UNIDADE 8UNIDADE 8

SECTOR SERVIZOSSECTOR SERVIZOS

ÍNDICEÍNDICE

►O PROCESO DE TERCIARIZACIÓN DA O PROCESO DE TERCIARIZACIÓN DA ECONOMÍAECONOMÍA

►OS TRANSPORTES E AS COMUNICACIÓNSOS TRANSPORTES E AS COMUNICACIÓNS►O SISTEMA DE TRANSPORTES GALEGOO SISTEMA DE TRANSPORTES GALEGO►OS ESPAZOS TURÍSTICOSOS ESPAZOS TURÍSTICOS►O TURISMO EN GALICIAO TURISMO EN GALICIA►O COMERCIO INTERIOR E O COMERCIO O COMERCIO INTERIOR E O COMERCIO

EXTERIOREXTERIOR►O COMERCIO EN GALICIA9O COMERCIO EN GALICIA9

SELECTIVIDADESELECTIVIDADE► ESQUEMA DA UNIDADEESQUEMA DA UNIDADE 3.1. Terciarización da economía e sociedade do benestar.3.1. Terciarización da economía e sociedade do benestar.3.2. Distribución comercial e espazos do consumo.3.2. Distribución comercial e espazos do consumo.3.3. Os servizos financeiros a súa organización espacial e a balanza de pagamentos.3.3. Os servizos financeiros a súa organización espacial e a balanza de pagamentos.3.4. Transporte e comunicacións.3.4. Transporte e comunicacións.3.5. Os espazos turísticos. 3.5. Os espazos turísticos. 3.5.1. Paisaxes turísticas.3.5.1. Paisaxes turísticas.3.5.2. Impactos e políticas de ordenación. 3.5.2. Impactos e políticas de ordenación.

► TEMA (pregunta teórica)TEMA (pregunta teórica) Sector servizos e o proceso de terciarización da economía en España e Sector servizos e o proceso de terciarización da economía en España e Galicia. Galicia. - Características do sector terciario. - Características do sector terciario. - Causas da terciarización.- Causas da terciarización.- Contrastes na localización dos servizos. - Contrastes na localización dos servizos.

PRÁCTICOS PRÁCTICOS - Comentario de paisaxes turísticas. - Comentario de paisaxes turísticas. - Mapas da distribución de redes e infraestruturas do transporte (AVE, autoestradas, autovías, portos e aeroportos).- Mapas da distribución de redes e infraestruturas do transporte (AVE, autoestradas, autovías, portos e aeroportos).- Mapas ou gráficos do movemento de viaxeiros.- Mapas ou gráficos do movemento de viaxeiros.- Mapas ou gráficos sobre a distribución e tendencias do turismo- Mapas ou gráficos sobre a distribución e tendencias do turismo- Gráficas sobre a evolución do comercio exterior e/ou interior.Gráficas sobre a evolución do comercio exterior e/ou interior.- Gráficos e estudos sobre o impacto da sociedade da información. Gráficos e estudos sobre o impacto da sociedade da información.

► VOCABULARIOVOCABULARIO

Balanza de pagamentos/ Economía somerxida/ Ecoturismo/ Franquicia/ Plan Balanza de pagamentos/ Economía somerxida/ Ecoturismo/ Franquicia/ Plan Estratéxico de Infraestruturas do Estratéxico de Infraestruturas do Transporte (PEIT)/ Taxas aeroportuarias/ Transporte (PEIT)/ Taxas aeroportuarias/ Tour Tour operadores. (7)operadores. (7)

SELECTIVIDADESELECTIVIDADE

PRÁCTICOS PRÁCTICOS - Comentario de paisaxes turísticas. - Comentario de paisaxes turísticas. - Mapas da distribución de redes e - Mapas da distribución de redes e

infraestruturas do transporte (AVE, infraestruturas do transporte (AVE, autoestradas, autovías, portos e autoestradas, autovías, portos e aeroportos).aeroportos).

- Mapas ou gráficos do movemento de - Mapas ou gráficos do movemento de viaxeiros.viaxeiros.

- Mapas ou gráficos sobre a distribución e - Mapas ou gráficos sobre a distribución e tendencias do turismotendencias do turismo

- Gráficas sobre a evolución do comercio Gráficas sobre a evolución do comercio exterior e/ou interior.exterior e/ou interior.

- Gráficos e estudos sobre o impacto da Gráficos e estudos sobre o impacto da sociedade da información. sociedade da información.

Balanza de pagamentosBalanza de pagamentos

► Documento que rexistra as operacións Documento que rexistra as operacións económicas dun país co resto do mundo económicas dun país co resto do mundo durante un período de tiempo durante un período de tiempo determinadodeterminado, no que aparecen anotados os , no que aparecen anotados os ingresos e os gastos ingresos e os gastos de cada operación de cada operación comercial, e da diferencia entre ingresos e comercial, e da diferencia entre ingresos e gastos resulta un saldo positivo ou negativo. gastos resulta un saldo positivo ou negativo. As fontes de fondos para un país As fontes de fondos para un país (exportacións, ingresos por empréstimos e (exportacións, ingresos por empréstimos e investimentos) rexístranse como datos investimentos) rexístranse como datos positivos, mentres as importacións ou os positivos, mentres as importacións ou os investimentos en países estranxeiros se investimentos en países estranxeiros se rexistran como datos negativos. rexistran como datos negativos. En España a En España a balanza de pagamentos é negativa.balanza de pagamentos é negativa.

Economía somerxidaEconomía somerxida

►Conxunto de actividades económicas Conxunto de actividades económicas ilegais que non están controladas polo ilegais que non están controladas polo Estado e que non pagan impostos nin Estado e que non pagan impostos nin cuotas da seguridade social e no que cuotas da seguridade social e no que os traballadores reciben salarios os traballadores reciben salarios baixosbaixos. Aproveita situacións como aquelas . Aproveita situacións como aquelas nas que existen altos índices de nas que existen altos índices de desemprego e permite a subsistencia desemprego e permite a subsistencia marxinal dun sector da poboación cuios marxinal dun sector da poboación cuios ingresos en outros conceptos son escasosingresos en outros conceptos son escasos

EcoturismoEcoturismo

►Nova tendencia do turismo alternativo Nova tendencia do turismo alternativo diferente ao turismo tradicional. diferente ao turismo tradicional. Busca Busca desenvolver a actividade turística desenvolver a actividade turística sin sin alterar o equilibrio do medio ambente alterar o equilibrio do medio ambente evitando os daños á naturezaevitando os daños á natureza. O turismo . O turismo ecolóxico céntrase na visita a espazos ecolóxico céntrase na visita a espazos naturais protexidos, como parques nacionais naturais protexidos, como parques nacionais ou naturais e rexións con alta calidade ou naturais e rexións con alta calidade medioambiental para disfrutar do medio medioambiental para disfrutar do medio natural e da cultura dos habitantes do lugar.natural e da cultura dos habitantes do lugar.

FranquiciaFranquicia

►Sistema de Sistema de colaboración comercial colaboración comercial no cal no cal unha empresa, a empresa franquiciadora, unha empresa, a empresa franquiciadora, cede a a outra concesionaria o cede a a outra concesionaria o dereito a dereito a explotar a súa marca comercial e a súa explotar a súa marca comercial e a súa forma de traballo por un tempo forma de traballo por un tempo limitado e nun territorio determinado a limitado e nun territorio determinado a cambio do pago dunha cantidade de cambio do pago dunha cantidade de diñeiro diñeiro en concepto de licencia en concepto de licencia achegándolle a asistencia, os materiais, a achegándolle a asistencia, os materiais, a publicidade, etc.. Ex.: McDonalds. publicidade, etc.. Ex.: McDonalds.

