสยกรรมสทธในทดนทตกทอดมาหรอถกบบบงคบใหอพยพจากทดนเกาแกและสถานทศกดสทธ สทธในทดน การใชทดน และการจดการทรพยากรยงคงเปนประเดนทส าคญมากส าหรบชนพนเมองทวโลก โครงการพฒนา กจกรรมท าเหมองแรและปาไม และเกษตรกรรมเปนปจจยทท าใหชนพนเมองตองยายถนฐานตลอดมา ความเสยหายตอสงแวดลอมกนบวามากพอสมควร ปรากฏวาพชและสตวหลายชนดตองสญพนธหรอไมกเสยงตอภาวะใกลสญพนธ ระบบนเวศทมแหงเดยวในโลกถกท าลาย และแมน าและพนทรบน าประเภทอนเผชญกบปญหามลภาวะขนรนแรง มการเพาะปลกพชหลายชนดทมความส าคญเชงพาณชยแทนพนธพชทปรบตวเขากบสภาพทองถนไดดทใชในระบบเกษตรกรรมแบบดงเดม ทงน ปจจยดงกลาวน าไปสการขยายตวของวธการเพาะปลกแบบอตสาหกรรม ในป พ.ศ. 2540 คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) มอบหมายใหผเชยวชาญศกษาเรองชนพนเมองและสทธในทดน ผลการศกษายนยนวาการเขาถงทดนและทรพยากรมความส าคญอยางยงตอความอยรอดของชนพนเมอง รายงานนตอกย าถงความจ าเปนทจะตองยอมรบและประกนสทธในทดนของชนพนเมองและกระตนรฐบาลใหปรกษา กบชนพนเมองเกยวกบเรองการจดการทดนและทรพยากร ถงกระนน โครงการพฒนาในหลายประเทศกยงคงสรางความเสยหายตอสงแวดลอมกบทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรน าอยางตอเนอง ในบางประเทศ รฐบาลและบรษทขามชาตยงคงสรางเขอนผลตไฟฟาพลงน าและถนนและด าเนนกจกรรมท าเหมองแรและตดไมอยางไมหยดย ง

- 125 -

ซงเปนภยคกคามและเปนอนตรายตอระบบนเวศทบอบบางและสรางความเสยหายกบผนแผนดนอนกวางใหญทชนพนเมองอาศยอย การพฒนาการทองเทยว รวมทงการทองเทยวเชงวฒนธรรม (cultural tourism) และการทองเทยวเชงอนรกษ (ecotourism) อาจสงผลกระทบในแงลบตอสงแวดลอมและสวสดภาพของชนพนเมอง ชนพนเมองและสงแวดลอม การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (UN Conference on Environment and Development) ซงจดขนทเมองรโอเดอจานโร ประเทศบราซล ในป พ.ศ. 2535 เปนพฒนาการทส าคญส าหรบชนพนเมองและสทธทเกยวพนกบสงแวดลอมของชนพนเมอง การประชมนหรอทเรยกกนวา Earth Summit ยอมรบวาชนพนเมองและชมชนพนเมองมบทบาทส าคญในการจดการและพฒนาสงแวดลอม คามส าคญของภมปญญาพนบานและวถปฏบตดงเดมของชนพนเมองกไดรบการยอมรบดวยเชนกน และประชาคมโลกมพนธกรณทจะสงเสรมและคมครองสทธ ภมปญญาพนบาน และวถปฏบตทสบทอดมาของชนพนเมองและชมชนของพวกเขา ณ การประชม Earth Summit ชนพนเมองและเอนจโอไปรวมตวกนทเมองคารโอคา บราซล เพอบอกเลาขอหวงใยเรองสงแวดลอมทเหมอนกน ปฏญญาคารโอคา (Kari-Oca Declaration) และกฎบตรโลกของชนพนเมอง (Indigenous Peoples’ Earth Charter) ซงผานมตรบรองจากทประชม แสดงใหเหนถงคณคาของชนพนเมองในโลกและตระหนกถงความสมพนธทพเศษกบโลก เสยงทมเอกภาพของชนพนเมองเปนพลงทมอทธพลตอผลลพธของ Earth Summit ผลลพธทส าคญอกประการหนงของ Earth Summit คอการมมตรบรองอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) อนสญญาตระหนกถงการพงพาอาศยอยางใกลชดระหวางชมชนพนเมองทมจ านวนมากมายและทรพยากรทางชวภาพและความปรารถนาทจะแบงปนประโยชนทมาจากการใชภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานเพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงความหลากหลายทางสปชส (species diversity)

- 126 -

ความหลากหลายของสปชสมความส าคญตอการท างานตามธรรมชาตของระบบนเวศ และความอยรอดของสปชสเปนตวชวดสขภาพของสงแวดลอม ชนพนเมองไดสญเสย เสยงทจะสญเสย ทดนของบรรพบรษและสถานทศกดสทธ ซงผนแผนดนเหลานจ านวนมากเปนแหลงความหลากหลายทางชวภาพทอดมสมบรณทสดในโลก รฐบาลทเหนชอบกบอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพมพนธะตองผานกฎหมายในประเทศหรอแกไขรฐธรรมนญ เพอรบรองการมสวนรวมของชนพนเมองในการอนรกษและการใชสงแวดลอมอยางย งยน สทธของชนพนเมองในการมสวนรวมในการใชประโยชน จดการ และอนรกษทรพยากรธรรมชาตไดรบการยอมรบในอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศท 169 วาดวยชนพนเมองและชนเผาพนเมองในประเทศเอกราช (International Labour Organization Convention No. 169 Concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries) และรางปฏญญาวาดวยสทธของชนพนเมองแหงสหประชาชาต (UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) รางปฏญญาก าหนดสทธของชนพนเมองในการเปนเจาของทดนทตกทอดมาและจดการสงแวดลอมและทรพยากร ภายหลงจากการประชม Earth Summit ในป พ.ศ. 2535 ความสนใจเรองสทธของชนพนเมองและสงแวดลอมเรมขยายวงกวาง ประชาชนทเปนชนพนเมองและไมใชชนพนเมองมความส านกเพมขนวาทดนทตกทอดมาและทรพยากรธรรมชาตส าคญมากตอความอยรอดทางวฒนธรรมและเศรษฐกจของชนพนเมอง บางประเทศ เชน แคนาดา ออสเตรเลย ฟนแลนด บราซล และฟลปปนส ไดผานมาตรการทางกฎหมายทยอมรบสทธในทดนของชนพนเมองหรอก าหนดกระบวนการทางกฎหมายส าหรบการมสวนรวมของชนพนเมองในประเดนทเกยวกบทดน รฐบาลทไดแกไขรฐธรรมนญแหงชาตเพอยอมรบสทธทสบทอดจากบรรพบรษของชนพนเมองในการครอบครอง เปนเจาของ และจดการทดนและดนแดนทตกทอดมามจ านวนเพมขน หลายประเทศกอตงกระทรวงสงแวดลอมและจดท าเปนถอยแถลงนโยบายและยทธศาสตรสงแวดลอมแหงชาต แมวาปจจบนบางรฐบาลปรกษาหารอกบชนพนเมองเรองสทธในทดนและสงแวดลอม รฐหลายรฐยงไมผานกฎหมายและก าหนดนโยบายทยอมรบการเคลมสทธในทดนของชนพนเมองหรอสงเสรมการมสวนรวมของชนพนเมอง องคกรและกระบวนการดานสงแวดลอมของสหประชาชาต

- 127 -

• อนสญญาวาดวยพนทชมน าทมความส าคญระหวางประเทศ

โดยเฉพาะแหลงทอยอาศยของนกน า (อนสญญาแรมซาร) (Convention on Wetlands of International Importance Especially as Waterfowl Habitat (Ramsar Convention))

• อนสญญายเนสโกวาดวยการคมครองมรดกธรรมชาตและวฒนธรรมโลก (อนสญญามรดกโลก) (UNESCO Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage (World Heritage Convention))

• อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศของชนดสตวปาและพชปาทใกลสญพนธ (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora - CITES)

• ปฏญญาสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (UN Declaration on Environment and Development) (ปฏญญารโอ) และ Agenda 21

• อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายในประเทศทประสบภยแลงอยางรนแรงและ/หรอภาวะกลายเปนทะเลทราย โดยเฉพาะในทวปแอฟรกา (UN Convention to Combat Desertification in Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa)

• กรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ (UN Framework Convention on Climate Change)

• อนสญญาวาดวยการอนรกษพนธสตวปาทมการอพยพยายถน (Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals – CMS)

• อนสญญาสหประชาชาตวาดวยกฎหมายทะเล (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS)

• เวทระหวางประเทศระดบรฐบาลวาดวปาไม (Inter-governmental Forum on Forests) แนะน าใหตดตอส านกเลขาธการของหนวยงานเหลานเพอขอขอมลลาสดวามการด าเนนการทเกยวของกบประเดนชนพนเมองและสงแวดลอมอยางไรบาง หนวยงานดานสทธมนษยชนของสหประชาชาต คณสามารถสงขอหวงใยทเกยวกบสทธในทดนและสทธทเกยวของกบสงแวดลอมไปยงหนวยงานของสหประชาชาตหลายแหงทท างานเรองสทธมนษยชน รวมทงหนวยงานทจดตงตามกฎบตรและสนธสญญา (อานแผนพบท 3 เรอง

