İŞÇİ saĞliĞi ve İŞ gÜvenlİĞİakademik.duzce.edu.tr/content/dokumanlar/omererkan/... ·...

İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİBÖLÜM 1

GİRİŞ, GENEL KAVRAMLAR

Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN

İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kavramı

2

• Tıbbi, teknik, ekonomik, sosyal ve hukuki yönleri olan birkavram olarak İş Sağlığı ve Güvenliği, İSG (Occupational Safetyand Health, OSH), kısaca işçilerin iş kazaları ve meslekhastalıklarına karşı korunmalarının sağlanması şeklindetanımlanır.

İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kavramı

• İş Sağlığı ve Güvenliği, işin yapılışısırasında fiziki çevre şartları nedeniyle,işçilerin karşılaştıkları sağlık sorunları vemesleki tehlikelerin ortadan kaldırılmasıve azaltılması üzerine araştırmalarıkapsar.

• İşçilerin çalışma koşullarının olumsuzetkilerinden, iş kazaları, meslekhastalıkları ve her türlü zararlardankorunma çalışmaları ile daha güvenli işyerleri oluşturma, bu kapsamdadeğerlendirilecek konular arasında yeralır.

3

Çeşitli Tanımlar

İş Sağlığı ve Güvenliği, iş yerlerindeki çalışma koşullarının sağlık vegüvenlik içinde olmasını temin eden ve sonucunda iş kazaları ile meslekhastalıklarını azaltan bir bilimdir.

İş Sağlığı ve Güvenliği, işyerlerinde işin yapılması ve yürütümü ile ilgiliolarak oluşan tehlikelerden ve sağlığa zarar verebilecek koşullardankorunmak ve daha iyi bir çalışma ortamı sağlamak için yapılan sistemliçalışmalardır.

İş Sağlığı ve Güvenliği, işyerlerinde çalışanların işin yapılması ile ilgiliolarak ortaya çıkan tehlikelerden, bedensel ve ruhsal olarak zarargörmemesi için alınması gerekli hukuki, teknik ve tıbbi önemlerisağlamaya yönelik çalışmalardır.

4

Çeşitli Tanımlar

İş Sağlığı ve Güvenliği (hukuki açıdan), işin yapılması sırasındaişçilerin karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılmasıkonusunda, esas olarak işverene, kamu hukuku temelinde getirilenyükümlere ilişkin hukuk kurallarının bütünüdür.

İş Sağlığı ve Güvenliği, iş kazalarını, meslek hastalıklarını, yangınlarıve (sanayileşme hastalığı diyebileceğimiz) insan bunalımlarınıortadan kaldırmak ya da en az düzeye indirmek amacıyla alınmasıgereken önlemlerin tümüdür.

İş Sağlığı ve Güvenliği kaza olduktan sonra konuyu ele alan değil,kaza olasılıklarını ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapanteknik bir bilim dalıdır.

5

İş Kazası Kavramı

iş kazası, çalışırken veya işingereği diğer işlemleri yaparkenortaya çıkan ve çeşitli maddi vemanevi kayıplara neden olan birolay şeklinde tanımlanır.

6

Meslek Hastalığı Kavramı

İşin niteliğine göretekrarlanan bir sebeple veyaişin yürütüm şartlarıyüzünden uğranılan geçiciveya sürekli hastalık, sakatlıkveya ruhi arıza halleri olaraktanımlanır.

7

Neden İSG’ ye ihtiyaç var ?

8

ILO (Uluslar arası Çalışma Örgütü) küresel verilerinegöre;Her yıl 250 milyon iş kazası yaşanmakta.

Her yıl 160 milyon meslek hastalığı meydana gelmekte.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda 1,2 milyon kişiölmektedir.

AB ülkelerinde iş kazaları maliyetlerinin yıllıktoplamının 20 milyar avro olduğu tahmin ediliyor.

