lenglat.files.wordpress.com …  · web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo...

35
1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I- XXI) 1.- MORFOLOGÍA NOMINAL Y PRONOMINAL. a) El sustantivo el latín. PRIMERA DECLINACIÓN. DECLINACIÓN DE LOS TEMAS EN -A. SINGULAR PLURAL NOMINATIVO - A - AE VOCATIVO - A - AE ACUSATIVO - AM - AS GENITIVO - AE - ARUM DATIVO - AE - IS ABLATIVO - A - IS LOCATIVO - AE 1 La 1ª declinación está integrada casi en su totalidad por sustantivos de género femenino. Existen unos pocos sustantivos masculinos, sobre todo nombres de oficios propios de varón: agricola, -ae (campesino), nauta, -ae (marinero), poeta, -ae (poeta), y nombres propios de hombre (Catalina-ae) Algunos sustantivos de la primera declinación, para distinguirse de sus correspondientes masculinos, toman en el dativo y ablativo plural la terminación -abus: dea, -ae (deabus), filia, -ae (filiabus), liberta, -ae (libertabus) Existen sustantivos en la primera declinación que sólo tienen plural, como divitiae, -arum (riquezas) o Athenae, -arum (Atenas); otros cambian de significado al cambiar de número, como copia, -ae (abundancia) / copiae, -arum (tropas). SEGUNDA DECLINACIÓN. DECLINACIÓN DE LOS TEMAS EN -O. SINGULAR PLURAL masc./fem. neutro masc./ fem. neutro NOMINATIVO -US,-ER,-IR -UM -I -A VOCATIVO -E,-ER,-IR -UM -I -A 1 Recuerda que solamente conservan el locativo los nombres propios de lugar menor que se declinen en singular, como Roma-ae, y que este caso se construye siempre sin preposición e indica lugar en donde. 1

Upload: lykien

Post on 05-Feb-2018

222 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI) 1.- MORFOLOGÍA NOMINAL Y PRONOMINAL.a) El sustantivo el latín.

PRIMERA DECLINACIÓN. DECLINACIÓN DE LOS TEMAS EN -A.

SINGULAR PLURAL

NOMINATIVO - A - AE

VOCATIVO - A - AE

ACUSATIVO - AM - AS

GENITIVO - AE - ARUM

DATIVO - AE - IS

ABLATIVO - A - IS

LOCATIVO - AE1

La 1ª declinación está integrada casi en su totalidad por sustantivos de género femenino. Existen unos pocos sustantivos masculinos, sobre todo nombres de oficios propios de varón: agricola, -ae (campesino), nauta, -ae (marinero), poeta, -ae (poeta), y nombres propios de hombre (Catalina-ae)

Algunos sustantivos de la primera declinación, para distinguirse de sus correspondientes masculinos, toman en el dativo y ablativo plural la terminación -abus:   dea, -ae (deabus), filia, -ae (filiabus), liberta, -ae (libertabus)   Existen sustantivos en la primera declinación que sólo tienen plural, como divitiae, -arum (riquezas) o Athenae, -arum (Atenas); otros cambian de significado al cambiar de número, como copia, -ae (abundancia) / copiae, -arum (tropas).

SEGUNDA DECLINACIÓN. DECLINACIÓN DE LOS TEMAS EN -O.

SINGULAR PLURAL

masc./fem. neutro masc./fem. neutro

NOMINATIVO -US,-ER,-IR -UM -I -A

VOCATIVO -E,-ER,-IR -UM -I -A

ACUSATIVO -UM -UM -OS -A

GENITIVO -I -ORUM

DATIVO -O -IS

ABLATIVO -O -IS

LOCATIVO - I 2

1 Recuerda que solamente conservan el locativo los nombres propios de lugar menor que se declinen en singular, como Roma-ae, y que este caso se construye siempre sin preposición e indica lugar en donde.2 Recuerda que solo tienen locativo los nombres propios de lugar menor que se declinen en singular, como Saguntum-i, además de domus-i, humus-i, rus, ruris (neutro de la 3ª, su locativo es ruri). También se conserva el locativo en la frase hecha domi militiaeque (en la paz y en la guerra).

1

Page 2: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

  En la segunda declinación hay sustantivos masculinos, femeninos y neutros. La gran mayoría son de género masc. o neutro. Unos pocos sustantivos en -us son de género fem., sobre todo nombres de árboles: pinus, -i (pino), malus, -i (manzano).

Todos los sustantivos neutros, pertenezcan a la declinación que pertenezcan, tienen siempre los tres primeros casos iguales, siendo invariablemente la terminación para el plural de estos tres casos una -a.

En latín el vocativo es siempre igual al nominativo, excepto en los sustantivos en -us de la segunda declinación, que hacen un vocativo en -e. Los sustantivos terminados en -ius tienen un vocativo sin morfema (ejemplo, de filius-ii el vocativo es fili)Algunos sustantivos son muy usados en plural: arma-orum (armas), castra-orum (campamento), mientras que su singular se utiliza poco, y con significado distinto.

TERCERA DECLINACIÓN. TEMAS EN CONSONANTE Y TEMAS EN -I

SINGULAR PLURAL

masc./fem. neutro masc./fem. neutro

NOMINATIVO CERO, -S CERO, -E -ES -A, -IA

VOCATIVO CERO, -S CERO, -E -ES -A, -IA

ACUSATIVO -EM, (-IM) CERO, -E -ES, (-IS) -A, -IA

GENITIVO -IS -UM, -IUM

DATIVO -I -IBUS

ABLATIVO -E, -I -IBUS

En la tercera declinación hay sustantivos de los tres géneros.La tercera declinación presenta sustantivos de tema en consonante y sustantivos de tema en vocal -i.

Recuerda que son de tema en –i:

Los sustantivos masculinos o femeninos parisílabos (navis-is); existen excepciones como mater, matris; pater, patris, etc

Los sustantivos masculinos o femeninos monosílabos en el nominativo y con dos consonantes delante del morfema de genitivo (gens, gentis)

Los sustantivos neutros cuyo nom. sing. acaba en –e, -al, -ar (mare-is; animal-lis;calcar-aris) Los adjetivos de la 2ª clase (que repasaremos más adelante), excepto algunos de una sola terminación,

que son de tema en consonante.

Las principales peculiaridades de estas palabras de tema en –i son las siguientes:

Obligatoriamente llevan el morfema –ium en el gen. plural. Obligatoriamente los neutros llevan –ia en los tres primeros casos del plural. Muy pocas veces aparece un acusativo plural en –is. Rarísimas veces aparece el acusativo singular en –im. Tanto los sustantivos neutros como los adjetivos de tema en –i tienden a utilizar la –i como morfema de

ablativo singular. Los sustantivos masc. o fem. utilizan indistintamente la –e o la –i para este caso.

 En la tercera declinación quedan algunos restos del locativo (con la terminación -i): rus, ruris (campo), tiene un locativo ruri ('en el campo'); algunos nombres de ciudades que se declinan en singular: Carthago, -inis (locat.: Carthagini).

2

Page 3: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Sustantivos irregulares.