- 128 -

“หนวยงานทจดตงตามกฎบตรและชนพนเมอง” และแผนพนท 4 เรอง “หนวยงานทจดตงตามสนธสญญาและชนพนเมอง”) โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment Programme – UNEP) เปนองคกรของยเอนทประสานการด าเนนกจกรรมดานสงแวดลอมและประสานงานกบรฐบาล ทบวงการของยเอน และเอนจโอ UNEP สงเสรมและประสานการแลกเปลยนขอมลดานสงแวดลอมและด าเนนโครงการทสนบสนนวาระการท างานขององคการทเนนการพฒนาอยางย งยน ไดแก โครงการทสงเสรมการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม คณะผบรหารทมอ านาจตดสนใจสงสดของ UNEP หรอคณะมนตรปกครอง (Governing Council) ประกอบดวยรฐสมาชก 58 รฐทไดรบเลอกตงผานการลงคะแนนเสยงโดยสมชชาสหประชาชาต คณะมนตรประชมปละ 2 ครงทส านกงานใหญของ UNEP ในเมองไนโรบ ประเทศเคนยา เพอพจารณาทบทวนสถานะของสงแวดลอมโลกและก าหนดล าดบความส าคญของโครงการของ UNEP ส านกเลขาธการของ UNEP ซงอยทเมองไนโรบดวย ท าหนาทประสานการจดกจกรรมกบองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลและองคกรพฒนาเอกชนระดบนานาชาต ระดบชาต และระดบภมภาค UNEP มส านกงานประจ าภมภาค 6 แหงทรบผดชอบภมภาคอเมรกาเหนอ ยโรป แอฟรกา เอเชยตะวนตก เอเชยและแปซฟก และละตนอเมรกาและแครบเบยน UNEP และประเดนชนพนเมอง ภายหลงการประชม Earth Summit ในป พ.ศ. 2535 UNEP รบผดชอบในการตดตามใหรฐสมาชกยอมรบและสงเสรมวถปฏบตและภมปญญาพนบานของชนพนเมอง และสงเสรมใหชนพนเมองแบงปนผลประโยชนทางเศรษฐกจและพาณชยกรรมทสงสมจากการใชวถปฏบตและภมปญญาพนบาน UNEP ท างานรวมกบชนพนเมองและชมชนทองถนในการด าเนนโครงการและประเมนโครงการทไดรบค

- 129 -

ดเลอกและทนอดหนนเพอสนบสนนอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ UNEP ด าเนนกจกรรมเพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพตงแตป พ.ศ. 2515 เมอประเดนนถกบงชวาเปนสงจ าเปนเรงดวนในการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมมนษยทกรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน ในรายงานฉบบส าคญ The Global Environment Perspective ตพมพเมอป พ.ศ. 2530 UNEP บงชถงความจ าเปนตองมเครองมอระหวางประเทศทมผลผกพนตามกฎหมายเพอปกปองทรพยากรทางชวภาพของโลก ในป พ.ศ. 2530 และ 2531 UNEP จดการประชมคณะท างานผเชยวชาญเฉพาะกจวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Ad Hoc Working Groups of Experts on Biological Diversity) คณะท างานเหลานทบทวนอนสญญาทเกยวของกบความหลากหลายทางชวภาพทมอยและจดท ากรอบส าหรบอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพทผานความเหนชอบท Earth Summit ในป พ.ศ. 2535 ชนพนเมองมสวนรวมในโครงการประเมนความหลากหลายทางชวภาพโลกของ UNEP โครงการวจยนบงชมลเหตส าคญ 5 ประการซงน าไปสการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ไดแก การเสอมโทรมหรอการสญสนของแหลงทอยอาศย การแสวงหาประโยชนจากทรพยากรชวภาพมากเกนไป มลภาวะ การน าสปชสทไมใชพนธพนเมอง (ตางถน) เขามาในสภาพแวดลอม และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ รายงานนลงความเหนวาพนทปาไม ทะเล และชายฝง รวมทงระบบนเวศทางการเกษตรและระบบนเวศของแหลงน าบนแผนดนเปนสวนทถกคกคามมากทสด โครงการนรวมถงงานวจยเรองคณคาของมนษยตอความหลากหลายทางชวภาพ ซงมงเนนศกษาคณคาสบทอดจากบรรพบรษ คณคาทางศาสนาและวฒนธรรมทสมพนธกบความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงการพงพาอาศยระหวางชนพนเมองและสงแวดลอม ผลการวจยเรองนเผยแพรในรายงานชอ Cultural and Spiritual Values of Biodiversity: A Complementary Contribution to the Global Biodiversity Assessment ซงจดพมพโดย UNEP ในป พ.ศ. 2542 UNEP ท างานเกยวกบเรองสทธของชนพนเมองตามบทบญญตของกฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศ สงพมพของ UNEP ทเพงปรากฏสสายตาเมอเรวๆ น New Way Forward: Environmental Law and Sustainable Development กมบทหนงทกลาวถงชนพนเมองและสงแวดลอมโดยเฉพาะ

- 130 -

การมสวนรวมในกจกรรมของ UNEP

United Nations Environment Programme P.O. Box 30552 Nairobi, Kenya Website: www.unep.org Tel: (254) 2-62-1234/3292 Fax: (254) 2-62-3927/3692 Email: ipainfo@unep.org

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity – CBD) เปสนธสญญาระหวางประเทศ – ฉะนน จงเปนเอกสารทมผลผกพนตามกฎหมาย – ซงสงเสรมความรวมมอระหวางประเทศเพอจดการ อนรกษ และสงเสรมการใชทรพยากรทางชวภาพของโลกอยางย งยน อนสญญานเปนหนงในเครองมอลกษณะเดยวกนทอยภายใตความรบผดชอบของโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาต (UNEP) วตถประสงคส าคญ 3 ประการของอนสญญาคอเพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพ สงเสรมการใชสวนประกอบตางๆ ของความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน และสงเสรมการแบงปนประโยชนทสงสมจากการใชทรพยากรทสบทอดมาแตเกากอนอยางยตธรรมและสมเหตสมผล อนสญญาทมผลบงคบใชเมอวนท 29 ธนวาคม 2536 มงเนนพทกษระบบนเวศของโลก ภาคในอนสญญามพนธะในการด าเนนแผน งานเพออนรกษและจดการใหมการใชอยางย งยนของความหลากหลายทางชวภาพทเกยวโยงกบแหลงน าบนแผนดน พนททะเลและชายฝง ปาไม ระบบนเวศบนบก และทดนการเกษตร ซงส าคญยงตอความผาสกของมนษยและสงแวดลอมโลก นอกจากน อนสญญาสงเสรมและคมครองภมปญญาพนบานซงมบทบาทส าคญในการอนรกษทรพยากรทางชวภาพของโลกอกดวย การตดสนใจและปฏบตตามอนสญญา – Conference of the Parties

- 131 -

องคคณะทมอ านาจตดสนใจสงสดของอนสญญาคอ Conference of the Parties (COP) ซงเปนรฐบาลของประเทศทไดใหสตยาบนอนสญญา COP ประกอบดวยภาคแหงสญญา (Contracting Parties) 180 รฐ ซงท าใหอนสญญานเปนหนงในอนสญญาทไดรบความนยมมากทสดในโลก COP จดประชมทกๆ 2 ป การประชมครงหนาจะจดขนทประเทศเนเธอรแลนดในเดอนพฤษภาคม 2545 COP มภาระหนาทในการรบรองการแกไขบทบญญตและพธสารของอนสญญา (อาท พธสาร Cartagena วาดวยความปลอดภยทางชวภาพ) ทเพงผานความเหนชอบเมอเรวๆ น) ก าหนดแผนงานตางๆ และจดตงหนวยงานในสงกดเพอชวยสนบสนนภารกจของ COP หนวยงานหนงทเกยวของกบชนพนเมองโดยเฉพาะคอคณะท างานเฉพาะกจทเปดรบฟงความคดเหนระหวางสมยประชมวาดวยการปฏบตตามขอ 8 (j) และบทบญญตทเกยวของ (Ad Hoc Open-ended Inter-sessional Working Group) หรอทเรยกสนๆ วา “คณะท างานเฉพาะกจวาดวยขอ 8 (j)” อนสญญาและชนพนเมอง – ขอ 8 (j) และบทบญญตทเกยวของ อนสญญามบทบญญตหลายขอทมความส าคญกบชนพนเมองโดยเฉพาะ บทบญญตเหลานอยในขอ 8(j), 10(c), 17.2 และ 18.4 ในขอก าหนดเหลาน ขอ 8(j) ถอวาเปนหวใจของขอก าหนดทงหมดทกลาวถง ขอก าหนดนเรยกรองใหภาคแหงสญญาเคารพ คมครองและสงวนรกษาภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานของชมชนพนเมองและชมชนทองถน ซงเกยวของกบการอนรกษและการใชความหลากหลายทางชวภาพตามบทบญญตของกฎหมายแหงชาต อนสญญาปลกเราใหภาคสงเสรมการประยกตใชภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตเหลานน โดยชนพนเมองทเกยวของอนญาตและมสวนรวม ขอ 8(j) ก าหนดวาประโยชนทไดรบจากการประยกตใชภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานควรแบงปนใหแกชนพนเมองทเกยวของอยางเปนธรรม อนสญญาไมใชค าวา indigenous peoplesแตอางถง “ชมชนพนเมองและทองถนทมวถชวตแบบดงเดม (indigenous and local communities embodying traditional lifestyles)” เมอกลาวถงชนพนเมอง มการตความวาวลนรวมประชากรโลกทงหมดประมาณ 1.5-2 พนลานคนซงไมไดใชวถปฏบตเชงอตสาหกรรมเพอแสวงหาประโยชนจากทรพยากรการเกษตร ปาไม สตวปา และประมง

