1. maila dbh euskara aditza pdf
TRANSCRIPT
-
ADITZA1.DBH20121122.notebook
1
November22,2012
oct3122:30
ADITZA
EUSKALJAKINTZAARIKETAKADITZTAULA
aditza.comtxuletak
INDIKATIBOA TRINKOAK
INDIKATIBOA(orainetaLehen)
askoikasi
ERANSKINA
INDIKATIBOA
NOR
NOR-NORI
NOR-NORK
NOR-NORI-NORK
naiz
haiz da gara zara zarete dira
NA tzaiT
HA tzaiK/N
zaiO GA tzai zki GU ZA tzai zki ZU
ZA tzai zki ZUE te
zai zki E
NOR 3. pertsona
NA uU T
HA u K/N D u -
GA it u GU ZA it u ZU ZA it u zte ZUE
D it u ZTE
T T K/N K/N O -
DI (zki)GUGU
ZUZU ZUEZUE ETE
nintzen
NIN
tzai
T
N
nuen
nituen
NIND u
T
N
N
T
N
hintzen
HIN
tzai
K/N
N
huen
hituen
HIND u
K/N
N
H
K/N
N
zen
ZI
tzai
O
N
zuen
zituen
( )
-
eN
Z
O
N
ginen zinen zineten ziren
GIN tzai zki GUN ZIN tzai zki ZUN ZIN tzai zki ZUE te N ZItzai zki EN
genuen zenuen zenuten zuten
genituen zenituen zenituzten zituzten
GINT u
GUN ZINT u
ZUN ZINT u zte ZUE N ( ) ZTE N
GEN i(zki) GU
N ZENZU
N ZENZUEte N ZEte N
banintz
ba NIN tzai
T
banu
banitu
ba NIND u
T
ba
N
T
bahintz
ba HIN tzai
K/N
bahu
bahitu
ba HIND u
K/N
ba
H
K/N
balitz
ba LItzai
O
balu
balitu
( )
-
ba
L
O
bagina bazina bazinete balira
ba GIN tzai zki GU
ba ZIN tzai zki ZU
ba ZIN tzai zki ZUE te ba LItzai zki E
bagenu bazenu bazenute balute
bagenitu bazenitu bazenituzte balituzte
ba GINT u
GU ba ZINT u
ZU ba ZINT u zte ZUE ( ) ZTE
ba GENi(zki) GU
ba ZENZU
ba ZENZUEte ba LEte
nintzateke
NIN
tzai
Tke
NIND u
ke
T
N
T
ke
hintzateke
HIN
tzai
K/N ke
HIND u
ke
K/N
H
K/N
ke
litzateke ginateke zinateke zinatekete lirateke
LItzai Oke
GIN tzai zki GU ke
ZIN tzai zki ZU ke
ZIN tzai zki ZUE ke te
LItzai zki Eke
( )
- GINT u ke GU ZINT u ke ZU ZINT u zte ke ZUE ( )
TE
L
O ke GENi(zki) GUke ZEN
ZUke
ZENZUEkete
LEkete
nintzatekeen
hintzatekeen zatekeen
NIN T HIN tzai K/N
ZI tzai O keeN
( ) - eN
ZO keeN
ginatekeen
GIN tzai zki GU
ke
eN
GINT u
ke GU
N
GEN
i(zki)
GU
ke
eN
zinatekeen
ZIN tzai zki ZU
ke
eN
ZINT u
ke ZU
N
ZEN
ZU
ke
eN
zinateketen ziratekeen
ZIN tzai zki ZUE ke te N ZI tzai zki EkeeN
ZINT u zte ke ZUE N
( ) TE N
ZENZUE ke te N ZEke te N
OHARRAK
NOR-NORI-NORK/ NORK-NOR-NORI. Aditz laguntzaileari dagozkion tauletan badira lauki ba- tzuk iluneztaturik daudenak. Honelakoetan adizkien osagaien ordena NOR-NORI-NORK izatetik NORK- NOR-NORI izatera pasatzen da.
T eta K/N. T eta K/N morfemak DA eta A/NA bihurtzen dira adizkiaren erdian suertatzen direnean.
274
ERANSKINA
AHALERA, SUBJUNTIBOA ETA AGINTERA
NOR
NOR-NORI NOR-NORK NOR-NORI-NORK
naiteke
haiteke daiteke gaitezke zaitezke zaitezkete daitezke
NA kiT ke
HA kiK/N ke DA kiO ke GA ki zki GUke ZA ki zki ZUke
ZA ki zki ZUE ke te
DA ki zki Eke
NOR 3. pertsona
NA zakeT
HA zakeK/N De zake
GA itzakeGU ZA itzakeZU ZA itzake te ZUE
D itzakeTE
nintekeen
hintekeen zitekeen gintezkeen zintezkeen zintezketen zitezkeen
NEN kiT keeN
HEN kiK/N keeN ZEkiO keeN GEN ki zki GU keeN ZEN ki zki ZU keeN ZEN ki zki ZUE ke te N ZEki zki EkeeN
nezakeen
hezakeen zezakeen genezakeen zenezakeen zenezaketen zezaketen
nitzakeen
hitzakeen zitzakeen genitzakeen zenitzakeen zenitzaketen zitzaketen
NINT zakeT N
HINT zakeK/N N
( )
eN GINT zakeGUN ZINT zakeZUN ZINT zake te ZUE N
( ) TE N
N T keeN
H K/N keeN ZiO keeN GEN ieza (zki) GU keeN ZENZU keeN ZENZUE ke te N ZiEke te N
ninteke
hinteke liteke gintezke zintezke zintezkete litezke
NEN kiT ke
HEN kiK/N ke LEkiO ke GEN ki zki GU ke ZEN ki zki ZUke
ZEN ki zki ZUE ke te
LEki zki Eke
nezake
hezake lezake genezake zenezake zenezakete lezakete
nitzake
hitzake litzake genitzake zenitzake zenitzakete litzakete
NINT zakeT
HINT zakeK/N ( )
GINT zakeGU ZINT zakeZU ZINT zake te ZUE ( )
TE
N T ke
H K/N ke LiOke GEN ieza (zki) GUke ZENZUke
ZENZUEke te
LiEke te
nadin
NA
ki
T
N
NA
za
T
N
T
T
N
hadin
HA
ki
K/N
N
HA
za
K/N
N
K/N
K/N
N
dadin
DA
ki
O
N
De
za
N
iO
N
gaitezen zaitezen zaitezten daitezen
GA ki zki GUN ZA ki zki ZUN ZA ki zki ZUE te N DA ki zki EN
GA it zaGUN ZA it za ZUN ZA it za te ZUE N D it za TE N
Dieza (zki) GUGUN ZUZUN ZUEZUE N iETE N
nendin
NEN
ki
T
N
nezan
nitzan
NINT
za
T
N
N
T
N
hendin
HEN
ki
K/N
N
hezan
hitzan
HINT
za
K/N
N
H
K/N
N
zedin
ZE
ki
O
N
zezan
zitzan
( )
N
Z
iO
N
gintezen zintezen zintezten zitezen
GEN ki zki GUN ZEN ki zki ZUN ZEN ki zki ZUE te N ZEki zki EN
genezan zenezan zenezaten zezaten
genitzan zenitzan zenitzaten zitzaten
GINT zaGUN ZINT za ZUN ZINT za te ZUE N ( )
TE N
GEN ieza (zki) GU
N ZENZU
N ZENZUE te N ZiEte N
( )
( )
T
NA
za
( )
T
( )
hadi
HA
ki
K/N
K/N
K/N
K/N
bedi
BE
ki
O
Be
za
iO
( )
( )
ki
GU
GA
it
za
( )
(B)ieza (zki)
GU
( )
zaitez
ZA
ki
zki
ZU
ZU
ZU
ZU
zaitezte
ZA
ki
zki
ZUE
te
ZUE
ZUE
ZUE
bitez
BE
ki
zki
E
B
it
za
TE
iE
TE
275
ERANSKINA
ADITZ TRINKO IRAGANGAITZAK
IZAN
EGON
ETORRI
JOAN
IBILI
naiz
nago
nator
noa
nabil
haiz
hago
hator
hoa
habil
da
dago
dator
doa
dabil
gara
gaude
gatoz
goaz
gabiltza
zara
zaude
zatoz
zoaz
zabiltza
zarete
zaudete
zatozte
zoazte
zabiltzate
dira
daude
datoz
doaz
dabiltza
nintzen
nengoen
nentorren
nindoan
nenbilen
hintzen
hengoen
hentorren
hindoan
henbilen
zen
zegoen
zetorren
zihoan
zebilen
ginen
geunden
gentozen
gindoazen
genbiltzan
zinen
zeunden
zentozen
zindoazen
zenbiltzan
zineten
zeundeten
zentozten
zindoazten
zenbiltzaten
ziren
zeuden
zetozen
zihoazen
zebiltzan
banintz
banengo
banentor
banindoa
banenbil
bahintz
bahengo
bahentor
bahindoa
bahenbil
balitz
balego
baletor
balihoa
balebil
bagina
bageunde
bagentoz
bagindoaz
bagenbiltza
bazina
bazeunde
bazentoz
bazindoaz
bazenbiltza
bazinete
bazeundete
bazentozte
bazindoazte
bazenbiltzate
balira
baleude
baletoz
balihoaz
balebiltza
nintzateke
nengoke
nentorke
nindoake
nenbilke
hintzateke
hengoke
hentorke
hindoake
henbilke
litzateke
legoke
letorke
lihoake
lebilke
ginateke
geundeke
gentozke
gindoazke
genbilzke
zinateke
zeundeke
zentozke
zindoazke
zenbilzke
zinatekete
zeundekete
zentozkete
zindoazkete
zenbilzkete
lirateke
leudeke
letozke
lihoazke
lebilzke
naizen
nagoen
natorren
noan
nabilen
haizen
hago
hator
hoa
habil
biz
bego
betor
bihoa
bebil
garen
gauden
gatozen
goazen
gabiltzan
zaren
zaude
zatoz
zoaz
zabiltza
zareten
zaudete
zatozte
zoazte
zabiltzate
bira
beude
betoz
bihoaz
bebiltza
OHARRAK
AGINTERAKO ADIZKIAK. Aginteran sartu ditugun adizki guztiak ez dira sistema berekoak. Badira indikatibokoak, subjuntibokoak, etab. Nolanahi ere, guztiek betetzen dute agintera funtzioa.
