u n i d a d e 5 sector primario

1. UNIDADE 5 OS ESPAZOS DO SECTOR PRIMARIO

Espazo rural = territorio onde se desenvolven as actividades agrcolas, gandeiras e forestais do ser humano, na actualidade, xunto con outras como recreativas, industriais e de servizos.

Diversidade de espazos rurais en Espaa resultado de diferentes factores fsicos e humanos

1. FACTORES FSICOS E HUMANOS DO ESPAZO RURAL .

1.1 Factores fsicos: o medio natural

- Factores fsicosgran influencia:

Relevo: elevada altitude media (Meseta) e abundantes pendenteserosin e dificultade mecanizacin.

Clima: chuvias escasas e irregulares, tormentase sarabia frecuentes, temperaturas extremas (continentalidade)dificultade agricultura.

Solos: calidade mediocredificultade agricultura.

1.2 Factores humanos: estructura agraria.

- Estructura agraria tradicional: man obra numerosa, pequena e gran propiedade, intensiva con escaso desenvolvemento tecnolxicobaixos rendementosautoconsumo e mercado interior reducido.

- A partir anos 60cambiosestructura agraria actual: poboacin escasa e envellecida,tamao explotacins, avances tecnolxicos rendementosespecializacin rexional e mercado globalizado.

- Evolucin3 cambios nas estructura agraria:

a)Cambios demogrficos :pob agraria no S. XX (de 63 a 4,5%) pero con diferencias entre rexins + urbanas (Mad, PV) e outras + rurais (Est, Gal). Descenso por xodo rural por mecanizacin e baixas rendas do campodespoboamento do rural (interior) e envellecemento poboacin.

Nos prximos anos2 tendencias: continuacin disminucin (xubilacins, desaparicin explotacins peq por falta competividade) e certo rexuvenecementoda pob agraria (por falta traballo nas cidades e subvencins UE).

b)Cambios na explotacin, propiedade e tenencia da terra:

-Explotacin = todas as parcelas explotadas por un mesmo produtor agrario ainda que estean separadas e independentemente de quen sexa o seu propietario.

En Espaaexplotacins perotamao (31 ha), pero excesivas parcelas (8)dificulta mecanizacin e perdas de tempo.

- Propiedade: refrese ao dono da terra. En Espaatamao medio das propiedades por diminucin peq propietarios pero escaseza de propiedades de tamao medio. 2 grandes tipos de propiedade:

Gran propiedade ou latifundio (+ 100ha) = 57 % terras e s 4 % propietarios. Domina en Andaluca, Est, C M, Ara. Latifundioabsentismo propietario, cultivo extensivo, baixa productividade, gran n de xornaleiros e analfabetismo. Algnsempresas capitalistas.

Pequena propiedade ou minifundio (- de 10 ha): = 10% da terra e cerca de dos propietarios. N da Pennsulae SE ( Valencia, Alacant, Murcia, Almera). 2 tipos de minifundio:

Explotacins tradicionais:agricultura pouco competitiva por baixos ingresosescasa modernizacin e tende a desaparecer a pesar elevado grado de agricultura a tiempo parcial.

Explotacins modernas:hortofrutcolas baixo plstico, a tempo completo e mis rendibles.

-Rxime de tenencia: grao de dominio sobre a terratenencia directa cando propietario e empresario agrario son a mesma persoa (74 % en Espaa, sobre todo en peq propiedades) e tenenciaindirecta cando propietario cede uso da terra a outra persoa a cambio dunha porcentaxe colleita (parcera) ou o pago dunha renda (arrendamento).

c) Cambios nas tcnicas : numerosas dende 1960mecanizacin, seleccin sementes e razas gandeiras, fertilizantes qumicos intensificacin producin e rendementos.

1.3 Factores humanos: poboamento e hbitat rural.

a) Poboamento rural =ncleos de pob de menos de 10.000 hab, 2 subtipos:

Ncleos rurais: - de 2.000 hab.

Ncleos semiurbanos: entre 2.000 e 10.000 hab.