- 132 -

ขอ 10 ซงเกยวของกบการใชสวนประกอบตางๆ ของความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน ก าหนดวาภาคแหงสญญาแตละรฐพงคมครองและสงเสรมการใชทรพยากรทางชวภาพตามวถปฏบตทางวฒนธรรมทสบทอดมา ซงสอดคลองกบขอก าหนดทเนนการอนรกษและการใชอยางย งยน โดยนย ขอก าหนดนเกยวโยงกบเรองความอยรอดของวฒนธรรมอยางมาก เนองจากพชและสตวบางชนดมความส าคญในแงจตวญญาณและเศรษฐกจของวฒนธรรมพนเมองในหลายวฒนธรรม ฉะนน การใชพชและสตวเหลานตามขนบธรรมเนยมทสบทอดมาจงมความส าคญอยางยงตอการด ารงอยตอไปของวฒนธรรมนน ในการประชมครงท 5 ซงจดขนทเมองไนโรบ ประเทศเคนยาในเดอนพฤษภาคม 2543 COP ยอมรบวาการปกปกรกษาภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานของชมชนพนเมองและทองถนขนอยกบการสงวนรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและพนฐานทางวตถ (material base) ซงเปนปจจยทท าใหสงเหลานด ารงอยได COP เรยกรองใหภาคและรฐบาลด าเนนมาตรการสงเสรมการอนรกษและสงวนรกษาเอกลกษณดงกลาว (ขอตดสนใจ 5/16 วรรค 16) ขอ 17 ซงเกยวของกบการแลกเปลยนขอมลดานการอนรกษและการใชความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน ก าหนดวาขอมลดงกลาวรวมถงภมปญญาของชนพนเมองและภมปญญาพนบาน และถาเปนไปได รวมถงการสงขอมลกลบถนเดม (repatriation) สงนมความส าคญส าหรบชมชนพนเมองทพจารณาหนทางทจะน ากลบมาซงขอมลอนล าคาเกยวกบภมปญญาและวถปฏบตวาดวยการใชพชและสตวทสบทอดมาแตโบราณ ซงเกบสะสมอยทพพธภณฑและสถาบนวจยนานหลายทศวรรษหรอศตวรรษ ขอมลเหลานสามารถน าไปใชเพอเตมเตมความรสมยใหม หรอแมกระทงชวยฟนฟวถปฏบตดงเดมเกยวกบพชและสตวบางชนด ขอ 18 เรยกรองใหภาครวมมอกนในการพฒนาและใชเทคโนโลยตางๆ รวมทงเทคโนโลยพนเมองและเกาแก COP ยนยนวา ในการ ปฏบตตามสนธสญญา ภมปญญาพนบานควรไดรบความเคารพเทาเทยมกบความรแบบอน และดงนน จงควรพจารณาวาภมปญญาพนบานมประโยชนและจ าเปนไมตางจากความรแบบอน รวมทงความรทางวทยาศาสตร

- 133 -

ขอตดสนใจของ COP เกยวกบชนพนเมอง ตงแตอนสญญามผลบงคบใช COP ไดประกาศขอตดสนใจหลายขอทเกยวพนกบการปฏบตตามขอ 8(j) และบทบญญตทเกยวของ

ขอตดสนใจ 3/14 – ขอตดสนใจนเปนการตระเตรยมส าหรบการก าหนดกระบวนการระหวางสมยประชม ซงรวมถงการอบรมเชงปฏบตการ 5 วนเรองภมปญญาพนบานและความหลากหลายทางชวภาพ ซงจดขนทกรงมาดรด ในเดอนพฤศจกายน 2540 (Madrid Workshop)

ขอตดสนใจ 3/17 – COP ตดสนใจวา ในการปฏบตตามอนสญญา ภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตทสบทอดมาแตโบราณของชมชนพนเมองและทองถนตองไดรบความคมครอง และควรพจารณาประเดนเหลานทเกยวโยงกบขอตกลงอนดวย เชน ขอตกลงวาดวยลกษณะทางการคาของทรพยสนทางปญญาขององคการคาโลก (WTO’s Agreement on Trade-related Aspects of Intellectual Property)

ขอตดสนใจ 4/9 – ขอตดสนใจนน าไปสการจดตงคณะท างานเฉพาะกจทเปดรบฟงความคดเหนทวไประหวางสมยประชมวาดวยขอ 8 (j) และการเชอเชญภาคใหยนกรณศกษา

คณะท างานเฉพาะกจทเปดรบฟงความคดเหนทวไประหวางสมยประชมวาดวยขอ 8 (j) ภาระหนาททคณะท างานไดรบมอบหมายมดงน • ใหค าแนะน าเกยวกบการคมครองทางกฎหมายหรอรปแบบการคมครองทเหมาะสมส าหรบภม

ปญญาพนบาน • ชแนะ COP เรองการปฏบตตามขอ 8(j) และบทบญญตทเกยวของ

โดยเฉพาะการพฒนาและด าเนนโครงการในระดบชาตและนานาชาต • พฒนาโปแกรมส าหรบการท างาน • ชแนะ COP

เรองมาตรการเสรมสรางความรวมมอระหวางประเทศในหมชมชนพนเมองและทองถนและวธการเสรมสรางกลไกทรองรบความรวมมอดงกลาวใหมประสทธผลมากยงขน

- 134 -

การเชญใหยนกรณศกษา กรณศกษาครอบคลมเรอง • ปฏสมพนธระหวางภมปญญาพนบานและองคความรอยางอนเกยวกบการอนรกษความหลากห

ลายทางชวภาพและการใชทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน • ผลกระทบของเครองมอระหวางประเทศ สทธทรพยสนทางปญญา

และกฎหมายและนโยบายในปจจบนตอภมปญญาพนบานทเกยวโยงกบความหลากหลายทางชวภาพ

• ขอบเขตทภมปญญาพนบานถกน าไปรวมเปนสวนหนงในกระบวนการตดสนใจเรองการพฒนาและการจดการทรพยากร

• แนวทางปฏบตวาดวยวธการท างานวจยชมชนพนเมองและทองถนเกยวกบภมปญญาพนบาน • สาระเรองการใหค ายนยอมโดยการบอกกลาวลวงหนา (informed consent)

การแบงปนผลประโยชนทเปนธรรมและสมเหตสมผล และการอนรกษในดนแดนของชนพนเมองและทองถน

• สทธทรพยสนทางปญญา กรณศกษาเหลานถกสงไปยงองคการทรพยสนทางปญญาโลกและใชเปนแนวคดรเรมของภาคส าหรบการตราการปฏบตตามขอ 8(j) และบทบญญตทเกยวของเปนกฎหมาย

ขอตดสนใจ 4/9 กระตนใหชมชนพนเมองและทองถนมสวนรวมโดยตรงในการประชมครงแรกของคณะท างาน ผแทนของชมชนพนเมองและทองถนมสวนรวมในฐานะผสงเกตการณ ในขณะทผแทนบางคนอาจรวมประชมในฐานะสมาชกของคณะผแทนของรฐภาค

ขอตดสนใจ 5/16 – ขอตดสนใจน ซงผานมตเหนชอบในการประชม COP ครงท 5ในเมองไนโรบ ประเทศเคนยาในเดอนพฤษภาคม 2543 เปนขอตดสนใจทส าคญเกยวกบเรองการปฏบตตามขอ 8(j) และบทบญญตทเกยวของ ใจความหลกของขอตดสนใจนมดงน • การยดเวลาปฏบตงานของคณะท างานเฉพาะกจวาดวยขอ 8(j)

- 135 -

• การสงเสรมการมสวนรวมอยางเตมทและมประสทธผลของชมชนพนเมองและทองถน โดยเฉพาะสตร ในการปฏบตตามอนสญญา

• การคมครองภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานของชมชนพนเมองและทองถนในสวนของการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและการใชทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน

• การมมตรบรองแผนงานส าหรบคณะท างาน การสนบสนนเงนทนผาน Global Environment Facility ดวยการใหสตยาบนอนสญญา ประเทศพฒนาแลวมพนธะทจะตองจดสรรทรพยากรทางการเงน เพอใหแนใจวาประเทศก าลงพฒนาสามารถปฏบตตามอนสญญาได การใหทนอดหนน ซงอาจเปนการบรจาคแบบทวภาค ภมภาค หรอพหภาค ถกสงผาน Global Environment Facility (GEF) ซงควบคมกลไกทางการเงนของอนสญญา COP รองขอให GEF จดสรรเงนทนสนบสนนโครงการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนพนเมองและทองถนในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ และรกษาการใชอยางย งยนของสวนประกอบตางๆ ของความหลากหลายทางชวภาพ และสนบสนนกจกรรมทเปนความจ าเปนเรงดวนตามทระบในแผนงานทเปนการปฏบตตามขอ 8(j) และบทบญญตทเกยวของ GEF เปนความพยายามของนานาชาตทเปนการด าเนนการผานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UN Development Programme – UNDP) UNEP และธนาคารโลก หากชมชนพนเมองใดไดรบผลกระทบจากโครงการท GEF จดสรรทนอดหนน จะมการขอค าปรกษาจากชมชนเหลานนทงกอนเรมโครงการและระหวางการด าเนนโครงการ โปรแกรมทนชวยเหลอขนาดเลก (Small Grants Programme) ของ GEF ทบรหารโดย UNDP ถกใชประโยชนบอยๆ โดยเอนจโอของชนพนเมอง อานรายละเอยดเพมเตมไดในเวบไซตของ UNDP, UNEP และธนาคารโลก การมสวนรวมในอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ มหลายวธทชนพนเมองสามารถเขาไปมสวนรวมในภารกจของอนสญญา ชนพนเมองอาจมสวนรวมในการประชมภายใตกรอบของอนสญญาในฐานะสมาชกของคณะผแท

- 136 -

นเปนทางการ และ/หรอผแทนขององคกรและชมชนพนเมองในฐานะผสงเกตการณ ยนกรณศกษา และเปนสมาชกของคณะผเชยวชาญและ/หรอกลมตดตอประสานงาน (liaison group) เพอมสวนรวมในภารกจของอนสญญาใหมากทสด ชมชนพนเมอง – ด าเนนการผานองคกรของตน – อาจประสงคทจะตดตอประสานงานกบรฐบาลแหงชาตอยางใกลชด ในบางประเทศ รฐบาลแหงชาตสนบสนนการกอตงองคกรชนพนเมองเพอด าเนนการตามบทบญญตของอนสญญา พจารณาทบทวนขอตดสนใจของ COP และมสวนรวมในแผนงานตางๆ ทเกยวพนกบชนพนเมอง กำรมสวนรวมในกำรประชม เนองจากมการหยบยกหลายประเดนขนมาอภปรายในทประชมภายใตกรอบของอนสญญา ชนพนเมองและองคกรของชนพนเมองควรด าเนนการเพอใหแนใจวาตนมผแทนรวมประชมดวยตามสมควร ผสงเกตการณจากเอนจโอ รวมทงองคกรและชมชนพนเมอง อาจรวมประชมและมสวนรวมในการประชมของ COP รวมทงการประชมตางๆ ของหนวยงานในสงกดของ COP ดวย COP สนบสนนการมสวนรวมของชนพนเมองในการประชมของคณะท างานเฉพาะกจวาดวยขอ 8(j) การเขารวมการประชมเหลานเปนโอกาสส าคญทผแทนของชนพนเมองจะแลกเปลยนขอมล สรางเครอขาย และลอบบ ส านกเลขาธการมหนาทแจงใหหนวยงานของรฐและองคกรพฒนาเอกชนทราบก าหนดการประชมของ COP หรอหนวยงานในสงกดของ COP เพอแนใจวาองคกรของคณทราบขอมลตลอดเวลา คณควรตดตอส านกเลขาธการและขอใหส านกเลขาธการแจงก าหนดการประชมใหทราบทกครง ถาคณประสงคจะเขารวมประชม คณตองแจงส านกเลขาธการกอนการประชมนนวาองคกรของคณประสงคจะสงผแทนไปรวมประชมในฐานะผสงเกตการณ ถาคณประสงคจะกลาวปราศรยในทประชมของ COP คณสามารถขออนญาตจากประธาน COP กอนการประชม องคกรของคณควรมสวนรวมในเรองการอนรกษและการใชทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน ถาอยากทราบรายละเอยดเพมเตมเกยวกบการมสวนรวมในการประชมตางๆ ภายใตกรอบของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ อานขอมลตดตอดานลาง กำรยนกรณศกษำ

