0072/07 kos 04-04-11 16:13 ™ÂÏ›‰·1 ªπ∞ ¶o§∏...
TRANSCRIPT
ª π ∞ ¶ O § ∏ ™ Δ ∏ § O ° O Δ ∂ Ã ¡ π ∞
∫ˆ˜
Τ� �ι�λ�� αυτ� ε�ναι τ� απ�τ�λεσμα της συνεργασ�ας μιας Κ�ας και εν�ς
Κ��υ με συνειδητ� επιλ�γ� δε�τερης πατρ�δας. �νας τ�μ�ς π�υ φωτ��ει τη
διαδρ�μ� τ�υ νησι�� στ� �ρ�ν�, απ� την αρ�αι�τητα �ως τις μ�ρες μας, �πως
αυτ� απ�τυπ�θηκε απ� τ�υς αρ�α��υς συγγραφε�ς, τ�υς περιηγητ�ς, τ�υς
λ�γ�τ��νες και τη λαϊκ� παρ#δ�ση και συμπληρ�νεται απ� παλι�τερες και
σ�γ�ρ�νες φωτ�γραφ�ες της συλλ�γ�ς τ�υ Κ�στα Κ�γι�π�υλ�υ.
Ο Παναγιώτης Νούτσος γεν-
νήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννί-
νων (1948) και είναι καθηγη-
τής της Κοινωνικής και Πολι-
τικής Φιλοσοφίας στο Πανεπι-
στήμιο Ιωαννίνων, όπου διδά-
σκει από το 1980. Δημοσίευ-
σε σειρά αυτοτελών βιβλίων
και μικρότερων εργασιών
στην ελληνική και σε άλλες
γλώσσες. Κατά τα έτη 1987-
1988 και 1994-1995 εργάστη-
κε ερευνητικά, έδωσε διαλέ-
ξεις και δίδαξε στα Πανεπι-
στήμια Ι, ΙV και Χ των Παρι-
σίων, στο RMIT της Μελβούρ-
νης, στο Pomona College
(Λος Άντζελες) και στο New
York University, ενώ κατά την
άνοιξη του 1999 ήταν ερευνη-
τικός εταίρος στο Πανεπιστή-
μιο του Princeton.
Η Μαρία Χατζηγιακουμή-Νού-
τσου γεννήθηκε στην Κω
(1950) και ζει στα Ιωάννινα.
Σπούδασε στο Τμήμα Κλασι-
κών Σπουδών της Φιλοσοφικής
Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων και εργάστηκε ως
φιλόλογος στη Δευτεροβάθ-
μια Εκπαίδευση. Έλαβε το
μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδί-
κευσης (DEA) στο Πανεπι-
στήμιο Paris I – Sorbonne
(1988) και το διδακτορικό
δίπλωμα στο Τμήμα Φιλολο-
γίας του Πανεπιστημίου Κρή-
της (2002). Μικρότερες εργα-
σίες της δημοσιεύτηκαν σε
περιοδικά (Θέματα Λογοτε-
χνίας, Νέα Εστία, Κωακά) και
σε πρακτικά συνεδρίων.
ª π ∞ ¶ O § ∏ ™ Δ ∏ § O ° O Δ ∂ Ã ¡ π ∞
∫ˆ˜Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ, ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗ
Μ Ε Π Α Λ Ι Ο Τ Ε Ρ Ε Σ Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ε Σ Φ ΩΤ Ο Γ ΡΑΦ Ι Ε Σ
μ√∏£. ∫ø¢. ª∏Ã/™∏™ 4140
ISBN 978-960-455-140-8
∫ˆ˜
ΠΑ
ΝΑ
ΓΙΩ
ΤΗ
Σ Ν
ΟΥ
ΤΣ
ΟΣ
ΜΑ
ΡΙΑ
ΧΑ
ΤΖ
ΗΓ
ΙΑΚ
ΟΥ
ΜΗ
ªπ∞
¶O
§∏
™Δ
∏ §
O°
OΔ
∂Ã
¡π∞
0072/07_KOS 04-04-11 16:13 ™ÂÏ›‰·1
Π Ε Ρ Ι Ε � � Μ Ε ΝΑ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ Τ�Υ ΥΠΕΥΘΥΝ�Υ ΣΕΙΡΑΣ 15
ΠPOΛOΓOΣ 17
EIΣAΓΩΓH 19
Η ΕΜΒΕΛΕΙΑ Τ�Υ ΑΡ�ΑΙ�Υ Π�ΙΗΤΙΚ�Υ Λ�Γ�Υ
Στις απαρς τ�υ μ θ�υ 23
Απ� τ�ν κ�σμ� της Ιλι�δας 25
«Tι ε�ναι � αυλητ�ς»; ΕΠΙ�ΑΡΜ�Σ ΗΛ�ΘΑΛ�ΥΣ ΚΩΙ�Σ 28
� επιγραμματ�π�ι�ς ΦΙΛΗΤΑΣ: «Στ�ν πλ!ταν� τ�υ στησαν !λκιν� ανδρι!ντα» 29
Oι Κ$�ι γι�ρτ!%�υν τα «Θαλ σια», ΘΕ�ΚΡΙΤ�Σ 31
Θε�'�(� μενες στ� ιερ� τ�υ Ασκληπι� , ΗΡΩΝΔΑΣ 35
«Θετ�ς συμπ�λ�της των Μερ�πων», ΜΕΛΕΑΓΡ�Σ 37
Tελει$ν�υν με τ� θ!νατ� �λα; ΚΡΙΝΑΓ�ΡΑΣ 39
Η α�σθηση των επιγρα'$ν: «Ας ευτυε�ς, +νε!» 40
Tα '�ρματα απ� την Κω και � Φιλητ!ς, ΡΩΜΑΙ�Ι Π�ΙΗΤΕΣ 41
H «�μ�ρ'η κατασκευ� τ�υ κ�ρμι� σαν μσα απ� να νδυμα της Κω», JOHANN JOACHIM WINCKELMANN 43
«.Εμ(α�ν�μεν ε0ς τ1ν %ωηρ1ν (��ν μι2ς περιργ�υ κ�ινων�ας»,ΚΩΝΣΤΑΝΤIΝ�Σ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ 44
«Ε3π’ 4 Θε�κριτ�ς», ΚΩΝΣΤΑΝΤIΝ�Σ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ 46
«Mε μιαν αντα γεια απ� την Κω» και με τη «δ�νη τ�υ Φιλητ!»,EZRA POUND 47
«Τ�υ Θε�κριτ�υ τ’ αηδ�νι», JORGE LUIS BORGES 49
«O'ε�λω τα π!ντα» στ�ν Θε�κριτ�; ΜAΡΙ�Σ ΜΑΡΚΙΔΗΣ 50
«Mε υ'!σματα της Κως 'τιανες '�ρεσις»,ΔΗΜ�ΣΘΕΝΗΣ Κ�ΡΔ�ΠΑΤΗΣ 52
¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞ 7
ΙΠΠ�ΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΙΠΠ�ΚΡΑΤΙΚ� ΙΔΕΩΔΕΣ
� ιππ�κρατικ�ς �ρκ!ς 55
Με την τνη των επιγραμματ�π�ι$ν: «5ι με την τ η αλλ! με την επιστ�μη» 57
«6Eτερ�ι 7Ιππ�κρ!τ�υς 8δ�ντ�»…, ΡΩΜΑΝ�Σ O MΕΛΩΔ�Σ 58
«7Ιππ�κρ!τ�υς ν��ματ! τε κα9 σημει$σεις περ9 %ω<ς κα9 θαν!τ�υ» 60
«�=τ�ς 4 Κ>?�ς 0ατρ�ς», IΩΑΝΝΗΣ Τ"ΕΤ"ΗΣ 61
«O@δε9ς παρ’ AμBν 'αρμακεCς 7Ιππ�κρ!της», ΜΑΝ�ΥΗΛ ΦΙΛΗΣ 63
«Aκ�λ�υθ�ς τ�υ μεγ!λ�υ τ�υ Iππ�κρ!τη», DANTE ALIGHIERI 65
«Παρδωκε τ��νυν 7Ιππ�κρ!της τGν 0ατρικGν τελε�αν τ�Bς 6Ελλησιν»,CHRISTOFORO BUONDELMONTI 66
#� Π$λεμ!ς τ'ς Τρω�δ!ς: «�@δJν Kν 7Ιππ�κρ!τι�ς»; 67
«Aν �ταν � γερ�-Ιππ�κρ!της» πι� τυερ�ς, BEN JOHNSON 69
Kατ! τ�ν Ιππ�κρ!τη, �ι «αδαε�ς» συνηθ�%�υννα «θεωρ� ν τις αρρ$στιες και τις αιτ�ες τ�υς θε�σταλτες»,JACQUES FERRAND 72
Oι «καλ�� μας Ιππ�κρ!τες», FRIEDRICH SCHILLER 73
H ιατρικ� «υπ�ρε �δη σεδ�ν �λ�κληρη στ� (ι(λιαρ!κι τ�υ Ιππ�κρ!τη», VITTORIO ALFIERI 74
O Ιππ�κρ!της για τ� ρ�λ� τ�υ κλ�ματ�ς, ΔΑΝΙHΛ ΦΙΛΙΠΠIΔΗΣ –ΓΡΗΓ�ΡΙ�Σ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΣ 75