- Definicin imprecisa xa que existen ncleos rurais con pob superior (Sur P.I) e cidades que non alcanzan esa cifra, polo que mellor criterio son as actividades predomiantes (actividades primarias = ncleo rural, actividades secundarias e terciarias = ncleo urbano).

- 2 grandes tipos de poboamento rural: disperso e concentrado.

a.1)Poboamento disperso : casas separadas de outras e rodeadas por terras cultivo, prados, bosques. Tpico periferia peninsular (Galiza, Asturias, PV, Cat, Val), Bal e Can. 3 Subtipos:

Disperso absoluto : ningn tipo de agrupacinespacios reducidos de montaa (explotacins gandeiras e agrcolas). Cornixa cantbrica e Prepirineo.

Disperso laso : peq agrupacins de casasaldeas e parroquias (ao redor igrexa). As casas non estan rodeadas por campos pero si separadas de outras.

Disperso intercalar:son casas rodeadas polo seu propio agro, espalladas entre ncleos concentrados, mantendo certa relacin (parroquia, concello, mercado). Orixe: crecemento poboacin e explotacin novos terreos de cultivo ou pastos. Predominio no N peninsular (Galicia, casero vasco, casona asturiana) e costa mediterrnea (masa cat, Va, Bal), interior andaluz (cortijo)

a.2)Poboamento concentrado:vivendas agrupadas, independentemente do agro. Predomina no interior peninsularncleos peq-medianos no interior peninsular setentrional (submeseta N, val Ebro), e ncleo med-grandes, moi distantes entre si, na zona meridional (Mancha, Est, And e zona seca Ebro). 2 subtipos:

Lineal : casas dispostas longo dunha va de transporte.

Apiado : casas agrupadas redor dun ncleo, de forma regular ou irregular.

- Actualmente o poboamento ruraltransformacins:

Interior :tamao ncleos por xodo ruralintento de revitalizacin, recuperando actividades tradicionais ou fomentando novas (industrializacin, turismo rural).

Costa :poboamento (ocio)urbanizacins, chals, hoteisprdida carcter agrario.

reas periurbanas :poboamentoextensin ec (polgonos industriais) e residencial (urbanizacins) da cidadecontinuo urbanocarcter agrario.

b) Hbitat rural:clulas dos asentamentos rurais = vivendas e dependencias rurais (corte, celeiro). Tradicionalmente formas diferentes en funcin de 2 factores:

- Recentementetransformacins no hbitat = abandono vivendas tradicionais e sustitucin por outras novas con fins tursticos e segundas residencias que imitan modelo urbano (chal)ruptura coa paisaxe, fesmo e perda patrimonio culturaltendencia actual de conservacin e proteccin dos estilos tradicionais de cada zona.

1.4 Factores humanos: Poltica agraria.

-Polticarepercusins directas no espazo rural.

-Fito fundamental: incorporacin na CEE (futura UE) en 1986adopcin Poltica Agraria Comn (PAC).

-Evolucin pol agraria en Espaa: 2 fases:

a)Desde S.XIX a PAC:3 actuacins fundamentais:

Propiedade da terra : concentracin en moi poucas mansintentos de equilibrar un pouco a sa propiedadedesamortizacins do XIX, reforma agraria da II Repblica e colonizacins e extensin regado no franquismoresultados nulos ou moi limitados.

Tamao das propiedades : ou moi pequenas (minifundio) ou moi grandes (latifundio)lexislacin sobre grandes propiedades (leis para estimular a posta en cultivo de grandes propiedades incultas, reforma agraria) e concentracin parcelariainicio en 1952 para diminuir o minifundioconcesin a cada propietario dunha sa parcela ou unhas poucas concentrando as as que tia antes(mesma extensin e tamao)Fixacin unidade mnima de cultivo en cada zona. Concentracin parcelariamenos parcelas, pero + grandes e regulares. Afectou + as reas de monocultivo de secao e menos s minifundistas de N e Levante.