- 137 -

กรณศกษาทสะทอนหลายๆ ประเดนเกยวกบการด าเนนการตามอนสญญาชวยตดตาม ประเมนผล และมอบแนวทางปฏบตเพอเพมประสทธผลของแผนปฏบตการระดบชาตและแผนงานทผานความเหนชอบภายใตอนสญญา กรณศกษาทยนใหแกส านกเลขาธการส าคญอยางยงกบการเตรยมเอกสารและการจดท าขอเสนอแนะทจะพจารณาในการประชมของ COP และการประชมของหนวยงานในสงกดของ COP ดงนน จ าเปนอยางยงทองคกรชนพนเมองควรตอบรบค าเชญเพอน าเสนอหลกฐานยนยนวาชมชนพนเมองก าลงไดรบผลกระทบจากกระบวนการด าเนนการตามอนสญญาอยางไรบาง เปนสมำชกของคณะผเชยวชำญและกลมตดตอประสำนงำน เพอสนบสนนการปฏบตตามอนสญญา COP ตงคณะผเชยวชาญหลายคณะเปนระยะๆ ผเชยวชาญเหลานถกคดเลอกจากรายชอผทรงคณวฒทรฐบาลระบวาเปนบคคลทมความเชยวชาญในสาขาทเกยวของ องคกรชนพนเมองอาจประสงคตดตอกบรฐบาลเพอใหแนใจวาผเชยวชาญดานชนพนเมองไดรบการเสนอชอเพอคดเลอกใหรวมอยในรายชอสมาชกของคณะผเชยวชาญและรายชอผทรงคณวฒ กลมตดตอประสานงานซงประกอบดวยผแทนของชมชนพนเมองและทองถนพจารณาทบทวนเอกสารทจดท าโดยส านกเลขาธการ ซงจะพจารณาโดยคณะท างานเฉพาะกจวาดวยขอ 8(j) การมสวนรวมเปดกวางใหกบทกคนหรอหนวยงานของรฐหรอองคกรพฒนาเอกชนทมคณวฒเหมาะสมดานการอนรกษและการใชความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน ผสงเกตการณมสทธมสวนรวมไดในการประชมแตไมมสทธออกเสยง การประสานงานกบหนวยงานและกระบวนการระหวางประเทศอนๆ COP ประสานงานกบองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลและหนวยงานยเอนอยางใกลชดในประเดนเรองการคมครองและประยกตใชภมปญญาพนบาน การประสานงานอาจเปนลกษณะของการเขารวมประชม แจงความคบหนาเกยวกบการปฏบตตามอนสญญา เมอไดรบเชญ แลกเปลยนเอกสาร และใหขอมลทเปนประโยชนส าหรบการเตรยมเอกสาร ส านกเลขาธการท างานอยางใกลชดกบองคการทรพยสนทางปญญาโลก องคการคาระหวางประเทศ องคการทประชมวาดวยการคาและการพฒนาแหงสหประชาชาต องคการศกษา วทยาศาสตร

- 138 -

และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต คณะกรรมาธการสทธมนษยชน องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต และคณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทย งยนแหงสหประชาชาต COP มกสงผแทนไปรวมการประชมระหวางหนวยงานยเอนวาดวยประเดนชนพนเมอง COP เปนหนวยงานหลกทมบทบาทในการประชมองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลวาดวยปาไม ซงอภปรายเรองภมปญญาพนบานทเกยวโยงกบปาไม และประสานงานกบองคกรทท างานดานสงแวดลอมทกลาวขางตน การเขาถงขอมลขอตดสนใจของ COP และเอกสารอนๆ ส านกเลขาธการของทประชมวาดวยความหลากหลายทางชวภาพตพมพขอตดสนใจของ COP ประมาณ 2-3 เดอนหลงจากการประชมแตละครงและเผยแพรขอตดสนใจในเวบไซตของอนสญญา องคกรชนพนเมองควรไดรบส าเนาของขอตดสนใจ เนองจากขอตดสนใจมขอมลส าคญๆ เกยวกบประโยชนของชนพนเมองทพวพนกบประเดนตางๆ มากมายทเปนภารกจของ COP ราว 6 สปดาหกอนการประชมของ COP และหนวยงานอนทก าหนดตามบทบญญตของสนธสญญา เอกสารการประชมจะถกแจกจายไปยงทกหนวยงานทเปนหนวยงานประสานงานหลกของภาคและองคกรอนๆ ทกองคกร รวมทงองคกรชนพนเมองทขนทะเบยนกบส านกเลขาธการเปนผสงเกตการณ ขอเอกสารเหลานไดท Conventions Clearing House Mechanism และผานทางอนเทอรเนตทเวบไซต www.biodiv.org ขอมลตดตอส าหรบส านกเลขาธการของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ส านกเลขาธการของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพตงอยในเมองมอนทรออล ประเทศแคนาดา เจาหนาทของส านกเลขาธการรบผดชอบในการจดท าเอกสารเพอพจารณาโดย COP และหนวยงานในสงกด และการเตรยมและสนบสนนการจดการประชม ทอยของส านกเลขาธการคอ

Secretariat of the Convention on Biological Diversity World Trade Centre 393, Saint Jacques St, Suite 300 Montreal, Quebec CANADA H2Y 1N9 Telephone: 1-514-288-2220

- 139 -

Fax: 1-514-288-6588 Website: www.biodiv.org

คณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทยงยนแหงสหประชาชาต คณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทย งยนแหงสหประชาชาต (UN Commission on Sustainable Development) ซงเปนสวนหนงของคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม (ECOSOC) ไดรบการจดตงภายหลงจากการประชมวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาแหงสหประชาชาต (Earth Summit) คณะกรรมาธการประกอบดวยรฐสมาชก 53 รฐ ทบวงการช านญพเศษยเอนเหลานทเกยวของกบการพฒนาทย งยนมผแทนเปนสมาชกของคณะกรรมาธการดวย คณะกรรมาธการซงประชมปละครงเปนเวลา 2-3 สปดาหอภปรายประเดนเรองการพฒนาทย งยนและตดตามการด าเนนงานตามแผนปฏบตการทผานความเหนชอบโดยทประชมเมอป พ.ศ. 2535 ส านกเลขาธการของคณะกรรมาธการซงตงอยในกรงนวยอรกเตรยมเอกสารขอมลภมหลงและรายงานกจกรรมตางๆ และจดท าขอเสนอแนะเพอเสนอรฐบาล กระบวนการจดท ารายงานเปดกวางใหกลมส าคญๆ ทกกลมมสวนรวมได รวมทงชนพนเมอง ทระบอยในแผนปฏบตการทผานความเหนชอบโดยทประชมเมอป พ.ศ. 2535 และคณะกรรมาธการสนบสนนใหกลมเหลานมสวนรวม นอกจากน คณะกรรมาธการยงสนบสนนใหรฐสมาชกสงเสรมการจดการทดนและทรพยากรทตกทอดมาจากบรรพบรษดวยตนเองโดยชนพนเมอง การมสวนรวมในคณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาทยงยน เอนจโอทมสถานะทปรกษากบ ECOSOC สามารถมสวนรวมในการประชมของคณะกรรมาธการได การยนค าขออนมตสถานะทปรกษาเปนความรบผดชอบของ Department of Economic and Social Affairs (DESA) ทส านกงานสหประชาชาตในกรงนวยอรก (Room DC1-1480, United Nations, New York, NY 10017 - โทรศพท 212 963 4842 แฟกซ 212 963 9248) หวหนาแผนกชอ Ms Hanifa Mezoui องคกรทยนสมครเพอขอสถานะทปรกษาตองกรอกแบบสอบถาม เมอกรอกขอมลเสรจแลว คณะกรรมการวาดวยองคกรพฒนาเอกชนจะพจารณาค าขอและสงค าแนะน าไปใหแก ECOSOC เพอตดสนใจในขนสดทาย

- 140 -

ใบสมครทกรอกขอมลครบถวนตองไดรบภายในวนท 1 มถนายนของทกปกอนปทเอนจโอประสงคจะไดรบการพจารณา