H «τνη σ�υ ε3ναι μακρ!, A δJ %ωG (ραεBα»,ΙΑΚΩΒΑΚΗΣ ΡΙ"�Σ ΝΕΡ�ΥΛ�Σ 76
H «ΒιωτικG τνη» ε�ναι «τ�σ�ν μακρ!», ΑΔΑΜΑΝΤΙ�Σ Κ�ΡΑΗΣ 78
O πρ$τ�ς π�υ κατστησε την ιατρικ� «'ιλ�σ�'ικGν .Επιστ�μην»ISIDORE BRICHETEAU 80
«Π�σ� η τνη ε�ναι μεγ!λη κ’ η %ω� μας λ�γη»,JOHANN WOLFGANG VON GOETHE 82
Mετ! τ�ν Ιππ�κρ!τη, η ιατρικ� κανε «λιγ�τερη πρ��δ�»,GIACOMO LEOPARDI 84
Κατ! τη λαϊκ� παρ!δ�ση: Με τα (�τανα � Ιππ�κρ!της απ�κτ! +αν! τη μ�ρ'� εμ(ρ �υ 85
Kατ! τ�ν Ιππ�κρ!τη, ω αν!γκη την ιατρικ� «για να ακ�ν�σω τ� μυαλ� μ�υ», HUGO VON HOFMANNSTHAL 86
Θα μπ�ρ� σαν �ι «'υσικ�� επιστ�μ�νες να 'τ!σ�υν σε κ!τι π�υ να μ�ι!%ει με τ�ν �ρκ� τ�υ Ιππ�κρ!τη π�υ �υν �ι γιατρ��»,BERTOLΔ BRECHT 88
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™8
Θα «ψιθυρ�%ω τ�υ �ρκ�υ την �υσ�α», ΚYΠΡ�Σ �ΡΥΣΑΝΘΗΣ 91
«Δ!σκαλε, τι μπ�ρ$ να κ!νω για σνα;», ΠΑΝ�Σ ΑΠ�ΣΤ�ΛΙΔΗΣ 93
Για τη «(ι�λ�γικ� αυτ�γνωσ�α», ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΑΛΑ�ΙΩΤΗΣ 97
Με τ�υς Α)!ρισμ!+ς, ΘΕ�Δ�ΣΗΣ ΔΙΑΚ�ΓΙΑΝΝΗΣ 99
«Life is short» � «η Vω� ε�ναι κ�ντ�»; ΓΙΩΡΓ�Σ ��ΥΛΙΑΡΑΣ 100
«Eδ$κανε και τ�ν �ρκ� τ�υ Ιππ�κρ!τη!», Σ�ΦIΑ ΓΙΑΝΝAΤ�Υ 101
Xωρ�ς «συνταγ� τ�υ Ιππ�κρ!τ�υς»; ΔΗΜHΤΡΗΣ ΤΣΑΛ�ΥΜΑΣ 103
Θα «π!ω στ�ν Ασκληπι� μ’ να κ�κ�ρι», ΚΥΡΙΑΚ�Σ �ΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ 104
Η ΚΩΣ ΜΕ ΤΗ ΓΡΑΦΙΔΑ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ
H κ�ρη τ�υ Ιππ�κρ!τη (1357), SIR JOHN MANDEVILLE 107
Η «ν<σ�ς α^τη ε@π�ρωτ!τη πασ?ν 8ν π2σι καθστηκε» (1420),CHRISTOFORO BUONDELMONTI 109
Για τ� νησ� «με τα τ�σα αρα�α μ!ρμαρα» (1485),BARTOLOMEO DALLI SONETTI 112
O «μεγ!λ�ς πλ!ταν�ς τ�υ νησι� » (1671), ΕΒΛΙA ΤΣΕΛΕΜΠI 114
H Κως τη Ρ�δ� «την υπερ(α�νει κατ! π�λ σε �μ�ρ'ι!» (1672),JACQUES-PAUL BABIN 116
«Σημ!δια εν�ς μεγαλ�πρεπ� ς παρελθ�ντ�ς» (1701),JOSEPH PITTON DE TOURNEFORT 118
E�ναι � Θε�κριτ�ς «ρ�μαντικ�ς συγγρα'ας»; (1717),MARY WORTLEY MONTAGUE 120
«Π�λ λ�γα απ�μειν!ρια τ�υ παλαι� μεγαλε��υ» (1749),LORD CHARLEMONT 121
H Κως «ε3ναι μJν μικρ!, fλλg αριεστ!τη» (1789),ABBÉ BARTHÉLEMY 123
«hνας τ�π�ς ηρεμ�ας και γαλ�νης» (1876),OLIVIER RAYET 125
Η ΚΩΣ ΤΗΣ Τ�ΥΡΚ�ΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Λ�Γ�ΤΕ�ΝΙΑ
«ΣτGν Κ? νg πg κτυπ�σ�υνε» (1681), ΜΑΡΙΝ�Σ Τ"ΑΝΕΣ ΜΠ�ΥΝΙΑΛΗΣ 131
«Tg Κ$τικα 8κεBνα τg καρπ� %ια» και της «Κ?ς 4 πλ!ταν�ς» (1778),ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ�Σ ΔΑΠ�ΝΤΕΣ 134
«Kα9 A Κ?ς ε@τυεστ!τη» (1826), ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒ�Σ 136
«Πλ!ταν�ς 8τ?ν ιλ�ων» (1857), ΑΛΕ,ΑΝΔΡ�Σ Σ�ΥΤΣ�Σ 138
«Γει! σ�υ, κ$τισσα!» (1900), ΑΛΕ,ΑΝΔΡ�Σ ΜΩΡΑΪΤΙΔΗΣ 139
¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞ 9
O Ιππ�κρ!της υπ�ρ+ε «fπ1 τ�Cς πι1 καιν�τ�μ�υς» (1908),ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ 141
� ΠΛ�ΥΤ�Σ ΤΗΣ ΔΗΜ�ΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔ�ΣΗΣ –
ΑΠ�ΠΕΙΡΕΣ ΕΠΑΝΑΣΥΝΔΕΣΗΣ
«Σαν τ�υ Πυλι� τ� κ!στρ�» 145
Η αναγν$ριση τ�υ αγαπημν�υ 147
«Της iατ%ηγιακ�υμ!καινας» 149
Παρ�ιμιακ! δ�στια 154
«Τα εκατ�λ�γα της αγ!πης» 157
«E0ς τg καλg α@τg παρ!λι! σας» (1924), ΙΑΚΩΒ�Σ Ε. "ΑΡΡΑΦΤΗΣ 161
H απαγωγ� ως «σατ� μσ�», ΗΡΑΚΛΗΣ Μ. ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 165
Α'�γηση σε « '�ς Παπαδιαμ!ντει�»,ΗΡΑΚΛΗΣ Μ. ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 167
� «ατσαλ�στ�μ�ς α'ντης της (ε%�ρισσας»,Κ. ". ΚΑΠΕΛΩΝΗΣ – ΣΤ. ΣΙ�ΛΑΣ 170
«Πρπει πρ$τα ν’ ακ� σ�υμε της κ�ρης μας τη γν$μη»,ΕΥΑΝΘΙΑ ΜΠΙΝΙΑ – ΓΕΩΡΓΙ�Σ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙ�Υ 173
«hνας ακ�μη Ασκληπι!δης», ΒΑΣΙΛΗΣ �ΑΤ"ΗΒΑΣΙΛΕΙ�Υ 176
H λαϊκ� στι�υργικ� στ�ν Κλ�δ�να, ΘΑΝΑΣΗΣ Η. ΓΙΩΡΓΑΛΛΗΣ 179
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙ�Δ� ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΤ��ΗΣ
«Θ μα των μασκαρ!δων στα iαλ�υ(α%ι!», Ε. �. ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ 183
Tα «σπασμνα 'τερ! στ� Κ!στρ�», ΑΛΕ,ΗΣ "ΕΡΒΑΝ�Σ 185
Oι Ιταλ�� απαγ�ρε �υν τις ιππ�δρ�μ�ες,ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΠΑΝΛΗ-ΚΑΛΑΤ"�Π�ΥΛ�Υ 189
«Tην Κω δεν την +αν!δα �πως την !'ησα», Ε. �. ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ 192
«Σεισμ�ς μεγ!λ�ς γινε στην Κω και στα ωρ�α»,ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ε. ΚΙΑΠ�ΚΑΣ 195
Aπ� τ� σεισμ� θα «γεννηθε� μια καιν� ργια π�λη»;ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΠΑΝΛΗ-ΚΑΛΑΤ"�Π�ΥΛ�Υ 197
Oι κ�ντραμπατ%�δες πρ�μηθε �νται καπν� και τσιγαρ�αρτ�απ� την Κω, ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ 199