Plan Plan Estratéxico de Infraestruturas do Estratéxico de Infraestruturas do Transporte (PEIT)Transporte (PEIT)

►Programa elaborado polo Ministerio de Programa elaborado polo Ministerio de Fomento de España que inclúe Fomento de España que inclúe actuacións en infraestructuras e actuacións en infraestructuras e transportes desde o ano 2005 ao 2020. transportes desde o ano 2005 ao 2020. Entre os seus obxectivos están Entre os seus obxectivos están impulsar o impulsar o desenvolvemento económico, fortalecer desenvolvemento económico, fortalecer a vertebración e a cohesión social e a vertebración e a cohesión social e territorial, incrementar a calidade e a territorial, incrementar a calidade e a seguridade do transporte, contribuir á seguridade do transporte, contribuir á movilidade sostible e atender á movilidade sostible e atender á intermodalidade. intermodalidade.

Taxas aeroportuariasTaxas aeroportuarias

►Son o prezo que pagan os viaxeiros Son o prezo que pagan os viaxeiros do transporte aéreo, tanto en voos do transporte aéreo, tanto en voos nacionais como internacionais, polo nacionais como internacionais, polo uso dos aeroportos. uso dos aeroportos. No mesmo No mesmo incúense os gastos que ocasiona incúense os gastos que ocasiona a a aterrizaxe e o estacionamento do aterrizaxe e o estacionamento do avión, a utilización das pontes avión, a utilización das pontes móviles e a posta ao seu servizo das móviles e a posta ao seu servizo das instalacións e o persoal do aeropoto. instalacións e o persoal do aeropoto.

Tour Tour operadores. operadores.

►Axencias intermediarias entre o Axencias intermediarias entre o establecemento turístico e as establecemento turístico e as axencias de viaxes. axencias de viaxes. Son compañías Son compañías especializadas que ofrecen paquetes especializadas que ofrecen paquetes turísticos a un prezo global con todo turísticos a un prezo global con todo incluido vendéndolle ao turista a viaxe incluido vendéndolle ao turista a viaxe dunha forma organizada, comprendendo o dunha forma organizada, comprendendo o transporte, o aloxamento, pensión transporte, o aloxamento, pensión alimenticia, as visitas e un gran número de alimenticia, as visitas e un gran número de pormenores relacionados coa viaxe.pormenores relacionados coa viaxe.

TERCIARIZACIÓN DA ECONOMÍA TERCIARIZACIÓN DA ECONOMÍA ESPAÑOLAESPAÑOLA

- Sector terciario = conxunto actividades heteroxéneo que teñen Sector terciario = conxunto actividades heteroxéneo que teñen como fin proporcionarlle servizos á sociedade. Crecemento a como fin proporcionarlle servizos á sociedade. Crecemento a partir da década de 1960 ata case 70 % do PIB e pob activa.partir da década de 1960 ata case 70 % do PIB e pob activa.

- Causas crecemento terciario:Causas crecemento terciario: Aumento nivel vidaAumento nivel vida (renda familiar e poder adquisitivo) (renda familiar e poder adquisitivo) consumo de servizos cada vez + numerosos e especializados.consumo de servizos cada vez + numerosos e especializados. Industria Industria proceso de terciarización proceso de terciarización por 3 causas: por 3 causas:

Desenvolvemento industrial nos 60 Desenvolvemento industrial nos 60 servizos servizos (transportes, finanzas…). (transportes, finanzas…).

Crise 1975 Crise 1975 sector servizos = refuxio de parados da sector servizos = refuxio de parados da industria.industria.

Industria moderna baseada en novas tecnoloxías Industria moderna baseada en novas tecnoloxías estimulando servizos estimulando servizos terciarización da industria.terciarización da industria. Auxe do turismoAuxe do turismo servizos (hostaleria, comercio, servizos (hostaleria, comercio, transporte…).transporte…). servizos públicosservizos públicos: ligado ao : ligado ao estado do benestar estado do benestar (sanidade, educación…).(sanidade, educación…). Incorporación muller ao traballoIncorporación muller ao traballo, sobre todo no terciario., sobre todo no terciario.

- Servizos poden clasificarse en 2 grandes grupos:Servizos poden clasificarse en 2 grandes grupos:

Servizos ec: relacionánse coa actividade ec ou intercambio Servizos ec: relacionánse coa actividade ec ou intercambio bens: comercio, transportes, banca, seguros…bens: comercio, transportes, banca, seguros…

Servizos soc: aqueles que se prestan ás persoas en relación Servizos soc: aqueles que se prestan ás persoas en relación ao benestar social (sanidade, educación, xustiza, turismo...).ao benestar social (sanidade, educación, xustiza, turismo...).

- Tamén pode distinguirse entre servizos públicos (prestados por - Tamén pode distinguirse entre servizos públicos (prestados por Administracións públicas: europea, estatal, autonómica… Administracións públicas: europea, estatal, autonómica… sanidade, educación…) e privados (por empresas privadas sanidade, educación…) e privados (por empresas privadas para obter beneficios ec para obter beneficios ec banca, comercio, transportes, banca, comercio, transportes, seguros, hostaleria, pero tamén sociais: clinicas e colexios seguros, hostaleria, pero tamén sociais: clinicas e colexios privados…).privados…).

- Características do sector terciario en España:@ Representa un 80% das empresas actuais (sobre todo comerciais) e a gran maioría PEMES (99%).@ Maioría da pob activa (66,4% en 2007), xa que a maioría non son mecanizables. Presenta grandes diferencias entre pob cualificada (altos salarios e estabilidade) e pouco cualificada (baixas rendas, pouca estabilidade e economía somerxida).@ Contribución ao PIB por riba do 60% (66,8%).@ Encarecemento progesivo das actividades do sector servizos.@ Incorporación de novas tecnoloxías mellora de servizos e novas formas de prestalos (a distancia e dende o domicilio, grazas a Internet)

DESIGUALDADES DESIGUALDADES TERRITORIAISTERRITORIAIS

- En todas as comunidades autónomas o sector terciario é hexemónico (PIB e emprego). Sen embargo, - En todas as comunidades autónomas o sector terciario é hexemónico (PIB e emprego). Sen embargo, existen desequilibrios territoriais debidos as diferenzas en reparto da poboación, urbanización e existen desequilibrios territoriais debidos as diferenzas en reparto da poboación, urbanización e industrialización industrialización 3 tipos de diferenzas: 3 tipos de diferenzas:

a) a) Grao de terciarizaciónGrao de terciarización: é maior nas comunidades especializadas en turismo (Andalucía, Bal e Can) : é maior nas comunidades especializadas en turismo (Andalucía, Bal e Can) ou centros rectores (Madrid) e Ceuta e Melilla por ausencia restantes sectores. Menor grao ou centros rectores (Madrid) e Ceuta e Melilla por ausencia restantes sectores. Menor grao terciarización en comunidades con maior peso agrario (A Rioxa, CM, Est…). Sector terciario maior terciarización en comunidades con maior peso agrario (A Rioxa, CM, Est…). Sector terciario maior nas áreas urbanas que proporcionan servizos a rurais.nas áreas urbanas que proporcionan servizos a rurais.

b) b) Peso desigual das distintas Peso desigual das distintas ramas do sector terciario: ramas do sector terciario:

- Servizos destinados ás - Servizos destinados ás empresas: dominan en empresas: dominan en reducido nº de prov (Mad, reducido nº de prov (Mad, Bar, Bizkaia e Zar).Bar, Bizkaia e Zar).