276
ERANSKINA
ADITZ TRINKO IRAGANKORRAK
UKAN
EKARRI
JAKIN
EDUKI
ERAMAN
d(it)ut
dakar(tza)t
daki(zki)t
dau(z)kat
darama(tza)t
d(it)uk/n
dakar(tza)k/na
daki(zki)k/n
dau(z)kak/n
darama(tza)k/n
d(it)u
dakar(tza)
daki(zki)
dau(z)ka
darama(tza)
d(it)ugu
dakar(tza)gu
daki(zki)gu
dau(z)kagu
darama(tza)gu
d(it)uzu
dakar(tza)zu
daki(zki)zu
dau(z)kazu
darama(tza)zu
d(it)uzue
dakar(tza)zue
daki(zki)zue
dau(z)kazue
darama(tza)zue
d(it)u(z)te
dakar(tza)te
daki(zki)te
dau(z)kate
darama(tza)te
n(it)uen
nekarren - nekartzan
neki(zki)en
neu(z)kan
nerama(tza)n
h(it)uen
hekarren - hekartzan
heki(zki)en
heu(z)kan
herama(tza)n
z(it)uen
zekarren - zekartzan
zeki(zki)en
zeu(z)kan
zerama(tza)n
gen(it)uen
genekarren - genekartzan
geneki(zki)en
geneu(z)kan
generama(tza)n
zen(it)uen
zenekarren - zenekartzan
zeneki(zki)en
zeneu(z)kan
zenerama(tza)n
zen(it)u(z)ten
zenekar(tza)ten
zeneki(zki)ten
zeneu(z)katen
zenerama(tza)ten
z(it)u(z)ten
zekar(tza)ten
zeki(zki)ten
zeu(z)katen
zerama(tza)ten
ban(it)u
banekar(tza)
baneki(zki)
baneu(z)ka
banerama(tza)
bah(it)tu
bahekar(tza)
baheki(zki)
baheu(z)ka
baherama(tza)
bal(it)u
balekar(tza)
baleki(zki)
baleu(z)ka
balerama(tza)
bagen(it)u
bagenekar(tza)
bageneki(zki)
bageneu(z)ka
bagenerama(tza)
bazen(it)u
bazenekar(tza)
bazeneki(zki)
bazeneu(z)ka
bazenerama(tza)
bazen(it)u(z)te
bazenekar(tza)te
bazeneki(zki)te
bazeneu(z)kate
bazenerama(tza)te
bal(it)u(z)te
balekar(tza)te
baleki(zki)te
baleu(z)kate
balerama(tza)te
n(it)u(z)ke
nekar(z)ke
neki(z)ke
neu(z)kake
nerama(z)ke
h(it)u(z)ke
hekar(z)ke
heki(z)ke
heu(z)kake
herama(z)ke
l(it)u(z)ke
lekar(z)ke
leki(z)ke
leu(z)kake
lerama(z)ke
gen(it)u(z)ke
genekar(z)ke
geneki(z)ke
geneu(z)kake
generama(z)ke
zen(it)u(z)ke
zenekar(z)ke
zeneki(z)ke
zeneu(z)kake
zenerama(z)ke
zen(it)u(z)kete
zenekar(z)kete
zeneki(z)kete
zeneu(z)kakete
zenerama(z)kete
l(it)u(z)kete
lekar(z)kete
leki(z)kete
leu(z)kakete
lerama(z)kete
d(it)udan
dakar(tza)dan
daki(zki)dan
dau(z)kadan
darama(tza)dan
euk/n - ituk/n
ekark/na - ekartzak/n
jaki(zki)k/n
eu(z)kak/n
erama(tza)k/n
beu - bitu
bekar(tza)
beki(zki)
beu(z)ka
berama(tza)
d(it)ugun
dakar(tza)gun
daki(zki)gun
dau(z)kagun
darama(tza)gun
euzu - ituzu
ekar(tza)zu
jaki(zki)zu
eu(z)kazu
erama(tza)zu
euzue - ituzue
ekar(tza)zue
jaki(zki)zue
eu(z)kazue
erama(tza)zue
beute - bituzte
bekar(tza)te
beki(zki)te
beu(z)kate
berama(tza)te
OHARRAK
PLURALGILEAK. Adizki trinkoetan pluralgile ugari erabiltzen dira: it/tza/zki eta z, besteak beste.
Batzuetan, pluralekoak ez omen direm morfema batzuk azaltzen dira: dituzte (z, adibidez).
277
ADITZA MORFEMAKA
Izan:(-TZA-)
EDUN: (-U-)
EDIN:_____
EZAN:(IE)za
ADITZ TAULA
Nor-nork
Nor-nori
Nor-nori-nork
Indikatiboa
Agintera Subjuntiboa ahalera
Indikatiboa
Agintera Subjuntiboa Ahalera
Indikatiboa
Agintera
Subjuntibo
Ahalera
ERROA
-u-*edun
-za-
*ezan
-tza-
izan
-
*edin
-
-eza-
*ezan
NORI-AURREKOA
-
i
ki
i
PLURAGILEA
-it-
-zki-
-zki-
Orainaldia: - A-
Lehenaldia: (amaieran beti -N
Lehenaldia: -in-, -en-. e-..
Ahalera: -KE
Subjuntiboa: beti N
Noriaurrekoa: -I- , -KI-
Baldintza: BA-
Ondorioa: -KE
Baldintza eta ondorioa : 3. pertsona L-: balitz. Litzateke, balu, luke
ORAINA
IRAGANA
INDIKATIBOA
BALDINTZA
BALDINTZAZKOAK
ONDORIOA
ke
eN
NIND u
ke T
N
N
T
ke
eN
ke
eN
HIND u
ke K/N
N
H
K/N
ke
eN
ONDORIOA/IRAGANA
nuke huke luke genuke zenuke
zenukete lukete
nituzke hituzke lituzke genituzke zenituzke zenituzkete lituzkete
nukeen hukeen zukeen genukeen zenukeen zenuketen zuketen
nituzkeen hituzkeen zituzkeen genituzkeen zenituzkeen zenituzketen zituzketen
T
ke
T
K/N
ke
K/N
iO
ke
Dieza (zki) GU
ke
GU
ZU
ke
ZU
ZUE
ke
ZUE
iE
ke
TE
ORAINA
ALEGIAZKOA
ORAINA
IRAGANA
AGINTERA
SUBJUNTIBOA
AHALERA
IRAGANA
ONDORIOA
BALDINTZA
IRAGANA
ORAINA
AGINTERA
ORAINA
IRAGANA
BALDINTZA
ONDORIOA
AGINTERA
ADITZ TAULA
-Koxe Mari (*)
SMART Notebook
ADITZ TRINKOAK
ETORRI - JOAN - EKARRI
Etorri
1. Ni menditik oso nekatuta ___________________________
2. Zu eskolara berandu _______________________________
3. Zuek aurpegi alaia ________________________________
4. Gure lagunak Zugaza zinetokitik ___________________
5. Ni etxetik oso haserre ______________________________
6. Gizon hori nire amarekin ___________________________
7. Ni zure etxeko lorategitik ___________________________
8. Irakasleak gurasoekin berba egitera ___________________
9. Zuek antzerkia ikustera _____________________________
Vens con nosotros al monte?
De dnde vienes tan cansado?
Vengo del ro.
Venas del monte con tu primo.
Patxi vena borracho de la romera.
Venamos de la playa en bicicleta.
El jefe vena de casa enfadado.
Joan
1. Gu trenera sasoiz ______________________
2. Txakurra katuarengana zuzenean ____________________
3. Ni oraintxe bertan zure aitarengana ____________________
4. Zu amaren etxera bazkaltzera ______________________
5. Mutikoak eskolara autobusez _______________________
6. Zuek aititeren etxera telebista ikustera ____________________
7. Ni perretxikotan _____________________ txakurrarekin.
8. Gu izeko-osabak ikustera _________________________
9. Zuek etxe honetatik gagaituta _______________________
Van por mal camino.
Quines vamos maana a Urkiola?
Mira, Mikel y Pello van agachados:
Ahora mismo voy a direccin.
Iba con su padre a todos los partidos.
Ayer a la noche bamos cantando alegremente.
Ibais todos juntos a Larrinagatxu
Ibamos al trabajo sin muchas ganas.
Ekarri (sing.)
1. Zuk poltsan dirua ________________________
2. Zuek nire jertsea ipinita _____________________
3. Txakurrak ahoan hazurra _____________________
4. Guk berokia soinean _____________________
5. Nik gure baserritik madaria ___________________
6. Umeek poltsikoan hamarretakoa ____________________
7. Nik zigarro paketea tabernatik _____________________
8. Zuk lore sorta hori amarentzat ______________________
9. Zuek landare hori lorategirako ______________________
Ekarri (pl.)
1. Nik kaiola horretan txoriak __________________________
2. Guk boligrafoak diktaketa idazteko ____________________
3. Zuk magnetofoiak dendatik ______________________
4. Zuek oinetakoak jantzita ______________________
5. Nik zuhaitzak menditik _____________________
6. Guk sugeak otzara horretan _______________________
7. Mutikoek liburuak ikastolarako __________________________
8. Zuek prakak zikin ______________________
9. Zuk umearen marrazkiak ________________ ikastolatik
Itzulpenak
1. Cuando les vi traan pasteles para la cena.
2. Los disfrazados traan una moto blanca.
3. Traamos una pancarta con nuestras peticiones.
4. El dinero lo traas en la mano cuando se te perdi.
5. Traa un libro bajo el brazo.
SMART Notebook
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Orainaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
1. Alexek arrankari haundi bi harrapatu ............................. errekan.
2. Amak etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
3. Aitorri liburuak irakurtzea gustatzen
4. Ehiztariek txoriak hil ..
5. Etsaiek alde guztietatik inguratzen ..................... gu.
6. Guk horiei ez .. ezer sinesten.
7. Jontxuri mobila kendu ......................... irakasleak.
8. Josemarik Castelaoren liburua irakurri ....................... guri.
9. Josuk bere Ferraria erakutsi ........................ niri.
10. Labana honek punta zorrotzegia
11. Mariori koaderno guztiak galtzen ....................
12. Medikuak barizela sendatu Cristiani.
13. Ni goizero kaleko zaratak itzartzen
14. Norak mesede bat eskatu behar .. zure gurasoei.
15. Nik zu nondik ezagutzen .?
16. Jenik abesti polit batzuk erakutsi ....................... bere lagunei.
17. Dabidi mentazko gozokiak gustatzen .........................
18. Ondo portatuz gero sari txiki bat emango haiek zuri.
19. Tabakoak hil egingo (gu)
20. Zenbat zor . haiek zuei?
21. Zerk harritzen ....................... (zu) ?
22. Zuek guri ezer ez . kontatzen.
23. Zuek ni lotsatuta utzi
24. Zuk gatz gehiegi botatzen .. zopari.
25. Patriziak koadro eder batzuk eman .......................... bere lagunari.
26. Iigok gol bi sartu ....................... atezainari.
27. Enrikeri eta Diegori BIKAIN ipini ............................ irakasleak.
28. Harkaitzek sekretu bat kontatu .. guri.
29. Josebak Gaztetxean ikusi .. zu.
30. Rubeni bideojolasak gustatzen .
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Lehenaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