Proteccionismo comercial:aranceis s productos agrarios estranxeirosevitando competencia e protexendo productos nacionais.

b) Poltica Agraria Comunitaria (PAC):a partir entrada Espaa na U.E (1986)poltica agraria espaolaefectos:

Introducin espaola no mercado interior comunitariopermitiuprezos productos agrcolas espaois para equipararse aos europeos.

Liberalizacin comercio coa UEdesmantelamento aduanas cos paises comunitarios adopcin preferencia europea, mesma tarifa exterior para productos agrcolas de pases fra da Unin e acceso de productos espaois a un mercado de 450 millns de consumidores.

Modernizacin sector primario (para acadar estas metas) productividade, calidade e competitividade coa axuda de fondos estructurais (fondos aportados pola UE para acadar media comunitaria) = FEOGA (Fondo Europeo de Orientacin e Garanta Agraria) e FSE (Fondo Social Europeo)

-Pero PAC tamn tivo efectos neg problemas:

Elevados prezos dos productos europeos fronte aos do mercado mundialfalta competitividadenecesidade de reducir prezos agrcolas.

Existencia de excedentes (cereais, vio, leite, carne) debido alta tecnificacin agrcolaestablecemento de cotas de produccin e reorientacin hacia productos non excedentarios.

Deterioro medio ambiente pola intensificacin producinuso productos qumicos (plaguicidas, pesticidas,)necesidade de fomento agricultura ecolxica.

Despoboamento reas rurais e desaparicin paisaxes agrarias tradicionaisfondos de desenvolvemento rural (FEDER)mellora infraestructuras e explotacins.

- Problemas tamn en canto as rexins. 2 tipos de consecuencias:

Problemticas, en rexins que contan con producins excedentarias na UEpouco competitivas con outros pases da Unin (ex: Cornixa Cantbrica con carne e leite, con respecto a Holanda, Dinamarca, ou interior con cereais, con respecto a Francia, Italia).

Positivas, en rexins con productos deficitarios na Unin (ex: productos horta levantina, vio,).

2. USOS DO ESPAZO RURAL .

- Distribucin espacial usos agrarios tradicionais en Espaa:

a)Uso agrcola(terreos cultivo) (35 %): dos cales a maior parte secao (78%) e regado (22%).

b)Uso gandeiro(pastos e prados) (14 %).

c)Uso forestal(montes explotados) (34 %).

d)Outras superficies(terreos incultos, ros e lagos) (17 %).

Transformacins recentes:agricultura,gandera e explotacin forestal debido a:

abandono de terreos menos productivos incentivado pola PAC.

aumento da superficie adicada explotacin gandeira.

aparicin denovos usos espazo rural (residencial, industrial, recreativos).

2.1 Actividade agraria.

- Trazos agricultura tradicional: policultivo, tcnicas atrasadas, sistemas extensivos, numerosa man de obrabaixos rendementosautoconsumo e pouca comercializacin.

Transformacins recentes rendementos ecomercializacin nacional e internacional.

a) Transformacins na estructura agraria

Especializacin da agricultura en mellores productos de cada rexin.

Tcnicas modernas:mecanizacin(tractores, colleitadoras) por enriba de necesidades,pesticidas e fertilizantes ,sementes seleccionadas e cultivos tranxnicos(manipulados xeneticamente para facelos + resistentes), emprego denovas tcnicas de cultivo invernadoiros, cultivo en area, cultivos hidropnicos (sen solo, en grava, area ou cinza alimentados por sales inorgnicas).

Aumento agricultura intensiva fronte a extensiva: debido a 2 razns:

2 tipos:

Intensivo: aire libre ou

invernadoiro.

2 ou 3 colleitas

anuais. Froitas e hortalizas

Extensivo: 1 sa colleita.

Cultivos industriais

e forraxe

b) Produccin agrcola :(60-65% do total), compoentes:

CEREAIS:

- Incle destinados alimentacin humana (trigo, arroz) en retroceso,e os destinados alimentacin do gando (cebada, centeo, millo) enavance.