CUARTA DECLINACIÓN. TEMAS EN  -U

SINGULAR PLURAL

mas./fem. neutros masc./fem. neutros

NOMINATIVO -US -U -US -UA

VOCATIVO -US -U -US -UA

ACUSATIVO -UM -U -US -UA

GENITIVO -US -UUM

DATIVO -UI -IBUS,-UBUS

ABLATIVO -U -IBUS, -UBUS

En la cuarta declinación hay sustantivos de género masculino, femenino y neutro.El sustantivo domus (casa) vacila entre la segunda declinación y la cuarta.Algunos sustantivos, para evitar la confusión con palabras de la 3ª, utilizan en el dativo y ablativo

plurales el morfema –ubus (por ejemplo, arcus-us, cuyos dat y abl se confundiría con los de arx, arcis).

QUINTA DECLINACIÓN. TEMAS EN -E

La quinta declinación cuenta con sustantivos de género fem. Sólo el sustantivo dies, -ei y sus compuestos son de género masc. (dies presenta en el singular los dos géneros, apareciendo como fem. sobre todo con el significado de plazo, fecha señalada).

El sustantivo res, rei (cosa) es el sustantivo más usado de la lengua latina. Un significado tan amplio como 'cosa' nos obliga a actualizarlo según el contexto con términos más concretos, como 'hecho, asunto, circunstancia, situación', etc.

3

iter, itineris (camino)

neutro SING. PLURAL

NOMINATIVO ITER ITINERA

VOCATIVO ITER ITINERA

ACUSATIVO ITER ITINERA

GENITIVO ITINERIS ITINERUM

DATIVO ITINERI ITINERIBUS

ABLATIVO ITINERE ITINERIBUS

VIS-VIS (fuerza)

Fem SING. PL

N VIS VIRES

V VIS VIRES

AC VIM VIRES

G VIS VIRIUM

D VI VIRIBUS

AB VI VIRIBUS

SINGULAR

PLURAL

NOMINATIVO -ES -ES

VOCATIVO -ES -ES

ACUSATIVO -EM -ES

GENITIVO -EI -ERUM

DATIVO -EI -EBUS

ABLATIVO -E -EBUS

Page 4: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

b) El adjetivo en latínADJETIVOS DE LA PRIMERA CLASE: se declinan siguiendo el modelo de la 2ª declinación (masc. y

neutro), y de la 1ª (fem.) MASC. FEM. NEUTRO MASC. FEM. NEUTRO

NOMINATIVO -US,-ER -A -UM -I -AE -A

VOCATIVO -E, -ER -A -UM -I -AE -A

ACUSATIVO -UM -AM -UM -OS -AS -A

GENITIVO -I -AE -I ORUM ARUM ORUM

DATIVO -O -AE -O -IS

ABLATIVO -O -A -O -IS

ADJETIVOS DE LA SEGUNDA CLASE: Se declinan siguiendo el modelo de la tercera declinación. Hay adjetivos de una, dos y tres terminaciones, atendiendo al número de formas que presentan en el nominativo singular.    * ingens, ingentis. Sólo tiene una forma -ingens- para los tres géneros en el nominativo singular.    * fortis, -e. Dos formas en el nominativo singular: la primera -fortis-, para masculino y femenino; la   segunda -forte-, para el neutro.    * acer, acris, acre. Una forma para cada género en el nominativo singular.     Los adjetivos de dos y tres terminaciones (estos últimos muy escasos) son siempre de tema en -i, en tanto que entre los adjetivos de una sola terminación los hay de tema en consonante (pocos, y cuyo ablativo singular es siempre en -e) y de tema en -i.

INGENS, -NTIS3MASC FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOMINATIVO INGENS INGENTES INGENTIA

ACUSATIVO INGENTEM INGENS INGENTES (-IS) INGENTIA

GENITIVO INGENTIS INGENTIUM

DATIVO INGENTI INGENTIBUS

ABLATIVO INGENTI (-E) INGENTIBUS

FORTIS, -E MASC FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOMINATIVO FORTIS FORTE FORTES FORTIA

ACUSATIVO FORTEM FORTE FORTES (-IS) FORTIA

GENITIVO FORTIS FORTIUM

DATIVO FORTI FORTIBUS

ABLATIVO FORTI (-E) FORTIBUS

3 No aparece el vocativo porque siempre es igual que el nominativo.4

Page 5: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

ACER, ACRIS, ACRE

MASC. FEMEN. NEUTRO MAS FEMEN. NEUTRO

NOMINATIVO ACER ACRIS ACRE ACRES ACRIA

ACUSATIVO ACREM ACRE ACRES (-IS) ACRIA

GENITIVO ACRIS ACRIUM

DATIVO ACRI ACRIBUS

ABLATIVO ACRI (-E) ACRIBUS

LOS GRADOS DEL ADJETIVO. 1.- Grado comparativo.   Mediante el grado comparativo de los adjetivos podemos:   - comparar a dos seres en torno a una cualidad (Pedro es más alto que Juan).   - comparar dos cualidades en un mismo ser (Pedro es más valiente que prudente).   Los grados sistemáticos de comparación son: inferioridad, igualdad y superioridad. La comparación de inferioridad e igualdad se hace en latín de forma similar al español: con un adverbio modificando al adjeti-vo en grado positivo y un segundo término (en el mismo caso que el primero) introducido por quam.

Titus minus doctus quam Marcus est.Titus tam doctus quam Marcus est.

    La comparación de superioridad en latín ofrece un sistema diferente. La perífrasis magis ... quam (español: más ... que) la podemos encontrar en latín, pero en muy pocos adjetivos (los terminados en -eus, -ius, -uus). El comparativo de superioridad se forma regularmente con el sufijo -ior, -ius, añadido a la raíz del adjetivo. Este sufijo se declina por la tercera declinación, como un adjetivo de dos terminaciones de tema consonántico. Veamos un ejemplo con el comparativo de superioridad del adjetivo fortis, -e.

SINGULAR PLURALMASC-FEMEN. NEUTRO MASC.-FEMEN. NEUTRO

NOM.-VOCAT. fortior fortius fortiores fortioraACUSATIVO fortiorem fortius fortiores fortioraGENITIVO fortioris fortiorumDATIVO fortiori fortioribusABLATIVO fortiore fortioribus

     El segundo término de este comparativo de superioridad puede expresarse en latín de la misma forma que en los comparativos de inferioridad e igualdad: introducido por quam y en el mismo caso que el primer término: Titus doctior quam Marcus est.    Pero cuando el primer término va en nominativo, vocativo o acusativo, el segundo término puede expresarse también en ablativo (ablativo comparativo), sin ninguna partícula: Titus doctior Marco est.    Por último, hemos de señalar que el comparativo de superioridad puede aparecer sin 2º término. En tal caso, muestra su primitivo valor intensivo, que en nuestra traducción hemos de reflejar sirviéndonos de los adverbios adecuados: Senectus est natura loquacior, 'la vejez es por naturaleza demasiado habladora'. 

2.- Grado superlativo.    El grado superlativo de los adjetivos expresa la cualidad en alto grado. En latín se forma con los siguientes sufijos, todos declinados como adjetivos de la primera clase.