«Nα σε παντρψω με μια K$τισσα», ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΚΛΗΣ 201
«Στη 'υλακ� με π!γ�υσι κι εκε� με τυραγν� σι» 204
Στη «ν 'η τ�υ Αιγα��υ», ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΛ. "ΕΡΒ�Σ 205
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™10
T� «π!θημα με τ�υς ε+α'ανισμν�υς μαθητς»,ΚΑΛΛΙ�ΠΗ ΚΑΡΠΑΘΑΚΗ 206
«kενιτεμν�ς !θελ! τ�υ», �ΡΙΣΤ�Φ�Ρ�Σ Ν. ΑΝΔΡΙΩΤΑΚΗΣ 208
Στ�ν «ανθρ$πιν� π�ν�», DIEGO ARE 210
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΗ ΤΡ��ΙΑ ΑΝΑΠΤΥ,ΗΣ
«Kαιν� ρια μθη αθ!νατη της Λευτερι!ς», AΓΓΕΛ�Σ ΣΙΚΕΛΙΑΝ�Σ 213
«Mαντ!τ� ελευθερι!ς ν’ αντιτυπ�σει κατ! των Aθηνα�ων τ� κ!στρ� π�υ ριγ!», �ΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ 216
Tης «λευτερι!ς τ� δα'ν�στ�λισμν� εικ�ν�στ!σι»,ΜΙ�ΑΗΛ Γ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ 218
H «γαλ�νια �μ�ρ'ι! της Κω», ΑΘΗΝΑ ΤΑΡΣ�ΥΛΗ 220
«Δε μ’ �υν πε�σει �ι ιταλικς αναστηλ$σεις» τ�υ Ασκληπιε��υ,ΓΙΩΡΓ�Σ ΣΕΦΕΡΗΣ 223
� Αμτ και τα «ερε�πια των Ελλ�νων», ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕ"ΗΣ 225
Tα «νησι! με τ�υς ρημ�υς ταρσαν!δες», �ΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ 229
«h'υγε μια ν τα απ’ τ� νησ�», ΜΑΝ�ΛΗΣ Φ�ΥΡΤ�ΥΝΗΣ 231
«Στης Κως τ�ν π�λ κλων�» πλ!ταν�, ΘΕ�ΔΩΡ�Σ ,ΥΔΗΣ 233
«Θηλυκ� δεν ε�ναι τ� νησ�;», ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΠΑΝΛΗ-ΚΑΛΑΤ"�Π�ΥΛ�Υ 235
Mε την «ευωδι! της ματ%�υρ!νας και τ�υ δυ�σμ�υ»,ΒΑΣΙΛΗΣ Μ�ΣΚ�ΒΗΣ 237
«lρα να κ!νεις να π��ημα», ROBERT LAX 239
Aπ� την Κ!λυμν� στην Κω και απ� την Κω στην Κ!λυμν�,ΜΑΡΙΑ �ΑΤ"ΗΘΕΜΙΣΤ�ΚΛΗ-"ΑΪΡΗ 241
ΔΡ�Μ�Ι ΤΗΣ ,ΕΝΙΤΙΑΣ – Μ�ΡΦΕΣ Ν�ΣΤ�Υ
Oι «ν�ι ετ�ιμ!%�νταν να ' γ�υν», ΔΗΜΗΤΡΗΣ �ΑΤ"ΗΠΕΤΡ�Σ 245
«T� πλ��� π�υ σε π�ρε +εμακρα�νει», ΑΛΕ,ΗΣ "ΕΡΒΑΝ�Σ 247
H «μ��ρα τ�ν ρι+ε στ� Τ%ιμπ�υτ�», ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΑΥΡ�ΜΑΤΗΣ 248
T�υς «π�ρε η αδελ'� �πειρ�ς με τ� υπερωκε!νι� “Πατρ�ς”»,ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΠΑΝΛΗ-ΚΑΛΑΤ"�Π�ΥΛ�Υ 251
«hλα +αν!!», ΘΕ�Δ�ΣΗΣ Ν. ΔΙΑΚ�ΓΙΑΝΝΗΣ 253
«mταν ναυτικ�ς � πατρας της Αγγελ�νας μ�υ»,ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ 255
«Πες μ�υ π$ς ε�ναι η θ!λασσα!», ΝΙΚ�Σ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ 258
«T$ρα στα πρ�θυρα, π$ς σε θυμ�θηκα;», ΜΑΝ�ΛΗΣ Φ�ΥΡΤ�ΥΝΗΣ 261
H «Κυρ! της πρ�σμ�ν�ς μ�υ», ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ 263
¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞ 11
H «θ!λασσα �μως και � i�υλακι!ρης παραμν�υν αναλλ��ωτα»,ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ 265
«Γμισε � $ρ�ς θ!λασσα», ΣΤΑΥΡ�Σ ΠΑΣΑΚ�Σ 269
«Nα ’ταν � !νθρωπ�ς παιδ�», ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΛ�ΥΜΑΣ 271
«hνα σπιτ!κι κ!τασπρ� να τ�σω», ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ �ΑΤ"ΗΔΑΥΙΔ 272
Στην Κω της «παιδικ�ς και της ε'η(ικ�ς ηλικ�ας»,ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚ�ΛΗΣ 273
T� Vην�, τ� «+εασμν� (�υν� ακ�μη εν�ς Δι�ς»,ΦΩΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝ�Σ 275
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙ�Δ� ΤΗΣ ΕΠΤΑΕΤΙΑΣ
T� «περιστατικ� τ�υ Μανδηλαρ! +εσ�κωσε �λ�τελα δια'�ρετικ! συναισθ�ματα», ΝΙΚ�Σ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ 279
«Πτ$μα αγν$στ�υ ανδρ�ς ε+ε(ρ!σθη εις…»,ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ 281
Στην «πρωιν� �μ�λη δε διακρ�ν�νταν η Κω», ΘΩΜΑΣ ΜΑΝ�Π�ΥΛ�Σ 283
«Πι� κ!τω απ� την π�κρα και την περη'!νια»,ΜΑΝ�ΛΗΣ Φ�ΥΡΤ�ΥΝΗΣ 285
Aλληλεγγ η στ�ν Μαν�λη Φ�υρτ� νη, ΤΙΤ�Σ ΠΑΤΡΙΚΙ�Σ 286
«E�μαι π�λιτικ�ς κρατ� μεν�ς», DIEGO ZANDEL 288
Για τ�ν «!νθρωπ� και την ειρ�νη», ΝΙΚ�ΛΑ�Σ ΘΑΛΑΣΣΙΝ�Σ 290
ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΠΡ�ΣΦΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
Oι «!νθρωπ�ι τ�υ Ασκληπιε��υ», ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚ�Σ 295
«T$ρα πια η (�υ� στ� νησ� ει κ�π!σει», EΛΠΑ ΣΠΗΛΙΩΤ�Π�ΥΛ�Υ 298
«Μα να, η Κως +ε$ρισε», Σ�ΛΩΝ Π. ΚΥΔΩΝΙΑΤΗΣ 299
«Τι γλ κα π�υ ’αν εκε�να τα καρπ� %ια!», ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝ�Υ 300
Στην «ε+�� της Κω», ΕΙΡΗΝΗ Β�ΓΙΑΤ"Η-XΑΡΑΛΑΜΠΗ 301
«Κωδικ�ς επιε�ρησης: Ιππ�κρ!της ασθεν�ς»,ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚ�ΥΡ�ΓΙΑΝΝΗΣ 303
H «�ψη και τ� �θ�ς τ�υ τ�π�υ», ΓΙΩΡΓ�Σ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ 305
Δ � τετρακτ ες, ΣΑΒΒΑΣ ΠΑΥΛ�Υ 309
Mια επιγρα'� για τη θε! της γ�νιμ�τητας «(ρθηκε και στην Κω»,ΘΕ�ΔΩΡ�Σ ΓΡΗΓ�ΡΙΑΔΗΣ 310
«5πως τ�ν παλι� καιρ� στην Κω», ΘΕΚΛΑ �ΡΗΣΤΑΚΗ 312