- Servizos relacionados co - Servizos relacionados co consumo (comercio, consumo (comercio, hostaleria, inmobiliarias) + hostaleria, inmobiliarias) + implantados en áreas implantados en áreas turísticas (Val, Mur, SE de turísticas (Val, Mur, SE de Andalucía, Can e Bal).Andalucía, Can e Bal).

- Servizos escasamente - Servizos escasamente cualificados: persoais cualificados: persoais (servizo doméstico), (servizo doméstico), administrativos, asistenciais administrativos, asistenciais (educación, sanidade…) no (educación, sanidade…) no resto do territorio.resto do territorio.

TRANSPORTE E TRANSPORTE E COMUNICACIÓNSCOMUNICACIÓNS

- Sistema de transporte = conxunto de medios que permite o Sistema de transporte = conxunto de medios que permite o desprazamento de pasaxeiros e mercadorías entre lugares desprazamento de pasaxeiros e mercadorías entre lugares xeográficos xeográficos importante papel ec e na organización espacial, importante papel ec e na organización espacial, debido a:debido a:

1) Transporte é factor clave para desenvolvemento ec das rexións, 1) Transporte é factor clave para desenvolvemento ec das rexións, ao facelas atractivas para as actividades económicas ao facelas atractivas para as actividades económicas transporte = transporte = elemento esencial na ordenación do territorio elemento esencial na ordenación do territorio potenciando redes potenciando redes menos desenvolvidas e desconxestionando as máis saturadas.menos desenvolvidas e desconxestionando as máis saturadas.2) Contribue á vertebración do territorio, pois os movementos de 2) Contribue á vertebración do territorio, pois os movementos de persoas e mercadorías conectan os distintos lugares.persoas e mercadorías conectan os distintos lugares.

1. CARACTERÍSTICAS DO SISTEMA 1. CARACTERÍSTICAS DO SISTEMA DE TRANSPORTE.DE TRANSPORTE.

a) a) Medio físico desfavorableMedio físico desfavorable: : por relevo accidentado por relevo accidentado (pendentes) e por elementos (pendentes) e por elementos climáticos (xeadas, brétemas) climáticos (xeadas, brétemas) custos e custos e rendibilidade. rendibilidade.

b) b) Redes radiaisRedes radiais::- Rede transporte terrestre ten - Rede transporte terrestre ten o seu centro en Madrid, do que o seu centro en Madrid, do que parten radios hacia periferias e parten radios hacia periferias e fronteiras. Modelo iniciado coas fronteiras. Modelo iniciado coas estradas no S. XVIII e estradas no S. XVIII e consolidado co ferrocarril no consolidado co ferrocarril no S.XIX.S.XIX.- Rede de aeroportos tamén - Rede de aeroportos tamén con centro en Madrid (Barajas) con centro en Madrid (Barajas) conexións con todos os conexións con todos os aeroportos españois e aeroportos españois e principais destinos no principais destinos no estranxeiro.estranxeiro.

c) c) Dominio da estrada no Dominio da estrada no tráfico de mercadorias e tráfico de mercadorias e pasaxeirospasaxeiros: xa que permite : xa que permite acceder a calquera punto a acceder a calquera punto a baixo prezo.baixo prezo.

d) d) Importantes desequilibrios territoriais na redeImportantes desequilibrios territoriais na rede: en canto a : en canto a densidade, intensidade e calidade densidade, intensidade e calidade grandes diferencias en grandes diferencias en accesibilidade entre rexións e desigual uso da rede, que conta accesibilidade entre rexións e desigual uso da rede, que conta con tramos saturados e outros infrautilizados.con tramos saturados e outros infrautilizados.

e) e) Descentralización das competencias de transporteDescentralización das competencias de transporte: a raíz : a raíz da implantación do estado das autonomías da implantación do estado das autonomías - Estado resérvase o control do transporte internacional e o que - Estado resérvase o control do transporte internacional e o que discorra entre varias CCAA, a mariña mercante, portos e discorra entre varias CCAA, a mariña mercante, portos e aeroportos comerciais, o transporte aéreo e correos e aeroportos comerciais, o transporte aéreo e correos e telecomunicacións.telecomunicacións.- CCAA: trasnporte terrestre pola súa comunidade, portos e - CCAA: trasnporte terrestre pola súa comunidade, portos e aeroportos non comerciais e comunicacións por rede de cable.aeroportos non comerciais e comunicacións por rede de cable.

f) f) Integración da rede española na europeaIntegración da rede española na europea: repercusións:: repercusións:- Mellora das conexións coa UE (autovías e trens alta - Mellora das conexións coa UE (autovías e trens alta velocidade).velocidade).- Recepción fondos europeos para mellorar infraestructura, xa - Recepción fondos europeos para mellorar infraestructura, xa que algunhas rexións españolas ocupan posición periférica en que algunhas rexións españolas ocupan posición periférica en UE.UE.

h) h) Impacto ambiental do transporteImpacto ambiental do transporte:: contaminación acústica e contaminación acústica e atmosférica atmosférica adopción de medidas para mitigar problemas adopción de medidas para mitigar problemas dende anos 80.dende anos 80.

1.1 Transporte por estrada. 1.1 Transporte por estrada.

- A rede de estradas conecta os distintos - A rede de estradas conecta os distintos núcleos de poboación núcleos de poboación transporte = transporte = infraestructura clave para infraestructura clave para accesibilidade e articulación do accesibilidade e articulación do territorio. Características:territorio. Características:

Deseño radialDeseño radial: con centro en : con centro en Madrid, desde S. XVIII a partir Madrid, desde S. XVIII a partir concepción centralista do Estado. concepción centralista do Estado. Consolidación na década dos 60, por Consolidación na década dos 60, por mantemento centralismo franquista mantemento centralismo franquista conexión da capital con principais conexión da capital con principais núcleos ec e de poboación da núcleos ec e de poboación da periferia.periferia.

Competencias repartidas entre Competencias repartidas entre Estado, CCAA e deputacións Estado, CCAA e deputacións provinciais:provinciais:

Rede estatal: enlaza Rede estatal: enlaza principais núcleos de poboación principais núcleos de poboación estatais e comunica coa rede estatais e comunica coa rede internacional. Soporta 60 % de tráfico internacional. Soporta 60 % de tráfico total total estradas alta capacidade: estradas alta capacidade: estradas nacionais, autoestradas e estradas nacionais, autoestradas e autovías. Construida nos eixes con autovías. Construida nos eixes con maior tráfico maior tráfico reforzo carácter radial reforzo carácter radial e existencia tamén de eixes e existencia tamén de eixes transversais na periferia transversais na periferia (Mediterráneo, Ebro, andaluz, (Mediterráneo, Ebro, andaluz, atlántico…).atlántico…).

Rede autonómica: satisfai mobilidade intrarrexional e enlaza coa estatal.Rede autonómica: satisfai mobilidade intrarrexional e enlaza coa estatal. Rede provincial: a cargo das deputacións Rede provincial: a cargo das deputacións mobilidade intracomarcal e acceso mobilidade intracomarcal e acceso a todos os núcleos de poboación.a todos os núcleos de poboación.

Maior tráfico de pasaxeiros e mercadoriasMaior tráfico de pasaxeiros e mercadorias: por acceso directo punto de partida e : por acceso directo punto de partida e destino, e menor prezo.destino, e menor prezo.