แผนพบท 11 UNDP และชนพนเมอง

โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme – UNDP) เปนองคกรของยเอนทสงเสรมและสนบสนนโครงการพฒนามนษยแบบยงยน และเปนผใหบรการหลกของยเอนดานการใหค าแนะน า รณรงคสรางแนวรวม (advocacy) และอนมตทนอดหนนการพฒนาใหแกประเทศก าลงพฒนา ดวยส านกงานประจ าประเทศ 132 แหงกระจายอยท วโลก ความมงมนทมเทของ UNDP ในการขยายเครอขายใหครอบคลมทวโลกไดพสจนแลววาเปนประโยชนโดยเฉพาะอยางยงในสถานการณภายหลงจากความขดแยง รวมทงสถานการณทรฐถกโดดเดยวจากประชาคมโลกหาก UNDP ไมยนมอเขาไปชวย ในเดอนกนยายน 2543 ในการประชมสดยอดแหงสหสวรรษของสหประชาชาต (UN Millennium Summit) ผน าทวโลกปฏญาณวาจะลดสดสวนของประชาชนทมฐานะยากจนครงหนงภายในป พ.ศ. 2558 UNDP แสดงบทบาทผน าในการด าเนนการเพอท าใหค ามนสญญานกลายเปนความจรง ดวยการเสนอบรการใหค าปรกษาแกประเทศก าลงพฒนาและสรางเครอขายความรวมมอเพอการเปลยนแปลงทงในระดบชาต ระดบภมภาค และระดบโลก UNDP จบมอเปนหนสวนกบรฐบาล ทบวงการช านญพเศษของยเอน องคกรประชาสงคม และสถาบนตางๆ ในภาคเอกชนเพอรวมกนด าเนนโครงการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม UNDP มความช านาญเปนพเศษดานการปกครองในระบอบประชาธปไตย นโยบายสนบสนนคนยากจน พลงงานและสงแวดลอม การสรางสนตภาพ และการบรรเทาภยพบต เอชไอว/เอดส และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร นอกจากน UNDP ท างานดานการสงเสรมแนวคดใหมในสงคมเกยวกบปญหาความยากจนในหลายมตอกดวย รายงานการพฒนามนษยทมผใชอางองอยางกวางขวางปลกเราใหเกดการอภปรายเรองประเดนการพฒนาทส าคญๆ ในระดบนานาชาตและประเทศ ไดแก ความยากจน โลกาภวตน และสทธมนษยชน

- 141 -

การปรบปรงรปแบบการท างานแบบหนสวนกเปนหนาทส าคญอกหนาทหนงท UNDP ไดรบมอบหมายใหท าในอนาคต ดงค ากลาวของผบรหารของ UNDP ความรวมมอแบบหนสวนระหวางผมบทบาทในการพฒนาเปนเงอนไขทตองท าเสรจเรยบรอยกอนเพอประสทธผลของการพฒนา ความทาทายล าดบแรกส าหรบ UNDP คอการยายสถาบนเขาไปอยในองคกรเครอขายทกวางขวางซงสรางโอกาสการพฒนาใหมๆ ผานรปแบบหนสวนทางยทธศาสตร(strategic partnership) UNDP มงสรางความรวมมอแบบหนสวนทเขมแขงมากขนกบภาคประชาสงคมและองคกรของชนพนเมอง (Indigenous Peoples' Organizations – IPOs) เพอเปนพนฐานส าหรบการสงเสรมมมมองใหมๆ ทฉกแนวจากมมมองการพฒนาแบบเดมๆ การเปลยนแปลงในสงคมเกดขนไดกตอเมอมการคดคนทางเลอกทไมขดแยงในตวเองและนาพอใจ และดวยการจบมอท างานเปนหนสวนกบชนพนเมอง UNDP จะสามารถชวยสรางทางเลอกเหลานนได นอกจากน UNDP ยงบรหารกองทนเฉพาะกจอกจ านวนหนงดวย รวมทงกองทนเพอการพฒนาสตรแหงสหประชาชาต (UN Development Fund for Women - UNIFEM) โครงการอาสาสมครแหงสหประชาชาต (United Nations Volunteers – UNV) และส านกงานตอตานการแปรสภาพทะเลทรายและภาวะแหงแลง (Office to Combat Desertification and Drought - UNSO) UNDP เปนผอปถมภของโครงการระดบโลกเพอเอชไอว/เอดส และเปนพารทเนอรของ Global Environment Facility (GEF) รวมกบธนาคารโลกและ UNEP GEF อนมตเงนทนเพอแกไขปญหาสงแวดลอมของโลก UNDP บรหารงานโดยคณะกรรมการบรหารจ านวน 36 คน ซงประกอบดวยผแทนรฐบาลจากประเทศก าลงพฒนาและประเทศพฒนาแลว คณะกรรมการบรหารจดประชมปละครงทส านกงานใหญของ UNDP ในกรงนวยอรก ในฐานะเปนองคกรชวยเหลอเพอการพฒนาดวยทนอดหนนแบบพหภาคขนาดใหญทสดในโลก UNDP มเครอขายส านกงานใน 132 ประเทศซงบรหารงานโดยผแทน/ผประสานงานประจ าประเทศ (Resident Representative/Coordinator) และท างานรวมกบประชาชนและรฐบาลใน 175 ประเทศและดนแดนในทกภมภาคทวโลก

- 142 -

UNDP และชนพนเมอง การท างานรวมกบชนพนเมองของ UNDP ในระดบประเทศมขอบเขตกวางขวางมาก ตงแตการประกาศปสากลแหงชนพนเมองของสหประชาชาตในป พ.ศ. 2536 โครงการทนชวยเหลอขนาดเลก (small grants programme) และโครงการระดบภมภาคและประเทศของ UNDP จ านวนมากเกยวพนกบชมชนพนเมอง ความคดรเรมเหลานมงเนนการขจดความยากจน อนรกษสงแวดลอม ปองกนและแกปญหาความขดแยง รวมทงฟนฟอารยธรรม นอกจากนน UNDP ไดสนบสนนโครงการตางๆ ภายใตโครงการภมปญญาพนบานซงวตถประสงคหลกคอเพอสงเสรมภมปญญาพนบานดวยกจกรรมเสรมสรางศกยภาพทออกแบบเฉพาะกลมเปาหมายและการสนบสนนทางตรงส าหรบโครงการทพฒนาและด าเนนการโดยองคกรของชนพนเมอง ตงแตป พ.ศ. 2542 UNDP มสวนรวมในการปรบโฉมใหมของพอรทโฟลโอของชนพนเมอง วตถประสงคโดยรวมของการท างานรวมกบชนพนเมองของ UNDP คอเพอบรณาการมตตางๆ ของชนพนเมองและแนวคดการพฒนาชนพนเมองในโครงการในอนาคต และท าใหขอหวงใยของชนพนเมองเปนสงทคาบเกยวกบภารกจตางๆ ทเปนความจ าเปนเรงดวนของ UNDP เมอไมนานมาน ม ความคดรเรมเกยวกบการส ารวจบทบาทของชนพนเมองในการปองกนการขดแยงและสรางสนตภาพ UNDP มอบหมายผเชยวชาญใหเขยนกรณศกษาเพอพเคราะหบทบาทของการเคลอนไหวของชนพนเมองในการปองกนการขดแยงและสรางสนตภาพทวโลกเพอใชเปนเนอหาในการเรยนการสอน ดวยการท างานเปนหนสวนกบหนวยงานอนของยเอน UNDP ก าลงพจารณาวธการตอบสนองดานสารสนเทศ และขอหวงใยเรองการสรางเครอขายและการเสรมสรางขดความสามารถของ IPO เพอเตรยมพรอมส าหรบการประชมของเวทถาวรวาดวยประเดนชนพนเมอง (อนมตโดย ECOSOC ในเดอนกรกฎาคม 2543) โครงการระดบโลก โครงการจ านวนมากมายทไดรบการสนบสนนจาก UNDP ทรวมชนพนเมองเขาไปเปนสวนหนงดวยจดเปนโครงการทนชวยเหลอขนาดเลก

- 143 -

โครงการเหลานหลายโครงการมขอบเขตเปนโครงการระดบโลกและเงนทนของโครงการมกไมใชจ านวนเงนมากมาย โครงการเหลานออกแบบเพอสงเสรมกระบวนการไดมาซงมตทเหนชอบโดยคนสวนใหญและการตดสนใจทผเกยวของมสวนรวมดวย และพฒนาและด าเนนการในลกษณะกระจายอ านาจ และโครงสรางการจดการแบบมสวนรวมกเปนองคประกอบส าคญของความคดรเรมลกษณะน โดยทวไป โครงการทนชวยเหลอขนาดเลกเกยวพนกบการใหความชวยเหลอโดยตรงกบชมชนทองถนผานองคกรพฒนาเอกชน (Non-Governmental Organization - NGO) และองคกรชมชน (Community Based Organization – CBO) นอกจากองคกรอนๆ สามารถขอทนอดหนนผาน Global Environment Facility (GEF) โครงการทนชวยเหลอขนาดเลก (Small Grants Programme) ซงสนบสนนกจกรรมปลกยอยทด าเนนการโดยเอนจโอและกลมชมชนตางๆ ซงท างานเพอแกปญหาสงแวดลอม ในทวปแอฟรกา เครอขายแอฟรกา 2000 (Africa 2000 Network) จดสรรเงนทนใหแกโครงการทสนบสนนกลมชมชน เอนจโอ รวมทง IPO และสถาบนวชาการ กจกรรมของโครงการครอบคลมการใหความชวยเหลอโดยตรง เชน การฝกอบรมและการแลกเปลยนการสอสารทออกแบบเพอสงวนรกษาสภาพแวดลอมของทวปแอฟรกาและสงเสรมการพฒนาในระดบรากหญาทเนนความยงยนของระบบนเวศ นบตงแตการประกาศ Agenda 21 (วาระเพอการพฒนาทย งยนทผานมตเหนชอบจากการประชมยเอนวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา – UNCED หรอ Earth Summit) พนธกรณเพอชวยเหลอชนพนเมองไดอบตขนโดยปรยาย เพอสนบสนนแนวทาง ทวเศษมาก ใน Agenda 21 มการจดตงกองทน Capacity 21 เพอเสรมสรางขดความสามารถของประเทศก าลงพฒนาเพอผสานการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาทย งยนไดดขน Capacity 21 สนบสนนการออกแบบนโยบายและโครงการการพฒนาทย งยน ซงหลายนโยบายและโครงการเกยวของกบชมชนของชนพนเมอง โครงการภมปญญาพนบาน โครงการภมปญญาพนบาน (Indigenous Knowledge Programme – IKP) เปนความคดรเรมของเครอขายความหลากหลายทางชวภาพของชนพนเมอง ซงมจดมงหมายเพอสงวนรกษาและสงเสรมภมปญญาพนบานทวโลก คณะกรรมการก ากบดแล (Steering Committee) ประกอบดวยผประสานงานทวไป (General Coordinator) และผประสานงานประจ าภมภาคอก 8 คน

- 144 -

กรรมการแตละคนเปนตวแทนขององคกรของชนพนเมองระดบทองถน โครงการนไดรบทนอดหนนจาก UNDP ศนยวจยเพอการพฒนาระหวางประเทศ และ Swiss Development Cooperation โครงการภมปญญาพนบานมวตถประสงคหลก 3 ประการ ➢ เพอสงเสรมการมสวนรวมของ IPO