İşçi Sağlığı ve Güvenliğinin Yaklaşımı

9

İşçi Sağlığı ve Güvenliği ile

İşverenler, maddi ve manevi çıkarları nedeniyle,

İşçiler, doğrudan doğruya canları yanan kişiler olarak

Devlet ise vatandaşın mutlu yaşamı ve sağlığınıdüşünmek zorunda olduğu için

yakından ilgilenmek durumundadır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Yaklaşımı

10

Başka hangi kurumlar iş güvenliği kültürününgeliştirilmesinde görev alabilir ?

• Üniversiteler,• Meslek örgütleri

Devletin Rolü

11

Daha çok gözlemci, aydınlatıcı, teşvik edici ve arabuluculuk yapmak,gerekli koşul ve standartları mevzuatla düzenlemek, denetimisağlamak ve devlet politikası olarak benimsenmesini sağlamaktır.

Kayıt-dışı istihdamın önlenmesi, çocuk işçiliğinin yok edilmesi,

Cinsiyet ayrımcılığının yok edilmesi, sosyal güvenliğindesteklenmesi,

Gelir dağılımı adaletsizliğinin azaltılması, yaşanabilir bir asgariücretin saptanması

İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSİGhizmetlerinden yararlanmasının sağlanması,

Devletin Rolü

12

Kamu sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi, güvenilir bir kayıt sistemi kurulması,

Hekim iş müfettişi istihdamı, iş kazalarının “Bilimsel” analizi,

İşçi Sağlığı Enstitülerinin kurulması/yaygınlaştırılması, yasalarda çalışanların korunması,

Toplumda, güvenlik kültürü bilincini oluşturmak ve yaygınlaştırmak,

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili paydaşlar (işveren çalışanlar vd.) arasında sosyal diyaloğusağlamak,

İş sağlığı ve güvenliği sistemi ile ilgili toplumda ve işletmelerde eğitim ve danışmanlıkhizmetleri vermek. Eğitim konusunda Milli Eğitim Bakanlığı ve Üniversiteler ile işbirliğiyapmak,

İş sağlığı ve güvenliği konusunda, araştırmaları teşvik etmek,

İş sağlığı ve güvenliği konusunda iş sağlığı hizmetleri ile ilgili sağlık ve güvenlik alt yapısınıiyileştirmektir.

İşverenlerin Rolü

13

Öncelikle iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek için;

Üretim süreçlerinde, önce verimlilik yerine, önce insanyaklaşımının benimsetilmesi,

Risk değerlendirmesi ve risk yönetimi yaklaşımınınbenimsetilmesi,

İşyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın, her çalışanın İSİGhizmetlerinden yararlanmasının sağlanması,

İşyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin desteklenmesi,

İlk ve acil yardım hizmetlerinin organizasyonu,

Çalışanların eğitimi,

İşverenlerin Rolü

14

Veri akışının sağlanması,

İş kazalarının “Bilimsel” analizi.

İşçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekildekullanmaları için her türlü önlemin alınması, teknikgelişimlere uyum sağlanması, toplu ve kişisel korunmaönlemlerine öncelik verilmesi, işçilere uyguntalimatların verilmesi, işçilerin bilgilendirilmesi vegörüşlerinin alınması işverenin sorumluluğudur.

İşveren veya temsilcileri, iş sağlığı faaliyetlerini sadeceyasal yükümlülükten kurtulmak için yaptıklarında işsağlığı ve güvenliği konusunda başarısağlanamayacaktır. İş sağlığı ve güvenliği konusundayapılan çalışmaların kalite için birer yatırım olduğuunutulmamalıdır.

Çalışanlar/Sendikaların Rolü

15

Yasa ve yönetmeliklerde belirlenen,çalışanların sorumlulukları; “işverentarafından alınan her türlü tedbire riayetetmek ve talimatlara uymaktır” şeklindebelirtilmektedir.