Desequilibrios territoriaisDesequilibrios territoriais: en: en DensidadeDensidade: maior nas CCAA + desenvolvidas ec (Mad, Cat, Val), poboadas : maior nas CCAA + desenvolvidas ec (Mad, Cat, Val), poboadas dispersamente (Galiza), fragmentadas por relevo (Franxa cantábrica) e dispersamente (Galiza), fragmentadas por relevo (Franxa cantábrica) e arquipélagos. Menor densidade nas – desenvolvidas e de poboamento arquipélagos. Menor densidade nas – desenvolvidas e de poboamento concentrado (Est, Ara, Castelas…).concentrado (Est, Ara, Castelas…). Intensidade de tráficoIntensidade de tráfico: + elevada nos corredores transversais (Med, Ebro, : + elevada nos corredores transversais (Med, Ebro, Atl…) e estradas arredor Comunidade Madrid.Atl…) e estradas arredor Comunidade Madrid. AccesibilidadeAccesibilidade: + alta nas zonas industriais e turísticas (Mad, Bar, Zar, : + alta nas zonas industriais e turísticas (Mad, Bar, Zar, levante…). + baixa nas zonas menos desenvolvidas ec (Interior Gal, parte levante…). + baixa nas zonas menos desenvolvidas ec (Interior Gal, parte Castela León, Huesca, Terual, Estremadura…).Castela León, Huesca, Terual, Estremadura…).

1.2 Transporte ferroviario.1.2 Transporte ferroviario.- - Entre med S. XIX e principios do XX o Entre med S. XIX e principios do XX o

ferrocarril foi o modo de transporte ferrocarril foi o modo de transporte principal. Desde entón a principal. Desde entón a competencia doutros medios competencia doutros medios posición secundaria e grave posición secundaria e grave situación financeira do ferrocarril por situación financeira do ferrocarril por custos excesivos e escasa custos excesivos e escasa rendibilidade. Características rendibilidade. Características principais:principais: Composición a partir de 3 redesComposición a partir de 3 redes::

a) Rede Nacional de a) Rede Nacional de Ferrocarrís Españoles (RENFE): con + Ferrocarrís Españoles (RENFE): con + de 12.000 Km de vía, e soportando o de 12.000 Km de vía, e soportando o 90 % do tráfico ferroviario. 90 % do tráfico ferroviario. Estructura radial (grandes liñas Estructura radial (grandes liñas parten de Madrid) e arboriforme, xa parten de Madrid) e arboriforme, xa que a partir rede básica parten que a partir rede básica parten secundarias e complementarias secundarias e complementarias permitindo maiores conexións con permitindo maiores conexións con menor nº liñas pero obriga a grandes menor nº liñas pero obriga a grandes rodeos rodeos + tempo de transporte. + tempo de transporte.

b) Ferrocarrís de vía estreita b) Ferrocarrís de vía estreita (FEVE): uns 2000 Km, predominio en (FEVE): uns 2000 Km, predominio en cornixa cantábrica, CL, Val, Cat… cornixa cantábrica, CL, Val, Cat… Problema principal: rede Problema principal: rede infrautilizada.infrautilizada.

c) Ferrocarril alta c) Ferrocarril alta velocidade (AVE): + de 250 Km/h, velocidade (AVE): + de 250 Km/h, iniciouse coa liña Madrid-Sevilla en iniciouse coa liña Madrid-Sevilla en 1992, continuadas con liñas que 1992, continuadas con liñas que unen Madrid-con Lleida, Valladolid e unen Madrid-con Lleida, Valladolid e Málaga, Madrid-Barcelona e e en Málaga, Madrid-Barcelona e e en construción liñas Madrid con Galiza, construción liñas Madrid con Galiza, PV, Valencia…PV, Valencia…

Maioría do trazado é mediocreMaioría do trazado é mediocre: vías sen electrificar, : vías sen electrificar, dirección única, fortes pendentes e grandes rodeos e non son dirección única, fortes pendentes e grandes rodeos e non son aptas para tráfico pesado aptas para tráfico pesado incremento excesivo do tempo e incremento excesivo do tempo e custos.custos.

Tráfico tanto de viaxeiros e de mercadorias: Tráfico tanto de viaxeiros e de mercadorias:

- Viaxeiros: rendible nas liñas de cercanías entre - Viaxeiros: rendible nas liñas de cercanías entre residencias perifericas e o lugar de traballo nas cidades residencias perifericas e o lugar de traballo nas cidades centrais centrais desconxestión de estradas. desconxestión de estradas.

- Mercadorías: cargas pesadas e de gran volume.- Mercadorías: cargas pesadas e de gran volume.

Desequilibrios rexionais en equipamentos e investimentosDesequilibrios rexionais en equipamentos e investimentos: : As vías + equipadas e que reciben maiores investimentos son As vías + equipadas e que reciben maiores investimentos son as que comunican cidades + desenvolvidas económicamente as que comunican cidades + desenvolvidas económicamente (Mad, Bar, Val, Zar, Bil…), mentres que outras rexións contan (Mad, Bar, Val, Zar, Bil…), mentres que outras rexións contan con deficiencias claras (Estremadura, Gal, Murcia,…).con deficiencias claras (Estremadura, Gal, Murcia,…).

1.3 Transporte marítimo:1.3 Transporte marítimo:- Trazos principais:Trazos principais:

a) a) Rede portuaria distribuida entre Estado e CCAARede portuaria distribuida entre Estado e CCAA : rede estatal : rede estatal inclúe portos comerciais, as das CCAA peq portos con actividades inclúe portos comerciais, as das CCAA peq portos con actividades pesqueiras e deportivas. Tamén o Estado permite a CCAA participar pesqueiras e deportivas. Tamén o Estado permite a CCAA participar nos portos comerciais a través da elección das autoridades nos portos comerciais a través da elección das autoridades portuarias.portuarias.

b) b) Contrastes entre tráfico de viaxeiros e mercadoríasContrastes entre tráfico de viaxeiros e mercadorías : :

- Tráfico de viaxeiros é escaso, excepto tráfico a través - Tráfico de viaxeiros é escaso, excepto tráfico a través Estreito Xibraltar e entre illas e Península.Estreito Xibraltar e entre illas e Península.

- Tráfico mercadorías: tanto de cabotaxe (ao longo liña de - Tráfico mercadorías: tanto de cabotaxe (ao longo liña de costa) como internacional costa) como internacional enorme importancia xa que a agrupa a enorme importancia xa que a agrupa a maioría de exportacións e importacións. Tradicionalmente mat maioría de exportacións e importacións. Tradicionalmente mat primas sólidas (carbón, minerais…) ou líquidas (petróleo e derivados) primas sólidas (carbón, minerais…) ou líquidas (petróleo e derivados) demandado por demandado por hinterland hinterland (zona de influencia) do porto. (zona de influencia) do porto. Actualmente o maior crecemento rexístrase en mercancías en xeral, Actualmente o maior crecemento rexístrase en mercancías en xeral, transportadas en colectores, en barcos cada vez maiores para transportadas en colectores, en barcos cada vez maiores para reducir custos.reducir custos.

c) c) Existencia desequilibrios territoriaisExistencia desequilibrios territoriais: en equipamento e : en equipamento e investimentos, pois as grandes obras só están ao alcance dun investimentos, pois as grandes obras só están ao alcance dun reducido nº de portos reducido nº de portos tráfico mercancías concéntrase en Alxeciras tráfico mercancías concéntrase en Alxeciras (posición estratéxica no Estreito), As Palmas (rutas atlánticas), (posición estratéxica no Estreito), As Palmas (rutas atlánticas), Barcelona, Valencia, Bilbo (centros ec importantes).Barcelona, Valencia, Bilbo (centros ec importantes).

1.4. Transporte fluvial.1.4. Transporte fluvial.- Limitado ao porto de Sevilla, no Limitado ao porto de Sevilla, no

Guadalquivir, con importante hinterland Guadalquivir, con importante hinterland (Estremadura e Val Guadalquivir). (Estremadura e Val Guadalquivir). Dificultades crecentes: sedimentación río Dificultades crecentes: sedimentación río redución calado redución calado limitación acceso limitación acceso buques.buques.

