vocabularo kaqchiquel
TRANSCRIPT
VOCABULARO
A. Aj = Cañaveral
Aq = Cerdo
Aqá´l= Carbón
Äk = Gallina
Ajij = caña de azúcar
Aj = Cañaveral
Alité = Suegra
Alinan = Suegro
Ak´wal = Hijo
Am = dado
aranxäx = naranja
B.b´alam = tigre
Banano = saq’ul
bat´tz = mono
B´olob´ïk = Cilíndrico
Ch. Chaq´ich´umil = Marte
Ch´ab´ = Flecha
Ch´eke´n = Palos para tejer
ch'eken =zompopo
Chi = Báculo
Chipich´umil = Plutón
Choko´y = Hilo fuerte
ch´oy = Raton
ch’op= Piña
chuxtäq/ atuxtäq = Cosas, objetos
I.Ik´oq´ij = Venus
ixpeq = Cangrejo
Ixkanul = Volcán
J.
Jay = Casa
Jäl = Mazorca
Jarupe´= Cuanto
Jalowachib´äl = Geometria
Jachonel = Divisor
Jich´ = Diagonal
Jolom = Cabeza
Jun = uno
Juyu´ = Cerro
Jut = Gusano
K: kar= Pez
Katz´ik = Cuadrado
K´ajol = Joven
kaqrab’ =Papaya
kaqaq’oq=Sandía
K´amach´ich´= Alambre
Kaï´= Dos
Kaq´omal = Color
Käq = Rojo
Kaj= Cielo
Kej = Caballo
Kel = Lugar verdoso
Kaqch´umil = Neptuno
K´amoj = resta
Kerna´= Espada Compresora
K´iyil = Multiplicación
köj = león
kök= Tortuga
kot = Águila
Koyopa´= Relámpago
Kumatz ch´Umil = Júpiter
k´ üch = Zopilote
k’oxk’ob’äl = Cereza
k’un = Ayote
L.Läq= Plato
Lëy = chichicaste limonix = Limón M
Mazat = Venado
Mama´= Gallo
Mesoj = Barrer
Me´s=Gato
Meseb´äl = escoba
N.
Nán = Abuela
nimamixku’ =Manzana
nimasaq’ul =Plátano
Nimatz´ulu´= Bambú
Nusurij = Rodar
Nupch´umil = Saturno
O. Oksäq = Ventana Oxtz´ik = Triangulo
Oj = aguacate
öm = araña
P.päk = Anona
poq= Pato
Palow = Mar
Pequës = Morral
Poy = espantapájaros
Poron xan = Ladrillo
Q.q’anaq’oq’ = Melón
q’anatz’ub’ = Mango
q’enum = Jocote
q’oq’ = Chilacayote
q’uq’ = Quetzal
Q´ij = Sol, Día
Q´ayïs = Arbusto
R.Raxtzuy = Pera
Rab ´arïk = Rectangulo
Ruchi´jay = Puerta
Ruwachuleu = Tierra
S.Saqkiy = Maguey
Sanik = Hormiga
Sa´y = Pescaditos
Setesïk = Circular
Setël ik´= Luna llena
T.
tapa’l = Nance
tukür = Bhuo
tulül = Zapote
tur’as= Durazno
tz´i´=Perro
Tilinb´atz´= Marimba
Tz´aqon xan = Block
Tuj = Temascal
Tu = Punta de árbol
Tuktük = Pájaro carpintero
U.