Bu kapsamda çalışanların; makine, cihaz veekipmanları doğru şekilde kullanmaları,

işyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hertürlü olumsuz durumu işverene bildirmeleri,işveren, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi vediğer çalışanlarla iş sağlığı ve güvenliğikonusunda işbirliği yapmaları ve güvensizdurumlardan kaçınmaları, sağlıklı ve güvenlibir çalışma ortamının tesisi için, işyerindedüzenlenecek iş sağlığı ve güvenliğieğitimlerine katılmaları uygundur.

Çalışanlar/Sendikaların Rolü

16

İşyeri, iş kolu ve üretim süreci ile ilgili bilgisahibi olunması

Risk değerlendirmesi ve risk yönetimisüreçlerine katılım,

İş kazalarının “Bilimsel” analizi

İş güvenliğinin yaşamın önceliği biçiminegetirilmesine yönelik etkinlikler

Kişisel koruyucu ekipmanın kuralına uygunbiçimde kullanılması

Üniversitelerin Rolü

17

Sosyal politikalara bilimsel katkı sağlamak,

Güvenilir bir kayıt sistemi kurulmasına bilimselaltyapı sağlamak,

İş kazalarının “Bilimsel” analizi

İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insangücünün temel eğitimi,

İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında çalışacak insangücünün mezuniyet sonrası sürekli eğitimine katkı,

İSİG ile ilgili araştırmalar, laboratuvarlar ve İSİG ileilgili akademik ortamın oluşturulmasıdır.


18

İşveren gerekli masrafı yaparak, örgütlenmeyigerçekleştirecek ve zorunlu olarak teknikönlemleri alacak,

işçi, İş Sağlığı ve Güvenliği disiplinine vekurallarına uygun çalışma düzenini koruyacak,

Devlet ise gerekli denetimi yapacak,müesseseleri kuracak ve bu üçlü çalışma sonucudaha mutlu, dolayısıyla verimli bir çalışmadüzeni kurulmuş olacaktır.


19

Çalışanlara yönelik İş Sağlığı veGüvenliği ile yakından ilgilibulunan üç unsur vardır:

1. Çalışanların Korunması

2. Üretim Güvenliğinin Sağlanması

3. İşletme Güvenliğinin Sağlanması

Çalışanların Korunması

20

İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarının asıl amacınıoluşturur.

Çalışanları iş yerlerinin olumsuz etkilerinden korumak,rahat ve güvenli ortamlarda çalışmalarını sağlamak,başka bir ifadeyle çalışanları iş kazaları ve meslekhastalıklarına karşı koruyarak ruh ve bedenbütünlüklerinin sağlanması amaçlanmaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Yaklaşımı/1

Üretim Güvenliğinin Sağlanması

21

Bir iş yerinde üretim güvenliğininsağlanması beraberinde veriminartması sonucunu doğuracağındanözellikle ekonomik açıdan önemlidir.

İş yerinde çalışan işçilerinkorunması ile meslek hastalıkları veiş kazaları sonucu ortaya çıkanişgücü ve işgünü kayıpları azalacak,dolayısıyla üretim korunacak vedaha sağlıklı ve güvenli çalışmaortamının işçiye verdiği güvenle işveriminde artma olacaktır.


İşletme Güvenliğinin Sağlanması

22

İş yerinde alınacak tedbirlerle, iş kazalarından veya güvensizsağlıksız çalışma ortamından dolayı doğabilecek makinearızaları ve devre dışı kalmaları, patlama olayları, yangın gibiişletmeyi tehlikeye düşürebilecek durumlar ortadankaldırılacağından işletme güvenliği sağlanmış olur.


İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİMİ

23

1950’lerden bir poster

DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİMİ

24

Sanayi Devrimi Öncesi İş Sağlığıve Güvenliği

Halen ayakta bulunan piramitlerden akıldakalan, inşaatı için yeterli iş gücünün sağlanmasıiçin, tıbbi servisler kurulmasıydı. Hatta,(Toplam 283 maddeden oluşan) M.Ö.2000’lerde Babil İmparatorluğunun kurucusuHammurabi (M.Ö. 1819-1950) tarafınadanhazırlanan Hammurabi Kanunlarında İş Sağlığıve Güvenliği hususunda hükümlerbulunmaktaydı.

Hammurabi Kanunlarından Alıntı

25

“Eğer bir müteahhidin sağlam yapmadığı bir binanın çökmesisonucunda bina sahibi hayatını kaybederse, müteahhit ölümcezasına çarptırılır; eğer bina sahibinin oğlu hayatını kaybetmişse,müteahhidin oğlu ölüm cezasına çarptırılır; eğer bina sahibininkölesi hayatını kaybetmişse, müteahhit aynı değerde bir köleyi binasahibine verir. Eğer müteahhidin sağlam yaptığı bir binanın çökmesisonucunda bina sahibinin malları hasar görmüşse, müteahhit binayıyeniden yapacağı gibi, bina sahibinin tüm zarar ve ziyanını dakarşılayacaktır. Bir binanın inşaat kurallarına uyulmadan yapılan birduvarı yıkılırsa, müteahhit tüm masrafları kendisine ait olmak üzereo duvarı sağlamlaştırmak zorundadır”.

Tarihi Süreçteki İSG Tanımları

26

Heredot, Çalışanların verimliolabilmesi için yüksek enerjilibesinlerle beslenmesi gerekliliğiniöne sürmüştür.


27

M.Ö. 370 tarihinde Hipokrat ilk kez kurşunun zararlı etkilerindenbahsetmiş, kurşun koliğini tanımlamış, halsizlik, kabızlık, felçlerve görme bozuklukları gibi belirtileri saptamış ve kurşunlu olanilgisini açıkça ortaya koymuştur.


28

M.S. 27 – 79 yılları arasında yaşamış olan Plini, çalışmaortamındaki tehlikeli tozlara karşı çalışanların korunmasıamacıyla maske yerine geçmek üzere başlarına torbageçirmelerini önermiştir. Juvenal ise özellikle demircilerdegörülen göz yakınmaları ve göz hastalıklarının yapılan iştenkaynaklandığını, sürekli olarak ayakta çalışanlarda varislerinoluşabileceğini açıklamıştır.


29

1493 ile 1541 yılları arasında yaşayan Alman düşünür vehekimi Paracelsus Basel Üniversitesi'nde verdiğiderslerle, tıpta yeni bir anlayışa öcülük etmiştir. 1528yılında üniversiteden ayrılarak hastalarını incelemeamacıyla geziye çıkmıştır. Tirol maden işletmelerindeişyeri hekimi olarak çalıştığı yıllarda, o gün için dünyadailk iş hekimliği kitabı olan "De Morbis Metallicis"iyazmıştır. Kitapta işletmenin çeşitli bölümlerindekiçalışanlarda görülen belirtileri büyük bir dikkatletanımlamıştır. Bu tanımların bir bölümü bu günküpnömokonyoz tanısında da kullanılmaktadır. Ayrıcazehirlerin kimyasal yapıları ile doz ve organizmaarasındaki ilişkiyi saptayabilme gibi çok önemliaraştırmalar yapmıştır. Bu nedenle Paracelsus moderntoksikolojinin başlangıcı sayılmaktadır.


30

İşçi sağlığı ve iş güvenliğindeköklü ve çağdaş niteliktekigelişmeler BernardinoRamazzini (1633-1714) ileİtalya'da başlamış, bilimseldiyebileceğimiz iş hekimliğiortaya çıkmış fakat,gelişmelerin devamı sanayidevrimi sonrası İngiltere'deolmuştur.