1.5 Transporte aéreo.1.5 Transporte aéreo.

- - Rápido desenvolvemento debido a Rápido desenvolvemento debido a renda da pob, o aumento da demanda renda da pob, o aumento da demanda turística, profesional e de negocios e turística, profesional e de negocios e desenvolvemento voos internacionais, desenvolvemento voos internacionais, derivado da crecente integración derivado da crecente integración española en ec europea e mundial. española en ec europea e mundial. Características:Características:

Rede de aeroportos españolesRede de aeroportos españoles = = ampla: construcción a partir dos 70 en ampla: construcción a partir dos 70 en todas as cidades importantes. Rede todas as cidades importantes. Rede organizada xerárquicamente organizada xerárquicamente Madrid- Madrid- Barajas = Barajas = hub hub (aeroporto central) con (aeroporto central) con conexións con todos os aeroportos conexións con todos os aeroportos españois e principais estranxeiros españois e principais estranxeiros aeroportos periféricos realizan enlaces, aeroportos periféricos realizan enlaces, en xeral, a través de Barajas.en xeral, a través de Barajas.

Diferencias tráfico pasaxeiros e mercadorías: Diferencias tráfico pasaxeiros e mercadorías: - - Pasaxeiros: transporte aéreo moi competitivo a longa e media Pasaxeiros: transporte aéreo moi competitivo a longa e media distancia por rapidez e comodidade.distancia por rapidez e comodidade.- Mercadorías: escaso por alto custo - Mercadorías: escaso por alto custo prezo final. Reservado a prezo final. Reservado a mercadorías valiosas e perecederas.mercadorías valiosas e perecederas.

Desequilibrios territoriais no tráfico aéreoDesequilibrios territoriais no tráfico aéreo: principais : principais aeroportos en principais núcleos urbanos, ec e turísticos. aeroportos en principais núcleos urbanos, ec e turísticos. Preeminencia de Madrid-Barajas (hub) por centro finaceiro e de Preeminencia de Madrid-Barajas (hub) por centro finaceiro e de negocios. Importancia crecente de Barcelona (turismo e negocios. Importancia crecente de Barcelona (turismo e negocios), Baleares, Canarias (turismo). En cambio algúns negocios), Baleares, Canarias (turismo). En cambio algúns aeroportos + peq estan infrautilizados e son pouco rendibles.aeroportos + peq estan infrautilizados e son pouco rendibles.

ESPAZOS TURÍSTICOSESPAZOS TURÍSTICOS1. FACTORES DE DESNVOLVEMENTO TURÍSTICO EN ESPAÑA.1. FACTORES DE DESNVOLVEMENTO TURÍSTICO EN ESPAÑA.- Desde década 60 - Desde década 60 gran desenvolvemento de turismo gran desenvolvemento de turismo España = España =

grandes potencias turísticas do mundo, tanto por volume do turismo grandes potencias turísticas do mundo, tanto por volume do turismo estranxeiro como por ingresos.estranxeiro como por ingresos.

- Auxe do turismo nos anos 60 estivo motivado por 2 tipos de factores:- Auxe do turismo nos anos 60 estivo motivado por 2 tipos de factores:a) Externos:a) Externos:

Crec ec de Europa occ tras II GM Crec ec de Europa occ tras II GM poder adquisitivo poder adquisitivo clase media e vacacións pagadas clase media e vacacións pagadas posibilidade turismo. posibilidade turismo.

Progreso do transporte Progreso do transporte prezo avión, xeneralización prezo avión, xeneralización automóbil e mellora autoestradas e autovías.automóbil e mellora autoestradas e autovías.b) Internos: b) Internos:

Proximidade xeográfica de España á Europa occ.Proximidade xeográfica de España á Europa occ. Excelentes condicións climáticas.Excelentes condicións climáticas. Atractivo cultural (monumentos, floclore…).Atractivo cultural (monumentos, floclore…). Baixo custo.Baixo custo. Axudas estatais, xa que turismo = actividade importante Axudas estatais, xa que turismo = actividade importante

para financiar industria e compensar déficit comercial.para financiar industria e compensar déficit comercial. Aparición grandes complexos hoteleiros e axencias de Aparición grandes complexos hoteleiros e axencias de

viaxes.viaxes.

- Na actualidade aparecen novos factores:- Na actualidade aparecen novos factores:

Ampla demanda interna.Ampla demanda interna.

Calidade e diversificación da oferta turística.Calidade e diversificación da oferta turística.

Mellora infraestructuras de transporte.Mellora infraestructuras de transporte.

Promoción estatal, autonómica e local.Promoción estatal, autonómica e local.

Inestabilidade política en zonas competidoras (Balcáns e Inestabilidade política en zonas competidoras (Balcáns e Norte de África).Norte de África).

2. MODELO TURÍSTICO TRADICIONAL.2. MODELO TURÍSTICO TRADICIONAL.- Modelo turístico dos 60 Modelo turístico dos 60 abundante oferta, clientela masiva, poder abundante oferta, clientela masiva, poder

adquisitivo medio-baixo, hoteis e partamentos intermedios e sobre adquisitivo medio-baixo, hoteis e partamentos intermedios e sobre todo en zonas de sol-praia.todo en zonas de sol-praia.

2. 1 A oferta turística.2. 1 A oferta turística.- - Oferta de aloxamentoOferta de aloxamento é moi ampla, concentrada en litoral é moi ampla, concentrada en litoral

mediterráneo e insular, pero medrando no interior (turismo rural). 2 mediterráneo e insular, pero medrando no interior (turismo rural). 2 tipos:tipos: Establecementos hoteleros: hoteis, hostais, pensións Establecementos hoteleros: hoteis, hostais, pensións 3ª planta 3ª planta hoteleira mundial tras USA e Ita, maioría de categoría media-baixa.hoteleira mundial tras USA e Ita, maioría de categoría media-baixa. Establecementos extrahoteleros: campings, apartamentos…Establecementos extrahoteleros: campings, apartamentos…

- Oferta de manutención: Oferta de manutención: servizos de restauración, cafeterías, bares.servizos de restauración, cafeterías, bares.- Oferta lecer: Oferta lecer: instalacións deportivas, parques acuáticos, instalacións instalacións deportivas, parques acuáticos, instalacións

naúticas, actividades de “risco”.naúticas, actividades de “risco”.

2.2 Demanda turística:2.2 Demanda turística:

- Dominada tradicionalmente por turismo estranxeiro, sen embargo na actualidade - Dominada tradicionalmente por turismo estranxeiro, sen embargo na actualidade destacado papel turismo español.destacado papel turismo español.

a)a) Demanda internacional: Demanda internacional: creceu desde década 60. Aumentou notablemente creceu desde década 60. Aumentou notablemente desde entrada na UE de España (1986). Procedencia sobre todo de Europa desde entrada na UE de España (1986). Procedencia sobre todo de Europa occ (Ale, GB, Fra…). Turismo sobre todo estival hacia praias de arquipélagos, occ (Ale, GB, Fra…). Turismo sobre todo estival hacia praias de arquipélagos, Cataluña, Andalucía e Val. Principal cliente prazas hoteleiras.Cataluña, Andalucía e Val. Principal cliente prazas hoteleiras.

b)b) Demanda nacional: Demanda nacional: en aumento desde década dos 60 , a medida que en aumento desde década dos 60 , a medida que melloraba nivel de vida da pob. Procede das zonas + industrializadas melloraba nivel de vida da pob. Procede das zonas + industrializadas (Madrid, Cat…), repártese mellor ao longo do ano, presenta menor (Madrid, Cat…), repártese mellor ao longo do ano, presenta menor polarización (non só hacia Levante senón tamén hacia costas N, e interior). polarización (non só hacia Levante senón tamén hacia costas N, e interior). En verán + oferta extrahotelera.En verán + oferta extrahotelera.