-issimus, -a, -um: es el sufijo que utiliza la mayoría de los adjetivos (se añade al tema del adjetivo). -rimus, -a, -um: para los adjetivos terminados en -er (se añade directamente al nominativo singular

masculino: pulcher, superl.: pulcherrimus).

5

Page 6: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

-limus, -a, -um: para adj. terminados en -lis (se añade al tema del adj., facilis, superl.: facillimus).   El superlativo puede aparecer de forma absoluta (mons altissimus, 'una montaña altísima'), o de forma relativa (mons altissimus omnium montium, 'la más alta de todas las montañas'). El superlativo relativo puede expresar el segundo término de las siguientes formas:

En genitivo (partitivo): mons altissimus omnium montium. Con ex + ablativo: mons altissimus ex omnibus montibus. Con inter + acusativo: mons altissimus inter omnes montes.

Comparativos y superlativos irregulares.

POSITIVO COMP. SUPERIORIDAD SUPERLATIVO bonus (bueno) melior optimusmalus (malo) peior pessimusmagnus (grande) maior maximusparvus (pequeño) minor minimus

ADVERBIOS DE MODOADVERBIOS DE MODO  TIPOS:Provenientes de los adjetivos de tres terminaciones:Con sufijo -E (LONGUS-A-UM > LONGE)Provenientes de adjetivos de la tercera declinación:Con sufijo -TER / -ITER. (BREVIS-E > BREVITER)

ADVERBIOS DE MODO  GRADOS: Comparativo de superioridad: Con sufijo –IUS (LONGUS-A-UM > LONGIUS4) Superlativo: Con sufijo –ISSIME (LONGISSIME5)

c) EL PRONOMBRE LATINO.

PLUR 1ªPERSONA

2ªPERSONA

REFLEXIVO

NOM. nos vos -

4 ¡OJO! No confundir con el nom., voc. y ac. neutro singular del adjetivo en grado comparartivo.5 Sólo se puede confundir con el vocativo singular masculino del adjetivo en grado superlativo.

6

Page 7: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

ACUS. nos vos se

GENIT. nostri, nostrum

vestri, vestrum

sui

DAT. nobis vobis sibi

ABLAT. nobis,nobiscum

vobis, vobiscum

se, secum

1.- El pronombre personal

Su función fundamental es la morfemática: marcan la categoría de persona. Pero tienen también función enfática, pues la persona viene ya indicada por medio de morfemas; este valor enfático queda en ocasiones marcado por la adición de partículas a los pronombres (temet, egomet...), o por la reduplicación (tete, meme, sese), o incluso con la aparición del enfático al lado del pronombre personal (mihi ipsi). El reflexivo tiene función fórica, ya que remite siempre al sujeto de la frase.

Sólo los pronombres de 1ª y 2ª persona son propiamente personales. Para el uso de pronombre personal de tercera persona el latín se sirve del reflexivo, del fórico is o de los pronombres demostrativos.

Las formas de gen. pl. nostrum, vestrum se usan con valor partitivo (nemo vestrum, 'ninguno de vosotros').

Cuando la preposición cum acompaña a estos pronombres va pospuesta (mecum).

2.- El pronombre/adjetivo posesivo UN POSEEDOR VARIOS POSEEDORES

1ª Persona meus, -a, -um noster,-tra,-trum2ª Persona tuus, -a, -um vester,-tra,-trum3ªPersona (Reflexivo) suus, -a, -um suus, -a, -um

Su función principal es la morfemática: expresan la categoría de persona y número. El posesivo reflexivo suus tiene además función fórica, pues el poseedor es siempre el sujeto de la oración; si el poseedor no es el sujeto de la oración, se utiliza como posesivo el genitivo del pronombre fórico is, ea, id, o el genitivo de los demostrativos. Véase el siguiente ejemplo: El padre ama a sus hijos, pero castiga sus vicios>Pater filios suos amat, sed eorum vitia reprehendit.

Tienen también una importante función enfática, si tenemos en cuenta que el latín economiza el empleo de los posesivos y no los emplea cuando está claro quién es el poseedor. Su aparición en estos casos es de claro valor pleonástico. Su valor enfático, como en el caso de los pronombres personales, puede aparecer marcado por la adición de ciertas partículas (como -met, -pte) al pronombre: Meis oculis vidi, 'lo vi con mis propios ojos'. Tute tibi tuopte ingenio prodes plurimum, 'tú mismo te eres de grandísimo provecho por tu propio talento'.

7

SING 1ªPERSONA

2ªPERSONA

REFLEXIVO

NOM. ego tu -

ACUS. me te se

GENIT. mei tui sui

DAT. mihi tibi sibi

ABLAT. me, mecum

te, tecum

se, secum

Page 8: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Se forman sobre los mismos temas de los pronombres personales correspondientes y se declinan como adjetivos de la 1ª clase, con la única diferencia de que el voc. de meus es mi.

Usados como pronombres (sin concertar con ningún sustantivo), los posesivos habrán de ser traducidos sustantivados mediante el correspondiente artículo: Nostri cum hostibus proelium commiserunt, 'los nuestros trabaron combate con los enemigos'. Corpora suorum in campo reliquerunt, 'abandonaron en el campo de batalla los cuerpos de los suyos'.

3.- Los pronombres-adjetivos demostrativos

SINGULAR PLURALeste MASC. FEM. NEUTRO MASC FEMEN. NEUTRO

NOM. hic haec hoc hi hae haec

ACUS. hunc hanc hoc hos has haec

GEN. huius horum harum horum

DAT. huic his

ABL. hoc hac hoc his

Su función principal es la deíctica: sirven para señalar objetos en el espacio. Hic es el demostrativo de los objetos más próximos al emisor, iste remite al entorno del destinatario, ille señala los objetos lejanos (física o mentalmente).

8

SINGULAR PLURAL

ese MASC. FEMEN NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. iste ista istud isti istae ista

ACUS. istum istam istud istos istas ista

GEN. istius istorum istarum istorum

DAT. isti istis

ABL. isto ista isto istis

SINGULAR PLURAL

aquel MASC. FEM. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. ille illa illud illi illae illa

ACUS. illum illam illud illos illas illa

GEN. illius illorum illarum illorum

DAT. illi illis

ABL. illo illa illo illis

Page 9: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Los demostrativos pueden presentar también función enfática- y, en ocasiones, ésta será su función principal-. Iste, que quedó fuera del sistema de demostrativos, se usa con valor enfático negativo, como peyorativo: Iste grex, 'esa (despreciable) pandilla'.

Por su lado, ille, el demostrativo de la lejanía, se usa con valor enfático positivo, para referirse a personas o cosas muy conocidas: Medea illa. Xenophon, Socraticus ille.

4.- El pronombre fórico.SINGULAR PLURAL

 este MASC. FEM. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. is ea id i, ei, ii eae ea

ACUS. eum eam id eos eas ea

GENIT eius eorum earum eorum

DAT. ei iis o (eis)

ABLA eo ea eo iis o (eis)

Su función principal es la fórica: sirve para referirse a algo que ya se ha nombrado (anafórico) o a algo que se va a nombrar (catafórico). Pero puede presentar también una función enfática, sobre todo cuando equivale a los adjetivos talis, tantus..., como correlato de una oración consecutiva Non sum is qui morte terrear, 'no soy una persona tal que la muerte me aterrorice'. Se puede traducir en español por un demostrativo o, en las funciones de complemento directo y complemento indirecto, por los pronombres átonos lo, la, los, las, le, les: Is strenue pugnavit, 'éste luchó valientemente'. Legiones cum hostibus pugnaverunt eosque vicerunt, 'las legiones lucharon contra los enemigos y los vencieron'.