ในกระบวนการและการประชมนานาชาตเกยวกบขอหวงใยของชนพนเมอง เชน การประชมประจ าปของ Conference of the Parties of the Biodiversity ➢ เพอสงเสรมและอนรกษภมปญญาพนบาน อาท

ผานโครงการวจยทออกแบบและด าเนนการโดย IPO ทครอบคลมหวขอตางๆ เชน กฎหมายจารตประเพณและสทธในทรพยากรทสบทอดมา และ ➢ เพอจดสรรเงนทนส าหรบความคดรเรมเพอชวยเหลอตนเองของชนพนเมองทเนนการลดค

วามยากจน พฒนาทรพยากรมนษย และสรางองคกรระดบชมชน จากโครงการ IKP ทไดรบทนชวยเหลอจาก UNDP ทงหมด 3 โครงการ ม 2 โครงการอยในทวปเอเชยและอกหนงโครงการอยในอเมรกาใต เมอเรวๆ น ผลการประเมนโครงการนออกมาคอนขางด โดยมการแสดงความชนชมเปนพเศษกบโครงการในปาอะเมซอนของ Yana Yacu Sacha ในประเทศเอกวาดอร โครงการนนออกแบบเพอฟนฟและพฒนาภมปญญาพนบานส าหรบการอนรกษระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพในปา และมจดมงหมายเพอสรางโมเดลการพฒนาทย งยนทมพนฐานจากภมปญญาพนบานในปาอะเมซอน โครงการนจะกาวสระยะ 2 หรอไมขนอยกบการตดสนใจของคณะกรรมการก ากบดแล โครงการชนพนเมองระดบภมภาคและประเทศของ UNDP UNDP สนบสนนชนพนเมองในกจกรรมของโครงการพฒนาระดบภมภาคและประเทศ โครงการเหลานหลายโครงการมกเนนดานเดยวหรอมากกวานน ไดแก การปรบปรงมาตรฐานการครองชพ การพฒนาเศรษฐกจและเทคโนโลย การสงวนรกษาทรพยากร ธรรมชาตและอนรกษสงแวดลอม และการฟนฟวฒนธรรม

- 145 -

ตวอยางทดของโครงการระดบภมภาคของ UNDP คอโครงการในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตอนไดแกโครงการกลมชนบนพนทสง (Highland Peoples Programme – HPP) โครงการน ซงระยะแรกของโครงการเพงสนสดเมอเรวๆ น ครอบคลม 4 ประเทศในอนภมภาคลมแมน าโขง – ประเทศไทย กมพชา สปป.ลาว และเวยดนาม ซงเปนแหลงพ านกของชนพนเมองประมาณ 11 ลานคน ดวยการมสวนรวมอยางใกลชดขององคกรชนพนเมอง โครงการมงเนนการลดความยากจนโดยใชแนวทางจากลางสบนทเนนการมสวนรวม กระจายอ านาจ และรปแบบเฉพาะถน โครงการก าหนดกลไกและกระบวนการแลกเปลยนตางๆ เพอกระตนการเสวนาและการแลกเปลยนขอมลระหวางผมสวนไดเสยทมหลายกลม ไดแก รฐบาลและ IPO เกยวกบการพฒนากลมชนบนพนทสงในระดบภมภาค ประเทศ และทองถน ในกมพชา HPP มงเนนใหการสนบสนนแกคณะกรรมการรวมระดบรฐมนตรและการพฒนาแนวนโยบายส าหรบกลมชนบนพนทสง แนวนโยบายนจดท าขนโดยไดรบสวนรวมจากระดบรากหญาและสวนกลาง รวมทงระดบภมภาค การสรางความเขมแขงกบภารกจดานชนพนเมองของ UNDP ในป พ.ศ. 2542 UNDP จดกจกรรมใหค าปรกษาแกผน าขององคกรของชนพนเมอง 2 ครงเพออภปรายหลายหวขอ อาท ประเดนความจ าเปนเรงดวนของชนพนเมองและวธการท างานแบบหนสวนกบ UNDP ทดทสด การใหค าปรกษาทเรยกวา “Indigenous Peoples and UNDP – Strengthening our Partnership” จดขนทกรงเจนวาในเดอนกรกฎาคม 2542 เปนแรงผลกดนการท างานเพอชนพนเมองของ UNDP ตามพนธะสญญาทตกลงกนระหวางการใหค าปรกษาน UNDP ใหความส าคญกบการออกแบบนโยบาย รวมทงแนวทางปฏบตทน าไปใชโดยส านกงานประจ าประเทศและส านกงานใหญ นอกจากนน UNDP เนนการเสรมสรางขดความสามารถของชนพนเมองและยกระดบการมสวนรวมในระบบยเอนและอเวนทใหญระดบโลก คณะกรรมการทปรกษา CSO ทใหค าปรกษาแกผอ านวยการบรหารและผบรหารระดบอาวโส

- 146 -

ในเดอนพฤษภาคม 2543 UNDP จดตงคณะกรรมการทปรกษาองคกรประชาสงคม (Civil Society Organization – CSO) เพอใหค าปรกษาแกผอ านวยการบรหารอยางเปนทางการเปนครงแรก ซงชแนะแนวทางเชงยทธศาสตรเกยวกบประเดนนโยบายทมหลากหลายหวขอ ตงแตประเดนโลกาภวตน การคา และการลดความยากจนไปจนถงการปองกนความขดแยงและสทธมนษยชน คณะกรรมการประกอบดวยผน าดานโยบาย CSO 14 คน ซงรวมผอ านวยการของ IPO ดวย สมาชกของคณะกรรมการใหขอคดเหนทส าคญยงเกยวกบประเดนขอหวงใยของประชาสงคมและชนพนเมอง ในการประชมครงแรกของคณะกรรมการ CSO ผอ านวยการบรหารของ UNDP ชอมารก มลลอก บราวน ไดแสดงพนธกรณสวนตวของตนกบประเดนชนพนเมองและเนนความส าคญของการพฒนาและด าเนนนโยบายเกยวกบชนพนเมอง รวมทงการเตรยมแนวทางปฏบตส าหรบนโยบายนดวย การมสวนรวมในกจกรรมของ UNDP การประชมคณะกรรมการบรหารของ UNDP เปนการประชมทเปดกวางใหประชาชนทวไปเขารวมได ซงองคกรชนพนเมองและองคกรพฒนาเอกชนสามารถรวมประชมไดในฐานะผสงเกตการณ กอนการประชม ผแทนของเอนจโอสามารถขออนญาตจากคณะกรรมการบรหารเพอกลาวแถลงการณ เปนทนาสงเกตวา UNDP ไมจดการประชมเรองประเดนชนพนเมองเปนประจ า และโดย ทวไป การประชมเฉพาะกจหรอนดพเศษหรอการใหค าปรกษาเรองชนพนเมองมกจดขนตามการรองขอของกลมชนพนเมองหรอผแทนของชนพนเมอง UNDP พยายามสงเสรมการมสวนรวมของชนพนเมองในกระบวนการทางนโยบาย เจาหนาทระดบภมภาคและประเทศของ UNDP ปรกษากบผแทนและชมชนของชนพนเมองเกยวกบกจกรรมของโครงการ ซงอาจกระทบกบชมชน และองคกรสงเสรมการมสวนรวมของชนพนเมองในการออกแบบ วางแผน และด าเนนโครงการพฒนาทสนบสนนชมชนพนเมอง ถาคณประสงคจะตดตอขอรายละเอยดเพมเตมเกยวกบกจกรรมของ UNDP ทเกยวของกบชนพนเมอง โปรดตดตอส านกงานประจ าประเทศของ UNDP

- 147 -

ในประเทศของคณหรอทมประชาสงคมท Bureau for Resources and Strategic Partnerships ทส านกงานใหญของ UNDP ในกรงนวยอรก Civil Society Team Bureau for Resources and Strategic Partnerships United Nations Development Programme One United Nations Plaza New York, NY 10017 USA Website: www.undp.org เวบไซตของชนพนเมอง www.undp.org/csopp/CSO/NewFiles/ipindex.html Tel: 1-212-906-5316 Fax: 1-212-906-5313

- 148 -

แผนพบท 12 WIPO และชนพนเมอง

ถอยค าและแนวคดส าคญๆ มรดกทางวฒนธรรม ทรพยสนทางปญญา องคการทรพยสนทางปญญาโลก

สำระส ำคญ – ถงแมวานานาชาตตางยอมรบสทธของชนพนเมองในการปกปองและคมครองวถปฏบตทสบทอดมา ภมปญญาพนบาน และวถชวตดงเดม มรดกทางวฒนธรรมของชนพนเมองหลายกลมยงคงถกคกคาม และคนพนเมองจ านวนมากถกกดกนไมใหไดรบประโยชนสขจากสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน อยางไรกด ไดมการด าเนนกจกรรมทเปนความคดรเรมหลายอยางเพอคมครองสทธทางปญญาของชนพนเมอง

มรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาพนบานของชนพนเมองประกอบดวยวถปฏบตทสบทอดมา ภมปญญาพนบาน และวถชวตดงเดมทเปนเอกลกษณพเศษของชนกลมหนง ผพทกษมรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาของชนพนเมองถกก าหนดโดยขนบธรรมเนยม กฎขอบงคบ และวถปฏบตของชมชน และผพทกษอาจเปนกลมบคคลซงอาจเปนญาตพนองหรอประชาชนทวไป มรดกของชนพนเมองประกอบดวย ➢ ภาษา ศลปะ ดนตร การรองร าท าเพลงและพธกรรม ➢ ความรและวถปฏบตทางการเกษตร ดานวชาการ และนเวศวทยา ➢ ความเชอเรองจตวญญาณ สถานทศกดสทธ และโครงกระดกบรรพบรษ