Sanayi Devrimi Sonrası İSG Tanımları

31

Uzun çalışma süreleri, düşük ücretler, sağlıksız ve güvensiz çalışma koşulları, çoksayıda çocuk ve kadının ağır işlerde çalıştırılmaları her yerde sanayileşmenin hızınave yoğunluğuna göre tepkiler doğmuştur.

İşçiler sağlıksız çalışma koşulları, düşük ücret, işsizlik ve yoksulluğun sorumlusuolarak başlangıçta makinaları görmüşlerdir.

Sanayi devrimi sonucu yaşanan hızlı mekanizasyonun getirdiği olumsuz yaşam veçalışma koşullarına karşı işçilerin tepkileri önceleri makinalara yönelmiş, çokgeçmeden sorunların makinalardan değil, gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerininalınmamasından kaynaklandığı anlaşılmıştır.

Bu dönemde yaşama ve çalışma koşullarındaki olumsuzlukların ortadan kaldırılmasıistemi ile grev, miting, gösteri gibi etkinlikler yaygınlaşmıştır.


32

İngiliz parlemanto üyesi Antony Ashly Cooperçalışma koşullarını düzeltmek amacıyla, çalışmasaatlerinin azaltılması, maden ocaklarında vefabrikalarda çalıştırılan kadın ve çocuklarınkorunmasını öngören yasalar çıkarılmasıkonusunda çaba harcamıştır.

1740 ile 1804 yılları arasında yaşayan hekimThomas Percival, genç işçilerin çalışma saat vekoşulları ile ilgili olarak bir rapor hazırlamıştır.

O yıllarda İngiltere’de yaşları 4-6 civarında olanve günde 14 saat çalıştırılmakta olan çocuklara,tezgaha yetişebilmeleri için altlarına sandalyekoyuluyor idi.


33

Thomas Percival’in raporu birparlamenteri etkilemiş ve parlamentodagirişimlerde bulunarak 1802 yılında"Çırakların Sağlığı ve Morali" (diğeradıyla Çıraklık Sağlık ve Ahlakı Kanunu)adlı yasanın çıkarılmasını sağlamıştır.

Çalışma saati 12 saate düşürüldü. İş yerlerinin havalandırılması öngörüldü.

Sonraları kapsamı daha geniş ve çalışmakoşullarını düzeltmeye yönelik yasalarınyürürlüğe konulması sürdürülmüştür

Çağımızda İş Sağlığı ve Güvenliği

34

ABD'deki meslek hastalıkları konusundaki çalışmalarının yoğunlaşmasıyirminci yüzyılın başında Cornell Üniversitesi öğretim üyesi GilmannThomon'ın "The Occupatonal Diseases" adındaki kitabını 1914 yılındayayınlaması ile başlamıştır.

Dünya Savaşları yıllarında, kullanılan savaş tekniklerinin eğitimindeki hasarve kazalar, hasmın verdiği kayıplardan çok daha yüksek olduğununsaptanması, İş Sağlığı ve Güvenliği konusuna eğilmenin önemli bir sebebiolmuştur. Bu periyot süresince, iki kritik karara ulaşıldı: güvenlik ile kaliteve kazalar ile verimlilik arasındaki bağlantıların kesin varlığı.

Çağımızda İş Sağlığı ve Güvenliği

35

Sanayi devrimi ile başlayan gelişmelerin çalışmayaşamına, işçi sağlığı ve iş güvenliğine olumsuzetkilerinin tersine; bilimsel teknolojik devrimle sağlanangelişmeler, çalışma koşullarının iyileştirilmesine, işkazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesine çokbüyük olanaklar sağlamıştır. Bilimsel teknolojik devrimsonucu üretim sürecinde otomasyonun ağırlıkkazanması iş kazaları ve meslek hastalıklarınınazaltılmasına yardımcı olmuştur.