ümul = Conejo
üs = Mosca
utiw = Lobo
W.wachxan Coco
wakax = Vaca
Waqtzal = Cubo
X.xi´l= Grillo
xkale´t= Rana
Xik´anel wuj = Barrilete
Y:Yojlin b´aq = Esqueleto
Y: Yuqu´= Cuerda
Wa•ix Jun Ka•i Oxi• Kaji• Wo•o• Waqi. Wuqu• Waqxaqi• B•eleje• Lajuj Junlajuj Kab•lajuj Oxlajuj Kajlajuj
Wolajuj Waqlajuj Wuqlajuj Waqxaqlajuj B•elejlajuj Junk•al Junk•al Jun Junk•al Ka•i Junk•al Oxi• Junk•al Kaji• Junk•al Wo•o• Junk•al Waqi• Junk•al Wuqu• Junk•al Waqxaqi• Junk•al B•eleje•
Junk•al Lajuj Junk•al Junlajuj Junk•al Kab•lajuj Junk•al Oxlajuj Junk•al Kajlajuj Junk•al Wolajuj Junk•al Waqlajuj Junk•al Wuqlajuj Junk•al WaqxaqlajujJunk•al B•elejlajuj
K•ak•al K•ak•al Jun K•ak•al Ka•i K•ak•al Oxi• K•ak•al Kaji•
K•ak•al Wo•o• K•ak•al Waqi• K•ak•al Wuqu• K•ak•al Waqxaqi• K•ak•al B•eleje• K•ak•al Lajuj K•ak•al Junlajuj K•ak•al Kab•lajuj K•ak•al Oxlajuj K•ak•al Kajlajuj K•ak•al Wolajuj K•ak•al Waqlajuj K•ak•al Wuqlajuj K•ak•al WaqxaqlajujK•ak•al B•elejlajuj
Oxk•al Oxk•al Jun Oxk•al Ka•i Oxk•al Oxi• Oxk•al Kaji• Oxk•al Wo•o• Oxk•al Waqi• Oxk•al Wuqu• Oxk•al Waqxaqi• Oxk•al B•eleje• Oxk•al Lajuj Oxk•al Junlajuj Oxk•al Kab•lajuj Oxk•al Oxlajuj Oxk•al Kajlajuj
Oxk•al Wolajuj Oxk•al Waqlajuj Oxk•al Wuqlajuj Oxk•al WaqxaqlajujOxk•al B•elejlajuj Kajk•al Kajk•al Jun Kajk•al Ka•i Kajk•al Oxi•
Kajk•al Kaji• Kajk•al Wo•o• Kajk•al Waqi• Kajk•al Wuqu• Kajk•al Waqxaqi• Kajk•al B•eleje•
Kajk•al Lajuj Kajk•al Junlajuj Kajk•al Kab•lajuj Kajk•al Oxlajuj Kajk•al Kajlajuj Kajk•al Wolajuj Kajk•al Waqlajuj Kajk•al Wuqlajuj Kajk•al WaqxaqlajujKajk•al B•elejlajujWok•al
Escritura kaqchikel|Letras usadas en el Kaqchikel ||a ä |b’ b ||Saqer (persona a saludar) |buenos días ||Saqer Matyox |buenos días gracias ||Xo'qa' (persona a saludar) |buenos noches ||Xo'qa' Matyox |buenos noches gracias ||La ütz awäch |¿cómo estás? ||Ütz matyox |bien gracias ||La ütz awäch rat |¿cómo estas tú? ||Ütz matiox |bien gracias ||Matyox k'ari’ |que bien |
El cuerpo humano|Kaqchikel |Castellano ||Jolomaj |Cabeza ||Xikinaj |Oreja ||Tzamaj |Nariz ||Eyaj |Diente ||Telemaj |Hombro ||Tz’umaj |Pecho |
|Tz’ikaj |Codo ||Ruwi' q’ab’aj |Dedos ||Pamaj |Estomago ||Runaq' Wachaj |Ojos ||Metz'aj |Cejas ||Wi’aj |Pelo ||Chi’aj |Boca ||Qulaj |Cuello ||Q’ab'aj |Pierna y pie ||Ixk'äq |Uña ||Q’otzaj |múslo/mejilla ||Ch’ekaj |Rodilla ||Aqanaj |Pie ||Kïk' |Sangre ||B’aq |Hueso ||Ruchi’ pamaj |boca del estómago ||Muxu’x |Ombligo ||Aq’aj |Lengua ||Paläj |Cara |
Pronombres personales (K’exeb’i’aj)|Kaqchikel |Castellano ||yïn |Yo ||Rat |Tú ||Rija' |Él y ella ||Röj |Nosotros ||Rïx |Ustedes ||Rije' |Ellos y ellas |
Conjugación en Saludos|Kaqchikel |Castellano ||Achike nub'i' rïn |¿Cuál es mi nombre? ||¿Achike ab'i' rat? |¿Cuál es tu nombre? ||¿Achike rub'i' rija'? |¿Cuál es su nombre? ||¿Achike qab'i' röj? |¿Cuál es nuestro nombre? ||¿Achike ib'i' rïx? |¿Cuál es su nombre? (de ustedes) ||Achike kib'i' rije' |¿Cuál es su nombre? (de ellos) |
|Kaqchikel |Castellano ||yin nub'i' |Yo me llamo ......... |
|Ab'i' rat |Tú te llamas ........ ||Rub'i' rija' |Él se llama ......... ||Qab'i' röj |Nosotros nos llamamos ......... ||Ib'i' rïx |Ustedes se llaman ......... ||Kib'i' rije' |Ellos se llaman ......... |
|Kaqchikel |Castellano ||Pregunta: ¿Achike ab'i' rat? |¿Cuál es tu nombre? ||Respuesta: yin Xwan nub'i' |Mi nombre es Juan |
Pronombres posesivos|Kaqchikel |Kaqchikel |Castellano ||Nu |W |Mi ||A |Aw |Tu ||Ru |R |Su ||Qa |Q |Nuestro ||I |Iw |Su ||Ki |K |Su |