«Στ� νησ� τ�υ Ιππ�κρ!τη και των π�δηλατ$ν», ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΡΜΑΚΗΣ 315
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™12
«Nα μη συνε�σ�υν για την Κω», ΜΠΕΣΣΗ ΛΙΒΑΝ�Υ 318
«Θ μηση της νι�της», ANGIOLO CALBI 321
H «Κως πρ�σμνει τ� σεισμ�», ,SÜKRÜ ELçIN 323
«Oρ�%�ντες ελπ�δας», Σ�ΥΛΕΪΜΑΝ ΑΛΑΓΙΑΛΗ-ΤΣΙΑΛΙΚ 324
Στ� «πλ� σι� και γ�ητευτικ�» νησ�, ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ 325
ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ
Στ� «μ�ν�π!τι τ�υ nη Φωκ!», ΝΤΙΝΑ ΔΗΜ�Π�ΥΛ�Υ-�ΑΤ"ΗΠΕΤΡ�Υ 329
hθιμα π�υ συνηθ�%�υν και «κ$�ι συμπατρι$τες μ�υσ�υλμ!ν�ι»,ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΙΔΗΣ 331
T� «νησ� π�υ θα γιν�ταν η μ�νιμη κατ�ικ�α τ�υ»,ΜΙ�ΑΛΗΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ 333
Mια «απ� τις πλαστικ�τερες περι�ς της Κω»,ΓΕΩΡΓΙ�Σ ΣΤ. ΜΑΣΤ�Ρ�Π�ΥΛ�Σ 335
Nα «σκαρ'�%εσαι νες αισθ�σεις», ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν�ΥΤΣ�Σ 337
«hνας απ� τ�υς τελευτα��υς μ!ρτυρες μιας κ�ινων�ας στα πρ�θυρα της ε+α'!νισης», DIEGO ZANDEL 339
ΑΠ� Τ� ΠΑΡ�Ν ΣΤ� ΜΕΛΛ�Ν
Π$ς «(!στα+α τ�σ� π�λ σε +ν� τ�π�;», AΛΚΗΣ ΑΝΔΡΕΙ�Σ 345
[=Κ$στας Vαμ!γιας]
«5λ�ι αλλ�δαπ�� μ!ς 'α�ν�νται», ΝΙΚ�Σ �ΑΤ"ΗΠΕΤΡ�Σ 346
«Latin lover» στην Κω, ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛ�Υ 348
«iαρ� μενες τα+ιδιωτικς '!τσες», ΚΩΣΤHΣ ΓΚΙΜ�Σ�ΥΛΗΣ 350
Στις «αρα�ες κ�λ�νες π�υ τ� ειμ$να �ρτ!ρια%αν»,�ΑΡΑ Κ�ΣΕΓΙΑΝ 352
«Φρσκα ρ�δια 'ερμνα απ� την Κω», ΒΑΣΙΛΗΣ Ν. ΠΗΣ 353
«Θα ρθω π!λι στ� Πυλ�», ΓΙΩΡΓ�Σ ΒΕΗΣ 355
T� νησ� «ει �δη π�λλ� ς διακεκριμν�υς 'ανατικ� ς
�παδ� ς», LAWRENCE DURRELL 356
ΒΙ�ΕΡΓ�ΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤ�Ι�ΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘ�Λ�Γ�ΥΜΕΝΩΝ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ 359
ΒΙΒΛΙ�ΓΡΑΦΙΑ 373
ΕΥΡΕΤΗΡΙ� �Ν�ΜΑΤΩΝ 375
¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞ 13
¶ P O § O ° O ™ 17
Π Ρ � Λ � Γ � Σ
Τ� �ι�λ�� αυτ� ε�ναι τ� απ�τ�λεσμα της συνεργασ�ας μιας Κ�ας και εν�ς Κ��υ
με συνειδητ� επιλ�γ� δε�τερης πατρ�δας. Για την πραγματ�π��ηση αυτ��
τ�υ εγ�ειρ�ματ�ς, �ρει�στηκε ν’ ανατρ���υμε στην �μ�λ�γ�υμ�νως πλ��-
σια �ι�λι�παραγωγ� και μ�σα απ� τη διερε�νησ� της να διακρ�ν�υμε τα μ�-
ρη εκε�να π�υ α!�ρ��ν τ� αντικε�μεν� της παρ��σας Ανθ�λ�γ�ας.
Η επιλ�γ� των ανθ�λ�γ��μενων συγγρα!�ων �γινε με ��ση τ� περιε��-
μεν� των κειμ�νων τ�υς και ��ι τ�ν τ�π� της καταγωγ�ς τ�υς. Βασικ� κρι-
τ�ρι� για να περιλη!θε� �να κε�μεν� στη θεματικ� τ�υ �ι�λ��υ ε�ναι α!εν�ς
η λ�γ�τε�νικ� τ�υ μ�ρ!� και α!ετ�ρ�υ η Κως και �ι �νθρωπ�� της ως τ�-
π�ς ανα!�ρ�ς. Τα αν�νυμα κε�μενα της λαϊκ�ς δημι�υργ�ας τα εντ�σσ�υ-
με στ� �ι�λ�� ως δε�γματα τ��νης τ�υ λ�γ�υ της λαϊκ�ς παρ�δ�σης τ�υ νη-
σι��. Επ�σης, ���υμε συμπεριλ��ει και ελ��ιστα κε�μενα συγγρα!�ων π�υ
δεν ε�ναι λ�γ�τ��νες και η μ�ρ!� και τ� περιε��μεν� των �ργων τ�υς αν�-
κει σε �λλη κατηγ�ρ�α γραπτ�� λ�γ�υ. Ωστ�σ�, τα διαπ�τ�)ει πρ�θεση λ�-
γ�τε�νικ� σε τ�τ�ι� �αθμ�, �στε να τα θεωρ��με λ�γ�τε�νικ� απ�σπ�σμα-
τα μη λ�γ�τε�νικ�ν κειμ�νων. Oι ανυπ�γρα!ες μετα!ρ�σεις αν�κ�υν στ�υς
ανθ�λ�γ�υς αυτ�� τ�υ �ι�λ��υ.
Για τ�ν εντ�πισμ� και την α�ι�π��ηση των ανθ�λ�γ��μενων κειμ�νων,
εργαστ�καμε σε �ι�λι�θ�κες, δημ�σιες και ιδιωτικ�ς. Επ�σης, στην �σ� τ�
δυνατ� μεγαλ�τερη πληρ�τητα τ�υ �ι�λ��υ αυτ�� συν��αλε η πληρ�!�ρη-
ση π�υ μας παρε��αν τα περι�δικ� Δωδεκανησιακ� ρ�νικ� και κυρ�ως τα
Κωακ� καθ�ς και � τ�πικ�ς τ�π�ς και ιδια�τερα τ� Β�μα της Κω.
Επιπλ��ν, πρ�κειμ�ν�υ να περι�ρ�σ�υμε τις παραλε�ψεις αυτ�� τ�υ �ι-
�λ��υ, μας συν�δραμαν �ι συν�δελ!�ι και !�λ�ι Π�τρα Ανδριωτ�κη, Κ�-
στας Ανδρ�υλιδ�κης, Ν�σια Γιακω��κη, Ηλ�ας Γιανν�κης, Θαν�σης Γιωρ-
γαλλ�ς, Ελ�νη Γκαλ�τσι�υ, Βι�� Γρηγ�ρ��υ, Θε�δ�σης Διακ�γι�ννης, Στ�-
!αν�ς Δημητρ��υ, Ελισ��ετ 3ω�δ�υ, Κ�στας Ιω�νν�υ, Στ�!αν�ς Κακλα-
μ�νης, Γι�ργ�ς Καραμαν�λης, Απ�στ�λ�ς Καρπ�)ηλ�ς, Κ�στας Κ�γι�-
π�υλ�ς, K�στας K�μ�νης, Δημ�σθ�νης Κ�ρδ�π�της, Κ�νυ Κ�τ)αταπ�νη,
3ω� Λι�λι�π��λ�υ, Γκ�λ!ω Μαγγ�νη, Αλ�κ�ς Μαρκ�γλ�υ, 7ρ�στ�ς Με-
ρ�ντ)ας, Σταμ�της Μερσινι�ς, Θε�!ιλ�ς Μ�υ)�υρ�κης, Μι��λης Μπαρ-
τσ�δης, Γι�ργ�ς Μ�αρης, Μαρ�α Παπαδημητρ��υ, Αντ�νης Παπακωνστα-
ντ�ν�υ, 7ριστ�να Πετρ�π��λ�υ, Κ�στας Θ. Π�τσι�ς, Β�λτερ Π���νερ, Θε�-
δ�σης Πυλαριν�ς, Γρηγ�ρης Ση!�κης, Π�πη Σ�!��, Ν�κ�ς Τσαγκ�ς, 3α�α-
ρ�ας Τσιρπανλ�ς, Μα�ρη Φ�κκ�υ, Γι�ργ�ς Φρατ)�ς, Βασ�λης 7ατ)η�ασι-
λε��υ, Μαρ�α 7ατ)ημι��λη, Π�πη 7ατ)ηνικ�λ��υ-7ατ)ηγιακ�υμ�, 9λια
7ατ)ηπαναγι�τη-Sangmeister, Eιρ�νη Xριστ�π��λ�υ, τ�υς �π���υς και απ�
αυτ� τη θ�ση ευ�αριστ��με θερμ�.