- rea de cultivo: secaos do interior peninsular, alternando conbarbeito e leguminosas, ags millo e arroz (necesidade de auga) Espaa Hmida e zonas encharcadas.

- Melloras tcnicas produccin, pero PACcotas deproduccin, reduccin prezos e axudas, por competencia doutrasrexins europeas.

LEGUMINOSAS:

- Consumo humano (fabas, lentellas, garabanzos) ou alimentacin gando.

- rea de cultivo: similar a cereais, rotando con estes, xa que leguminosas = cultivo de descanso ou semibarbeito (nitroxenan a terra).

-produccin (ags lentellas) por dificultades mecanizacin e baixos rendementos. PACsubvencins a leguminosas extensin nos ltimos anos.

VIDES:

- Cultivo arbustivo de secaouvas para alimentacin e, sobre todo, elaboracin de vio.

- rea de cultivo: Castela A Mancha =produtor principal. Existen outras de menor extensin pero de maior calidade e demanda (Rioxa, Ribera do Douro, Ras Baixas galegas, Xerez, cavas catalns).

- Normalmente baixos rendementos por ocupar grandes extensins. Desde 1990considerable debido a melloras tcnicas e promocin no mercado nacional e internacional.

- PACreconversin do sector hacia variedades de maior calidade e mercado (Denominacins de orixe)subvencins e primas para abandonar reas de peor calidade.

OLIVEIRA:

- Cultivo rboreo resistente seca estivaloliva de mesa e aceite.

- rea: sur peninsular (Andalucia e Extremadura), sobre todo Jan e Crdoba.

- Expansin superficie grazas subvencins UE. Sen embargo produccin variable alternado boas e malas colleitas, alternacia algo correxida por melloras tcnicas (fertilizacin, plaguicidas, rega por goteo).

- Hoxe en da, producin de aceite de oliva a maior do mundo (40%) pero enfrntase a algns problemas: elevados prezos, sufrindo competencia de aceites + baratosfomentar venda de variedades de alta calidade ( virxe ). Ademis PAC impuxo cotas de produccin e reduciu axudas.

PRODUTOS HORTIFRUTCOLAS :

- Destinados a consumo en fresco ou conservas.

- reas produtoras: regados peninsulares (litoral mediterneo e vales do interior) e insular. Cultivos aire libre ou invernadoiros.

- Produccin, tradicionalmente para autoconsumo, experimentou crecemento enormeexportacinselemento fundamental da balanza comercial espaola.

- Actualmente a PACreducinsubvencins progresivamente.

CULTIVOS INDUSTRIAIS:

- Requiren unha transformacin industrial para o seu consumo (xirasol, remolacha, algodn e tabaco).

- rea productora: parte S da pennsula (CM, And e Ext) ags coa remolacha (val do Douro).

- Produccin relacionada directamente coa industriaintensa capitalizacin e supervisin por parte das propias industrias.

- Xirasol aumentou a sa extensin, en sustitucin do barbeito e grazas a subvencins UE, reducidas recentemente.

- Remolacha aumentou produccin (industria azucreira) e algodn e tabaco sometidos a cota de produccin (o tabaco reduciuse na actualidade por loita contra tabaquismo).

CULTIVOS FORRAXEIROS:

- Alimentacin animal (alfalfa).

- rea de cultivo: metade septentrional da pennsula e regados.

- Produccin e superficie aumentaron dende 1950 debido ademanda productos gandeiros.

- ltima reforma da PACnon subvencins.

2.2 Actividade gandeira.

-Gandera tradicional = coexistencia de diversas especies na mesma explotacin, en explotacins pequenas, que usaban tcnicas atrasadas, sistemas extensivos (pastos e prados, trashumancia)moito espazo e necesidade de man de obra e pouca rendibilidade.

- Gandera tradicional experimentou transformacins rendementos.

a)Cambios na estructura gandeira :

Especializacinna producin de carne ou de leitesustitucin de razas nacionais por outras estranxeiras seleccionadas. Non obstante estase producindo certa recuperacin razas autctonas (ovino e caprino) grazas s subvencins UE.