İnsan sağlığına uygun olmayan çalışma ortamlarındagiderek daha çok robotlar kullanılmaya başlanmıştır.Denizaltı çalışmalarında, zehirli gaz ortamında veyaradyoaktif çevrede yapılacak çalışmalarda robotlarınkullanılması yaygınlaşmıştır.

36

TÜRKİYE'DE İŞ SAĞLIĞI

ve

İŞ GÜVENLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİMİ

Osmanlı İmparatorluğu Döneminde İSG

37

Osmanlı İmparatorluğu'nda küçük zanaat ve atölye üretimine dayanan işyerlerisanayi devrimi öncesi oldukça yaygındır. Bu işyerlerinde usta, kalfa ve çırak olarakücretle çalışanlarla işverenler arasındaki ilişkileri ve çalışma koşullarını "Lonca"larınkuralları ve gelenekler belirlemiştir.

Bunun dışında ülkede iş yaşamı Mecelle tarafından düzenlenmiştir. Dini bir yasaolan Mecelle'de işçi işveren ilişkilerini kapsayan hükümler bulunmadığından,çalışma yaşamındaki bu boşluğu doldurmak ve işçi işveren ilişkilerini yenigelişmelere uygun olarak düzenlemek amacıyla değişik tarihlerde çeşitli yasaldüzenlemeler yapılmıştır.


38

İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ilkçalışmaların başladığı 1850 yıllarındaOsmanlı İmparatorluğu'nda, askeri amaçlıüretimlerin yanı sıra, daha çok eltezgahları olarak gelişmeye başlayansanayileşme, daha sonraları kömürocakları ve madenler, demir yolu yapımı,tütün işletmelerinin katılımı ile sürmüştür.

Bu dönemde çalışma koşulları oldukça ağırolup, çalışma süresi günde 16 saate kadarçıkmaktadır. Ayrıca, ağır işlerde kadın veçocukların çalıştırılması da yaygınlaşmıştır.Bu yıllarda işçiler tezgah başında uyuyuptezgah başında yemek yemek zorundakalmışlardır. Ereğli Havzası'ndaki kömürocaklarında çalışan işçiler kısa süredemeslek hastalıklarına yakalanmışlar vegiderek artan iş kazalarında yaşamlarınıyitirmişlerdir.


39

Kömür ocaklarındaki çalışma koşullarının ağırlığı ve çoksayıda işçinin akciğer hastalıklarına yakalanması üretimdedüşmelere neden olmuştur.

Üretimi artırmak amacıyla 1865 yılında Madeni HümayunNazırı Dilaver Paşa tarafından bir tüzük hazırlanmıştır.Ancak padişah tarafından onaylanmadığı için bir tüzükniteliği kazanamamış olan Dilaver Paşa Nizamnamesi,çalışma koşullarına ilişkin olarak getirdiği düzenlemeleryanında, madende bir hekim bulundurulmasını da hükmebağlamıştır.

Kömür madenlerinde çok sık görülen iş kazalarına ilişkinolarak ise bir hüküm getirilmemiştir. 100 maddeden oluşanDilaver Paşa Nizamnamesi daha çok üretimin artırılmasınayönelik olmasına karşın, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili ilkyasal belge olması açısından önemlidir.


40

Tanzimat'tan sonraki ikinci önemli belgeolan Maadin Nizamnamesi, genellikle işgüvenliğini ilgilendiren önemli hükümlergetirmiştir. Bu tüzüğün getirdiği yeniliklerve önemli hükümler şunlardır:

İşveren iş kazasının oluşmasını önlemek içingerekli önlemleri alarak iş güvenliğinisağlamak zorundadır.

Kazaya maruz kalanlara veya ailesinemahkeme tarafından hükmedilecektazminat işveren tarafından ödenecektir.Kaza, işverenin kötü yönetim ve denetimiveya gereken önlemlerin yasalara uygunolarak yerine getirilmemiş olması nedeniylemeydana gelmiş ise, işveren ayrıca 15-20altın tutarında daha fazla tazminatödeyecektir.