- Principal problema: excesiva estacionalidade da demanda (meses estivais Principal problema: excesiva estacionalidade da demanda (meses estivais = vacacións de verán = tempada alta), agás casos coma estacións esquí e = vacacións de verán = tempada alta), agás casos coma estacións esquí e Canarias. Maior estacionalidade no turismo estranxeiro (80% entre xuño e Canarias. Maior estacionalidade no turismo estranxeiro (80% entre xuño e agosto). Turismo nacional concentrado en agosto, pero tamén fines de agosto). Turismo nacional concentrado en agosto, pero tamén fines de semana e pontes semana e pontes case case ½ ocupacións hoteleiras ao ano.½ ocupacións hoteleiras ao ano.

- Estacionalidade - Estacionalidade concentración demanda en poucos meses concentración demanda en poucos meses utilización utilización estacional infraestructuras (saturación en verán e infrautilización no resto estacional infraestructuras (saturación en verán e infrautilización no resto do ano).do ano).

3. CRISE DO MODELO TRADICIONAL E TURISMO ALTERNATIVO.3. CRISE DO MODELO TRADICIONAL E TURISMO ALTERNATIVO.

- Desde 1989 - Desde 1989 crise ou esgotamento do modelo turístico crise ou esgotamento do modelo turístico tradicional. Causas:tradicional. Causas:

Predominio turismo de nivel medio-baixo.Predominio turismo de nivel medio-baixo.

Problemas da oferta turística: Problemas da oferta turística: prezos sen mellora prezos sen mellora calidade, estacionalidade, e competencia doutros países calidade, estacionalidade, e competencia doutros países mediterráneos (Italia, Túnez, Croacia, Grecia, Malta…).mediterráneos (Italia, Túnez, Croacia, Grecia, Malta…).

Deterioro ambiental e paisaxístico.Deterioro ambiental e paisaxístico.

- Crise - Crise turismo alternativo turismo alternativo novas modalidades de turismo: novas modalidades de turismo:

Turismo terceira idade.Turismo terceira idade.

Turismo deportivoTurismo deportivo: deportes de risco, aventura, naútico, : deportes de risco, aventura, naútico, golf (alto poder adquisitivo).golf (alto poder adquisitivo).

Turismo ruralTurismo rural: en auxe por axudas da UE.: en auxe por axudas da UE.

EcoturismoEcoturismo: que valora principalmente condicións naturais : que valora principalmente condicións naturais (parques naturais).(parques naturais).

Turismo urbanoTurismo urbano (cultural e congresos) (cultural e congresos) necesidade alta necesidade alta dotación aloxamentos e ofertas complementarias dotación aloxamentos e ofertas complementarias (gastronomía, recreativa…).(gastronomía, recreativa…).

4. ÁREAS TURÍSTICAS.4. ÁREAS TURÍSTICAS.- Áreas turísticas = espazos que Áreas turísticas = espazos que

contan cunha elevada afluencia de contan cunha elevada afluencia de turistas (estranxeiros e nacionais). turistas (estranxeiros e nacionais). En España as densidades + altas En España as densidades + altas corresponden a zonas de sol-praia corresponden a zonas de sol-praia de arquipélagos, litoral levantino, e de arquipélagos, litoral levantino, e Madrid (turismo cultural). Séguenlle Madrid (turismo cultural). Séguenlle as zonas de costa noroeste e norte as zonas de costa noroeste e norte peninsular e interior CCAA de Cat, peninsular e interior CCAA de Cat, And e Val.And e Val.

- Xunto a áreas existen puntos Xunto a áreas existen puntos turísticos illados, vinculados a turísticos illados, vinculados a factores diferentes: estacións esquí, factores diferentes: estacións esquí, turismo rural, cidades históricas turismo rural, cidades históricas (Salamanca, Ávila, Segovia, (Salamanca, Ávila, Segovia, Toledo…).Toledo…).

- Todas estas áreas poden clasificarse Todas estas áreas poden clasificarse por afluencia:por afluencia:a) Turísticas de temporada: alta a) Turísticas de temporada: alta estacionalidade (sol e praia en Cat e estacionalidade (sol e praia en Cat e Baleares…).Baleares…).b) Turismo estabilizado: estancias b) Turismo estabilizado: estancias prolongadas, vinculado a boas prolongadas, vinculado a boas condicións climáticas (Can, Mál e condicións climáticas (Can, Mál e Alacant).Alacant).c) Turismo puntual: visitas c) Turismo puntual: visitas ocasionais por patrimonio histórico ocasionais por patrimonio histórico (Toledo, Granada, Córdoba…).(Toledo, Granada, Córdoba…).

4.1. Áreas turísticas de sol e praia.4.1. Áreas turísticas de sol e praia.- Illas Baleares, Canarias e costa levantina. Illas Baleares, Canarias e costa levantina.

Comparten unha importante afluencia turística Comparten unha importante afluencia turística baseada en clima e praias. Presentan baseada en clima e praias. Presentan diferencias:diferencias:

AccesibilidadeAccesibilidade: diferencias nas comunicacións : diferencias nas comunicacións terrestres, aéreas, conectadas coas zonas de terrestres, aéreas, conectadas coas zonas de procedencia dos turistas… procedencia dos turistas… Exemplo: Exemplo: Cataluña, gran afluencia de turistas por Cataluña, gran afluencia de turistas por aeroporto internacional e proximidade e boas aeroporto internacional e proximidade e boas estradas á Europa, fronte a franxa litoral + estradas á Europa, fronte a franxa litoral + afastada das autopistas do Mediterráneo.afastada das autopistas do Mediterráneo.

Ocupación do espazoOcupación do espazo: nuns casos os : nuns casos os aloxamentos turísticos intégranse na aloxamentos turísticos intégranse na estructura urbana preexistente, na fachada estructura urbana preexistente, na fachada marítima do núcleo tradicional, ou en marítima do núcleo tradicional, ou en ensanches (Benidorm e Torremolinos…). ensanches (Benidorm e Torremolinos…). Noutros casos o turismo xera novos Noutros casos o turismo xera novos asentamentos, resultado de operacións asentamentos, resultado de operacións inmobiliarias inmobiliarias aloxamentos, equipamentos aloxamentos, equipamentos recreativos deportivos (Marina D´or, recreativos deportivos (Marina D´or, Castellón).Castellón).

TipoTipo (hoteleiros e extrahoteleiros), (hoteleiros e extrahoteleiros), calidadecalidade (baixa e alta) ou (baixa e alta) ou clientelaclientela (nacional, (nacional, estranxeira) estranxeira) dos aloxamentosdos aloxamentos..

4.2 Outras áreas turísticas.4.2 Outras áreas turísticas.- Desde anos 90 Desde anos 90 difusión espacial do turismo por factores: difusión espacial do turismo por factores:

turismo de proximidade: desde cidades hacia interior e litoral.turismo de proximidade: desde cidades hacia interior e litoral.

Incorporación ao turismo das zonas rurais do interior e do Incorporación ao turismo das zonas rurais do interior e do prelitoral, como estratexia de desenvolvemento e diversificación prelitoral, como estratexia de desenvolvemento e diversificación ec.ec.

Desexo de calidade e novos atractivos por parte e demanda.Desexo de calidade e novos atractivos por parte e demanda.- Así aparecen outras zonas turísticas:Así aparecen outras zonas turísticas:

Madrid:Madrid: con importante afluencia turística de tipo cultural e de con importante afluencia turística de tipo cultural e de convencións, sen apenas estacionalidade, e con importante convencións, sen apenas estacionalidade, e con importante dotación hoteleira.dotación hoteleira.