Aumento mecanizacine tamao explotacins rendementos.

ganadera intensivafronte extensiva (dependente medio fsico, en prados e pastos naturais, sobre todo no Norte). A intensiva = non dependente do medio fsico, en cortes ou mixta, alimentada con pensos, incrementouse moito, sobre todo en zonas prximas a centros de consumo (cidades).

- A pesar de cambios, subsisten tamn problemas na gandera espaola:

Escasez de alimentos para gando : por escasas precipitacinsescasos pastos, excepto na Espaa hmida ou nas reas de montaa da metade norteelevada dependencia de forraxes e pensosfortes subidas de prezo.

Tamao inadecuadode moitas explotacins gandeiras, a pesar de crecente concentracin.

Competencia na UEpor parte doutros pases excedentarios (Dinamarca, Holanda)establecemento de cotas de producin para leite e carne, ampliadas na ltima reforma da PAC, pero acompaadas con baixadas de prezos.

Sanidade animal : que anda que mellorou, seguen presentando brotes epidmicosrestriccin nas exportacins pola estricta normativa comunitaria.

b)Producin gandeira :

Aumentou a sa participacin na producin agraria total (42%), con zonas incluso onde supn + do 60 % (franxa norte: Galiza, Asturias, Cantabria, Euskadi), debido sobre todo, a un asombroso aumento do consumo en Espaa de productos gandeiros (carne, leite, ovos) dende 1960.

Compoentes:

Gandera bovina:

-Destinada a producin de carne e leite.

- O bovino destinado a leite localzase no N peninsular (extensivo e mixto) e nos arredores das cidades (intensivo) por amplo mercado e fcil transporte.

- Bovino destinado a carne localzase en zonas montaosas, e montes de devesas das penechairas occ e de S. Morena (extensivo).

- Problemas: competencia de outros pases comunitarios, doutras carnes + baratas (porco, ave) e fortes excedentes de carne e leite na UEcotas de producin, aumentadas na ltima reforma da PAC (a cambio baixada de prezos)

Gandera ovina :

- Destinada a producin carne, leite e queixos (manchegos)

- Localizacin: secaos do interior peninsular, diminuindo a sa densidade cara levante e sur.

- 3 tipos de explotacin:

a) Trashumante: desprazamento estacional do gando entre pastos de inverno e vern.

b) Estante: subsidiaria da agricultura e con rendementos variables.

c) Cortes: ceba de cordeirosmaiores rendementos.

- Problemas: persistencia explotacins tradicionais, con ovellas de mala calidadeaxudas da UE e altos prezosextensin explotacins

Gandera porcina :

- Destinada ao consumo en fresco (carne) ou de embutidos.

- Variacins na localizacin:

a) Rxime intensivo e industrial (razas estranxeiras e pensos)Catalua.

b) Rxime extensivo (razas autctonas de calidade = cerdo ibrico)Estremadura e Salamanca.

Problemas: fortes oscilacins de prezos.

Gandera avcola :

- Producin de carne e ovos (polos, pavos, avestruces)

- Localizacin: NE peninsular (Catalua e Aragn) e Castela e Len sobre todo, onde predomina explotacins intensivas e industriais (razas estranxeiras e pensos importados).

2.3 Acividade forestal.

-Terreo forestal ocupa case 17 millns de ha en Espaa, das cales 14 millns corresponde a superficie arbolada, formada tanto por frondosas (faia, carballo, eucalipto) e conferas (pieiro).

- Destino de producin: serradoiros, chapas, pasta de papel e resina e cortiza (tapns, Espaa = 2 productor mundial).

- reas de producin: NW e franxa cantbrica e Huelva.

- Producin de madeira aumentou notablemente pola forte expansin de especies de rpido crecemento. Anda as insuficienteimportacin da cuarta parte das necesidades de madeiraefectos negativos para balanza comercial.

- Problemas: deforestacin por talas indiscriminadas, incendiospol forestalproteccin do bosque, aumentar a sa extensin (repoblacins) e aumentar usos recreativos.