1. Alexek arrankari haundi bi harrapatu ............................. errekan.
2. Amak etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
3. Aitorri liburuak irakurtzea gustatzen
4. Ehiztariek txoriak hil ..
5. Etsaiek alde guztietatik inguratzen ..................... gu.
6. Guk horiei ez .. ezer sinesten.
7. Jontxuri mobila kendu ......................... irakasleak.
8. Josemarik Castelaoren liburua irakurri ....................... guri.
9. Josuk bere Ferraria erakutsi ........................ niri.
10. Labana honek punta zorrotzegia
11. Mariori koaderno guztiak galtzen ....................
12. Medikuak barizela sendatu Cristiani.
13. Ni goizero kaleko zaratak itzartzen
14. Norak mesede bat eskatu behar .. zure gurasoei.
15. Nik zu nondik ezagutzen .?
16. Jenik abesti polit batzuk erakutsi ....................... bere lagunei.
17. Dabidi mentazko gozokiak gustatzen .........................
18. Ondo portatuz gero sari txiki bat emango haiek zuri.
19. Tabakoak hil egingo (gu)
20. Zenbat zor . haiek zuei?
21. Zerk harritzen ....................... (zu) ?
22. Zuek guri ezer ez . kontatzen.
23. Zuek ni lotsatuta utzi
24. Zuk gatz gehiegi botatzen .. zopari.
25. Patriziak koadro eder batzuk eman .......................... bere lagunari.
26. Iigok gol bi sartu ....................... atezainari.
27. Enrikeri eta Diegori BIKAIN ipini ............................ irakasleak.
28. Harkaitzek sekretu bat kontatu .. guri.
29. Josebak Gaztetxean ikusi .. zu.
30. Rubeni bideojolasak gustatzen .
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Orainaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
1. Alexek eta Diegok dortoka haundi bi harrapatu .................. errekan.
2. Gurasoek etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
3. Aitorri Bernardo Atxagaren liburuak gustatzen
4. Ehiztariek basurde bat harrapatu ..
5. Etsaiek alde guztietatik inguratzen ..................... gu.
6. Guk horri ez .. ezer sinesten.
7. Jontxuk Bartzelonan parranda asko egin ..
8. Josemarik Bilboko gauzak erakutsi ....................... guri.
9. Josuk abesti poli bat kantatu ........................ guri.
10. Labana honek punta zorrotzegia
11. Mariori partikularreko irakasleak aditzak irakatsi ....................
12. Cristiani Xin Txan-en marrazki bizidunak gustatzen ...........................
13. Ni goizero kaleko zaratek itzartzen
14. Norak galdera batzuk egin tutoreari.
15. Zuk ni nondik ezagutzen .?
16. Jendeak autografoak eskatu ........................ Jeniri.
17. Dabidi telebista berria oparitu ......................... gurasoek.
18. Ondo portatuz gero sari txiki bat emango haiek zuei.
19. Tabakoak hil egingo (gu)
20. Zenbat zor . berak zuei?
21. Zerk harritzen ....................... (zuek) ?
22. Zuek guri guzur hutsak kontatzen .........................
23. Zuk ni lotsatuta utzi
24. Nik gatz gehiegi botatzen .. zopari.
25. Patriziak koadro eder batzuk eman .......................... bere lagunari.
26. Iigori txartel gorria atera . (haiek)
27. Enrikeri zazpi BIKAIN ipini ............................ irakasleek.
28. Harkaitzek txiste barregarriak kontatu .. guri.
29. Zuk Gaztetxean ikusi .. Joseba.
30. Rubeni prentsa tailerra gustatzen .
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Lehenaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
31. Alexek eta Diegok dortoka haundi bi harrapatu .................. errekan.
32. Gurasoek etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
33. Aitorri Bernardo Atxagaren liburuak gustatzen
34. Ehiztariek basurde bat harrapatu ..
35. Etsaiek alde guztietatik inguratzen ..................... gu.
36. Guk horri ez .. ezer sinesten.
37. Jontxuk Bartzelonan parranda asko egin ..
38. Josemarik Bilboko gauzak erakutsi ....................... guri.
39. Josuk abesti poli bat kantatu ........................ guri.
40. Labana honek punta zorrotzegia
41. Mariori partikularreko irakasleak aditzak irakatsi ....................
42. Cristiani Xin Txan-en marrazki bizidunak gustatzen ...........................
43. Ni goizero kaleko zaratek itzartzen
44. Norak galdera batzuk egin tutoreari.
45. Zuk ni nondik ezagutzen .?
46. Jendeak autografoak eskatu ........................ Jeniri.
47. Dabidi telebista berria oparitu ......................... gurasoek.
48. Ondo portatuz gero sari txiki bat emango haiek zuei.
49. Tabakoak hil egingo (gu)
50. Zenbat zor . berak zuei?
51. Zerk harritzen ....................... (zuek) ?
52. Zuek guri guzur hutsak kontatzen .........................
53. Zuk ni lotsatuta utzi
54. Nik gatz gehiegi botatzen .. zopari.
55. Patriziak koadro eder batzuk eman .......................... bere lagunari.
56. Iigori txartel gorria atera . (haiek)
57. Enrikeri zazpi BIKAIN ipini ............................ irakasleek.
58. Harkaitzek txiste barregarriak kontatu .. guri.
59. Zuk Gaztetxean ikusi .. Joseba.
60. Rubeni prentsa tailerra gustatzen .
SMART Notebook
EUSKERA DBH 3 2.hiruhilabeteIZENA
(1) ADITZ SISTEMAK. Hutsuneak bete1) Sukaldean zegoenean, Mikeli patatak erre.2) Gaixorik gaude, ez.. komeni kalean ibiltzea.3) Haiek zu bidean harrapatuko.4) Neskek mutilei telefono zenbakia eman zieten eta gezurra esan..5) Liburuak emango?6) Atzo, nire lagunek zu kalean ikusi.7) Pasaden egunean, ikasleei liburuak ahaztu.8) 18 urte bete nuenean, lore bat ekarri.9) Haiek kotxez eramango10) Txikitan, zuk ondo ezagutzen. nire pentsaerak.
1. zitzaizkion
2. zaigu
3. zaituzte
4. zieten-zuten
5. dizkidazu
6. zintuzten,
7. zitzaizkien
8. nion
9. naute
10. zenituen
(2) AHALERAK. Hutsuneak bete.1) Baliteke mundu osoan bakea baina ez da erraza (lortu)2) Jostailuak apurtu dira, baina konpon ..3) Mundu honetan ez daukagu nahi dugun guztia .. (egin)4) Nekatuta bazaudete, etxean gera 5) Aita, lagunek afaria antolatu dute gauerako, ba al daukat .................? (joan)6) Hau nahikoa ez bada, zuek beste bat egin ahal 7) Gaur bertan, .. badaukagu, baina gogor lan eginda. (amaitu)8) Aizu, eraman .. pakete hauek, mesedez.9) Hemen ezin . erre.10) Ez da posible zu baino azkarragoa. (izan)
(3) AHALERAK. BERRIDATZI.1) Lan hauek ezin ditzakezue egin, ez baitugu ulertzenEz dezakezue.2) Gela honetan ezin daiteke mintza.Gela honetan ez dago..3) Zuk ez daukazu sartzerikZuk ezin..4) Nor etorri ahal da leku publikoetara?Nor ..5) Guk irabazi ahal dugu partiduaGuk .
EUSKERA DBH 3 2.hiruhilabeteHIZKUNTZAREN HAUSNARKETAIzena
DEKLINABIDE KASUAK. Bete itzazu hutsuneak.
1. Utzi jendea ......................................(bake)2. Zein.................................nikia da hori? (denda)3. ............................................. izenak ahaztu zaizkit (haranak) )4. Zenbait .......................................... gezurtiak dira (egunkari)5. .................................. kalte handiak egiten dituzte (lehorte)6. Zu azokara joaten zara ...............................................(ostegun)7. Goizeko trenan datorren jendea herri.......................................dator (asko)8. Gelako ..........................................etorriko naiz (ikaskide)9. Hiru ................................................zekartzan gaurko egunkariak (asmakizun)10. Gela .....................................................ezin da sartu (haiek)11. Ni bizi naizen .....................................................ez dauka argirik (Kale)12. ........................zazpi .............................................denda asko daude (Bilbo, kale)13.14. Katuak ez dira inoiz................................................ hurbiltzen (txakurrak)15. Edozein ...................................................galdetu ahal diozu (pertsona)16. Colon ....................................................abiatu zen (Amerikak)17. Liburu hauek ez dira ......................................................., nireak dira! (Ane)18. Lau .............................................bik baino gehiago ikusten dute (begi)19. .................................................da parke hau (herritarrak)20. Gure herriko bi .........................................ikusten da itsasoa (tontor)21. Hari mutil .................................................... gustatzen zaizkio (atsegin)22. Hiru ..............................................................etorri dira (neska)23. Ez da komeni ................................................... bat-batean sartzea (ur)24.............................................................. lapurtu diote kotxea (gidari hori)25. Kanpin..................................................... igaro genituen oporrak (horiek)26. Oso sentibera zen, edozer ...................................................egiten zion min (gauza).27. Irabaziko duzula uste baduzu, ............................................... zaude (amets)28. .......................................................haranetan ez zegoen elurra (Pirinioak)29. .................................................. hostoak erori zaizkie (zuhaitz)30. .............................................................................ez dago haserre (hura)
1. bakean
2. dendetako
3. haraneko
4. egunkari
5. lehorteek
6. ostegunero
7. askotatik
8. ikaskidearekin
9. asmakizun
10. haietan
11. kaleak
12. Bilboko
13. Kaleetan, Kaletan
14. txakurrengana
15. pertsonari
16. Amerikara
17. Anerenak
18. begik
19. herritarrentzat
20. tontorretatik
21. atseginak
22. neska
23. uretara, uretan
24. horri
25. horietan
26. gauzak
27. ametsetan
28. Pirinioetako
29. zuhaitzei
30. hura
ADITZ SISTEMAK. Hutsuneak bete31. Kotxez eramango.....................................................?32. Atzo, loreak ekarri...............................................33. Gaixorik geundenean, ez ..................................................... komeni, kalera joatea )34. Nik asko laguntzen ............................................................ mutil horiei35. Atzo, nire lagunek kalean ikusi.....................................................
AHALERAK. Hutsuneak bete36. Ez da posible hemen .............................................................. (erre)37. Beste lekura joan ahal.........................................................38. Hemen ez dago ...................................................... (hitz egin)39. Aizu, eraman.................................................. pakete hauek, mesedez40. Ez daukazu nahi duzun guztia .................................................. (egin)
SMART Notebook
-
ADITZA1.DBH20121122.notebook
2
November22,2012
nov2119:39
Aditzoina, partizipioa, aditz-izena
ADITZ IRAGANGAITZAKIZAN aditz laguntzailea
aditz iragankorrak edun laguntzaileak
ADITZAETADEKLINABIDEA
indikatiboaetaitzulpenak
GRAMATIKAARIKETAK
Hutsuneak bete
1. Zuek ni lehen ez ............................. agurtu
2. Duela egun batzuk zuk etxeko giltzak galdu ......................................
3. Aitak zu egunero ekartzen ....................... autoz?
4. Guk irakasleei lore batzuk ekarri ...............................
5. Nik zu ez .............................. ondo ezagutzen.
6. Nagusiak langile horiek kalera bota ................
7. Ume horrek niri harriak bota ..................................
8. Zuek gu noiz ikusi .............................?
9. Atzo kalean erori ............................ ni.
10. Mirenen gurasoek gu kafea hartzera gonbidatu ..................................
11. Zuek herenegun ez .................................. denda horretan sartu.
12. Guk iaz asignatura guztiak gainditu ...............................
13. Gure seme-alabek atzo txanpon batzuk aurkitu ............................... hor.
14. Gurasoek zuek Ingalaterrara bidaliko ............................... ingelesa ikastera.
15. Noizko bidaliko ................................... zuek guri aparailu horiek?
Hutsuneak bete parentesiko aditzak erabiliz
1. Atzo azokarantz (joan) ..................................-ean lurrean mila pezetako bilete bat aurkitu genuen.
2. Musikari horiek musika tresnak (eraman) .........................................kutxa horietan.
3. Herenegun Xabi ikusi nuen dentistaren kontsultatik (etorri) .............................-ean.
4. Zuek kanpoan (egon) ................................... eta horregatik ez zenuten ezer entzun.
5. Nik lehen ontzi horretan arrain gorriak (eduki) ........................................
6. Pirata haiek altxor baten bila (ibili) ...........................................
7. Nondik (ekarri) ........................................ zuk arrautza horiek?
8. Plazarantz (joan) .....................................-ean norbait ikusi zenuen?
9. Menditik itzuli ondoren berehala etxera joan ginen arropa guztiak bustita (eduki) .................................... eta.