Havzada her işveren, diplomalı bir hekimçalıştırmak ve eczane bulundurmakzorundadır.

Birinci Büyük Millet Meclisi Döneminde İSG

41

Bu dönemde çalışma yaşamı ile ilgili ilk önlem 1921 yılında alınmıştır. Bu yıllarda,Bağımsızlık Savaşımızda kullanılan tek enerji kaynağı kömür olduğundan, kömürüretiminin kesintisiz sürdürülebilmesi büyük önem kazanmıştır.

Bu sürekliliğin sağlanması amacıyla büyük bir işçi kitlesinin ağır çalışma koşullarıiçinde bulunduğu Zonguldak ve Ereğli Kömür İşletmelerinde konunun üzerindeönemle durulmuştur.

Zamanın İktisat Vekili Mahmut Celal Bey meclis kürsüsünde bu işçilerin çalışmakoşullarını bütün yönleri ile ortaya koyarak işçilerin sağlık, sosyal ve ekonomikdurumlarının düzeltilmesine yönelik bazı yasaların çıkarılmasına öncülük etmiştir.Bu gelişmeler sonucu bu dönemde arka arkaya iki yasa çıkarılmıştır.

Bunlardan ilki, Zonguldak ve Ereğli Havzası Fahmiyesinde Mevcut KömürTozlarının Amale Menafii Umumiyesine Füruhtuna dair 28 Nisan 1921 tarih ve114 sayılı yasadır. Bu yasayla, kömürden arta kalan kömür tozlarının satılması ileelde edilecek gelirin işçilerin gereksinimleri için ayrılması sağlanmıştır.

Birinci Büyük Millet Meclisi Döneminde İSG

42

Bu dönemde çıkarılan ikinci yasa, Ereğli Havzai Fahmiyesi MadenAmelesinin Hukukuna Müteallik 10 Eylül 1921 tarih ve 151 sayılıyasadır.

151 sayılı yasa ile işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden getirilen yenidüzenlemeler şöyle özetlenebilir:

İşveren havzada çalışan işçinin yatıp kalkması, yiyip içmesi ve temizliğiniyapabileceği biçimde konut sağlayacaktır.

İşveren çalıştırdığı işçi sayısını ve ödediği ücreti gösteren deftertutacaktır.

İşveren işçilerin kurduğu yardım sandığına işçinin ücretinin % 1'inden azolmamak kaydıyla yardımda bulunacaktır.

İşveren hastalanan ve kazalanan işçileri tedavi ettirecektir. Bu amaçlaişyerinde hekim çalıştıracak, hastane ve eczane açacaktır.

151 Sayılı Yasa

43

Kazada yaralanan ile ölenlerin yetimlerine mahkeme kararıile tazminat ödenecektir. Eğer kaza işverenin yönetim veyadenetim hatası ile oluşmuş ise ayrıca 500-5000 TL fazlatazminat ödenecektir.

Çalışma süresi günde sekiz saattir. Fazla çalışma iki tarafınoluruna bağlı olup, iki kat ücret ödenecektir.

İşveren yeni işçilerin eğitiminden sorumlu olacaktır.

Amele Birliği, İhtiyat ve Teavün Sandıkları bu yasa gereğincekurulacaktır.

Cumhuriyet Döneminde İSG

44

Sanayileşmede sağlanan gelişmelerin getirdiğisorunların giderilmesi amacıyla Cumhuriyetdöneminde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili pekçok yasa, tüzük, yönetmelik çıkarılmıştır.

Cumhuriyetin ilanından sonra ilk yasaldüzenleme 2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayılı HaftaTatili Yasası olmuştur. Bu yasa Cumhuriyetdöneminde işçi sağlığı ve iş güvenliğikonusundaki ilk olumlu düzenlemelerdenbirisidir.