2.4 Novos usos do espazo rural.

- O espazo rural est diversificando as sas actividades, en relacin coas novas demandas sociedade postindustrial. Novos usos:

Residenciais: vivendas secundarias para fins de semana e vacacins, e tamn residencias principais nas reas prximas a grandes cidades ou con facilidade de transporte, por menor prezo do solo.

Industriais: debido ao desprazamento de industrias hacia localizacins rurais (mis baratas en solo e rentables en emprego), mellora vas comunicacin, e o desenvolvemento da industrializacin endxena (basada en materias primas e artesanas autctonas).

Tursticos: vilas ou lugares atractivos, en relacin a aumento de nivel de vida e tempo libre.

Recreativos: deportes, aficins, destaca a caza (Castelas, Estremadura).

- Consecuencias: 2 tipos:

Positivas: contriben recuperacin das economas rurais, ata agora moi dependentes do sector primario.

Negativas: degradacin espacios naturais, e aumento da competencia por certos elementos (auga)polticas de ordenacin territorial.

3. PAISAXES AGRARIAS.

Paisaxe agraria = morfoloxa que presenta o espazo rural, resultado da combinacin de medio natural (factores fsicos) e actividades agrarias (factores humanos).

3.1 Paisaxe agraria da Espaa hmida.

-Situacin: N e NO peninsular.

-Medio fsico : relevo accidentado e clima ocenico hmido todo o ano.

a) Estructura agraria:

-Poboacin, tradicionalmente, moi numerosaxodo rural por baixos ingresospoboacin envellecida e poboamento disperso e intercalar.

- Predominio peq propiedade (minifundismo), afastadasimposibilidade mecanizacin e baixos rendementosimpulso de concentracin parcelaria.

- Usos do solo principalmente gandeiros.

b) Agricultura:

-Superficie pouco extensa.

- Agricultura de secao, por abundancia chuvias.

- No pasado, predominio do policultivo (hortofrutcola, millo, patacas, vides) en pequenas hortas ao lado das casas, para consumo familiar e parte para vender no mercado. En terras de peor calidadecultivo de cebada, centeo e pastos para gando.

- Na actualidade desaparicin policultivoespecializacin en cultivos de horta, vides ou plantas forraxeiras (alfalfa, trevoalimentacin gando vacn) e introducin novos produtos (flores, kiwi).

- Problemas estructurais: minifundismo, envellecemento poboacin e ausencia tecido industrial.

c) Gandera:

- Actividade ec + importante. Favorecida por condicins climticas (ocenico) por demanda urbana productos gandera e por xodo rural.

- En Galiza predomina a peq e mediana explotacin familiar. Na franxa cantbrica (Ast, Cant) explotacins mis grandes e modernas.

- Problemas: Moitas explotacins de peq tamao e anticuadas, gran dependencia das industrias lcteas, competencia doutros pases UE, o problema dos excedentes e imposicin cotas.

d) Explotacin forestal:

- Actividade importante. Destinada a mobles e pasta de papel.

3.2 Paisaxe agraria da Espaa interior.

- Situacin : 2 mesetas e depresin Ebro.

- Medio fsico : Relevo cha de elevada altitude media (Meseta). Clima mediterrneo continentalizadoescasas chuvias estivais e abundantes xeadas invernais.

a)Estructura agraria :

- xodo rural nos ltimos anosdespoboamento e abandono de terraspoboamento concentrado en vilas, pequenas (vales Douro e Ebro) e grandes na metade sur peninsular.

- Sist propiedade variado: minifundio (Val do Douro e Ebro) atenuado por concentracin parcelaria e xodo rural), latifundios (Salamanca, Burgos, Castela A Mancha, secaos aragons e estremeo).