Al carecer el latín de pron. pers. de 3ª, is puede cumplir esta función: Eum vidi, 'lo vi'. El fórico is se usa, en genitivo, como posesivo no reflexivo (cuando el poseedor no es el sujeto de la

oración): Hannibal cum Romanis pugnavit eorumque exercitum vicit, 'Aníbal luchó contra los romanos y venció a su (de los romanos) ejército'.

El pronombre is se utiliza frecuentemente como antecedente del relativo.: is qui ('el que'), ea quae ('la que'), id quod ('lo que'), etc. E civibus eligi debet is qui civibus imperaturus est, 'debe ser elegido de entre los ciudadanos el que va a gobernar a los ciudadanos'.

4.- El pronombre fórico-enfático

SINGULAR PLURAL

MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM idem eadem idem eidem, iidem eaedem eadem

ACU eundem eandem idem eosdem easdem eadem

GENI eiusdem eorundem earundem eorundem

DAT. eidem eisdem, iisdem

ABL. eodem eadem eodem   eisdem, iisdem

También llamado pronombre de identidad, tiene como funciones la fórica (señala algo que ha aparecido antes) y la enfática (recalca lo designado). Su traducción es 'el mismo, la misma, lo mismo': Eadem porta intraverant,  'habían entrado por la misma puerta'.

9

Page 10: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Se forma sobre el pronombre fórico + la partícula invariable –dem.

5.- El pronombre enfático

SINGULAR PLURAL

MASC. FEME. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa

ACUS. ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa

GENIT. ipsius ipsorum ipsarum ipsorum

DAT. ipsi ipsis

ABLAT. ipso ipsa ipso ipsis

Su función principal es la enfática: refuerza la unidad gramatical con la que concierta. Se traduce 'mismo' o 'propio'. Ipse vidi, 'yo mismo lo vi', Ipse dixisti, 'tú mismo lo dijiste', Medice, cura te ipsum, 'médico, cúrate a ti mismo'.

A veces se usa como pronombre de tercera persona, marcando el originario valor de oposición que tenía este pronombre: Caesar milites in proxima municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur, 'César conduce a sus soldados a los municipios cercanos; él, por su parte, va a Roma'.

6.- El pronombre relativo

SINGULAR PLURAL

MASC. FEM. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. qui quae quod qui quae quae

ACUS. quem quam quod quos quas quae

GEN. cuius quorum quarum quorum

DAT. cui quibus

ABL. quo qua quo quibus

El  pronombre relativo tiene como función exclusiva la fórica, pues remite siempre al antecedente, con el que concierta en género y número.

El uso fundamental del pronombre relativo es el de nexo introductor de oraciones subordinadas adjetivas o de relativo6: Sallutius bellum scripsit quod Populus Romanus cum Iugurtha fecit, 'Salustio escribió la guerra que (la cual) el pueblo romano hizo contra Jugurta'.

7.- El pronombre interrogativo-indefinido.

SINGULAR PLURAL

MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO

NOM. quis (qui) quae (qua) quid qui quae quae(qua)

6 Que repasaremos más adelante.10

Page 11: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

(quod)

ACUS. quem quam quod quos quas Quae (qua)

GEN. cuius quorum quarum quorum

DAT. cui quibus

ABL. quo qua quo quibus

El pronombre-adjetivo interrogativo ('quién, qué) y el pronombre indefinido ('alguien, algo') tienen idéntica declinación, con la excepción de que el indefinido añade dos formas más: qua, en el nominativo fem. singular; y el mismo qua en el nominativo y acusativo neutro plural. Excepto en algunas formas del nominativo, su declinación es exactamente igual a la del pronombre relativo.

Se suele decir que las formas quis, quid del masc. y neutro singular se utilizan como pronombres interrogativos, mientras que las formas qui, quod aparecen como adjetivos interrogativos:Quis venit?, '¿Quién ha venido?' Qui servus venit?, '¿Qué esclavo ha venido?'Quid accidit?, '¿Qué sucede? Quod templum ruit?, '¿Qué templo se está derrumbando?'

El pronombre interrogativo se usa para introducir tanto interrogativas directas (sirvan de ejemplo las frases anteriores) como interrogativas subordinadas o indirectas: Nescio quis venerit, 'no sé quién ha venido'.

El pronombre indefinido quis tiene como función fundamental la enfática negativa, ya que marca la indeterminación del emisor del mensaje. Algunos indefinidos pueden tener además función fórica, como alius y alter , que remiten a cosas o seres ya nombrados o conocidos. 

Este indefinido quis es menos usado que algunos de sus compuestos (aliquis), y suele aparecer detrás de conjunciones como si, nisi, ne y la partícula interrogativa num: Si quis hoc dicit, errat, 'si alguien dice esto, se equivoca'. Si qui mihi deus vestram ad me audiendum benevolentiam conciliarit..., 'si algún dios me concede vuestra buena disposición para escucharme...' Caveant consules ne quid detrimenti res publica capiat, 'cuiden los cónsules que la república no sufra ningún daño'.

8.- Otros indefinidosCompuestos de quis7:

aliquis, aliqua, aliquid (-od): alguien, algo. quidam, quaedam, quiddam (quoddam): cierto, uno, alguno. quisque, quaeque, quidque (quodque): cada uno. quisquam (masc. y fem.), quicquam (quidquam): alguien, algo (aparece sobre todo en frases negativas o dubitativas).

Otros indefinidos8:  alius, alia, aliud: otro (cuando se trata de más de dos).alter, altera, alterum: el otro, el segundo (tratándose de dos). totus, -a, -um: todo, entero.solus, -a, -um: solo. ullus, -a, -um: alguno. nullus, -a, -um: ninguno.uterque, utraque, utrumque: uno y otro, ambos.neuter, neutra, neutrum: ninguno de los dos.nemo: nadie (sólo aparece usado en nominativo -nemo-, acusativo -neminem-, y dativo -nemini-).nihil: nada (forma de género neutro sólo usada en nominativo y acusativo).

Numerales declinables

7 Se declinan como quis8 Se declinan como un adjetivo de la 1ª clase, teniendo en cuenta que su genitivo singular siempre utiliza –ius para los tres géneros (unius, totius, etc.), y el dativo singular siempre –i también para los tres géneros (toti, uni, etc.)