10. Atzo loreak ureztatu nituen, oso lehor (egon) ........................................ eta.
11. Gure atzetik Bermeoko lagunak (etorri) ......................................
12. Garai hartan gu nahiko kezkatuta (ibili) .....................................
Euskaratu
1. El ao pasado estuvimos de vacaciones en Mallorca.
2. Vinimos a hablar con la directora pero no pudimos verla.
3. Para ir a ese pas a los turistas se les recomienda vacunarse.
4. De pequeos bamos todos los aos a las colonias.
5. Tuvisteis que hacer cola para comprar las entradas?
6. Quera ir con vosotros pero tena que terminar un trabajo y por eso no pude ir.
7. En esa casa vivi Unamuno.
8. Se les han enviado cartas a todos los socios.
9. Antes solamos tener que ensear el carn para entrar pero ahora nos conocen y podemos entrar sin problemas.
10. En el concurso ganamos un premio pero no quisimos aceptarlo.
SMART Notebook
EUSKERADBH 1
IZENA
(1) ADITZAK ETA DEKLINABIDEAK. Hutsuneak bete
1) Gaixorik zeudenean, ez.. komeni kalean ibiltzea.
2) Oso sentibera zen, edozeregiten zion min (gauza)
3) Zein .nikia da hori? (denda)
4) Goizeko trenan datorren jendea herri..dator (asko)
5) Haiek zu bidean harrapatuko. atzo
6) Neskek mutilei telefono zenbakia eman zieten eta gezurra esan..
7) kalte handiak egiten dituzte (lehorte)
8) Liburuak emango?
9) Zenbait ..gezurtiak dira (egunkari)
10) Hari mutil gustatzen zaizkio (atsegin)
11) Lau.bik baino gehiago ikusten dute (begi)
12) Pasaden egunean, ikasleei liburuak ahaztu
13) haranetan ez zegoen elurra (Pirinioak)
14) Txikitan, zuk ondo ezagutzen. nire pentsaerak
15) Hiru .. zekartzan gaurko egunkariak (asmakizun)
(2) AHALERAK. Hutsuneak bete.
1) Baliteke mundu osoan bakea baina ez da erraza (lortu)
2) Jostailuak apurtu dira, baina konpon ..
3) Mundu honetan ez daukagu nahi dugun guztia .. (egin)
4) Nekatuta bazaudete, etxean gera
5) Aita, lagunek afaria antolatu dute gauerako, ba al daukat .................? (joan)
6) Hau nahikoa ez bada, zuek beste bat egin ahal
7) Gaur bertan, .. badaukagu, baina gogor lan eginda. (amaitu)
8) Aizu, eraman .. pakete hauek, mesedez.
9) Hemen ezin . erre.
10) Ez da posible zu baino azkarragoa. (izan)
(3) AHALERAK. BERRIDATZI.
1) Lan hauek ezin ditzakezue egin, ez baitugu ulertzen
Ez .
2) Gela honetan ezin daiteke mintza.
Gela honetan ez dago..
3) Zuk ez daukazu sartzerik
Zu ezin..
4) Nor etorri ahal da leku publikoetara?
Nor ..
5) Guk lapurtu ahal ditugu bitxiak
Guk .
SMART Notebook
2. UNITATEA
GRAMATIKA
Aditza: aditzoina, partizipioa eta aditz-izena
Jarduerak:
1. Azpimarratu esaera zahar hauetako aditz jokatugabeak:
Abenduko eguna, argitu orduko iluna.
Alferrik egotea eta lan alferra egitea biak berdin.
Bat eman eta bi hartu.
Ustea ez da jakitea.
Entzun eta isil, baiezko biribil.
Gaur hitza eman, bihar haizeak eraman.
Lanik errazena, agintzea.
2. Lotu forma jokatugabeak dagokien formarekin.
jolastu
ikaste
ikuste
lortu
ibil
etorri
erori
onartze
utz
itzul
3. Osatu esaldi hauek aditzoin egokiekin: eman fida bota aipa - gerta
Ez dirudi inoiz atertuko duenik, ___________ eta ___________ ari du.
Zalantzan nago liburuarekin, ez dakit zuri ___________ edo hari eskaini.
Nor ___________ hainbeste gezur esaten duenarekin.
Otsoa non ___________, han___________.
4. Osatu esaldi hauek partizipio egokiekin: nekatu hartu abiatu etorri.
Ez dakigu noiz ___________ basorantz, ez baitigute ordurik adierazi.
Entzun ezazu arretaz irakasleak dioena eta gogoan___________ zer dioen.
Sorkunde, ___________ hona, etxera joan behar dugu eta.
Bururik nekatzen ez duenak, hankak ___________ behar.
5. Osatu esaldi hauek aditz-izen egokiekin: eroste egite pentsatze sineste.
Txalupa hondoratzeko zorian egon zela ___________ hutsak, ikaratu egiten nau.
___________ osoa daukat zuk esandakoan.
Ondo dago noizbehinka gauza horiei buruz gogoeta ___________.
___________ ez da nahikoa izango; ordaindu ere egin beharko da.
6. Osatu taula, falta diren forma jokatugabeak idatziz.
ADITZOINA
PARTIZIPIOA
ADITZ-IZENA
Ikus
Aldatu
Nekatze
Irakurri
Pentsa
onartu
ORTOGRAFIA
; Puntu eta koma
Besteak beste, honako kasuetan erabiltzen da:
Zerrenda bateko elementuak bereizteko, elementu horiek jada komak badituzte:
Zazpi urterekin, futbolean, pilotan eta saskibaloian aritzen nintzen; bederatzi urterekin, xakean, bizikletan eta eskubaloian; eta hamaikarekin, surfa egiten hasi naiz.
Harreman zuzen ez daukaten bi esaldi bereizteko:
Ez dakit nondik hasi; Mikeli deitu beharko diot.
Zenbait lokailuz (beraz, dena den, aldiz...) lotutako esaldien artean:
Gaur goizetik esnatu naiz; beraz, oinez joateko astia izango dut.
Jarduerak:
1. Idatzi punto eta koma behar den tokian, zerrendak dituzten esaldi
hauetan:
Ander, Mikel eta Joana ondarrutarrak dira Leizuri, Xabi eta Markel, mutrikuarrak eta Zurie eta Oihana, eibartarrak.
Txitxarroa, antxoak eta legatza arrandegian erosiko ditut ogia eta irina, okindegian eta sagarrak, kiwiak eta meloia, fruta-dendan.
Eskularruak, berokia eta lepokoa maletan sartu xaboia hortzetako eskuila eta orrazia, eskuko poltsan eraman eta janaria, ontzi batean.
2. Orain, idatzi esaldi hauetan puntu eta komak, kontuan izanik lotura
zuzenik ez duten esaldiak elkartu direla.
Mireia irribarretsu dator lortuko zuen kontzerturako txartela.
Gaur ez da etorri bihar esango du zergatik.
Autobusa pasatu da oinez joan beharko dugu.
Oso haserre zegoen aurpegian nabaritzen zitzaion.
3. Idatzi esaldi hauetan behar diren puntu eta komak, kontuan izanda
lokailuen bidez lotuta daudela.
Nik ez daukat bizikletarik beraz, ezin naiz zuekin joan.
Nahiko gaztea da dena den, gu baino zaharragoa.
Liburuak oraintxe eramango ditut bestela, ahaztu egingo zait.
Leihoa itxita dago hala ere, haizea sartzen da nonbaitetik.
4. Zuzendu testu honetan gaizki idatzita dauden puntu eta komak, eta idatzi
falta direnak.
Bi itsasontzitan abiatu ginen Papua uhartera. Holandarrak eta frantsesak
zihoazen batean, eskoziarrak eta irlandarrak, bestean. Eta denen buru;
Grant kapitaina.
Aurretiaz ez genekien zer aurkituko genuen han, hala ere, zenbait
harrigarriaren susmoa genuen. Zurrumurru ugari zebilen ontzietan urliak
urrezko txoriak aipatzen zituen, sandiak gaztetasunaren edabea.
Esamesak baino ez zirelakoan nengoen ni, dena den; nire eskumina ere
areagotuz zihoan
5. Diktaketa hau prestatzeko, erreparatu puntu eta komei:
Asteburuan lapurretan egin zuten Atxukarro kaleko bitxi dendan; garbi- garbi
utzi omen zuten. Lapurrak alboko lokaletik sartu ziren horma zulatuz; hala
ere, ez dago argi zer tresna erabili zuten, inork ez baitzuen zaratarik entzun.
Ostutakoen artean, oso lepoko baliotsu bat omen dago; baita diamanteak eta
harribitxiak ere; eta oraindik zehazteko dauden urrezko eta zilarrezko pieza
ugari.
LEXIKOA
Homonimia
Hitz homonimoak dira berdin idatzi eta ahoskatu arren, esanahi ezberdinak dutenak.
Mahai hori pintatzeko, hori argia erabiliko dut.( hori (erakuslea edo kolorea) hitz homonimoak dira.
Ehun zapi atera behar ditut ehun honetatik. ( ehun (zenbakia edo oihala) hitz homonimoak dira.
Jarduerak:
1. Bilatu hiztegian hitz homonimo hauen esanahiak, eta idatzi esaldi bat
bakoitzarekin:
harana / arana
_____________________________________________________
_____________________________________________________
mende / mende
_____________________________________________________
_____________________________________________________
2. Erlazionatu bikote hauetako hitz homonimoak eta haien esanahiak:
zeta.....zeta
apal.....apal
lelo.....lelo
lau.....lau
a) Buru argia ez duena, ergela, txepela.( _______________
b) Abestietan errepikatzen den esaldi neurtua.( _________________
c) Gorabeherarik ez duena. ( __________________
d) Zenbatzaile zehaztua. ( ___________________
e) Alfabetoko azken letra. ( ___________________
f) Zenbait oihal egiteko erabiltzen da. ( ___________________
g) Paretan edo altzarietan, gauzak jartzeko ohola. ( ______________
h) Bere burua handiesten ez duena, umila. ( _________________
3. Osatu esaldietako hutsuneak laukietako izen egokiekin.
baso / baso
ondo / ondo
hari / hari
Nork esan _________ Mireiarena?
Bilbotik hurbil dagoen __________ batean dago errota.
Jaikitzerakoan __________ bat ur edaten dut.
Zure ___________-ondotik pasatu zen autoa.
Praka horiek __________ zuriarekin josi behar dira.
Oso ____________ igaro genuen asteburua.
4. Idatzi hitz bakoitzarekin hitz homonimoa.Gero, azaldu bakoitzaren esanahia.
har:
hala:
lohi:
zain:
ADITZOINA
PARTIZIPIOA
ADITZ-IZENA
SMART Notebook
3. UNITATEA
GRAMATIKA
Aditz iragangaitzak: IZAN laguntzailea
Jarduerak:
1. Azpimarratu honako esaldi hauetako aditz iragangaitzak:
Atzo gauean etorri ziren Joseba eta Leire Donostiatik.
Nik ezin dizut konpondu bizikleta.
Pilotalekura joan ginen atzo arratsaldean, baina hartuta zegoen.
Nire ahizpak txistua jotzen du bandan.
Miren ez dago etxean, lagunekin baizik.
2. Erreparatu aditzei, eta inguratu urdinez Nor motako laguntzaileak, eta
gorriz, Nor-Nori motakoak.
Nori ez zaio gustatzen txokolatea txurroekin?
Mikel ohean gelditzen da larunbat goizetan, baina guri denbora galtzea dela iruditzen zaigu.
Ez da erraza izango konpontzea, baina norbaiti bururatuko zaio zerbait.
Kanpandorreko erlojuan bostak dira.
Mikeli eman behar zaio sarreren dirua.
3. Idatzi esaldiak Nor motako aditz hauekin:
itzuli ginen: _______________________________________________
etzan zarete: ______________________________________________
galdu zen: ________________________________________________
4. Idatzi esaldiak Nor-Nori motako aditz hauekin:
joan gintzaizkizuen: __________________________________________
hondatu zaizkit: _____________________________________________
agertu zitzaien: _____________________________________________
5. Osatu esaldi hauek aditz laguntzaile egokiekin. Kontuan izan Nor
motakoak direla.