- Usos do solo variados.

b) Agricultura :

- Secao na meseta e zonas non regadas do Val do Ebrocultivos extensivos: cereais, vides, oliveiras. Actualmente sustitucin de trigo (maioritario no pasado) pola cebada e cambio de barbeito por semibarbeito, con xirasol (cultivo de descanso), ou desaparicin barbeito grazas ao regado e fertilizantes. Dominio de cereais en Castela-Len e oliveiras e viedos (CM, Ara, Est, A Rioxa e Navarra).

-Regado: Aproveitamento intensivo, tradicionalmente cerca dos ros e vilasverduras e hortalizas para autoconsumo. Na actualidaderegado grazas ao uso auga (encoros e acuferos)cultivos industriais (remolacha, tabaco), forraxeiros (alfalfa, millo) e hortofrutcolas (Val de Ebro).

c) Gandera :

- Gandera ovina en secaos castelns e V. Ebro. En Castela Lenvacn en cortes para leite. Dominio do porcino cerca de centros urbanos.

- Estremadura e parte Salamanca destaca a devesa = explotacin agrogandeira con dominio tradicional gandeiro (ovino, porcino e bovino) e explotacin forestal (acieira e sobreira). Na actualidadevacn, a agricultura mecanizada nas reas de mellores solos e usos non agrcolas (caza).

d) Explotacin forestal : nalgunhas reas (Soria)

3.3 Paisaxe agraria mediterrnea.

-Situacin : litoral e prelitoral mediterrneo, Val Guadalquivir e Baleares.

- Medio fsico:relevo accidentado e clima mediterrneo costeiroprecipitacins estivais escasas.

a) Estructura agraria:

-Poboacin numerosa tradicionalmente dispersaconcentracin (+ servizos).

- Propiedade moi fragmentada nas zonas de regado. Nos secaospropiedades peq e medianas en Valencia e Murcia, medianas en Cat, e grandes en Andaluca occ.

- Usos de solo diversos.

b) Agricultura:

- Regado: favorecido por factores (temp suaves, elevada insolacin, solos apropiados, elevada demanda)producin hortofrutcola (aire libre e invernadoiros), froitos tropicais (chirimoia e aguacate) nas foxas de Mlaga e Granada por suavidade invernos.

- Secao: val do Guadalquivir e zonas prelitorais accidentadas (cereais, vide, oliveiras).

c)Gandera :

- Bovina e porcina en Catalua por demanda urbana.

- Ovina e caprina nos secaos.

- Toros bravos en val Guadalquivir.

3.4 Paisaxe agraria de montaa.

-Medio fsico:relevo de elevada altitude e fortes pendentes e clima con chuvias abundantes e invernos fros (neve).

a) Estructura agraria :

- Baixas densidades de pobpoboamento disperso en pequenos ncleos nos valestendencia concentracin en vilas maiores no fondo dos vales.

- Dominio peq propiedades, separadas entre si. Tamn montes e praderas de propiedade municipal e explotacin vecial.

- Usos do solo diversos e complementarios: agrcultura no fondo dos vales, explotacin forestal nos bosque de vertentes e gandera nos prados dos cumios.

b)Agricultura:

- No N no fondo dos valescultivos de horta.

- No Levante e S, en vales e vertentessocalcos (oliveiras, amendoiras).

c) Gandera:

- Rxime extensivo.

- No N domina a gandera ovina e bovina en claros dos bosques e praderas dos cumios.

- Na montaa mediterrnea domina a ovinatranshumancia local entre val e cume.

- Aproveitamento de lea como combustible e industria madeira (eucalipto, castieiro, pieiro).

3.5 Paisaxe agraria de Canarias.

-Medio fsico: relevo accidentado volcnico e clima clido todo o ano con escasas precipitacins.

a) Estructura agraria :

- Poboacin rural en retroceso pola atraccin sector terciario (turismo).

- Poboamento concentrado lasoaldeas e caseros.

- Propiedade variada: pequenas propiedades en zonas medias e altas do interior e grandes nos regados costeiros.

b) Agricultura:

- reas litorais: predominio do monocultivo de exportacin (pltano, tomate), cultivos de invernadoiro (pemento), e novas plantacins tropiacais (papaia, mango, pia).