ª.Ã. ∫∞π ¶.¡.
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™18
E I ™ A ° ø ° H 19
Ε Ι Σ Α ΓΩ Γ Η
ΣΩ. Ψυ��ς ��ν ��σιν ���ως λ!γ�υ καταν��σαι �#ει δυνατ$ν
ε%ναι &νευ τ�ς τ�' (λ�υ ��σεως;
ΦΑΙ. Ε* μ+ν ,Ιππ�κρ�τει γε τ/0 τ0ν 1Ασκληπιαδ0ν δε3 τι
πιθ5σθαι, �7δ+ περ8 σ9ματα &νευ τ�ς μεθ!δ�υ τα�της.
ΣΩ. Μπ�ρε�ς να �ανταστε�ς με π�ι�ν τρ!π� ε�ναι δυνατ!
να καταν��σ�υμε επαρκ9ς τη ��ση της ψυ��ς �ωρ�ς
τη ��ση τ�υ !λ�υ;
ΦΑΙ. Αν πρ5πει να συμ�ων�σ�υμε με τ�ν Ιππ�κρ�τη των
Ασκληπιαδ9ν, ��τε και τ�υ σ9ματ�ς τη ��ση μπ�ρ��με
να καταν��σ�υμε �ωρ�ς αυτ� τη μ5θ�δ�.
Πλ�των, Φα:δρ�ς 270 c.
Τ� �ι�λ�� αυτ� ε�ναι καρπ�ς συνεργασ�ας: Συνιστ� εγ�ε�ρημα σ�γκλισης των
πρ�τεραι�τ�των μιας !ιλ�λ�γ�υ με ιστ�ρικ� ματι� και εν�ς ιστ�ρικ�� των
ιδε�ν με πεδ�� ανα!�ρ�ς και τη λ�γ�τε�ν�α. Η δημ�σι�π��ηση των ευρη-
μ�των αυτ�ς της κ�ιν�ς ανα)�τησης, κατ�τα�ης και παρ�υσ�ασης γ�νεται
πια με την επ�γνωση των εγγεν�ν δυσκ�λι�ν, ιδ�ως σε �,τι α!�ρ� τ�ν εντ�-
πισμ� εν�ς σκ�ρπι�υ και κ�π�τε λανθ�ν�ντ�ς λ�γ�τε�νικ�� υλικ�� στ� σ�-
ν�λ� των πρ�σιτ�ν γλωσσ�ν. Πρ�!αν�ς, πρ����υν τα κριτ�ρια με ��ση τα
�π��α σ�εδι�στηκε και στη συν��εια συγκρ�τ�θηκε τ� παρ�ν �ι�λ��, �πως
�λλωστε συμ�α�νει σε κ�θε ανθ�λ�γ�α, ε�τε ρητ� ε�τε ��ι.
Για την καταν�ηση επ�μ�νως της σ�λληψης, της δ�μ�ς και της ερμηνευ-
τικ�ς τ�υ γραμμ�ς, θα μπ�ρ��σαν να λη!θ��ν υπ�ψη τα ε��ς:
α) H ανθ�λ�γ��μενη λ�γ�τε�νικ� �λη (πρ�!αν�ς �νιση ως πρ�ς την εσω-
τερικ� της π�ι�τητα) τ�π�θετε�ται στα ιστ�ρικ� της συμ!ρα)�μενα, �ω-
ρ�ς ���αια να «απειληθε�» η αυτ�δυναμ�α των κειμ�νων και συν�μα �ω-
ρ�ς να υπ�ν�ηθε� κ�π�ια ψευδ�-ιστ�ρικ� αντ�ληψη τ�υ �ρ�ν�υ.
�) H ιδ�α της «τ�πικ�τητας» δεν παραπ�μπει σε κ�π�ια μ�ρ!� αυτ�πε-
ρι�ρισμ�� και περι�αρ�κωσης σ’ �ναν τ�π� αλλ� στη διαρκ� αλληλε-
π�δραση τ�υ «μ�ρ�υς» με τ�υς διαδ��ικ��ς δακτ�λι�υς π�υ συνθ�τ�υν
τ� «�λ�» τ�υ.
γ) H σειρ� στην �π��α εντ�σσεται τ� παρ�ν �ι�λ�� («Μια π�λη στη λ�γ�-
τε�ν�α») υ!�σταται εδ� �ρισμ�νη τρ�π�π��ηση, ε!�σ�ν θεματ�π�ιε�ται
η αστικ�, ημιαστικ� και αγρ�τικ� περι��� εν�ς �λ�κληρ�υ νησι�� τ�υ
ν�τι�ανατ�λικ�� Αιγα��υ, για τ� �π��� τελευτα�α υπ�γραμμ�στηκε �τι
απ�τελε� «μια υδ�τινη δι�σπαρτη π�λη».
δ) Tα παρατιθ�μενα κε�μενα υπακ���υν σε μια εσωτερικ� σ��ση πρ�ς τις
θεματικ�ς εν�τητες της Aνθ�λ�γ�ας: Tις επαληθε��υν και ταυτ��ρ�να
τις πρ�ϋπ�θ�τ�υν.
ε) Σε κ�θε θεματικ� εν�τητα, πρ�τ�σσεται �να κατατ�πιστικ� σημε�ωμα
για τα �υσι�δη γνωρ�σματ� της, εν� πριν απ� κ�θε ανθ�λ�γ��μεν� κε�-
μεν� (π�υ δημ�σιε�εται �ωρ�ς �π�ιαδ�π�τε επ�μ�αση) κατα�ωρ�)�νται
�ι αναγκα�ες εισαγωγικ�ς πληρ�!�ρ�ες για την α��αστη μετ��αση τ�υ
αναγν�στη απ� τ� �ργ� στ� απ�σπασμ� τ�υ.
στ) Mε δεδ�μ�νη τη !ρ�ντ�δα να μην δι�λισθ�σει η ανθ�λ�γηση στη συμ-
�αντ�λ�γικ� λ�γ�τε�νικ� ιστ�ρ�α � στη λ�γ�τε�ν�α �ωρ�ς πρ�σωπα,
στ�ι�ει�θετ�θηκε στ� τ�λ�ς τ�υ �ι�λ��υ αλ!α�ητικ�ς κατ�λ�γ�ς των
ανθ�λ�γ��μενων συγγρα!�ων με τις κυρι�τερες �ι�εργ�γρα!ικ�ς πλη-
ρ�!�ρ�ες (η �μ!αση δ�δεται στ�υς λιγ�τερ� γνωστ��ς).
)) H �ι�λι�γρα!�α, π�υ κατα�ωρ�)εται επ�σης στ� τ�λ�ς τ�υ �ι�λ��υ, δεν
ε�ναι ε�αντλητικ�, αλλ� απλ�ς αντιμετωπ�)ει επιμ�ρ�υς )ητ�ματα των
ανθ�λ�γ��μενων κειμ�νων.
η) Aπ�δ�κτες αυτ�ς της Ανθ�λ�γ�ας δεν ε�ναι � ειδικ�ς αναγν�στης, !ι-
λ�λ�γ�ς � ιστ�ρικ�ς, ��τε �σ�ι ���υν την υπ�ψ�α �τι κρατ��ν στα ��-
ρια τ�υς �ναν «τ�υριστικ� �δηγ�» αυ�ημ�νων απαιτ�σεων. Απλ�ς, μ�-
σα απ� τ� ενδια!�ρ�ν για τη λ�γ�τε�ν�α επιτα��ν�νται τα ��ματα γνω-
ριμ�ας με την Κω.
¶.¡. Î·È ª.Ã.