11

Page 12: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

UNUS,A,UM - 1ª, 2ª DeclinaciónNominativo unus  una unumAcusativo unum unam unumGenitivo uniusDativo uni Ablativo uno una  uno

DUO, DUAE, DUO - 1ª, 2ª DeclinaciónNominativo duo duae duoAcusativo duos duas duoGenitivo duorum  duarum  duorumDativo duobus duabus  duobusAblativo duobus duabus  duobus

TRES,TRIA 

Masculino y femenino Neutro Nominativo  tres tria Acusativo  tres tria Genitivo  trium trium Dativo  tribus tribus Ablativo  tribus tribus 

MILLE, MILIA 9

  Singular Plural

9 'Mille' en singular es invariable y funciona como adjetivo pero el plural 'milia' funciona como un sustantivo y se construye con genitivo. Así el latín dirá 'mille milites' pero 'tria milia passuum'.

12

Page 13: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Sabiendo que los enunciados son los siguientes, analiza estas formas según el modelo:13

CIFRAS CARDINALES ORDINALES DISTRIBUTIVOS ADVERBIOS

ROMANAS ARÁBIGASI 1 unus, -a, -um primus, -a, -um singuli, -ae, -a semelII 2 duo, -ae, -o secundus, -a, -um bini, -ae, a bisIII 3 tres, tria tertius, -a, -um terni , -ae, -a ter

IV (IIII) 4 quattuor quartus, -a,-um quaterni, -ae, -a quaterV 5 quinque quintus, -a,  -um quini, -ae, -a quinquiesVI 6 sex sextus, -a, -um seni, -ae, -a sexiesVII 7 septem septimus, -a, um septeni, -ae, -a septiesVIII 8 octo octavus, -a, -um octoni, -ae, -a octiesIX 9 novem nonus, -a, -um noveni, -ae, a noviesX 10 decem decimus, -a, -um deni, -ae,  -a deciesXI 11 undecim undecimus... undeni, -ae, -a undeciesXII 12 duodecim duodecimus... duodeni, -ae, a duodeciesXIII 13 tredecim tertius decimus... terni deni... ter deciesXIV 14 quattuordecim quartus decimus... quaterni deni... quater deciesXV 15 quindecim quintus decimus... quini deni... quinquies deciesXVI 16 sedecim sextus decimus seni deni... sexies deciesXVII 17 septendecim septimus decimus... septeni deni septies deciesXVIII 18 duodeviginti duodevicesimus... duodeviceni... duodeviciesXIX 19 undeviginti undevicesimus... undeviceni... undeviciesXX 20 viginti vicesimus... viceni... viciesXXI 21 unus et viginti unus et vicesimus singuli et viceni semel et vicies

XXVIII 28 duodetriginta duodetricesimus... duodetriceni... duodetriciesXXIX 29 undetriginta undetricesimus... undetriceni... undetriciesXXX 30 triginta tricesimus triceni tricies

XL (XXXX) 40 quadraginta quadragesimus... quadrageni... quadragiesL 50 quinquaginta quinquagesimus quinquageni... quinquagies

LX 60 sexaginta sexagesimus... sexageni... sexagiesLXX 70 septuaginta septuagesimus... septuageni... septuagies

LXXX 80 octoginta octogesimus... octogeni... octogiesXC 90 nonaginta nonagesimus... nonageni... nonagiesC 100 centum centesimus... centeni... centies

CC 200 ducenti, -ae, -a ducentesimus... duceni... ducentiesCCC 300 trecenti, -ae, -a trecentesimus... treceni... trecenties

CD (CCCC) 400 quadringenti, -ae, -a quadringentesimus... quadringeni... quadringentiesD 500 quingenti, -ae, -a quingentesimus... quingeni... quingenties

DC 600 sescenti, -ae, a sescentesimus... sesceni... sescentiesDCC 700 septingenti, -ae, a septingentesimus... septingeni... septingenties

DCCC 800 octingenti, -ae, -a octingentesimus... octingeni... octingentiesCM 900 nongenti, -ae, -a nongentesimus... nongeni... nongentiesM 1.000 mille millesimus... singula milia milies

MM ( II ) 2.000 duo milia bis millesimus... bina milia bis milies

Page 14: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

PIGER, PIGRA, PIGRUM; HIC, HAEC, HOC; EGO, MEI; QUI, QUAE, QUOD; LEVIS, LEVE; MARE, MARIS; VETUS, VETERIS (adj); FLUMEN, FLUMINIS (n.); RES, REI; SENATUS, SENATUS; IS, EA, ID; TOTUS, TOTA, TOTUM:

1. PIGRO: dat., abl. sing., masc., neutro.

2. HAEC:

3. HOC:

4. HUIC:

5. MIHI:

6. CUIUS:

7. LEVIORA:

8. LEVES:

9. LEVE:

10. LEVIUM:

11. MARIS:

12. VETERIOR:

13. VETERA:

14. FLUMINI:

15. RES:

16. SENATUS:

17. EA:

18. TOTI:

19. PIGRIS:

20. PIGERRIMA:

21. HUIC:

22. QUOS:

23. QUAE:

24. ME:

25. LEVISSIMOS:

26. MARI:

27. VETUS:

28. FLUMINUM:

29. RERUM:

30. SENATU:

31. I:

32. TOTIUS:

2.- MORFOLOGÍA VERBAL.

14

Page 15: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

La conjugación latina se distribuye en dos voces: activa y pasiva. El enunciado de un verbo se compone, por este orden, de las siguientes formas:

Primera persona del singular del presente de indicativo. Segunda persona del singular del presente de indicativo. Infinitivo de presente. Primera persona del singular del pretérito perfecto de indicativo. Supino.

Para determinar la conjugación a la que pertenece un verbo es suficiente mirar que las características de su enunciado coincidan con las resaltadas en negrita en los modelos siguientes:

Conjugaciones Presente Perfecto Supino

1ª amo, -as, -are, -avi, -atum am(a)- amav- amat-

2ª deleo, -es, -ere, -evi, -etum dele- delev- delet-

3ªcons. rego, -is, -ere, rexi, rectum reg(e)- rex- rect-

3ª i breve capio-is-ere, cepi, captum capi- cep- capt-

4ª audio-is-ire-ivi-itum audi- audiv- audit-

4ª audio, -is, -ire, -ivi, -itum audi- audiv- audit-Los tiempos verbales personales (con desinencia personal) se distribuyen en dos sistemas: presente y perfecto; y tres modos: indicativo, subjuntivo e imperativo.

Las formas no personales en latín son: Sustantivos verbales: infinitivo, gerundio, supino. Adjetivos verbales: participio y gerundivo.

Desinencias personales.

Desinencias activas Desinencias pasivasTodos los tiempos excepto perf. Ind. Perfecto de indicativo Tiempos de

presente-m, -o -s -t -mus -tis -nt

-i -isti -it -imus -istis -erunt (-ere)

-r , -or-ris (-re) -tur -mur -mini -ntur

IMPERATIVO activo IMPERATIVO pasivo

*Presente: 2ªsingular: -- 2ªplural: -mini

*Futuro: 2ª y 3ª singular: -tor 3ªplural: -ntor

*Presente: 2ªsingular: -re 2ªplural: -mini

*Futuro: 2ª y 3ª singular: -tor 3ªplural: -ntor

15

Page 16: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

La voz activa.SISTEMA DE PRESENTE

Indicativo Imperativo

Presente cero cero

Pretérito imperfecto

1ª Y 2ª conjugaciones:--ba-

3ª Y 4ª conjugaciones: –eba-

Futuro1ª y 2ª

conjugaciones:1-b- + 4 –bi- + 1 -

bu-

3ª, 4ª conjugaciones

1-a- + 5 -e-

cero

El imperativo no tiene morfermas temporales, pero sí cuenta con desinencias personales especiales que lo hacen inconfundible con otro modo (están en el cuadro anterior).