Litoral galego e cantábrico:Litoral galego e cantábrico: ofrece áreas costeiras e ofrece áreas costeiras e interiores con baixa saturación e destacadas paisaxes rurais e interiores con baixa saturación e destacadas paisaxes rurais e naturais.naturais.

Turismo rural:Turismo rural: grazas a programas de apoio e grazas a programas de apoio e desenvolvemento rural desenvolvemento rural estimular aspectos complementarios ás estimular aspectos complementarios ás agropecuarias e recuperar vivendas, artesanías,… agropecuarias e recuperar vivendas, artesanías,… turismo con turismo con aloxamentos privados e actividades de lecer relacionadas coa aloxamentos privados e actividades de lecer relacionadas coa natureza.natureza.

Estacións de esquíEstacións de esquí: sistemas montañosos, alta : sistemas montañosos, alta estacionalidade (Serra Nevada, Pireneos, Sist Cantral…).estacionalidade (Serra Nevada, Pireneos, Sist Cantral…).

Cidades históricasCidades históricas: turismo cultural de visita de museos a : turismo cultural de visita de museos a monumentos (Toledo, Salamanca, Córdoba…) monumentos (Toledo, Salamanca, Córdoba…) estancias estancias curtas (fins semana, pontes, excursións…), con menor curtas (fins semana, pontes, excursións…), con menor estacionalidade que nos centros litoriais ou invernais.estacionalidade que nos centros litoriais ou invernais.

5. IMPACTO ESPACIAL DO TURISMO.5. IMPACTO ESPACIAL DO TURISMO.- Turismo Turismo importantes impactos territoriais nas áreas receptoras. importantes impactos territoriais nas áreas receptoras.

5.1 Repercusións demográficas.5.1 Repercusións demográficas.- Nas áreas litorais, turismo Nas áreas litorais, turismo incrementa efectivos pob, con mozos en busca incrementa efectivos pob, con mozos en busca

de traballo e e adultos e terceira idade de zonas desenvolvidas por motivos de traballo e e adultos e terceira idade de zonas desenvolvidas por motivos terapéuticos, residenciais ou empresariais. Ademáis aumenta pob empregada terapéuticos, residenciais ou empresariais. Ademáis aumenta pob empregada no terciario e construción.no terciario e construción.

- Nas áreas rurais, turismo Nas áreas rurais, turismo frear o despoboamento e permite revitalización frear o despoboamento e permite revitalización da artesanía e tradición popular, mitigando tamén a emigración dende da artesanía e tradición popular, mitigando tamén a emigración dende cidades históricas en crise.cidades históricas en crise.5.2 Repercusións no poboamento.5.2 Repercusións no poboamento.

- No litoral, turismo No litoral, turismo creación novas infraestructuras de pob creación novas infraestructuras de pob conurbacións conurbacións en amplos tramos costeiros, alta densidade de construcción e especulación.en amplos tramos costeiros, alta densidade de construcción e especulación.

- Nos espazos rurais e urbanos, turismo Nos espazos rurais e urbanos, turismo rehabilitación patrimonio edificado. rehabilitación patrimonio edificado.

5.3 Repercusións económicas.5.3 Repercusións económicas.

- Turismo crea emprego, esixe importante continxente man de - Turismo crea emprego, esixe importante continxente man de obra, para tarefas que non poden mecanizarse. O turismo obra, para tarefas que non poden mecanizarse. O turismo demanda, especialmente, man de obra pouco cualificada, que demanda, especialmente, man de obra pouco cualificada, que é a + afectada polo paro, en empregos case sempre é a + afectada polo paro, en empregos case sempre estacionais (hosteleria…).estacionais (hosteleria…).

- Aporta 12 % PIB - Aporta 12 % PIB turismo = importante factor da turismo = importante factor da prosperidade ec española.prosperidade ec española.

- Compensa balanza comercial - Compensa balanza comercial débeda externa (85% da débeda externa (85% da balanza comercial).balanza comercial).

- Inflúe na pol de transportes - Inflúe na pol de transportes dotación de boa accesibilidade dotación de boa accesibilidade ós núcleos turísticos (autopistas, aeroportos, capacidade ós núcleos turísticos (autopistas, aeroportos, capacidade portuaria…).portuaria…).

5.4 Repercusións na ordenación do territorio.5.4 Repercusións na ordenación do territorio.

- Diferentes tipos de repercusión segundo a zona turística:- Diferentes tipos de repercusión segundo a zona turística:

a) a) Áreas + turísticasÁreas + turísticas: turismo ordea espazos próximos : turismo ordea espazos próximos superficies superficies recreativas (deportes, atraccións…) ou en periferias de servizos recreativas (deportes, atraccións…) ou en periferias de servizos Consecuencias:Consecuencias:

Alteracións no medio: construción pantanos, canteiras, Alteracións no medio: construción pantanos, canteiras, movementos de terra para construción.movementos de terra para construción.

Alteracións na ec: revalorización terreos (recalificacións Alteracións na ec: revalorización terreos (recalificacións urbanísticas).urbanísticas).

Conflictos polo uso do solo e recursos: urbanización Conflictos polo uso do solo e recursos: urbanización redución redución cultivos, disputas por uso auga (residencial, industrial, agrícola, cultivos, disputas por uso auga (residencial, industrial, agrícola, recreativa…).recreativa…).

b) b) Ptos de interese turísticoPtos de interese turístico: centros históricos especialízanse en : centros históricos especialízanse en actividades de servizos ao turista (artesanía, souvenirs, restauración, actividades de servizos ao turista (artesanía, souvenirs, restauración, hoteis…).hoteis…).

c) c) Nas áreas ruraisNas áreas rurais: turismo : turismo conflictos con outras actividades conflictos con outras actividades (agrícolas, industriais…), e fomentar abandono actividades (agrícolas, industriais…), e fomentar abandono actividades agropecuarias.agropecuarias.

5.5 Repercusións ambientais.5.5 Repercusións ambientais.

- Entre otras: levantamento grandes bloques de apartamentos e hoteis - Entre otras: levantamento grandes bloques de apartamentos e hoteis xunto prais e espazos naturais protexidos, contaminación praias, xunto prais e espazos naturais protexidos, contaminación praias, bosques, …, insostenibilidade por excesiva sobreexplotación aguas bosques, …, insostenibilidade por excesiva sobreexplotación aguas necesidade pol de protección e rehabilitación.necesidade pol de protección e rehabilitación.

COMERCIOCOMERCIO- Comercio = actividade que ofrece excedentes de bens e Comercio = actividade que ofrece excedentes de bens e

servizos aos consumidores. 2 modalidades: dentro fronteiras servizos aos consumidores. 2 modalidades: dentro fronteiras país (interior), e fóra delas (exterior).país (interior), e fóra delas (exterior).