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™20
H Â Ì ‚ ¤ Ï Â È · Ù Ô ˘ · Ú ¯ · › Ô ˘ Ô È Ë Ù È Î Ô ‡ Ï fi Á Ô ˘
¶Ò˜ ıÂÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Ë ∫ˆ˜, ˆ˜ ·˘ÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜ ÙfiÔ˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ·fi
ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÙË ÚˆÌ·˚΋ Ô›ËÛË; ∫·È Ò˜ ·Ó·ÓÂÒÓÔÓÙ·È
·˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ·fi ÙÔÓ ŸÌËÚÔ Ò˜ ÙÔÓ ¶ÚÔ¤ÚÙÈÔ Î·È ÙÔ˘˜ ÛËÌÂ-
ÚÈÓÔ‡˜ ıÈ·ÛÒÙ˜ ÙÔ˘˜; À¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÂÓÈ·›Ô Ó‹Ì· Û’ ·˘Ù‹Ó ÙË Ì˘-
ıÔÔÈËÙÈ΋ ÔÚÈÔı¤ÙËÛË Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡; ¢›ÓÔ˘Ì ‰Ò
‰Â›ÁÌ·Ù· ÌÈ·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ÁÚ·Ê‹˜, ̤۷ ·fi Ù· ÔÔ›· ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÌÈ·
ÔÚÈṲ̂ÓË ·Û˘Ó¯‹˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÙÚfiˆÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ ÂÓfi˜ ·Îfi-
Ì· ÓËÛÈÔ‡ ÙˆÓ «Ì·Î¿ÚˆÓ».
Κ��αλ�ς – Παλτια (1925)
Στις απαρς τ�υ μ θ�υ
Π ς εμ�αν��εται η Κως ως θ�μα τ�υ αρ�α��υ μ�θ�υ και π ς αντ�στ�ι�α α�ι�π�ιε�ται ως
μυθ�λ�γικ� τ�π�� της λ�γ�τε�ν�ας; Μια συν�πτικ! απντηση στ� πρ τ� σκ�λ�ς τ�υ
ερωτ!ματ�ς �δωσε η Αθην Ταρσ��λη:
ΕΝΑΣ ΑΡ�ΑΙ�Σ ΘΡΥΛ�Σ ΛΕΕΙ πως �ι Κ��ι κρατ� σαν την καταγωγ" τ�υς απ#
τ� γν�ς των Γιγ%ντων, π�υ ε'αν αν�'(ει π#λεμ� με τ�υς θε� ς τ�υ �λ -
μπ�υ παρακινημν�ι απ# τη μ%να τ�υς τη Γη. � Δ'ας, +λπ�ντ%ς τ�υς ως
επικ'νδυν�υς εθρ� ς, +%λθηκε να τ�υς ε(�λ�θρε σει. �ι κ�σμ�γ�νικς
μ%ες γιναν στ� Αιγα'� πλαγ�ς, π�υ εστ%θηκε τ� συνταρακτικ#τερ�
θατρ� αυτ"ς της γιγαντ�μα'ας. Μια μρα � Π�σειδ�νας, κυνηγ�ντας
ναν απ# τ�υς Τιτ%νες, τ�ν 3ημισμν� Π�λυ+�τη, τ�ν ε'δε να κ�λυμπ%ει
στη θ%λασσα, λ'γ� μακρ τερα απ# την Κω. �ωρ'ς να %σει καιρ# αρπ%-
4ει την τρ'αιν% τ�υ και, μπ"γ�ντ%ς την στα σπλ%να τ�υ νησι� , απ�-
σπ%ει να τερ%στι� κ�μμ%τι απ# τη γη τ�υ και τ� πετ%ει με �ρμ" στ�υ Γ'-
γαντα τ� κε3%λι. � Π�λυ+�της πλακ�νεται κ%τω απ# τ�ν κ�σμ�γ�νικ#
ετ� τ�ν #γκ�, π�υ σηματ'4ει αμσως, στα ν#τια της Κω, να �λ#κληρ�
νησ', τη Ν'συρ�.
�ι Γ'γαντες, νικημν�ι απ# τ�υς θε� ς τ�υ �λ μπ�υ, κατ�'κησαν
�ι περισσ#τερ�ι την Κω5 ε'αν π%ντα μια υπερ%νθρωπη δ ναμη και μιαν
ακαταν'κητη π�λεμικ" �ρμ", π�υ τη μετ%δωσαν στ�υς απ�γ#ν�υς τ�υς.
6νας ακ#μα απ# τ�υς νικημν�υς Γ'γαντες "τανε, κατ% την παρ%-
δ�ση, και � υπερ3υσικ#ς Tιτ%νας Ηρακλ"ς. 8ταν στερα απ# την απα-
γωγ" της +ασιλ�π� λας Ησι#νης εγ ρι4ε απ# την Τρ�'α με τ�υς συντρ#-
3�υς τ�υ και με τ� πλ�'� τ�υ κατ%3�ρτ� απ# πλ� σια λ%3υρα, τ�ν +ρ"-
κε μεγ%λη τρικυμ'α στ� πλαγ�ς.Τ� καρ%+ι με τ�υς θησαυρ� ς ε+� λια-
(ε στης θ%λασσας τ�ν π%τ�, κι � Ηρακλ"ς με τη συν�δε'α τ�υ ε+γ"κε κ�-
λυμπ�ντας στην Κω, με μ#ν� ε3#δι� τ� ρ#παλ# τ�υ. 6τσι, καθ�ς η πε'-
να τ�ν εθρι4ε, #ρμησε σε μια στ%νη κι %ρπα(ε να καλ�θρεμμν� κρι%-
ρι να τ� κατα+ρ�θ'σει με τ�υς συντρ#3�υς τ�υ. 8μως � μπιστικ#ς, να
μεγαλ#σωμ� και ειρ�δ ναμ� παλικ%ρι π�υ τ�ν λεγαν Ανταγ#ρα, αι-
σθ%νθηκε σαν πρ�σ+�λ", μα και σαν καταπ%τηση τ�υ ηθικ� ν#μ�υ, την
H E M B E § E I A T O Y A P X A I O Y ¶ O I H T I K O Y § O ° O Y 23
αυθα'ρετη τ� τη πρ%(η τ�υ Ηρακλ". �ρμ%ει κι αυτ#ς με τη σειρ% τ�υ
καταπ%νω τ�υ και, στερα απ# λυσσαλ� αγ�να, νικ%ει τ�ν τιτ%να. Τ�
επεισ#δι� τ� τ� γινε α3�ρμ" να (εσηκωθε' απ# τη μ'α τ� ασκρι τ�υ
Ηρακλ" κι απ# την %λλη �ι Κ��ι συμπατρι�τες τ�υ Ανταγ#ρα και ν’
αν�'(�υν %γρι� π#λεμ� αναμετα( τ�υς. � γ'γαντας τ#σ� 3�+"θηκε
τ�υς Κ��υς �στε, για να σωθε' –π�ι�ς θα τ� π'στευε π�τ!– ντ θηκε γυ-
ναικε'α ρ� α και τ� +αλε στα π#δια, 4ητ�ντας %συλ� στ� δ"μ� Φ (αι,
#π�υ σ"μερα +ρ'σκεται τ� ωρι# Παλι# Πυλ'.
�ι κ%τ�ικ�' τ�υ, γνωρ'4�ντας απ# τη 3"μη τ�υς %θλ�υς και τ’ αν-
δραγαθ"ματα τ�υ θρυλικ� τιτ%να, #ι μ#ν� τ�ν δτηκαν με πρ�θυμ'α
αλλ% και τ�ν ανακ"ρυ(αν αμσως αρηγ# τ�υς.