- 149 -

➢ เอกสารบนทกขอมลทกลาวขางตน ในบางประเทศ สถานทเกาแกทตกทอดมาและสถานทศกดสทธถกเบยดเบยนเพอประโยชนสวนตวและถกท าลายโดยอตสาหกรรมทองเทยว สถานทเหลานหลายแหงทมความส าคญทางจตวญญาณและวฒนธรรมเปนพนทสงวนเชงนเวศทไดรบการพฒนา อนรกษ และจดการโดยชนพนเมองดวยภมปญญาและวถปฏบตพนบาน ในกรณอน ศลปะพนบานและวตถทคนพนเมองเคารพบชาถกน าไปใชโดยรเทาไมถงการณหรอไมไดรบอนญาตจากศลปนหรอชมชนพนเมอง สงประดษฐทางวฒนธรรมและโครงกระดกบรรพบรษจ านวนมากทถกน าออกไปจากสถานทโดยไมไดรบอนญาตจากชนพนเมองถกเกบอยในพพธภณฑและสถาบนเกบสะสมวตถโบราณทวโลก มการด าเนนการเพมขนโดยชนพนเมองเพอน าวตถเหลานกลบคนมา และเพอเปนการแสดงความเคารพตอจารตประเพณและวถปฏบตทางวฒนธรรมของตน ทรพยสนทางปญญา (intellectual property) ของชนพนเมองประกอบดวยขอมล วถปฏบต ความเชอ และปรชญาทเปนเอกลกษณของวฒนธรรมของชนพนเมอง เมอภมปญญาพนบานสญสนไปจากชมชนพนเมอง ชมชนนนจะไมสามารถควบคมวธการใชความรนน สวนใหญระบบของภมปญญานไดววฒนมานานหลายศตวรรษและมลกษณะเฉพาะตวทพบไดในขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ทดน และทรพยากรของชนพนเมองเทานน ชนพนเมองมสทธในการคมครองทรพยสนทางปญญาของตน ซงรวมถงสทธคมครองเพอไมใหทรพยสนถกน าไปใชหรอแสวงหาประโยชนอยางไมเหมาะสม เชนเดยวกน ชนพนเมองก าลงพยายามปกปองไมใหภมปญญาและวถปฏบตพนบานถกน าไปใชเพอแสวงหาประโยชนเชงพาณชย ในขณะทวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญกาวหนาและทรพยากรธรรมชาตลดนอยลง มผคนสนใจแสวงหาประโยชนทางจากภมปญญาพนบานเพอจดมงหมายทางวทยาศาสตรและการคาเพมมากขน บรษทวจยและบรษทยาบางบรษทก าลงจดสทธบตรหรออางสทธเปนเจาของพชสมนไพรทตกทอดมา ถงแมวาชนพนเมองไดใชพชเหลานมานานหลายชวอายคนแลว ในหลายกรณ บรษทเหลานไมยอมรบวาชนพนเมองมกรรมสทธในภมปญญาดงกลาวทสบทอดมาและกดกดไมใ

- 150 -

หชนพนเมองไดรบสวนแบงจากผลประโยชนทางเศรษฐกจ การแพทย และสงคมอยางเปนธรรม ซงผลประโยชนดงกลาวสงสมมาจากการใชภมปญญาและวถปฏบตพนบาน เมอเรวๆ น ชนพนเมองไดแสดงออกถงความหวงใยกบประเดนเหลาน ในปฏญญาสากลหลายฉบบ อาท ปฏญญามะนลาวาดวยปฏญญาสากลเพอการพฒนาวฒนธรรม (World Declaration for Cultural Development, 1988) ปฏญญาคาร-โอคา (Kari-Oca Declaration, 1992) ปฏญญามาทาทว (Mataatua Declaration, 1993) และปฏญญาปกกงวาดวยสตรชนพนเมอง (Beijing Declaration of Indigenous Women, 1995) ขอหวงใยเหลานไดถกอางถงในแถลงการณ Final Statements of the Coordinating Body of the Indigenous Peoples of the Amazon Basin (1994) และ South Pacific Regional Consultation on Indigenous Peoples’ Knowledge and Intellectual Property Rights (1995) อกดวย การคมครองมรดกทางวฒนธรรมและทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง สทธของชนพนเมองในการคมครองและไดรบประโยชนสขจากมรดกทางวฒนธรรมเปนสงทไดรบการยอมรบในเครองมอระหวางประเทศหลายฉบบ รวมทงปฏญญาสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ วฒนธรรม และสงคม (International Covenants on Economic, Cultural and Social Rights) และกตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International Covenants on Civil and Political Rights) อนสญญา 169 ขององคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization’s Convention 169) และรางปฏญญายเอนวาดวยสทธของชนพนเมอง (draft UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) อยางไรกด ลกษณะของทรพยสนทางปญญาของชนพนเมองทแยกไมออกจากสวนจตวญญาณ วฒนธรรม และเศรษฐกจของวถชวตของชนพนเมองและทศนะเรองกรรมสทธรวมกน (collective ownership) ของทรพยสนเชนนยงคงเปนประเดนทคลมเครอในกฎหมายทรพยสนทางปญญาระหวางประเทศทมอยขณะน ขอตกลงวาดวยประเดนทางการคาทเกยวเนองกบทรพยสนทางปญญา (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights – TRIPs) ซงผานมตเหนชอบโดยองคการคาโลกในป พ.ศ. 2537 ก าหนดมาตรฐานขนต าส าหรบการคมครองทรพยสนทางปญญาและใหการคมครองขนต าส าหรบท

- 151 -

รพยสนทางปญญาของชนพนเมอง ตามขอตกลง TRIPs รฐสมาชกของ WTO มขอผกพนตองใหการคมครองกบพลเมองของอกรฐหนงเทากบพลเมองของตน แตนนหมายความวาการคมครองทรพยสนทางปญญาตองอาศยรฐบาลในการผลกดนการตรากฎหมายในประเทศทคมครองทรพยสนทางปญญาของชนพนเมองในดนแดนของพวกเขาอยางชดแจง ความคดรเรมในการคมครองทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง ในชวงไมกปทผานมา มกจกรรมทเปนความคดรเรมจ านวนหนงทสะทอนถงชองโหวของกฎหมายระหวางประเทศทเกยวพนกบการคมครองทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง ในป พ.ศ. 2535 คณะท างานวาดวยประชากรชนพนเมอง (Working Group on Indigenous Populations) และองคการทรพยสนทางปญญาโลก (World Intellectual Property – WIPO) ไดจดการประชมเชงวชาการเกยวกบเรองชนพนเมอง ผรวมประชมเสนอแนะใหสหประชาชาตพฒนามาตรการคมครองสทธทรพยสนทางปญญาและวฒนธรรมของชนพนเมองทมประสทธผลมากขน คณะอนกรรมาธการวาดวยการปองกนการเลอกปฏบตและคมครองชนกลมนอยไดมอบหมายใหผเชยวชาญท าการวจยเรอง Study on the Protection of the Heritage of Indigenous Peoples รายงานการศกษานซงตพมพในป พ.ศ. 2536 พจารณามาตรการทประชาคมโลกใชเพอสงเสรมการเคารพทรพยสนทางวฒนธรรมและปญญาของชนพนเมองเพมขน ผลลพธประการหนงทเกดจากรายงานฉบบนซงท าใหมความหวงทสดคอการยกรางหลกการและแนวทางปฏบตวาดวยมรดกของชนพนเมอง (Principles and Guidelines on the Heritage of Indigenous Peoples) หลการและแนวทางปฏบตเหลานก าหนดมาตรฐานเพอใหรฐบาลท าทกวถทางเพอใหมรดกตกทอดของชนพนเมองคงอยตอไปส าหรบอนชนรนหลงและเพมคณคาใหกบมรดกของมวลมนษยชาตตอไป ทบวงการของยเอนหลายองคการก าลงตอบสนองความจ าเปนในการคมครองมรดกทางวฒนธรรมของชนพนเมองและทรพยสนทางปญญา องคการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) และ WIPO ไดบญญต “สนธสญญาแมแบบวาดวยการคมครองการแสดงออกซงศลปวฒนธรรมพนบานจากการแสวงหาป

- 152 -

ระโยชนอยางผดกฎหมาย (Model Treaty on the Protection of Expressions of Folklore against Illicit Exploitation) สนธสญญาแมแบบยอมรบวาชนพนเมองเปนเจาของดงเดมของมรดกทางศลปกรรม รวมถงศลปวฒนธรรม ดนตรและการรองร าท าเพลงพนบาน ทสรางสรรคขนในดนแดนของชนพนเมองและสบทอดกนมาหลายชวอายคน ในป พ.ศ. 2537 โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) ตพมพรายงานการศกษาเกยวกบภมปญญาพนบานและสทธทรพยสนทางปญญาเรอง Conserving Indigenous Knowledge, Integrating Two Systems of Innovation ผลการศกษาน ซงด าเนนการโดย Rural Advancement Foundation International ไดรบการเผยแพรในการประชมระดบภมภาคขององคกรชนพนเมอง เพอเพมความตระหนกเรองภมปญญาพนบานและอภปรายเรองวธการทชนพนเมองสามารถน าไปใชเพอสงวนรกษาและคมครองมรดกทางวฒนธรรมและทรพยสนทางปญญา ปฏญญารโอ Agenda 21 และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity) ซงผานมตเหนชอบในการประชมสดยอด Earth Summit เมอป พ.ศ. 2535 ในเมองรโอเดอจานโร ประเทศบราซล ลวนเนนย าถงความจ าเปนทรฐบาลและองคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลตองชวยกนปกปกรกษาวธการอนรกษแบบดงเดมและภมปญญาพนบานของชนพนเมอง ขอ 8(j) ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพท าใหเกดขอผกพนตามกฎหมาย ซงก าหนดใหรฐภาคเคารพและสงวนรกษาภมปญญา นวตกรรม และวถปฏบตพนบานของชนพนเมองในสวนของการอนรกษและการใชความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน นอกจากน อนสญญานยอมรบสทธของชนพนเมองในการไดรบแบงปนผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมซงสงสมมาจากการประยกตใชภมปญญาและวถปฏบตพนบานเพมขน อกดวย ในทประชม Conference of Parties ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ผรวมประชมมงมนทจะศกษาความสมพนธระหวางวตถประสงคของอนสญญาและขอตกลง TRIPs ในการท างานรวมกบ WTO และชนพนเมอง รฐจะตรวจสอบวาสทธทรพยสนทางปญญาทมอยชวยสงวนรกษาและคมครองทรพยสนทางปญญาหรอไมและอยางไร