1. COMERCIO INTERIOR.1. COMERCIO INTERIOR.a)a) LocalizaciónLocalización: depende da existencia de redes de transporte : depende da existencia de redes de transporte

e dun mercado de consumo amplo e co poder adquisitivo e dun mercado de consumo amplo e co poder adquisitivo axeitado axeitado cidades e CCAA con boas redes de transporte, cidades e CCAA con boas redes de transporte, alta densidade de pob e maior renda per cápita (Nav, Mad, alta densidade de pob e maior renda per cápita (Nav, Mad, Cat, PV…). Menor concentración en rural e comunidades con Cat, PV…). Menor concentración en rural e comunidades con menor desenvolvemento ec (Est, CM…).menor desenvolvemento ec (Est, CM…).

b) b) EstructuraEstructura: cambios nos últimos anos : cambios nos últimos anos 1. 1. distribucióndistribución (supresión intermediarios, venda en (supresión intermediarios, venda en autoservizo autoservizo elimina persoal elimina persoal prezos baixos). prezos baixos).2. 2. consumo consumo (( capacidade de compra por capacidade de compra por poder poder adquisitivo, diversificación oferta para satisfacer novas adquisitivo, diversificación oferta para satisfacer novas necesidades demanda, existencia sist de conservación necesidades demanda, existencia sist de conservación productos perecedeiros…).productos perecedeiros…).3. 3. equipamentos equipamentos ((lectores código barras, ordenadores, lectores código barras, ordenadores, Internet…), forma pago (tarxetas…).Internet…), forma pago (tarxetas…).

c) c) TipoloxíaTipoloxía: varios tipos:: varios tipos:$ $ Comercio por xuntoComercio por xunto (ao por (ao por maior): concentra producións maior): concentra producións adquiridas aos productores adquiridas aos productores en emprazamentos centrais en emprazamentos centrais ao consumo (Mad, Cat, Val, ao consumo (Mad, Cat, Val, And…), e distribúeas aos And…), e distribúeas aos comerciantes polo miúdo.comerciantes polo miúdo.$$ Comercio polo miúdoComercio polo miúdo (ao (ao por menor): vende por menor): vende directamente ao consumidor. directamente ao consumidor. 2 subtipos de comercio:2 subtipos de comercio:

€ € TradicionalTradicional: : establecementos peq, establecementos peq, dirixidos por empresarios dirixidos por empresarios individuais, con persoal individuais, con persoal escaso e, a veces, familiar. escaso e, a veces, familiar. Equipamentos anticuados Equipamentos anticuados por baixo investimento por por baixo investimento por falta de capital ou crédito falta de capital ou crédito explicación de crise a pesar explicación de crise a pesar de vantaxes (trato de vantaxes (trato persoal…). Outras formas persoal…). Outras formas tradicionais comerciais son tradicionais comerciais son as feiras comarcais e as feiras comarcais e comercio ambulante.comercio ambulante.

€ € Novas formas comerciaisNovas formas comerciais::Autoservizo: Autoservizo: produtos ao alcance do cliente que paga á saída produtos ao alcance do cliente que paga á saída nunha caixa central nunha caixa central aforro en man de obra e posibilidade aforro en man de obra e posibilidade de comparación prezos polo consumidor. Segundo a súa de comparación prezos polo consumidor. Segundo a súa superficie clasifícase en pequenos, medianos e superficie clasifícase en pequenos, medianos e supermercados. Venta de produtos cotiáns (alimentación e supermercados. Venta de produtos cotiáns (alimentación e consumo doméstico). Localización en centros, e sobre todo, consumo doméstico). Localización en centros, e sobre todo, barrios urbáns.barrios urbáns. Grandes superficies comerciais: Grandes superficies comerciais: maior extensión que os maior extensión que os supermercados. 3 subtipos:supermercados. 3 subtipos:

a) Hipermercados: maior variedade de produtos que os a) Hipermercados: maior variedade de produtos que os supermercados. Situación, xeralmente, na periferia das supermercados. Situación, xeralmente, na periferia das cidades.cidades.

b) Grandes almacéns: produtos distribuídos en b) Grandes almacéns: produtos distribuídos en seccións (distintas plantas), situados no centro de grandes seccións (distintas plantas), situados no centro de grandes cidades.cidades.

c) Centros comerciais integrados: agrupan c) Centros comerciais integrados: agrupan supermercados, hipermercados, grandes comercios de supermercados, hipermercados, grandes comercios de produtos especializados (roupa, mobles, xoguetes, deportes, produtos especializados (roupa, mobles, xoguetes, deportes, electrodomésticos), pequenas tendas de todo tipo (roupa, electrodomésticos), pequenas tendas de todo tipo (roupa, regalos…), e lugares de ocio (restaurantes, cafeterías, regalos…), e lugares de ocio (restaurantes, cafeterías, cines…).cines…). Novas formas comerciais: Novas formas comerciais: máquinas expendedoras (tabaco, máquinas expendedoras (tabaco, café, refrescos, hamburguesas…), e comercio a distancia = café, refrescos, hamburguesas…), e comercio a distancia = por catálogo, por teléfono (televenda) e Internet (en continua por catálogo, por teléfono (televenda) e Internet (en continua expansión).expansión).

2. COMERCIO EXTERIOR.2. COMERCIO EXTERIOR.- Intercambio de bens e servizos Intercambio de bens e servizos

dun país co resto do mundo dun país co resto do mundo Exportacións (venda de Exportacións (venda de productos estatais ao productos estatais ao estranxeiro) e importacións estranxeiro) e importacións (compra de productos (compra de productos estranxeiros por un país) estranxeiros por un país) Balanza comercial (diferencia Balanza comercial (diferencia entre exportacións e entre exportacións e importacións, en España importacións, en España deficitaria) e Balanza de deficitaria) e Balanza de pagamentos (operacións ec dun pagamentos (operacións ec dun país co resto do mundo, entre país co resto do mundo, entre elas o comercio).elas o comercio).

- Trazos comercio exterior:Trazos comercio exterior:a) Exportacións e importacións: a) Exportacións e importacións:

$ Exportacións: en $ Exportacións: en aumento. Destacan bens de aumento. Destacan bens de equipo (maquinaria e transporte), equipo (maquinaria e transporte), automóbiles e alimentos. CCAA + automóbiles e alimentos. CCAA + exportadoras = Cat, Mad, Val.exportadoras = Cat, Mad, Val.

$ Importacións: en $ Importacións: en aumento por aumento demanda aumento por aumento demanda interna: fontes de enerxía, bens interna: fontes de enerxía, bens equipo, automóbiles. CCAA + equipo, automóbiles. CCAA + importadoras: Cat, Mad e And.importadoras: Cat, Mad e And.

b) Áreas de comercio: cambios tras entrada na UE b) Áreas de comercio: cambios tras entrada na UE principal compradora productos españois (70%) e principal compradora productos españois (70%) e tamén procedencia importacións españolas (59%) tamén procedencia importacións españolas (59%) Balanza comercial española = deficitaria por menor Balanza comercial española = deficitaria por menor competitividade de produtos españois.competitividade de produtos españois.

Co resto do mundo, destacan importacións de Asia Co resto do mundo, destacan importacións de Asia (China, sobre todo) e OPEP (fontes enerxía) (China, sobre todo) e OPEP (fontes enerxía) balanza deficitaria.balanza deficitaria.

O comercio con América en redución, con África en O comercio con América en redución, con África en aumento e insignificante con Oceanía.aumento e insignificante con Oceanía.

Datos ao revés: importacións en azul e exportacións en vermello

c) Política comercial: influenciada por mercado único europeo c) Política comercial: influenciada por mercado único europeo (libre circulación capitais, mercadorias, servizos e persoas) e (libre circulación capitais, mercadorias, servizos e persoas) e por acordos coa OMC (Organización Mundial do Comercio) por acordos coa OMC (Organización Mundial do Comercio) rebaixas de aranceis con terceiros países rebaixas de aranceis con terceiros países liberalización liberalización comercio mundial. Pol comercial española trata de favorecer comercio mundial. Pol comercial española trata de favorecer exportacións mediante: ferias e exposicións de productos exportacións mediante: ferias e exposicións de productos españois, viaxes institucionais (Coroa), créditos para españois, viaxes institucionais (Coroa), créditos para establecer redes comerciais no exterior, axuda ao establecer redes comerciais no exterior, axuda ao desenvolvemento a países pobres (créditos FAD) a cambio de desenvolvemento a países pobres (créditos FAD) a cambio de consumir bens e servizos españois…consumir bens e servizos españois…