Jone egun osoa ibili (lehenaldia) _______ atzera eta aurrera.
Ni eskolako eskaileretan erori (orainaldia) ________.
Zuek zer ordutan etorri (lehenaldia) ___________?
Gu ez (lehenaldia) ___________ joan festara.
Mikel eta Lorea izan (orainaldia) ________ irabazleak txapelketan.
6. Osatu esaldi hauek aditz laguntzaile egokiekin. Kontuan izan iragangaitzak
direla Nor-Nori motakoak.
Maitane zuri etorri (orainaldia) _____________ kontu eske.
Niri ez (lehenaldia) _____________ inor hurbildu.
Guri telebista ikustea gustatzen (orainaldia) _____________.
Denei iruditu (lehenaldia) _____________ hobe zela biharko uztea.
Bateria agortu (orainaldia) _____________ telefonoari.
7. Azpimarratu esaldi hauetako aditz trinkoak, eta adierazi iragangaitzak ala
iragankorrak diren:
Saioa txapela jantzita dator gaur ere.
Nik ez nekien erantzuna eta beste ikasle bati galdetu zion.
Ziortzak oso argi dauka: sendagilea izango da.
Garai hartan, lehenengo mailan nengoen oraindik.
Zurie igerilekura doa gaur ere.
LEXIKOA
Hitz-elkarketa
Hitz elkarketan bi hitz edo gehiago elkartzen dira, eta sortutako hitz elkartuak beste esanahi bat adierazten du, elkartutako hitzen esanahietatik ezberdina. (Itsasontzi, ilehori, zuri-beltz, idazmakina,...)
Hitz-elkarketan mota askotako hitzak elkar daitezke: izena eta izena, izena eta izenondoa, izenondoa eta izenondoa, aditza eta izena...
Jarduerak:
1. Lotu hitz elkartuak lortzeko.
gurdi
soka
gai
zakar
esku
ontzi
esne
baloi
mutur
zerrenda
2. Idatzi definizio hauei dagozkien hitz elkartuak:
Ehizarako erabiltzen den txakurra. ( ______________________
Iparrak eta ekialdeak bat egiten duten puntu kardinala(______________
Trenak ibiltzen diren bidea, bi errail paraleloz osatua. (______________
Ibiliz egiten den bitartea edo bidea. (_____________________
Ikasten den gela, bereziki ikastetxe batean. (_____________________
3. Lotu hitz elkartuak sortzeko. Gero, idatzi esaldi bat bakoitzarekin.
gurdi
zuri
egon
sudur
indar
gorri
gela
luze
berritu
bide
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
4. Sailkatu aurreko hitz elkartuak osaeraren arabera.
izena + izena (_____________________
izenondoa + izenondoa (_____________________
aditza + izena (_____________________
izena + izenondoa (_____________________
izena + aditza (_____________________
ORTOGRAFIA
-a organikoa hitz-elkarketan.
Euskaraz a letra berez duten hitz asko daude. a horri a organikoa deritzo.
Euskarazko burdina, eliza, hizkuntza, kultura, literatura eta natura hitzek, eta ia amaiera duten hitzek a organikoa dute. Hitz horiek bi idazkera onartzen dituzte hitz elkarketetan:
-a gabe eta banatuta: kultur astea, hizkuntz eskubideak, ortografi arauak...
-a mantendu eta marratxoz lotuta: kultura-astea, hizkuntza-eskubideak,
ortografia-arauak...
Jarduerak:
1. Erreparatu hitz elkartu bikote hauei, eta esan zein dagoen zuzen idatzita:
hizkuntz gaitasuna / hizkuntza gaitasuna
geografia- irakaslea / geografi-irakaslea
literatur-saria / literatura-saria
bidaia agentzia / bidai agentzia
biologia-azterketa / biologi-azterketa
burdin lantegi / burdina lantegi
2. Osatu esaldi hauek hitz egokiekin:
Maiatzean _________ astea antolatuko du eskola.
Laborategian egingo dugu ______________azterketa.
Lorearen aita _______________-saltzailea da.
Azkenean, baseliza bat aukeratu dugu ______________-ospakizunerako.
Nire arrebari bigarren saria eman diote eskolarteko _________sariketan.
3. Osatu esaldi hauek a organikoa duten hitzak elkartzeko, aukera biak
erabilita:
____________zientzietan gehien gustatzen zaidana biologia da (Natura).
Oporrak prestatzeko ____________agentziara joan gara informazio eske. (bidaia)
Irakasleak dioenez, ____________ arauak asko irakurrita ikasten dira. (ortografia)
4. Diktaketa hau prestatzeko, erreparatu hitz- elkartuei eta a organikoari:
Eskualdeko kultur ondarea babesteko asmoz, katalogazio-lana abiatuko
dutela adierazi du kultura-diputatuak.
Burdin Aroko aztarna arkeologikoetatik hasi eta XX. mendeko
literatura-ekoizpena hartuko omen ditu bere baitan katalogoak.
Esparru zabal horretan tarte handia hartuko du eliz ondareak, ondare
ugariena baita.
Diputatuaren arabera, hurrengo pausua natur ondarea katalogatzea
izango omen da.
SMART Notebook
4. UNITATEA
GRAMATIKA
Aditz iragankorrak: EDUN laguntzailea
NOR-NORK
ORAINALDIA
LEHENALDIA
NOR NORK
NOR NORK
NA u T
D u -
GA it u GU
ZA it u ZU
ZA it u zte ZUE
D it u (z)TE
NIND u T/DA n
() u - (e)n
GINT u GU n
ZINT u ZU n
ZINT u zte ZUE n
() u (z)TE n
NOR-NORI-NORK
ORAINALDIA
LEHENALDIA
NOR NORI NORK
NORK NOR NORI
Di (zki) T/DA T
Di (zki) O -
Di (zki) GU GU
Di (zki) ZU ZU
Di (zki) ZUE ZUE
Di (zki) E TE
N i (zki) DA n
Z i (zki) O n
GEN i (zki) GU n
ZEN i (zki) ZU n
ZEN i (zki) ZUE te n
Z i (zki) E te n
Jarduerak:
1. Azpimarratu esaldi hauetako aditz iragankorrak:
Amak kutxetan sartu ditu udako arropak, eta guk ganbarara eraman ditugu.
Goizeko bederatzietan jaiki naiz, eta dagoeneko hemen zegoen Zurie.
Inork irakurri al du Harry Potterren azken liburua?
Saioak egunero txukuntzen du logela eskolara joan aurretik.
Non ote dago nire arkatza, zuek hartu duzue?
2. Erreparatu aditzei, eta inguratu urdinez Nor-Nork motako laguntzaileak, eta
gorriz, Nor-Nori-Nork motakoak.
Azkenengo CDan hamar kantu sartu dituzte.
Leireri erakutsiko diogu oporretan grabatutako bideoa.
Atzo esan zioten azterketaren eguna.
Gaur amonaren etxean bazkalduko dugu.
Oraindik ez dugu ikasi gai berria.
Atzo gauean deitu nion, baina ez zegoen etxean.
3. Osatu esaldi hauek aditz laguntzaile egokiekin. Kontuan izan Nor-Nork
motakoak direla.
nuen du genituen zenuten dugu
Guk Lorea eta Nahia kalean ikusi ______________ atzo.
Nork itzuliko _____________ liburua liburutegira?
Bihar aitak eramango ______________ kiroldegira.
Asteburuan zuek kantu berri bat ikasi ______________.
Larunbatean erraz irabazi________________ nire partida.
4. Osatu esaldi hauek aditz laguntzaile egokiekin. Kontuan izan iragankorrak
direla, Nor-Nori-Nork motakoak.
dizkiozu zidan dio zidan diozu zidan
Ordua galdetu __________ gizon batek, baina ez neukan erlojurik.
Nori eman behar ____________ komikia Anek?
Niri Urkok irakatsi _____________ iaz korapiloak egiten.
Zuk nori salduko _______________ Gabonetako otzararen txartelak?
Aitak oparitu ______________ berokia hartuko dut.
Euritakoa jaitsiko ____________ amonari, mesedez?
5. Idatzi esaldiak Nor-Nork motako aditz hauekin:
hartu du // ikusi genuen // ekarri nau
____________________________________________________________.
____________________________________________________________.
____________________________________________________________.
6. Idatzi esaldiak Nor-Nori-Nork motako aditz hauekin:
eman diot // esan dizute // azaldu digu
_____________________________________________________________.
_____________________________________________________________.
_____________________________________________________________.
7. Azpimarratu esaldi hauetako aditz trinkoak: urdinez, Nor-Nork motakoak, eta
gorriz, Nor-Nori-Nork motakoak:
Mireiak beti daramatza jantzita gona eta zapatak.
Egunero diote gauza bera, baina inoiz ez dute agindutakoa betetzen.
Zaloak buruz dakizki talde horren abestietako letrak.
Poltsan dakarzkizut agindutako liburuak.
Ba al dakizu zer ordutan hasiko den filma?
ORTOGRAFIA
Eten-puntuak
Eten-puntuak honako kasuetan erabiltzen dira:
Zerrenda bat irekita utzi dela adierazteko,hau da, aipatutako elementuak baino gehiago daudela adierazteko.
Lagun ugari elkartu ginen: Lander, Aitor, Leire...
Hiztunak esaldia irekita uzten duenean, harridura, ezustea, zalantza edo beste sentimenduren bat adierazi nahi duelako.
Esan duzun guztia egia da, baina...
Hiztunentzat ezagunak diren hitzak edo pasarteak isiltzen direnean.
Badakizu, lan lasterra...
Jarduerak:
1. Idatzi esaldi hauetan falta diren eten-puntuak dagokien tokian:
Aukera bat baino gehiago duzu: xakea, tribiala, partxisa
Hainbat landarerekin egiten zuten eztia: txilarra, gurbitza, izpilikua, akazia
Besteak beste, osagai hauek behar dituzu: ura, irina, papera
Afari goxo-goxoa prestatu zigun: oilo-salda, arrautzak,onddoak
2. Orain, idatzi bere tokian beste esaldi hauetan falta diren eten-puntuak:
Ez dakit zer gertatu zaion; itxuraz ondo zegoen eta bat-batean
Une hartan harrapatu izan balu ogitartekoa jan ziona
Badakizu zer harroputza den Saioa, eta Ziortza
Zenbakiek hori esango dute, baina
3. Idatzi esaldi hauetan falta diren eten-puntuak:
Zer egingo diogu, ba: Dagoenean, bon-bon, eta ez dagoenean
Honela hasten da abestiaren letra: Haurtxo txikia sehaskan dago
Norbaitek esanda utzi zuen lehenago ere: Errementeriaren etxean
Zergatik jarri dituzu eten-puntuak? _________________________________
_____________________________________________________________
4. Erreparatu esaldi hauetako eten-puntuei, eta sailkatu:
Ez dago esan beharrik; behin hara joanda...
Ekarritako guztiak eraman: berokiak, eskularruak, motxilak...
Eguraldi ederra egiten du, baina ez ahaztu esaera zaharra: Goiz gorri...
Lekale gehiago jan behar duzu: dilistak, txitxirioak, lekak...
Gero jarraitu zeuk: Akerrak adarrak...
5. Diktaketa hau prestatzeko, erreparatu eten-puntuei:
Mahaiaren inguruan bildu ginen lehengusuak: Zaloa, Koldo, Miren... Urteroko bazkaria eta urteroko kontuak espero genituen, baina... A zer ezustea eman zigun Koldok ilehori haren eskutik sartu zenean jantokian!