SISTEMA DE PERFECTO

Indicativo

Pretérito perfecto cero (ver desinencias personales)

Pretérito pluscuamperfecto

Futuro perfecto

La voz pasiva.Las formas personales de la voz pasiva latina presenta dos construcciones diferentes: una para el sistema de presente, y otra para el de perfecto.

Sistema de presente Sistema de perfecto

La formación de los tiempos se hace con los mismos morfemas de la voz activa, pero con las desinencias personales pasivas.

-r , -or-ris (-re) -tur -mur -mini -ntur

Se forma con el participio de perfecto del verbo conjugado + SUM en el tiempo de presente o perfecto correspondiente (presente para el perfecto, imperfecto)

16

Page 17: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

Formas verbales no personalesLas que se conocen como formas no personales o formas nominales del verbo son aquellas formas verbales que no tienen desinencia personal, y que participan simultáneamente de características nominales (son sustantivos o adjetivos) y verbales (tiempo, voz...).

InfinitivoPresente Pasado 9

Activa ama-re amav-isse

Pasiva ama-ri amatus, -a, -um (esse)

El infinitivo de presente pasivo en la tercera conjugación tiene el morfema -i. Ej.: dici (verbo dico).

ParticipioPresente Pasado

Activa amans- ntis -Pasiva - amatus, -a, -um

 A continuación tienes un verbo regular conjugado en los tiempos estudiados para que te sirva de modelo:

3ª Conjugación (Tema en consonante); DECEDO, DECEDIS, DECEDERE, DECESSI, DECESSUM.

Voz Activa

INDICATIVO SUBJUNTIVO

Presente Pret. Perfecto

decedodecedisdecedit

decedimusdeceditisdecedunt

decessidecessistidecessit

decessimusdecessistis

decesserunt (-ere)

Pret. Imperfecto

decedebamdecedebasdecedebat

decedebamusdecedebatisdecedebant

Futuro Imperfecto

decedamdecedesdecedet

decedemusdecedetisdecedent

IMPERATIVO

Presente Futuro

17

Page 18: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

decede decedite

deceditodeceditotedecedunto

Formas no personales

Infinitivos

Presente Perfecto Futuro

decedere decessisse

Participios

Presente Perfecto Futuro

decens, -ntis

Voz Pasiva

INDICATIVO SUBJUNTIVO

Presente Pret. Perfecto

decedordecederisdecediturdecedimurdecediminideceduntur

decessus, -a, -um sumdecessus, -a, -um esdecessus, -a, -um estdecessi, -ae, -a sumusdecessi, -ae, -a estisdecessi, -ae, -a sunt

Pret. Imperfecto

decedebardecedebarisdecedebaturdecedebamurdecedebaminidecedebantur

Futuro Imperfecto

decedardecederisdecedeturdecedemurdecedeminidecedentur

IMPERATIVO

Presente Futuro

decedere

decedimini

deceditordeceditor

 deceduntor

Formas no personales

Infinitivos

Presente Perfecto

18

Page 19: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

decedi decessum, -am, -um essedecessos, -as, -a esse

Presente Perfecto

decessus, -a, -um

VERBOS IRREGULARESVERBO SUM Y SUS COMPUESTOS: sum, es, esse, fui

 

El sistema de perfecto se construye de forma absolutamente regular sobre el tema fu-.

 INDICATIVO SUBJUNTIVO

Pret perfectofui

fuistifuit

  fuimusfuistis

fuerunt (fuere)

 COMPUESTOS DE SUMLa lengua latina presenta once compuestos del verbo copulativo sum (dejo solo los que hemos visto): ab-sum, ab-es, ab-esse, a-fui: estar ausente, faltarad-sum, ad-es, ad-esse, ad-fui (affui): estar presente, asistir de-sum, de-es, de-esse, de-fui: faltarin-sum, in-es, in-esse,in-fui: estar dentro. estar presentepos-sum, pot-es, pos-se, potui: poder 

El verbo possum está formado con el preverbio pot-. La –t final del preverbio se mantiene si la forma correspondiente del verbo sum empieza por vocal (potest), pero se transforma en –s si la forma de sum empieza por s- (possum). Tiene un inf. presente y un imperfecto de subjuntivo contractos (posse / possem). Los tiempos del tema de perfecto son regulares sobre el tema potu-.

19

SISTEMA DE PRESENTEINDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO

Pres Imperf Futuro Presente Futurosumesest

sumusestissunt

erameraserat

  eramuseratiserant

eroeriserit

  erimuseritiserunt

es

  este

estoesto

  estotesunto

Page 20: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

VERBO FERO: fero, fers, ferre, tuli, latum

El sistema de perfecto se construye de manera regular sobre el tema tul-.

IMPERATIVO

PRESENTE fer ferte

FUTURO

ferto ferto

fertote ferunto

FORMAS

NOMINALES

ACTIVA PASIVAINF. PRES. /PERF Ferre/ tulisse ferri /latum-am-um esse

PART. PRES./PERF ferens, ferentis /-- --/ latus-a-um

VERBOS VOLO, NOLO, MALO

VERBO VOLO, 'querer': volo, vis, velle, volui

El sistema de perfecto es totalmente regular sobre el tema volu-.

INDICATIVO

PRESENTE

volovisvultvolumusvultisvolunt

IMPERFECTO

volebamvolebas...

20

INDICATIVO

ACTIVA PASIVA

  PRESENTE

fero fers fert

ferimus fertis ferunt

feror ferris, -re

feritur ferimur ferimini feruntur

IMPERFECTO ferebam ferebas...

ferebar ferebaris...

FUTURO feram feres...

ferar fereris...

Page 21: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

FUTURO

volamvolesvolet...

Participio de presente: volens, volentis.  VERBO NOLO (contracción ne + volo), 'no querer'.: nolo, non vis, nolle, nolui. El sistema de perfecto se construye de manera regular sobre el tema nolu-. 

INDICATIVO IMPERATIVO

PRESENTE

nolonon visnon vultnolumusnon vultisnolunt

noli

nolite

IMPERFECTO

nolebamnolebas...

FUTURO

nolamnolesnolet...

nolito

nolitotenolunto

Participio de presente: nolens, nolentis.

VERBO EO: eo, is, ire, ivi (ii), itum

El sistema de perfecto se construye de manera totalmente regular sobre el tema i- o i(v)-

INDICATIVO

PRESENTE

eoisitimusitiseunt

IMPERFECTO ibamibas...

FUTURO iboibis...