Τ#τε +ασ'λευε στην Κω � συνετ#ς Ευρ πυλ�ς, καταγ#μεν�ς απ#
τ� « πατ�ν γν�ς σωτ"ρων Κ�ων». � Ηρακλ"ς σε μια μ%η τ�ν σκ#τω-
σε, αλλ% κι αυτ#ς δτηκε μια πληγ" απ# τ� γι� τ�υ, τ� γεννα'� +ασιλ#-
π�υλ� τ�ν �%λκωνα. ;στερα, σαν συμ3ιλι�θηκαν, � Ηρακλ"ς ανακ"ρυ-
(ε +ασιλι% της Κω τ�ν �%λκωνα και παντρε τηκε την αδελ3" τ�υ �αλ-
κι#πη. Απ# τ� γ%μ� τ� τ�ν γενν"θηκε � Θεσσαλ#ς Ηρακλε'δης, π�υ +α-
σ'λεψε στην Κ%λυμν� και στη Ν'συρ� αλλ% και στ%θηκε � πρ�τ�ς απ#-
γ�ν�ς τ�υ Ηρακλ" και πρ#γ�ν�ς #λης της ηρωικ"ς γενι%ς π�υ κατ�'κη-
σε τ� νησ'. Η Κως «=>κε?τ� @3’ AΗρακλειδBν», λει � Στρ%+ων. � Ηρα-
κλ"ς θε�π�ι"θηκε απ# τ�υς Κ��υς, π�υ, για να τ�ν τιμ"σ�υν, τ�υ τι-
σαν τ�ν Ηρ%κλει� να#, %ρα(αν ν�μ'σματα με τη μ�ρ3" ρ�παλ�3#ρ�υ
"ρωα, �ργ%νωναν επι+λητικς θρησκευτικς τελετς, π�υ τις τιμ� σαν
και (ν�ι επ'σημ�ι. Σ’ αυτς τις γι�ρτς ελ%+αιναν μρ�ς με μεγ%λη π�-
μπ" και �ι ιερε'ς τ�υ Ασκληπιε'�υ της Κω, κρατ�ντας ρα+δι% για σ μ-
+�λα της ανδρε'ας τ�υ θε�π�ιημν�υ "ρωα, #πως και �ι παπ%δες τ�υ
Ηρακλε'�υ να� 3�ρ� σαν στην ιερ�τελεστ'α ρ� α γυναικε'α γι’ α-
ν%μνηση της 3υγ"ς τ�υ Ηρακλ" απ# τ�ν κα+γ% τ�υ με τ�ν Ανταγ#ρα.
∞£∏¡∞ Δ∞ƒ™√À§∏
Δωδεκνησα, Γ', Αθ"να, Cλ3α 1950, 62, 65.
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™24
Απ# τ�ν κ#σμ� της Ιλιδας
' π�ιητ!ς της Ιλι%δας, εν�π�ι ντας τ�ν γεωγρα�ικ�-π�λιτιστικ� � ρ� π�υ �παιρνε μ�ρ�ς
εναντ��ν της Τρ��ας, μνημ�νε�ει και την π�λη τ�υ Ευρυπ�λ�υ (Β, 671-680) καθ ς επ�σης
και �τι � Ηρακλ!ς μετ την πτ ση τ�υ Ιλ��υ διασ �εται ναυαγ�ς στην Κω (/, 245-262):
¡ÈÚÂf˜ ·s ™‡ÌËıÂÓ ôÁ ÙÚÂÖ˜ ÓÉ·˜ â˝Û· ,̃¡ÈÚÂf˜ \∞ÁÏ·˝Ë˜ ˘îe˜ ÷ÚfiÔÈfi Ù’ ôÓ·ÎÙÔ ,̃¡ÈÚ‡ ,̃ n˜ οÏÏÈÛÙÔ˜ àÓcÚ ñe òπÏÈÔÓ qÏıÂÙáÓ ôÏÏˆÓ ¢·Ó·áÓ ÌÂÙ’ à̇ÌÔÓ· ¶ËϽˆÓ·ØàÏÏ’ àÏ··‰Óe˜ öËÓ, ·ÜÚÔ˜ ‰b Ôî Â¥ÂÙÔ Ï·fi .̃√¥ ‰’ ôÚ· ¡›Û˘ÚfiÓ Ù’ Âr¯ÔÓ ∫Ú¿·ıfiÓ Ù ∫¿ÛÔÓ ÙÂηd ∫áÓ ∂éÚ˘‡ÏÔÈÔ fiÏÈÓ Ó‹ÛÔ˘˜ Ù ∫·Ï‡‰Ó· ,̃ÙáÓ ·s ºÂ›‰Èfi˜ Ù ηd ò∞ÓÙÈÊÔ˜ ìÁËÛ¿ÛıËÓ,£ÂÛÛ·ÏÔÜ ˘x ‰‡ˆ ^∏Ú·ÎϽ‰·Ô ôÓ·ÎÙÔ˜ØÙÔÖ˜ ‰b ÙÚÈ‹ÎÔÓÙ· ÁÏ·Ê˘Ú·d Ӥ˜ âÛÙȯfiˆÓÙÔ.
�
Δ‹Ó ‰’ à·ÌÂÈ‚fiÌÂÓÔ˜ ÚÔÛÂÊÒÓ Ӌ‰˘ÌÔ˜ ≠ÀÓԘث≠∏ÚË, Ú¤Û‚· ı¿, ı‡Á·ÙÂÚ ÌÂÁ¿ÏÔ ∫ÚfiÓÔÈÔ,ôÏÏÔÓ Ì¤Ó ÎÂÓ âÁÒ Á ıÂáÓ àÂÈÁÂÓÂÙ¿ˆÓ®ÂÖ· ηÙÂ˘Ó‹Û·ÈÌÈ, ηd iÓ ÔÙ·ÌÔÖÔ ®¤ÂıÚ·\øηÓÔÜ, ¬˜ ÂÚ Á¤ÓÂÛȘ ¿ÓÙÂÛÛÈ Ù¤Ù˘ÎÙ·ÈØ∑ËÓfi˜ ‰’ ÔéÎ iÓ öÁˆÁ ∫ÚÔÓ›ÔÓÔ˜ pÛÛÔÓ îÎÔ›ÌËÓ,Ôé‰b ηÙÂ˘Ó‹Û·ÈÌ, ¬Ù Ìc ·éÙfi˜ Á ÎÂχÔÈ.õ‰Ë Á¿Ú Ì ηd ôÏÏÔ ÙÂc â›Ó˘ÛÛÂÓ âÊÂÙÌ‹,õÌ·ÙÈ Ùˇá ¬Ù ÎÂÖÓÔ˜ ñ¤Úı˘ÌÔ˜ ¢Èe˜ ˘îe˜öÏÂÂÓ \πÏÈfiıÂÓ, ΔÚÒˆÓ ¿ÏÈÓ âÍ·Ï·¿Í· .̃q ÙÔÈ âÁg ÌbÓ öÏÂÍ· ¢Èe˜ ÓfiÔÓ ·åÁÈfi¯ÔÈÔÓ‹‰˘ÌÔ˜ àÌÊȯ˘ı›˜Ø Ûf ‰b Ôî ηÎa Ì‹Û·Ô ı˘Ìˇá,kÚÛ·Û’ àÚÁ·Ï¤ˆÓ àÓ¤ÌˆÓ âd fiÓÙÔÓ à‹Ù· ,̃η› ÌÈÓ öÂÈÙ· ∫fiˆÓ‰’ Âs Ó·ÈÔ̤ÓËÓ à¤ÓÂÈη˜1,
H E M B E § E I A T O Y A P X A I O Y ¶ O I H T I K O Y § O ° O Y 25
1. O Θεσσαλ�ν'κης Eυστ%θι�ς υπ�μνηματ'4ει: «TLν δM KB νPσ�ν �Q μMν Rλλ�ι γρ%3�υσι καS
μετU τ�V ν KBν5 WOμηρ�ς δM K#ων πλε�νασμ=B συν"θει τ�V –�5 Xν καS εYναι�μνην καλε? διU
τZ τPς ν"σ�υ ε[δαιμ�ν. �\ %ριν ]πιπ�λ%4ει παρ�ιμ'α �Y παλαιU τ#, ^ν �Y θρψει KBς,
]κε?ν�ν �YδM A`γυπτ�ς. aτερ�ι δM K#�ν bγραψαν ]ν συστ�λcP παντελε? διU δ � μικρBν –�, καS
]( αYτ�V συναιρ�Vσι τLν KBν dμ�'ως σBν. 3ασS δM τ�eς K%ρας �fτω καλε?ν τU πρ#+ατα.
gθεν καS d νPσ�ς KBς hς π�λυθρμμων δι’ εY+�σ'αν. Mρ�πες δ’ αYτLν =jκ�υν τ#τε, bθν�ς
ÓfiÛÊÈ Ê›ÏˆÓ ¿ÓÙˆÓ. ï ‰’ âÂÁÚfiÌÂÓÔ˜ ¯·Ï¤·ÈÓÂ,®ÈÙ¿˙ˆÓ ηÙa ‰áÌ· ıÂÔ‡˜, âÌb ‰’ öÍÔ¯· ¿ÓÙˆÓ˙‹ÙÂÈØ Î·d Τ Ì’ ô˚ÛÙÔÓ à’ ·åı¤ÚÔ˜ öÌ‚·Ï ¿ÓÙˇ ,̂Âå Ìc ¡fÍ ‰Ì‹ÙÂÈÚ· ıÂáÓ âÛ¿ˆÛ ηd àÓ‰ÚáÓØÙcÓ îÎfiÌËÓ Ê‡ÁˆÓ, ï ‰b ·‡Û·ÙÔ ¯ˆfiÌÂÓfi˜ ÂÚ.±˙ÂÙÔ ÁaÚ Ìc ¡˘ÎÙd ıÔFÉ àÔı‡ÌÈ· ≤Ú‰ÔÈ.ÓÜÓ ·s ÙÔÜÙfi Ì’ ôÓˆÁ·˜ àÌ‹¯·ÓÔÓ ôÏÏÔ ÙÂϤÛÛ·È.»
k, σε μετ%3ραση Π�λυλ%:
Απ# την Σ μην � Νιρε ς καρ%+ια 3ρνει τρ'α,
της Αγλαlας � Νιρε ς και τ�υ �αρ#π�υ αγ#ρι,
�π� στ� κ%λλ�ς, � Νιρε ς, αν λειπε � Πηλε'δης,
θα επρ�τευε των Δανα�ν #σ’ "λθαν εις την Τρ�'αν
αλλ% "ταν απ#λεμ�ς και �λ'γ�υς ε'εν %νδρες.