Amonaren arabera, Koldo ez zen inoiz ezkonduko, gehiegi estimatzen baitzuen bere burua. Gutariko gehienak ere iritzi berekoak ginen, baina esaera zaharrak dioenez: Usteak...
LEXIKOA
Ikuskizunen eremu semantikoa
Jarduerak:
1. Sailkatu instrumentu hauek, kontuan izanda haizezkoak, perkusiozkoak edo
harizkoak diren:
gitarra txirula atabala biolontxeloa oboea
alboka pianoa panderoa txistua tronpeta
HARIZKOAK
HAIZEZKOAK
PERKUSIOZKOAK
2. hitz multzo honetan badira hiru hitz musikarekin zerikusirik ez dutenak. Zein?
abesbatzak tango apar boskote jaialdi biribilketa
grabazio - opera tren erromeria teklatu nota - orga
_________________ , _________________ , _________________
3. Osatu esaldi hauek, antzerkiarekin zerikusia duten hitzekin:
oholtza antzezlan zuzendari antzoki saio antzezle ikusle
____________ komedia bat prestatzen ari ziren ____________ gainean.
Antzezlana prestatzeko _____________ orokorrean ______________ eta gidoilaria bildu ziren.
________________ amaitu zenean ________________ txalo-zaparrada batekin agurtu zituzten _________________.
4. Bilatu zinemarekin zerikusia duten sei hitz letra-zopa honetan.
S
K
A
M
E
R
A
X
M
S
A
E
T
U
S
P
M
B
U
X
S
B
C
V
Z
C
P
O
N
S
C
A
R
T
E
L
L
E
T
A
S
P
L
A
N
O
S
O
A
Z
P
L
A
V
A
Q
G
U
I
O
L
S
A
F
I
L
M
S
A
O
G
I
D
O
I
L
A
R
I
P
SMART Notebook
-
Eranskinak
AditzTaulakEgizu.doc
ADITZADENETARIK.doc
ADITZA2.ZATIA219223.doc
Indikatiboa.doc
Aditztrinkoak.doc
ADITZAhutsuneak+bete+eta+itzuli+2.doc
hutsuneak+bete+eta+itzuli+2.doc
hutsuneak+beteITZULPENAKIND1.MAILA.doc
3.DBHHUTSUNEAKBETE.doc
2.unitatea6hizkuntza.doc
3.unitatea6hizkuntza.doc
4.unitateahizk6.doc
EUSKERADBH32.doc
ERANSKINA
INDIKATIBOA
NOR
NOR-NORI
NOR-NORK
NOR-NORI-NORK
naiz
haiz da gara zara zarete dira
NA tzaiT
HA tzaiK/N
zaiO GA tzai zki GU ZA tzai zki ZU
ZA tzai zki ZUE te
zai zki E
NOR 3. pertsona
NA uU T
HA u K/N D u -
GA it u GU ZA it u ZU ZA it u zte ZUE
D it u ZTE
T T K/N K/N O -
DI (zki)GUGU
ZUZU ZUEZUE ETE
nintzen
NIN
tzai
T
N
nuen
nituen
NIND u
T
N
N
T
N
hintzen
HIN
tzai
K/N
N
huen
hituen
HIND u
K/N
N
H
K/N
N
zen
ZI
tzai
O
N
zuen
zituen
( )
-
eN
Z
O
N
ginen zinen zineten ziren
GIN tzai zki GUN ZIN tzai zki ZUN ZIN tzai zki ZUE te N ZItzai zki EN
genuen zenuen zenuten zuten
genituen zenituen zenituzten zituzten
GINT u
GUN ZINT u
ZUN ZINT u zte ZUE N ( ) ZTE N
GEN i(zki) GU
N ZENZU
N ZENZUEte N ZEte N
banintz
ba NIN tzai
T
banu
banitu
ba NIND u
T
ba
N
T
bahintz
ba HIN tzai
K/N
bahu
bahitu
ba HIND u
K/N
ba
H
K/N
balitz
ba LItzai
O
balu
balitu
( )
-
ba
L
O
bagina bazina bazinete balira
ba GIN tzai zki GU
ba ZIN tzai zki ZU
ba ZIN tzai zki ZUE te ba LItzai zki E
bagenu bazenu bazenute balute
bagenitu bazenitu bazenituzte balituzte
ba GINT u
GU ba ZINT u
ZU ba ZINT u zte ZUE ( ) ZTE
ba GENi(zki) GU
ba ZENZU
ba ZENZUEte ba LEte
nintzateke
NIN
tzai
Tke
NIND u
ke
T
N
T
ke
hintzateke
HIN
tzai
K/N ke
HIND u
ke
K/N
H
K/N
ke
litzateke ginateke zinateke zinatekete lirateke
LItzai Oke
GIN tzai zki GU ke
ZIN tzai zki ZU ke
ZIN tzai zki ZUE ke te
LItzai zki Eke
( )
- GINT u ke GU ZINT u ke ZU ZINT u zte ke ZUE ( )
TE
L
O ke GENi(zki) GUke ZEN
ZUke
ZENZUEkete
LEkete
nintzatekeen
hintzatekeen zatekeen
NIN T HIN tzai K/N
ZI tzai O keeN
( ) - eN
ZO keeN
ginatekeen
GIN tzai zki GU
ke
eN
GINT u
ke GU
N
GEN
i(zki)
GU
ke
eN
zinatekeen
ZIN tzai zki ZU
ke
eN
ZINT u
ke ZU
N
ZEN
ZU
ke
eN
zinateketen ziratekeen
ZIN tzai zki ZUE ke te N ZI tzai zki EkeeN
ZINT u zte ke ZUE N
( ) TE N
ZENZUE ke te N ZEke te N
OHARRAK
NOR-NORI-NORK/ NORK-NOR-NORI. Aditz laguntzaileari dagozkion tauletan badira lauki ba- tzuk iluneztaturik daudenak. Honelakoetan adizkien osagaien ordena NOR-NORI-NORK izatetik NORK- NOR-NORI izatera pasatzen da.
T eta K/N. T eta K/N morfemak DA eta A/NA bihurtzen dira adizkiaren erdian suertatzen direnean.
274
ERANSKINA
AHALERA, SUBJUNTIBOA ETA AGINTERA
NOR
NOR-NORI NOR-NORK NOR-NORI-NORK
naiteke
haiteke daiteke gaitezke zaitezke zaitezkete daitezke
NA kiT ke
HA kiK/N ke DA kiO ke GA ki zki GUke ZA ki zki ZUke
ZA ki zki ZUE ke te
DA ki zki Eke
NOR 3. pertsona
NA zakeT
HA zakeK/N De zake
GA itzakeGU ZA itzakeZU ZA itzake te ZUE
D itzakeTE
nintekeen
hintekeen zitekeen gintezkeen zintezkeen zintezketen zitezkeen
NEN kiT keeN
HEN kiK/N keeN ZEkiO keeN GEN ki zki GU keeN ZEN ki zki ZU keeN ZEN ki zki ZUE ke te N ZEki zki EkeeN
nezakeen
hezakeen zezakeen genezakeen zenezakeen zenezaketen zezaketen
nitzakeen
hitzakeen zitzakeen genitzakeen zenitzakeen zenitzaketen zitzaketen
NINT zakeT N
HINT zakeK/N N
( )
eN GINT zakeGUN ZINT zakeZUN ZINT zake te ZUE N
( ) TE N
N T keeN
H K/N keeN ZiO keeN GEN ieza (zki) GU keeN ZENZU keeN ZENZUE ke te N ZiEke te N
ninteke
hinteke liteke gintezke zintezke zintezkete litezke
NEN kiT ke
HEN kiK/N ke LEkiO ke GEN ki zki GU ke ZEN ki zki ZUke
ZEN ki zki ZUE ke te
LEki zki Eke
nezake
hezake lezake genezake zenezake zenezakete lezakete
nitzake
hitzake litzake genitzake zenitzake zenitzakete litzakete
NINT zakeT
HINT zakeK/N ( )
GINT zakeGU ZINT zakeZU ZINT zake te ZUE ( )
TE
N T ke
H K/N ke LiOke GEN ieza (zki) GUke ZENZUke
ZENZUEke te
LiEke te
nadin
NA
ki
T
N
NA
za
T
N
T
T
N
hadin
HA
ki
K/N
N
HA
za
K/N
N
K/N
K/N
N
dadin
DA
ki
O
N
De
za
N
iO
N
gaitezen zaitezen zaitezten daitezen
GA ki zki GUN ZA ki zki ZUN ZA ki zki ZUE te N DA ki zki EN
GA it zaGUN ZA it za ZUN ZA it za te ZUE N D it za TE N
Dieza (zki) GUGUN ZUZUN ZUEZUE N iETE N
nendin
NEN
ki
T
N
nezan
nitzan
NINT
za
T
N
N
T
N
hendin
HEN
ki
K/N
N
hezan
hitzan
HINT
za
K/N
N
H
K/N
N
zedin
ZE
ki
O
N
zezan
zitzan
( )
N
Z
iO
N
gintezen zintezen zintezten zitezen
GEN ki zki GUN ZEN ki zki ZUN ZEN ki zki ZUE te N ZEki zki EN
genezan zenezan zenezaten zezaten
genitzan zenitzan zenitzaten zitzaten
GINT zaGUN ZINT za ZUN ZINT za te ZUE N ( )
TE N
GEN ieza (zki) GU
N ZENZU
N ZENZUE te N ZiEte N
( )
( )
T
NA
za
( )
T
( )
hadi
HA
ki
K/N
K/N
K/N
K/N
bedi
BE
ki
O
Be
za
iO
( )
( )
ki
GU
GA
it
za
( )
(B)ieza (zki)
GU
( )
zaitez
ZA
ki
zki
ZU
ZU
ZU
ZU
zaitezte
ZA
ki
zki
ZUE
te
ZUE
ZUE
ZUE
bitez
BE
ki
zki
E
B
it
za
TE
iE
TE
275
ERANSKINA
ADITZ TRINKO IRAGANGAITZAK
IZAN
EGON
ETORRI
JOAN
IBILI
naiz
nago
nator
noa
nabil
haiz
hago
hator
hoa
habil
da
dago
dator
doa
dabil
gara
gaude
gatoz
goaz
gabiltza
zara
zaude
zatoz
zoaz
zabiltza
zarete
zaudete
zatozte
zoazte
zabiltzate
dira
daude
datoz
doaz
dabiltza
nintzen
nengoen
nentorren
nindoan
nenbilen
hintzen
hengoen
hentorren
hindoan
henbilen
zen
zegoen
zetorren
zihoan
zebilen
ginen
geunden
gentozen
gindoazen
genbiltzan
zinen
zeunden
zentozen
zindoazen
zenbiltzan
zineten
zeundeten
zentozten
zindoazten
zenbiltzaten
ziren
zeuden
zetozen
zihoazen
zebiltzan
banintz
banengo
banentor
banindoa
banenbil
bahintz
bahengo
bahentor
bahindoa
bahenbil
balitz
balego
baletor
balihoa
balebil
bagina
bageunde
bagentoz
bagindoaz
bagenbiltza
bazina
bazeunde
bazentoz
bazindoaz
bazenbiltza
bazinete
bazeundete
bazentozte
bazindoazte
bazenbiltzate
balira
baleude
baletoz
balihoaz
balebiltza
nintzateke
nengoke
nentorke
nindoake
nenbilke
hintzateke
hengoke
hentorke
hindoake
henbilke
litzateke
legoke
letorke
lihoake
lebilke
ginateke
geundeke
gentozke
gindoazke
genbilzke
zinateke
zeundeke
zentozke
zindoazke
zenbilzke
zinatekete
zeundekete
zentozkete
zindoazkete
zenbilzkete
lirateke
leudeke
letozke
lihoazke
lebilzke
naizen
nagoen
natorren
noan
nabilen
haizen
hago
hator
hoa
habil
biz
bego
betor
bihoa
bebil
garen
gauden
gatozen
goazen
gabiltzan
zaren
zaude
zatoz
zoaz
zabiltza
zareten
zaudete
zatozte
zoazte
zabiltzate
bira
beude
betoz
bihoaz
bebiltza
OHARRAK
AGINTERAKO ADIZKIAK. Aginteran sartu ditugun adizki guztiak ez dira sistema berekoak. Badira indikatibokoak, subjuntibokoak, etab. Nolanahi ere, guztiek betetzen dute agintera funtzioa.