21

IMPERATIVO

PRESENTE

iite

FUTUROitoitoitoteeunto

INF. PRES. ACT.

ire

PART. PRES. iens, euntis

Page 22: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

VERBO FIO: fio,fis, fieri, factus sum

INDICATIVO

PRES

fi- o fi- s fi- t fi- mus fi- tis fi- u- nt

IMPER

fi- eba- m fi- eba- s fi- eba- t fi- eba- mus fi- eba- tis fi- eba- nt

FUT

fi- a- m fi- e- s fi- e- t fi- e- mus fi- e- tis fi- e- nt

VERBOS DEPONENTESExiste en latín un grupo de verbos que tienen forma pasiva y significado activo. Se conjugan como si fueran pasivos, salvo en el participio de presente y de futuro activos (sequens, secuturus de sequor), el gerundio (sequendum) y el supino (secutum). Sólo el adjetivo verbal en –ndus conserva su significado pasivo. El participio de perfecto a veces tiene valor activo, y otras pasivo (secutus = habiendo seguido; seguido). Algunos de los verbos deponentes más utilizados son los siguientes:

arbitror - arbitraris - arbitrari - arbitratus sum – arbitratum = Creer (Transitivo) conor - conaris - conari - conatus sum – conatum = Intentar (Transitivo) gradior - gradieris - gradi - gressu sum – gessum = Dirigirse, irse, marchar (Intransitivo) hortor - hortaris - hortari - hortatus sum – hortatum = Animar (Transitivo) loquor - loqueris - loqui - locutus sum – locutum = Hablar (Transitivo) morior - morieris - mori - mortuus sum – mortuum = Morir (Intransitivo) nascor - nasceris - nasci - natus sum – natum = Nacer (Intransitivo) sequor - sequeris - sequi - secutus sum – secutum = Seguir (Transitivo)

22

INDICATIVO

PERFECTO

factus,a,um sum factus,a,um es factus,a,um est facti,ae,a sumus facti,ae,a estis facti,ae,a sunt

Page 23: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

utor - uteris - uti - usus sum – usum = Utilizar, servirse de. Este verbo no lleva complemento directo, sino ablativo (compl. circunstancial), ya que va provisto de una preposición propia (servirse de).

Volo, vis, velle, volui, -; sum, es, esse, fui, -; eo, is, ire, i(v)i, itum; scribo-is-ere, scripsi, scriptum; maneo-es-ere, manui, manitum; facio-is-ere, feci, factum; possum, potes, posse, potui, -.Analiza las siguientes formas, según el modelo:VIS: 2ª pers. Sing. Pres. Ind. Activo.VOLUISSE: infinitivo perfecto activo.1. VULT:

2. VOLAM:

3. VOLUISSE:

4. VOLUISTI:

5. VOLEBAT:

6. ESSE:

7. IENS, EUNTIS:

8. IBIT:

9. IT:

10. IVERUNT:

11. IS:

12. IVISSE:

13. SCRIBI:

14. SCRIBITUR:

15. SCRIBEBAT:

16. SCRIBEBANTUR:

17. SCRIBET:

18. SCRIPTUS-A-UM EST:

19. SCRIBETUR:

20. MANET:

21. FACIET:

22. FACIUNT:

23. FACIEBAMUS:

24. FECIMUS:

25. FECISSE:

26. FACTUS-A-UM EST:

27. FACTUS-A-UM:

28. FECISSE:23

Page 24: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

29. POTEST:

30. POTERO:

31. POSSE:

32. POTERAT:

Sintaxis de los casos.

24

Page 25: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

LA  EXPRESIÓN  DEL  LUGAR                                                                                                                                                 

25

V A L O R E S D E L O S C A S O S L A T I N O S

NOMINATIVO1. Sujeto de las formas verbales personales Exercitus rediit.2. Atributo Pater est agricola.3. Predicativo del sujeto Pater venit laetus

VOCATIVO 1. Identificación o llamada de atención a la persona con la que hablamos. Vale, mi suavissime et optime frater!

ACUSATIVO

1. Complemento directo. Dux urbem cepit.

2. Dirección (quo)

Ire ad urbem.Ire in Africam.Ire Romam.Ire domum.

3. Exclamativo Me miserum!

4. Extensión (tiempo y espacio)Ducentos passus ambulavit.Hasta sex pedes longa.Multos annos vixit.

5. Adverbial Magnam partem ‘en gran parte’Nimium bibit

6. De relación Laniatus pedem.Manus post terga revinctus.

7. Doble acusativo.

O.D. persona + O.D. cosa(verbos ‘enseñar, ocultar, pedir, preguntar’) Senatum sententiam rogavit.

O.D. + Predicativo(verbos ‘considerar, juzgar, estimar, nombrar, designar, llamar)

Populus Romanus Ciceronem Consulem creavit.

GENITIVO

1. Posesivo Domus Caesaris.2. De cualidad Homo magnae virtutis3. Explicativo Virtus iustitiae

4. PartitivoNemo vestrumSatis eloquentiaeAltissimus omnium montium

5. Subjetivo y objetivo (con sustantivos verbales) Adventus CaesarisCupiditas regni

6. Complemento verbal

Memoria y olvido Vivorum meminiJudiciales Proditionis accusatus estImpersonales de sentimiento. Miseret me fratrisEstimación y precio Magni facere. Parvi aestimare

DATIVO1. Interés

Do panem pauperi.Tibi, non mihi erras.Liber est mihi. (dativo posesivo).Veritas dicenda est tibi. (agente).

2. Finalidad Auxilio currere.

3. Doble dativo Tarentinis auxilio venit Pyrrhus.Caesaris adventus militibus gaudio fuit.

2º término de la comparación Doctior Petro

ABLATIVO

1. Propio

a. Punto de partida Roma venio. Ex Asia navigavit.b. Separación, alejamiento Aristides expulsus est patria.c. Origen Nobili genere natus.d. Complemento agente Ab militibus occiditur

2. Instrumental

a. Instrumento Cornibus tauri se tutantur.b. Causa Hostes metu oppidum deseruere.c. Precio Emi virginem triginta minis.d. Compañía Caesar omnibus copiis proficiscitur.e. Cualidad Vir summo ingenio.f. Modo Cum virtute vixit. Incredibili celeritate venit.g. Qua (lugar y tiempo) Ibam Via Sacra. Paucis diebus urbem cepit.

3. Locativo a. Ubi (lugar y tiempo) Athenis vivo. In Italia manebat. Die septimo pervenit.

LOCATIVO 1. Ubi (lugar y tiempo) Romae vivo. Brundisii erat.Domi militiaeque.

Page 26: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

LUGARNombres propios de lugar menor ; rus,ruris; domus-us(i)

Todos los demás nombres

UBI(en donde)

1ª y 2ª decl. sg.: LOCATIVORomae, domi, ruri(en Roma, en casa, en el campo)El resto: ABLATIVO SIN PREPOS. Athenis (en Atenas)

IN + ABLATIVOin Hispania, in templo(en España, en el templo)

UNDE(de donde)

ABLATIVO SIN PREPOSICIÓNRoma uenio(vengo de Roma)

A/AB, E/EX, DE + ABLATIVOEx Hispania uenio(vengo de España)

QUO(a donde)

 ACUSATIVO Romam uenio    (vengo a Roma)

 IN (AD) + ACUSATIVO  In Hispaniam uenio(vengo a España)

QUA(por donde)

ABLATIVO SIN PREPOSICIÓN    /    PER + ACUSATIVOForo uenio   /    per forum uenio (vengo por el foro)

  ORACIONES SUBORDINADAS1.- ORACIONES SUBORDINADAS ADJETIVAS O DE RELATIVO

Dependen de un sustantivo o forma sustantivada.

o Tipos:

Con antecedente : verdaderas oraciones adjetivas (timeo hominem qui venit).