1926 yılında yürürlüğe giren Borçlar Yasası'nın332.nci maddesi işverenin iş kazaları ve meslekhastalıklarından doğan hukuki sorumluluğunugetirmiştir.


45

1930 yılında yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi HıfzısıhhaYasası'nın 7.nci kısmı işçi sağlığı ve iş güvenliği yönündenbugün bile çok önemli olan hükümler getirmiştir.

İşyerlerine sağlık hizmetinin götürülmesi görüşü bu yasa ilebaşlamıştır.

Yasanın 173-178 maddeleri ile endüstriyel kuruluşlarda, çocukve kadınların çalıştırılma koşulları, işçiler için gece hizmetleri,gebe kadınların doğumdan önce ve sonra çalıştırılma koşulları,işyerlerindeki işçi yasağı konuları hükme bağlanmıştır.


46

Daha sonra 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalışma yaşamınınbirçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı İş Yasası ile ülkemizdeilk kez işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemlibir düzenlemeye gidilmiştir.

3008 sayılı İş Yasası 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilmiş, 16Haziran 1937 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1967 yılına kadaruygulamada kalmıştır.

Bu yasa ile sosyal güvenlik açısından yeni bir anlayışgetirilmiştir. Bu yasa hükümlerine göre 1 yıl içinde çıkarılmasıöngörülen sosyal sigortalar sisteminin kurulmaya başlanmasıancak, 1945 yılında olmuştur.

Günümüzde İSG

47

Günün gereksinimlerine yanıt veremez duruma gelen 3008sayılı İş Yasanın yerine 1967 yılında 931 sayılı İş Yasasıçıkarılmıştır.

931 sayılı İş Yasanın Anayasa Mahkemesi tarafından usulyönünden bozulması üzerine hemen hiçbir değişiklikyapılmadan 1971 yılında 1475 sayılı İş Yasası (İş Kanunu)yürürlüğe konulmuştur.

İşçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden 1475 sayılı İş Yasası ve onauygun olarak çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerle çağdaş vegeniş anlamda ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir.

Özetle;

48

1936

3008 SAYILI iŞKANUNU

1967




Günümüzde İSG

49

1975 yılında ise İtalyan Üniversitesi örneği esasalınarak İstanbul ve Anadolu'da birer meslekhastalıkları kliniği kurulmuştur.

1980 yılında da Ankara'da 50 yataklı AnkaraMeslek Hastalıkları Hastanesi, İstanbul Kartal'daise 300 yataklı İstanbul Meslek HastalıklarıHastanesi kurulmuştur.

Birleşmiş Milletler Özel Fon İdaresinin katkılarıile İSGÜM ve Meslek Hastalıkları Hastanelerigerekli araç, gereç ve cihazla donatılmışolmasına karşın, bu kuruluşların kapsamlıçalışmalar yapamadıkları, sorunların çözümlünekatkılarının sınırlı kaldığı ve gidereketkisizleştikleri görülmektedir.

Meslek Hastalıkları Hastaneleri

50

Günümüzde İSG

51

Çalışma ve Sosyal GüvenlikBakanlığı’nca hazırlanarak 2003tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu, İşçiSağılığı ve İş Güvenliği açısındangetirdiği hükümler dikkatealındığında, devletimizce çıkartılanen önemli yasa konumundadır.

İş Kanununda İşçi Sağlığı ve İşGüvenliği ile ilgili yer alan hükümler,Kanunun Beşinci Bölümünde (İşSağlığı Ve Güvenliği İşverenlerin Veİşçilerin Yükümlülükleri) Madde 77-89’da yer almaktadır.

BÖLÜM 1 SONU

BÖLÜM 2

TEMEL HUKUK

52

TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

MAKİNE ve İMALAT

MÜHENDİSLİĞİ

53

İŞÇİ saĞliĞi ve İŞ gÜvenlİĞİakademik.duzce.edu.tr/content/dokumanlar/omererkan/... ·...

Documents