276
ERANSKINA
ADITZ TRINKO IRAGANKORRAK
UKAN
EKARRI
JAKIN
EDUKI
ERAMAN
d(it)ut
dakar(tza)t
daki(zki)t
dau(z)kat
darama(tza)t
d(it)uk/n
dakar(tza)k/na
daki(zki)k/n
dau(z)kak/n
darama(tza)k/n
d(it)u
dakar(tza)
daki(zki)
dau(z)ka
darama(tza)
d(it)ugu
dakar(tza)gu
daki(zki)gu
dau(z)kagu
darama(tza)gu
d(it)uzu
dakar(tza)zu
daki(zki)zu
dau(z)kazu
darama(tza)zu
d(it)uzue
dakar(tza)zue
daki(zki)zue
dau(z)kazue
darama(tza)zue
d(it)u(z)te
dakar(tza)te
daki(zki)te
dau(z)kate
darama(tza)te
n(it)uen
nekarren - nekartzan
neki(zki)en
neu(z)kan
nerama(tza)n
h(it)uen
hekarren - hekartzan
heki(zki)en
heu(z)kan
herama(tza)n
z(it)uen
zekarren - zekartzan
zeki(zki)en
zeu(z)kan
zerama(tza)n
gen(it)uen
genekarren - genekartzan
geneki(zki)en
geneu(z)kan
generama(tza)n
zen(it)uen
zenekarren - zenekartzan
zeneki(zki)en
zeneu(z)kan
zenerama(tza)n
zen(it)u(z)ten
zenekar(tza)ten
zeneki(zki)ten
zeneu(z)katen
zenerama(tza)ten
z(it)u(z)ten
zekar(tza)ten
zeki(zki)ten
zeu(z)katen
zerama(tza)ten
ban(it)u
banekar(tza)
baneki(zki)
baneu(z)ka
banerama(tza)
bah(it)tu
bahekar(tza)
baheki(zki)
baheu(z)ka
baherama(tza)
bal(it)u
balekar(tza)
baleki(zki)
baleu(z)ka
balerama(tza)
bagen(it)u
bagenekar(tza)
bageneki(zki)
bageneu(z)ka
bagenerama(tza)
bazen(it)u
bazenekar(tza)
bazeneki(zki)
bazeneu(z)ka
bazenerama(tza)
bazen(it)u(z)te
bazenekar(tza)te
bazeneki(zki)te
bazeneu(z)kate
bazenerama(tza)te
bal(it)u(z)te
balekar(tza)te
baleki(zki)te
baleu(z)kate
balerama(tza)te
n(it)u(z)ke
nekar(z)ke
neki(z)ke
neu(z)kake
nerama(z)ke
h(it)u(z)ke
hekar(z)ke
heki(z)ke
heu(z)kake
herama(z)ke
l(it)u(z)ke
lekar(z)ke
leki(z)ke
leu(z)kake
lerama(z)ke
gen(it)u(z)ke
genekar(z)ke
geneki(z)ke
geneu(z)kake
generama(z)ke
zen(it)u(z)ke
zenekar(z)ke
zeneki(z)ke
zeneu(z)kake
zenerama(z)ke
zen(it)u(z)kete
zenekar(z)kete
zeneki(z)kete
zeneu(z)kakete
zenerama(z)kete
l(it)u(z)kete
lekar(z)kete
leki(z)kete
leu(z)kakete
lerama(z)kete
d(it)udan
dakar(tza)dan
daki(zki)dan
dau(z)kadan
darama(tza)dan
euk/n - ituk/n
ekark/na - ekartzak/n
jaki(zki)k/n
eu(z)kak/n
erama(tza)k/n
beu - bitu
bekar(tza)
beki(zki)
beu(z)ka
berama(tza)
d(it)ugun
dakar(tza)gun
daki(zki)gun
dau(z)kagun
darama(tza)gun
euzu - ituzu
ekar(tza)zu
jaki(zki)zu
eu(z)kazu
erama(tza)zu
euzue - ituzue
ekar(tza)zue
jaki(zki)zue
eu(z)kazue
erama(tza)zue
beute - bituzte
bekar(tza)te
beki(zki)te
beu(z)kate
berama(tza)te
OHARRAK
PLURALGILEAK. Adizki trinkoetan pluralgile ugari erabiltzen dira: it/tza/zki eta z, besteak beste.
Batzuetan, pluralekoak ez omen direm morfema batzuk azaltzen dira: dituzte (z, adibidez).
277
ADITZA MORFEMAKA
Izan:(-TZA-)
EDUN: (-U-)
EDIN:_____
EZAN:(IE)za
ADITZ TAULA
Nor-nork
Nor-nori
Nor-nori-nork
Indikatiboa
Agintera Subjuntiboa ahalera
Indikatiboa
Agintera Subjuntiboa Ahalera
Indikatiboa
Agintera
Subjuntibo
Ahalera
ERROA
-u-*edun
-za-
*ezan
-tza-
izan
-
*edin
-
-eza-
*ezan
NORI-AURREKOA
-
i
ki
i
PLURAGILEA
-it-
-zki-
-zki-
Orainaldia: - A-
Lehenaldia: (amaieran beti -N
Lehenaldia: -in-, -en-. e-..
Ahalera: -KE
Subjuntiboa: beti N
Noriaurrekoa: -I- , -KI-
Baldintza: BA-
Ondorioa: -KE
Baldintza eta ondorioa : 3. pertsona L-: balitz. Litzateke, balu, luke
ORAINA
IRAGANA
INDIKATIBOA
BALDINTZA
BALDINTZAZKOAK
ONDORIOA
ke
eN
NIND u
ke T
N
N
T
ke
eN
ke
eN
HIND u
ke K/N
N
H
K/N
ke
eN
ONDORIOA/IRAGANA
nuke huke luke genuke zenuke
zenukete lukete
nituzke hituzke lituzke genituzke zenituzke zenituzkete lituzkete
nukeen hukeen zukeen genukeen zenukeen zenuketen zuketen
nituzkeen hituzkeen zituzkeen genituzkeen zenituzkeen zenituzketen zituzketen
T
ke
T
K/N
ke
K/N
iO
ke
Dieza (zki) GU
ke
GU
ZU
ke
ZU
ZUE
ke
ZUE
iE
ke
TE
ORAINA
ALEGIAZKOA
ORAINA
IRAGANA
AGINTERA
SUBJUNTIBOA
AHALERA
IRAGANA
ONDORIOA
BALDINTZA
IRAGANA
ORAINA
AGINTERA
ORAINA
IRAGANA
BALDINTZA
ONDORIOA
AGINTERA
ADITZ TAULA
-Koxe Mari (*)
SMART Notebook
ADITZA ( EUSKAL JAKINTZA) DENETARIK
INDIKATIBOA
1. Nik zu kotxez eraman ..
2. Goxokia lapurtu zuenez, amak semeak jo .
3. Zuzendariak zu ikastolatik bota
4. Zirujanoak zuek apendizitisetik operatu
5. Guk andereoa miresten ..
1. Nik, parrandan zenbiltzatela, lurrean botata ikusi . ..
2. Zuek ez atzoko filosofiako azterketarako ezer ikasi. ..
3. Leandrok zu atera.. lantegitik atzo goizean.
4. Maitek pasteltxo guztiak jan.... atzo gauean.
5. Atzo gauean gu tabernatik bota . ..
6. Guk hi amildegian behera bultzatu .. iaz.
7. Gaur goizean guk zuri eskalatzeko materiala eskatu.. bihar eskiatzera joateko.
8. Hik nire arrebari patinatzeko botak ekarri.. gaur eguerdian.
9. Saharara joan ginenean, bertako haurrei jostailuak eraman.. .
10. Zuek baserritarrei simaurra saldu .. duela hiru hilabete.
11. Nik behiei pentsua bota.. gaur goizean.
12. Guk zuei eguerdian kartak saldu.. ireki berri dudan dendan.
BALDINTZA
.- Guk zu kalean ikusiko.. , guk zu agurtuko.. .
.- Zuek ni Ordiziara autoz ekarriko.. , nik festaz gozatuko.. .
.- Gurasoek gu zinemara eramango.. , kotxea aparkalekuan utziko ...
.- Nik liburua motxilan sartuko.. , ez .. etxean ahaztuko
.- Maitek ni besarkatuko.. , nik ere besarkatuko.. .
.- Hiri Patxi korrika joan.. , hi ez haserretuko hari. ..
.- Zu niri bisitan etorriko.. , beste batean ni zuri joango . ..
.- Umeei zerbait gertatuko ba. , zigorra guri eroriko. .
.- Zuei etxerako lanak ahaztuko ba . , irakaslea zuei sutan jarriko. .
.- Zuri erlojua apurtu ba ., zu guri haserre bizian etorriko. .
.- Ni haiei hurbilduko ba . ba , haiek niri hizketan hasiko. .
.- Zuei ordenagailuko jokoak galduko ba . , gu zuei muturtuko ..
9.- Niri eraztuna zulora eroriko ba. , emaztea niri sutan jarriko
AHALERA
1- Zuk ume horri dirua eman ..
2- Irakasleek haiei erlojuak opari .
3- Anttonek niri eskutitz bat idatz ..
4- Iakik zuri sagarra eman. .
5- Nik hari berehala baloia itzul . .
6- Zuek ezin hura Enekori eman. .
7- Xabierrek Iakiri ostikoa eman . .
3- Hark ni erraz jipoi . .
4- Aitak zu erraz zigor . .
5- Xabierrek ezin lor erlojua. .
6- Zuk ezin irabaz txapelketa. .
7- Nork salba . ni?
8- Amak Jon jasan . .
9- Nik hi etxera eraman . .
SUBJUNTIBOA
. Zuek hona etor . eskatu diet gurasoei.
. Patrizio fraide sar. bere amak sotana erosi dio.
. Hi Santa Lupita ospitalera sar .ahalegin guztiak egin ditugu.
. Zu nirekin joan. gomendatu dit Iakok.
. Ez nuen nahi otso hegoamerikarra txerriari hurbil ..
. Nahi al zenuten gero ni zuei zaintzera etor .?
. Gu zuri dantzan ibil . nahi zenuen?
. Ez zen erraza ni zuri arrautza frijitzera joan ..
. Ez genian nahi hi horren triste etor. guri.
. Zohartzek ez zuen nahi gu berari hurbil . .
. Haiek ni berriro ikus. bueltatu naiz plazara.
. Nik zuek lagun. egia osoa esan beharko didazue.
. Guk zuek dei. lehenik mugikorraren zenbakia eman beharko diguzue.
. Nik paisaia ikus. eskatzen dut.
. Zuek haiek jipoi. deitu dut.
. Guk hi harrapa . lan asko egin beharko dugu.
. Zuek filma eros . filmetxera eraman beharko zaituztegu.
. Guk haiek hauta. lehenik zerbait eman beharko digute.