Sin antecedente : oraciones adjetivas sustantivadas (qui amat, odit)

Con antecedente is : término medio (timeo eum qui venit).

o Verbo subordinado : generalmente en indicativo

2.- ORACIONES SUBORDINADAS SUSTANTIVAS

Oraciones de acusativo + infinitivo.    Las oraciones de infinitivo son una de las construcciones más típicas de la lengua latina. Son siempre oraciones subordinadas sustantivas, pues desempeñan, como el infinitivo, la misma función que un sustantivo (sujeto, OD y complemento de otro nombre, principalmente).   Pueden ser de dos tipos: 

No concertadas (de acus + inf) Construcción personal del infinitivo

Sujeto del infinitivo: ACUSATIVO Sujeto del infinitivo  = sujeto del verbo principal (en pasiva)NOMINATIVO

26

Page 27: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

audio pueros canerescribit Socratem mortuum esse

pueri canere audiunturSocrates mortuus esse dicitur

 1. Oraciones de acus + infinitivo .   Se caracterizan porque el sujeto del infinitivo está en ACUSATIVO y, naturalmente, todos los elementos que conciertan con él estarán también en acusativo.Traducción: mediante una subordinada sustantiva, que en castellano está siempre introducida por la conjunción "que": audio pueros canere  =   "oigo que los niños cantan"

scribit Socratem mortuum esse  =  "escribe que Socrates murió/ha muerto"

No hay que olvidar que el tiempo que indica el infinitivo es relativo respecto al del verbo principal:

Verbo principal

Verbo subordinado en infinitivo

Infinitivo presente Infinitivo perfecto

TRADUCCIÓN

Pres. o Fut.: Presente ind. Pret. Perf. Ind.

Pasado: Pret. imperf. Ind. Pret. Plusc. Ind

scribit Socratem mori =  "escribe que Sócrates muere"scribit Socratem mortuum esse = "escribe que Sócrates murió/ha muerto"------------------------scripsit Socratem mori =  "escribió que Sócrates moría"scripsit Socratem mortuum esse = "escribió que Sócrates había muerto"

 2. Construcción personal del infinitivo.    En este caso el sujeto de la oración de infinitivo coincide con el sujeto del verbo principal, por lo que está en NOMINATIVO. Además el verbo principal está en voz pasiva o bien es el deponente videor (= parecer). Pueri canere audiuntur  =  "los niños son oídos cantar" Socrates mortuus esse dicitur  =  "Sócrates es dicho haber muerto"nos damos en seguida cuenta de que esas frases son imposibles en castellano. Por eso hay que buscar otra posibilidad. La mejor traducción se consigue mediante una oración sustantiva, del mismo modo que traducíamos el otro tipo de oraciones de infinitivo. Hay una diferencia, sin embargo, entre ellas: en este caso el verbo principal hay que traducirlo en forma impersonal."se oye cantar a los niños/que los niños cantan"; "se dice que Socrates murió/ha muerto"3.     Infinitivo concertado : Sus funciones son las mismas que desempeña esencialmente un sustantivo, es decir, Sujeto y Objeto Directo.

Como sujeto:

27

Page 28: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

"es necesario obedecer a los auspicios"Tiene género neutro y número singular, de ahí la forma de necesse, que concierta con él.

  Como objeto directo: en esta función acompaña siempre a verbos transitivos.

"no podemos cambiar el pasado"

CONJUNCIONES POLIVALENTES:VALORES DE UT/NECON INDICATIVO CON SUBJUNTIVO

1.        Temporal (‘cuando’): ut praetor factus est, abiit (cuando fue nombrado pretor, se marchó).

2.        Comparativo (‘como’): ut praedixeram, ita accidit (sucedió tal como yo había predicho).

3.        Interrogación directa o exclamación (‘cómo’): ut vales? (¿cómo estás?)

VALORES DE CUMCON INDICATIVO CON SUNJUNTIVO

1.        Temporal (‘cuando’): cum Caesar in Galliam venit... (cuando César llegó a la Galia).

VALORES DE QUODRELATIVO / INTERROGATIVO SUSTANTIVO CAUSAL1.        Nominativo-acusativo neutro singular del

pronombre relativo (‘que’): templum, quod vides, altum est (el templo que ves es alto).

2.        Nominativo-acusativo neutro del adjetivo interrogativo (‘qué’): quod templum ruit? (¿qué templo se ha derrumbado?).

  Con indicativo (‘el que’, ‘el hecho de que’): adde huc quod e carcere effugit (añade a esto el hecho de que se ha escapado de la cárcel).

 Con indicativo o subjuntivo (‘porque’, ‘puesto que’): tibi gratias ago, quod me vivere coegisti (te doy las gracias porque me obligaste a seguir vivo).

PARTICIPIO

El participio es un adjetivo verbal. Como adjetivo debe concertar en género, número y caso con un sustantivo o pronombre; como verbo tiene su sujeto (el sustantivo o pronombre con el que concierta), y podrá llevar complementos.

28

Page 29: lenglat.files.wordpress.com …  · Web view1.- morfologÍa nominal y pronominal. a) el sustantivo el latín. primera declinaciÓn. declinaciÓn de los temas en -a

1º BACHILLERATO (IES N. S. de Alharilla) LATÍN (REPASO FINAL I-XXI)

   a) Participio concertado: se trata del participo que concierta en género, número y caso con un sustantivo o pronombre que desempeña una determinada función en la oración en la que se inserta el participio.

part. pres.    =  simultaneidad con la acción principalvideo exeuntem mulierem = veo a una mujer saliendo (la acción de ver y de salir ocurren en presente)

part. perfecto    =  anterioridad respecto a la acción principalvideo captam urbem  = veo la ciudad capturada (pasado, pues es anterior al presente de ver)

   El participio de presente normalmente puede traducirse por el gerundio, o por una oración de relativo o subordinada temporal con presente o imperfecto de indicativo. El participio de perfecto suele equivaler al participio español.    b) Participio absoluto (o ablativo absoluto): se trata de una construcción en la que el participio concierta en género, número y caso (siempre ablativo) con un sustantivo o pronombre que no desempeña ninguna función en la oración principal: este sustantivo o pronombre es exclusivamente sujeto del participio. La proposición de ablativo absoluto equivale a alguna proposición adverbial, y habrá que traducirla con la conjunción que exija el contexto, aunque generalmente se puede mantener el participio castellano en los casos de participio perfecto, y el gerundio en los de participio presente:  Pythagoras, Tarquinio Superbo regnante, in Italiam venit. (…reinando Tarquinio…)Oppidum, paucis defendentibus, expugnare non potuit. (…defendiendo… o …aunque defendían…)C. Flaminius, religione neglecta, cecidit apud Trasumenum. (…abandonada…)Nihil bonum, voluptate dominante, inveniri potest. (…dominando…) 

29