Τ�υς %νδρες απ’ την Ν'συρ�ν, την Κ%ρπαθ�ν, την Κ%σ�ν,
και απ’ τες Καλ δνες και απ’ την Κων την π#λιν τ�υ Ευρυπ λ�υ
εδι�ικ� σε � Cντι3�ς και � Φε'διππ�ς, +λαστ%ρια
τ�υ +ασιλως Θεσσαλ� τ�υ γ#ν�υ τ�υ Ηρακλ�υς5
κι ε'αν τρι%ντα +αθ�υλ% κατ#πι τ�υς καρ%+ια.
�
Και πρ�ς αυτ"ν απ%ντησεν ευθ ς � γλυκ ς ;πν�ς:
«Ω kρα, σε+αστ" θε%, τ�υ υψ'στ�υ Κρ#ν�υ κ#ρη,
ευκ#λως %λλ�ν των θε�ν, α3θ%ρτων αιων'ων
ν’ απ�κ�ιμ"σω δ ναμαι, τα ρε ματα και αν θλεις
τ�υ π�ταμ� Ωκεαν� , π�υ εγ'νη αρ" των #λων.
Αλλ% δεν θα επλησ'α4α πρ�ς τ�ν Κρ�ν'δην Δ'α,
�υδ θα τ�ν εκ�'μι4α ωρ'ς την πρ�σταγ"ν τ�υ.
Cλλ�ς μ’ εδ'δα(ε �ρισμ#ς δικ#ς σ�υ την ημραν
π�υ αρμνι4ε απ’ την nλι�ν, α3� την ε'εν #λην
ε(�λ�θρε σει � ψυερ#ς κε'ν�ς υι#ς τ�υ Δ'α5
κλεισα τ#τ’ εγ� τ�ν ν�υν τ�υ αιγιδ�3#ρ�υ Δ'α,
ª π ∞ ¶ √ § ∏ ™ Δ ∏ § √ ° √ Δ ∂ Ã ¡ π ∞ K ø ™26
�fτω καλ� μεν�ν, o3’ pν καS Mερ�πηSς KBς καλε?ται5 �q καS ληστ"ν, 3ασ', τZν AHρακλα ν�μ'-
σαντες ]πηρασαν, dπην'κα @π’ oνμων ](�σθη ]κε? #λ=ω WHρας, oρ�ς δηλαδ". d δM π�λμ=ω
περιγγ�νεν αYτBν» (Παρεκ3�λα< ε=ς τ>ν ?Oμ!ρ�υ @Iλιδα, t, 255).
γλυκ% περιυν#μεν�ς, και συ κακ# τ�υ εσκ3θης
και ανμων σ3�δρ�ν σ"κωσες �ρμ"ν εις τα πελ%γη,
και τ�ν επτα(ες στην Κω, μακρ%ν των π�θητ�ν τ�υ5
κι εκε'ν�ς %μα ε( πνησεν, αγρ'εψε και σ’ #λ�
τ� δ�μα εκ� ντα τ�υς θε� ς, κι (�α εμ 4ητ� σε5
και απ’ τ�ν αιθρα μ’ ρινε στην θ%λασσαν αμν�ν,
αν πρ#σ3υγα δεν μ’ σω4ε στ�ν κ#λπ�ν της η Ν κτα,
θνητ�ν δαμ%στρια και θε�ν5 και μ’ #λην την ψυ"ν τ�υ
παυσε αυτ#ς, 3�+� μεν�ς την Ν κτα να λυπ"σει.
Και τ�ρα π%λι α+#λετ�ν ργ�ν να κ%μω θλεις».
πA∫øμ√™ ¶√§À§A™
'μ!ρ�υ Ιλιδα, Αθ"να 1981, 73 και 330-331.
H E M B E § E I A T O Y A P X A I O Y ¶ O I H T I K O Y § O ° O Y 27
ª π ∞ ¶ O § ∏ ™ Δ ∏ § O ° O Δ ∂ Ã ¡ π ∞
∫ˆ˜
Τ� �ι�λ�� αυτ� ε�ναι τ� απ�τ�λεσμα της συνεργασ�ας μιας Κ�ας και εν�ς
Κ��υ με συνειδητ� επιλ�γ� δε�τερης πατρ�δας. �νας τ�μ�ς π�υ φωτ��ει τη
διαδρ�μ� τ�υ νησι�� στ� �ρ�ν�, απ� την αρ�αι�τητα �ως τις μ�ρες μας, �πως
αυτ� απ�τυπ�θηκε απ� τ�υς αρ�α��υς συγγραφε�ς, τ�υς περιηγητ�ς, τ�υς
λ�γ�τ��νες και τη λαϊκ� παρ#δ�ση και συμπληρ�νεται απ� παλι�τερες και
σ�γ�ρ�νες φωτ�γραφ�ες της συλλ�γ�ς τ�υ Κ�στα Κ�γι�π�υλ�υ.
Ο Παναγιώτης Νούτσος γεν-
νήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννί-
νων (1948) και είναι καθηγη-
τής της Κοινωνικής και Πολι-
τικής Φιλοσοφίας στο Πανεπι-
στήμιο Ιωαννίνων, όπου διδά-
σκει από το 1980. Δημοσίευ-
σε σειρά αυτοτελών βιβλίων
και μικρότερων εργασιών
στην ελληνική και σε άλλες
γλώσσες. Κατά τα έτη 1987-
1988 και 1994-1995 εργάστη-
κε ερευνητικά, έδωσε διαλέ-
ξεις και δίδαξε στα Πανεπι-
στήμια Ι, ΙV και Χ των Παρι-
σίων, στο RMIT της Μελβούρ-
νης, στο Pomona College
(Λος Άντζελες) και στο New
York University, ενώ κατά την
άνοιξη του 1999 ήταν ερευνη-
τικός εταίρος στο Πανεπιστή-
μιο του Princeton.
Η Μαρία Χατζηγιακουμή-Νού-
τσου γεννήθηκε στην Κω
(1950) και ζει στα Ιωάννινα.
Σπούδασε στο Τμήμα Κλασι-
κών Σπουδών της Φιλοσοφικής
Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων και εργάστηκε ως
φιλόλογος στη Δευτεροβάθ-
μια Εκπαίδευση. Έλαβε το
μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδί-
κευσης (DEA) στο Πανεπι-
στήμιο Paris I – Sorbonne
(1988) και το διδακτορικό
δίπλωμα στο Τμήμα Φιλολο-
γίας του Πανεπιστημίου Κρή-
της (2002). Μικρότερες εργα-
σίες της δημοσιεύτηκαν σε
περιοδικά (Θέματα Λογοτε-
χνίας, Νέα Εστία, Κωακά) και
σε πρακτικά συνεδρίων.
ª π ∞ ¶ O § ∏ ™ Δ ∏ § O ° O Δ ∂ Ã ¡ π ∞
∫ˆ˜Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ, ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗ
Μ Ε Π Α Λ Ι Ο Τ Ε Ρ Ε Σ Κ Α Ι Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ε Σ Φ ΩΤ Ο Γ ΡΑΦ Ι Ε Σ
μ√∏£. ∫ø¢. ª∏Ã/™∏™ 4140
ISBN 978-960-455-140-8∫
ˆ˜Π
ΑΝ
ΑΓ
ΙΩΤ
ΗΣ
ΝΟ
ΥΤ
ΣΟ
Σ
ΜΑ
ΡΙΑ
ΧΑ
ΤΖ
ΗΓ
ΙΑΚ
ΟΥ
ΜΗ
ªπ∞
¶O
§∏
™Δ
∏ §
O°
OΔ
∂Ã
¡π∞
0072/07_KOS 04-04-11 16:13 ™ÂÏ›‰·1