- 153 -

และผลประโยชนทบงเกดจากวถปฏบตดงเดมและภมปญญาพนบานถกแบงปนอยางเปนธรรมหรอไม องคกรของยเอนและการใชองคกรเหลานใหเปนประโยชน องคการทรพยสนทางปญญา องคการทรพยสนทางปญญา (WIPO) เปนทบวงการช านญพเศษของยเอนทสงเสรมการคมครองทรพยสนทางปญญาทวโลก WIPO นยามทรพยสนทางปญญาวาเปนงานวรรณกรรม ศลปะ และวทยาศาสตร สงประดษฐของมนษยทกแขนง การคนพบทางวทยาศาสตร และทกกจกรรมทเกยวโยงกบการใชสตปญญาความรในสาขาอตสาหกรรม วทยาศาสตร วรรณกรรม หรอศลปกรรม WIPO ท างานกบรฐสมาชก 176 รฐและองคกรอนตามความเหมาะสม Global Intellectual Property Issues Division ซงรบผดชอบดานประเดนชนพนเมองอยทส านกงานใหญของ WIPO ในกรงเจนวา ประเทศสวสเซอรแลนด WIPO รบผดชอบการบรหารจดการสนธสญญาระหวางประเทศดานทรพยสนทางปญญาจ านวนหนงและเผยแพรขอมลและค าแนะน าใหแกองคกรทสนใจการคมครองทรพยสนทางปญญาเปนพเศษ WIPO มบรการใหค าปรกษาและความชวยเหลอทางวชาการดานทรพยสนทางปญญาแกประเทศก าลงพฒนาและสงเสรมการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในเวลาเดยวกน รฐบาลไดรบความชวยเหลอจาก WIPO ในการปรบปรงแกไขกฎหมายแหงชาตเกยวกบสทธทรพยสนทางปญญาอกดวย WIPO และกจกรรมทเกยวของกบชนพนเมอง

- 154 -

Global Intellectual Property Issues Division (Global Issues Division) ของ WIPO รบผดชอบการด าเนนกจกรรมจ านวนหนงทเกยวของโดยตรงกบชนพนเมอง Global Issues Division เปนหนวยงานวจยทท าการศกษาคนควาและด าเนนกจกรรมทเปนประโยชนในทางปฏบต เพอใหเขาใจความสมพนธระหวางทรพยสนทางปญญาและการเขาถง และการแบงปนผลประโยชนทไดรบจากทรพยากรพนธกรรม (genetic resources) การคมครองภมปญญาพนบาน และการคมครอง “การแสดงออกซงศลปวฒนธรรมพนบาน (expression of folklore)” ในป พ.ศ. 2541 และ 2542 มการสงทมผเชยวชาญไปสบเสาะหาขอเทจจรงเกยวกบภมปญญาพนบาน นวตกรรมและความคดสรางสรรคทสบทอดมาแตโบราณ การปฏบตภารกจนของ WIPO เปนสวนหนงของการศกษาแนวทางปฏบตในปจจบนรวมทงความเปนไปไดในอนาคตในการคมครองสทธทรพยสนทางปญญาของบคคลทเปนเจาของภมปญญาพนบาน รวมทงชนพนเมอง ในเดอนกรกฎาคม 2543 มการตพมพรายงานฉบบรางของการปฏบตภารกจเพอศกษาขอเทจจรงทงหมด โดยเปดกวางใหสาธารณชนแสดงความคดเหนในเวบไซตของ WIPO รวมทงจดพมพเปนเอกสารดวย WIPO ตพมพผลการศกษาเรองบทบาทของสทธทรพยสนทางปญญาในการแบงปนผลประโยชนทบงเกดขนจากการใชทรพยากรทางชวภาพและภมปญญาพนบานทเกยวของ WIPO และโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment Programme – UNEP) ไดมอบหมายใหผเชยวชาญท าการศกษาเรองน และการศกษานประกอบดวยกรณศกษา 3 เรอง Global Issues Division ก าลงท างานกบส านกเลขาธการของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ UNEP และทบวงการอนๆ เพอพเคราะหบทบาทของทรพยสนทางปญญาในการสงวนรกษา อนรกษ และแพรกระจายความหลากหลายทางชวภาพในโลก สบเนองจากผลการศกษาทไดรบจากการปฏบตภารกจเพอศกษาขอเทจจรงและการศกษาอนๆ WIPO ด าเนนกจกรรมทมประโยชนในทางปฏบตหลายกจกรรม

• การจดท าวสดเผยแพรขอมลเกยวกบทางเลอกในการคมครองภมปญญาพนบานภายใตระบบทรพยสนทางปญญาในปจจบน

• การเผยแพรขอมลทสะทอนสถานการณปจจบนและจดการฝกอบรมเกยวกบเรองระบบทรพยสนทางปญญาและการคมครองภมปญญาพนบาน

- 155 -

• การพฒนาขอมล การฝกอบรม และมาตรฐานดานทรพยสนทางปญญาเพอบนทกขอมลเกยวกบภมปญญาพนบาน

• การจดท ากรณศกษาเรองการคมครองภมปญญาพนบานทด าเนนการภายใตระบบทรพยสนทางปญญา

• การจดท าการศกษาความเปนไปไดเกยวกบการปรบใชกฎหมายจารตประเพณกบภมปญญาพนบาน

• การด าเนนโครงการน ารองในการไดมาซงสทธทรพยสนทางปญญา การจดการและบงคบใชสทธทรพยสนทางปญญาส าหรบภมปญญาพนบาน

เมอเรวๆ น มพฒนาการลาสด กลาวคอ รฐสมาชกและ WIPO ไดตงคณะกรรมการ Inter-governmental Committee on Intellectual Property and Genetic Resources, Traditional Knowledge, and Folklore เพออภปรายประเดนเหลาน การอภปรายเนน 3 หวขอหลก ไดแก การเขาถงทรพยากรพนธกรรมและการแบงปนผลประโยชน การคมครองภมปญญาพนบาน ไมวาภมปญญานนเกยวโยงกบทรพยากรดงกลาวหรอไม และการคมครองการแสดงออกซงศลปวฒนธรรมพนบาน คณะกรรมการระหวางประเทศระดบรฐบาลนจะเปดกวางส าหรบรฐสมาชกทกรฐของ WIPO องคกรระหวางประเทศระดบรฐบาลทเกยวขอและเอนจโอระหวางประเทศและระดบภมภาคทผานการรบรองสถานะจะไดรบเชญใหรวมการประชมในฐานะผสงเกตการณ องคกรอนๆ รวมทงองคกรชนพนเมอง อาจขออนมตการรบรองสถานะเพอรวมการประชมของคณะกรรมการในฐานะผสงเกตการณ แตการรบรองสถานะตองไดรบอนมตจากรฐสมาชก คณะกรรมการจะรายงานขอเสนอแนะส าหรบการด าเนนการทเหมาะสมกบทประชมใหญของ WIPO คณะกรรมการจะประชมเปนครงแรกระหวางเดอนเมษายน-พฤษภาคม 2544 กำรมสวนรวมในกจกรรมของ WIPO WIPO พยายามขอค าปรกษาจากผแทนของชนพนเมองใหมากทสดเกยวกบการออกแบบและวางแผนกจกรรม เพอตอบสนองความตองการและขอหวงใยเรองสทธทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง

- 156 -

ตดตอ WIPO ถาคณประสงคตดตอขอรายละเอยดเพมเตมเกยวกบกจกรรมของ WIPO ทเกยวของกบการคมครองสทธทรพยสนทางปญญาของชนพนเมอง หรออยากทราบวาคณจะสามารถมสวนรวมในการประชมหรอกจกรรมของ WIPO ไดอยางไรบาง โปรดตดตอ Mr. Wend Wendland Senior Legal Officer Global Intellectual Property Issues Division World Intellectual Property Organization (WIPO) 34 chemins des Colombettes Geneva, Switzerland Tel: 41-22-338-9924 Fax: 41-22-338-8120 Email: wend.wendland@wipo.int

- 157 -

รายชอเวบไซต UN Web Locator United Nations Web Locator www.unsystem.org UN Headquarters www.un.org ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรก สหรฐอเมรกา UNOG www.unog.ch ส านกงานของสหประชาชาตทกรงเจนวา UNCTAD www.unctad.org United Nations Conference on Trade and Development ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา UNDP www.undp.org United Nations Development Programme ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรก UNEP www.unep.org United Nations Environment Programme ส านกงานใหญอยทเมองไนโรบ UNESCO www.unesco.org United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization ส านกงานใหญอยทกรงปารส UNFPA www.unfpa.org United Nations Population Fund, ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรก UNHCR www.unhcr.ch United Nations High Commissioner for Refugees ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา UNHCR (Ref World) www.unhcr.ch/refworld UNHCHR www.unhchr.ch United Nations High Commissionner for Human Rights ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา UNICEF www.unicef.org United Nations Children’s Fund ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรก UNIDO www.unido.org United Nations Development Organization ส านกงานใหญอยทกรงเวยนนา UNIFEM www.unifem.undp.org United Nations Development Fund for Women ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรก UNITAR www.unitar.org United Nations Institute for Training and Research

- 158 -

ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา UNRISD www.unicc.org/unrisd United Nations Research Institute for Social Development ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา UNV www.unv.org United Nations Volunteers ส านกงานใหญอยทเมองบอนน UN Relief web www.reliefweb.int United Nations project of OCHA (United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรกและกรงเจนวา FAO www.fao.org Food and Agriculture Organization ส านกงานใหญอยทกรงโรม ILO www.ilo.org International Labour Organization ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา IMF www.imf.org International Monetary Fund ส านกงานใหญอยทกรงวอชงตน OCHA www.reliefweb.int/ocha_ol United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs ส านกงานใหญอยทกรงนวยอรกและกรงเจนวา WFP www.wfp.org World Food Programme ส านกงานใหญอยทกรงโรม WHO www.who.org World Health Organization ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา WIPO www.wipo.org World Intellectual Property Organization ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา WTO www.wto.org World Trade Organization ส านกงานใหญอยทกรงเจนวา The World Bank www.worldbank.org ส านกงานใหญอยทกรงวอชงตน