. Zuek maita. estimua eskaini beharko dizuet.
. Guk zuri liburua eros. eskatu zenigun.
. Nik zuri sagarrak eman . uzta bildu arte itxaron beharko zenuen.
. Guk zuei aulkia altxa. eskatu genizuen.
. Zuk guri mahai berriak ordain. itxaroten ari ginen.
. Lagunek niri bideo jokoa utz. eskatu nien.
. Zuk niri pokerrean irabaz. asko ikasi beharko zenuen.
. Guk lehengusuei opariak eman .joan ginen beraien etxera.
. Nik zuei portatilak eros. nahi zenuten.
SMART Notebook
ADITZA: INDIKATIBOA LEHENALDIAN (219-223)
1 Ezabatu oker dagoen aukera:
(nor / nor-nori /zer-nork / nor-nori-nork)
Ayrton Senna omendu (zuten/zioten) Monakoko sari nagusian.
Bi aldiz jokatu (zuen/zen) egun berean pilotari horrek.
Jokatzen hasi aurretik elkarri bostekoa luzatu (zuten/zioten).
Gasteiz parean bukatu (zuen/zen) etapa.
Taldekide ohiari ea nola zegoen galdetu (zuten/zioten) kazetariek.
Zuek guri ez (zeniguten/zenuten) ezer esan azken partidaz.
Mediku horrek txirrindulariei dopatzen lagundu (zuten/zien).
Maillota ez omen (zion/zitzaion) gustatzen bizikletazale horri.
Atzoko ariketa egiteko indar handia behar (genituen/genuen).
Belaontziak oso gustuko (zitzaizkion/zituen) txikitan.
2 Aukeratu zuzena eta idatzi.
Atzo eguraldi txarra egin Euskal Herri osoan. (zen/zuen)
Hodeiak eta ostarteak zeudenez, arropak ez zabaldu. (ginen/genituen)
Haizea zela eta, errotak jausi egin . (zituzten/ziren)
Mendialdean euri asko egiten zuenez, zinemara joatea erabaki zuek. (zineten/zenuten)
Egun euritsu horretan guri apunteak kale gorrian erori . (zizkigun/zitzaizkigun)
Aitak astelehenean ez (ni) kotxez eraman institutura. (ninduen/zidan)
Nik motorra eraman behar izan pasa den astean, ordurako heltzeko. (nuen/nintzen)
Zortzietako trena galdu esnagailua ez jartzeagatik. (zenuten/zineten)
Atzo haiek mehatxatu lekua kendu nielako. (zidaten/ninduten)
Umeak aitonari hurbiltzen beti ipuinen bat kontatzen zielako. (zitzaizkion/zizkioten)
3 Erantzun galderei aditzari erreparatuz.
Nork eraman zintuen eskolara ? (aita)
Zer esan zizun Anek? (gezur galanta)
Nor ekarri zenuen autoz? (auzokoa)
Nork aukeratu zuen lekua? (gu)
Non erosi zenion joko hori semeari? (Donostia)
Gozoki guztiak jan zizkizun txakurrak? (bai)
Zuek zapuztu zenioten plana Anderri? (ez)
Nori egokitu zitzaion arbelean idaztea? (ni)
Ipuineko sorginei zer gertatu zitzaien? (ginarra galdu)
Aipatu zenizkiguten puntu guztiak? (bai)
ADITZA: INDIKATIBOA LEHENALDIAN
4 Aukeratu zuzena eta idatzi.
Butano-banatzaileak bosgarren solairura igo behar izan bonbonak. (zituzten/zitzaion)
Hainbesteko indarra eginda, urrun joan aizkora Mindegiari. (zitzaion/zioten)
Harrijasotzaileek aurreko egunean hamar aldiz baino gehiago altxatu harri hori. (zuten /zien)
Zuri sega zorroztea ahaztu egin ; horregatik ez zuen mozten. (zitzaizun/zituen)
Unai Basurkori txalo zaparrada jo Getxora heltzean. (zioten/zuten)
Ganaduzaleek dirutza eskaini osabari asto zahar haren truke. (zioten/zitzaizun)
Idi-probetan apostua egitea oso gustatzen gure aitita zenari. (zitzaion/zioten)
Euskal Herriko sokatira taldeak kanpotarrei alde ederra atera . (zien/zitzaion)
Ikusleetako batzuk Iban Mayori bizikleta aurrean jarri . (zitzaizkion/zituzten)
ADITZA: INDIKATIBOA LEHENALDIAN
1 Jarri aditz laguntzaile hauek dagokien lekuan.
zenidan zuen zitzaien
zizkion
zuen genuen zituen zionzitzaien zitzaion
Zuk niri lehenago esan behar hori. Orain berandu da.
Egun hartatik aurrera ez lagunak gehiago jo.
Behin oztopo hori gaindituta, guk lanarekin jarraitu .
Makurtu zirenean koroa burutik erori miss guztiei.
Umea dortokei begira geratu .
Halako batean txanogorritxori otsoa agertu oso kezkaturik.
Pare bat galdera egin txoferrari osabak.
Gaineran eraman tximinoak txori txikia.
Entrenatzaileak bere kapitainari deitu dena argitzeko.
Bizkarrean eraman behar izan umea ibilaldi osoan.
2 Osatu taula falta diren datuekin.
NOIZ
NOR/NORI/NORK
EKINTZA
ADITZ LAGUNTZAILEA
atzo
parte hartu
zenuten
lehengoan
gurasoek/gu
jaira eraman
iaz
gu
Ibilaldira joan
maiz
mendizale bat/haiei
Institutura joaten
elkarte horietakoek
eranskailuak banatu
zizkiguten
beti
laguntzen
zeniguten
sarritan
laguntza eske etortzen
zait
egunero
Angelen txakurra/guri
miazkatzera hurbiltzen
noiz edo noiz
zuek/katua
kotxean eramaten
txikitan tarteka
aitak/guri
kromoak erosi
zizkigun
3 Bete hutsuneak aditz egokiekin orain eta lehen aldian. (nor-nori, nor-nork, nor-nori-nork)
Erabat engainatu . (guk/haiek)
Bostekoa eman . (haiek/niri)
Oso ondo ulertu azalpenak. (hark/niri)
Abandonatu . (haiek/gu)
Adarra jo . (haiek/hari)
Zuengandik urrundu . (haiek)
Poltsatik erori . (haiek/niri)
Ospitalera eraman . (zuek/hura)
Besoetan eraman . (zuk/ni)
Salatu . (nik/zu)
EGIZU 1 DBH FOTOKOPIATZEKO MATERIALA ZUBIA, S. L. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L.
221
ADITZA: INDIKATIBOA LEHENALDIAN
4 Jar itzazu aditz laguntzaile hauek lehen aldian.
dute:
diote:
dizkidazue:
gaitu:
zaio:
diguzue:
zaizkie:
naute:
zaituztegu:
dizkiete:
ADITZA: BALDINTZA ORAINALDIAN
1 Bete hutsuneak.
(nor)
Nire prakak gorriak izango , zezenak atzetik etorriko .
Zu soinekoa erostera bakarrik joango , herriko denda batera joango .
Betarreko horiek aldean jantzita joango (ni), ez (zu) nirekin joaten ausartuko.
Kotxea ondo egongo , ez zure laguna autobusez joango.
Ez txakur horrengana hurbilduko, nire lagunarena ez izango.
Gu garaiz helduko , ez haserretuko (zuek).
Galdezka etorriko (zuek), euskaraz arituko , (zuek) zalantza barik.
Ni arriskuaz ohartuko , segur aski ez hurreratuko.
Haiek errumaniarrak , errumanieraz arituko .
2 Aukeratu ondorio egokia.
Zuk tortilla egiten ikasiko bazenu,
Guk xaboi gehiago erabiliko bagenu,
Gurean afalduko bazenute,
Txapelketa horretan gure lagunek parte hartuko balute,
Ipuin politak kontatuko balitu,
Lanak arin bukatuko balitu,
Txakurrek muturrekoa eramango balute,
Esaldi luzeagoak idatziko banitu,
Irakasleak lanak gorriz zuzenduko balitu,
Ordenagailuz egin ahal izango bagenu,
a. ...telebista ikusi ahal izango luke.
b. ...ederki gozatuko zenukete.
c. ...arin batean amaituko genituzke lanak. d. ...afaria prestatuko zenuke .
e. ...zerbait irabaziko lukete.
f. ...ez nuke leku nahikoa izango.
g. ...denok jaramon egingo genioke. h. ...jai edukiko genuke.
i. ...garbiago edukiko genuke kotxea.
j. ...ezin izango lukete haginka eg
Inguratu aukera egokia.
(nor-nori-nork)
Guk liburuari forroa kenduko (bagenio/bagenu), zikindu egingo (genioke/genuke).
Guk eranskailu hau zuei emango (bazenute/bagenizue), paper-zorroan erantsiko (zenuke/zenukete).
Nik orriak sailkagailuan sartuko (banizkio/banitu) ikasle horri, errazago erakutsiko (lidake/lizkidake) lanak.
Aitak ni zigortuko (balit/banindu), nik ez (nuke/nioke jasango).
Nik zu kale gorrian ikusiko (bazintut/banizu), lagunduko (nizuke/nizun).
Zuek lagunei Aralarretik gazta ekarriko (bazeniete/bazintuzte), eskerrik asko esango (lizuekete/lukete) zuei.
Umeek aurpegia margotuko (balute/baliote), aitek ipurdikoa emanda etxera eramango (lukete/lituzkete).
ARIKETAK
SMART Notebook
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Orainaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
1. Alexek arrankari haundi bi harrapatu ............................. errekan.
2. Amak etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
3. Aitorri liburuak irakurtzea gustatzen
4. Ehiztariek txoriak hil ..
5. Etsaiek alde guztietatik inguratzen ..................... gu.
6. Guk horiei ez .. ezer sinesten.
7. Jontxuri mobila kendu ......................... irakasleak.
8. Josemarik Castelaoren liburua irakurri ....................... guri.
9. Josuk bere Ferraria erakutsi ........................ niri.
10. Labana honek punta zorrotzegia
11. Mariori koaderno guztiak galtzen ....................
12. Medikuak barizela sendatu Cristiani.
13. Ni goizero kaleko zaratak itzartzen
14. Norak mesede bat eskatu behar .. zure gurasoei.
15. Nik zu nondik ezagutzen .?
16. Jenik abesti polit batzuk erakutsi ....................... bere lagunei.
17. Dabidi mentazko gozokiak gustatzen .........................
18. Ondo portatuz gero sari txiki bat emango haiek zuri.
19. Tabakoak hil egingo (gu)
20. Zenbat zor . haiek zuei?
21. Zerk harritzen ....................... (zu) ?
22. Zuek guri ezer ez . kontatzen.
23. Zuek ni lotsatuta utzi
24. Zuk gatz gehiegi botatzen .. zopari.
25. Patriziak koadro eder batzuk eman .......................... bere lagunari.
26. Iigok gol bi sartu ....................... atezainari.
27. Enrikeri eta Diegori BIKAIN ipini ............................ irakasleak.
28. Harkaitzek sekretu bat kontatu .. guri.
29. Josebak Gaztetxean ikusi .. zu.
30. Rubeni bideojolasak gustatzen .
DURANGO BHI - BIGARREN MAILA - BIGARREN EBALUAZIOA
ADITZA (Indikatiboa - Lehenaldia)
Bete itzazu hutsuneak:
1. Alexek arrankari haundi bi harrapatu ............................. errekan.
2. Amak etxeko giltzak utzi ......................Yolandari.
3. Aitorri liburuak irakurtzea gustatzen
4. Ehiztariek txor