- reas medias e altas: agricultura tradicional de secao para autoconsumo (vide, pataca, trigo en retroceso).

c) Gandera:

- escasaovina e caprina asociada agricultura.

- Madeira de pieiros. Laurisilvacarbn e soportes de cultivos (varas)

4. DINMICAS RECENTES DO MUNDO RURAL

- 2 tipos: problemas e medidas de ordenacin do mundo rural.

4.1 Problemas mundo rural.

4 tipos de problemas:

a)Demogrficos :

- Diminucin e envellecemento da poboacin rural por xodo rural da xente nova.

- Escasa cualifiacin da man de obra ruraldifcil ocupacin noutros sectores.

b)Econmicos :

-pob activa ocupada no sector (6%).

-contribucin relativa ao PIB (Produto Interior Bruto, 3%).

-participacin agraria no comercio exterior e dficit balanza comercial agraria, dende os 70, por incremento importacins agrarias e alimentarias debido a aumento nivel de vida e dficit madereiro.

- Escasa diversificacin ec do espazo ruralexcesiva dependencia de actividades agrariasparo agrario, sobre todo en zonas latifundistas (xornaleiros).

-dependencia do mercado e industrias agrarias e alimentarias.

- PACesixe modernizacin paracompetitividade e rendementos e impn cotas e descenso prezos.

c)Problemas sociais e de equipamento.

- Problemas e carencias de accesibilidade, infraestructuras e servizos elementais (recollida lixo, educacin, sanidade) calidade de vida e dependencia de ncleos urbanos (s veces lonxanos).

d)Problemas ambientais .

- Degradacin medio natural:

Deforestacin para obter terras agrcolas e pastos erosin.

Deterioro do solo por sobreexplotacin ou contaminacin (produtos qumicos).

Sobreexplotacin de augas superficiais e acuferos e contaminacin por productos qumicos e vertidos.

4.2 Ordenacin espazo rural.

-Problemas agrariospolticas de ordenacin do espazo rural, levadas a cabo por tres protagonistas:

Administracin local: ordena espazo rural do seu concello.

Comunidades autnomas: competencias en ordenacin do territorio.

UE: fondos estructurais para desenvolvemento rural s rexins + desfavorecidas (actividades atrasadas, baixas rentas e despoboamento)melloras nas explotacins, nas infraestructuras e diversificacin actividades (Ex: Programa LEADERturismo rural).

- Lias de actuacin:

a) Desenvolvemento ec: 3 actuacins:

Diversificacin actividadesfomento industria (agroindustriasalimentos e artesanas) e turismo rural (agroturismo, granxas-escola, turismo ecolxico, cultural, deportes de aventura). Turismo ruralefectos positivos ( rendas, mellora infrestructuras e servizos e rehabilitacin vivendas).

Modernizacin e aumneto calidade da producindenominacins de orixe

Promocin cooperativastenta reducir dependencia mercado e industria.

b)Mellora infraestructuras e equipamentos.

- Melloras en accesibilidade, en infraestructuras bsicas (electrificacin, telefona), servizos (sanitarios, educacin, culturais) procurando proximidade a ncleos rurais.

c)Conservacin do medio.

- Tntase conseguir mediante:

Polticas de desenvolvemento rural da UE.

Agricultura biolxica: usa sistemas naturais (abonos orgnicos, rotacin cultivos) evitando productos qumicosproductos + sans pero con pouca demanda. Agricultura biolxica = sector agrcola con maior expansin da UE (40% crec anual). Sen embargo pouco consumoexportacin.

1. A ACTIVIDADE PESQUEIRA.

- Espazo pesqueiro espaol8 rexins pesqueiras: noroeste (+ capturas), cantbrica, tramontana, levantina, surmediterrnea, suratlntica, balear e canaria.

- Producin pesqueiratrazos:

Capturas: peixe ( ) e crustceos e moluscos ().

Destino: consumo humano en fresco ou baixo outras formas: salgadura, conserva, conxelacin, reducin (extraccin aceites e farias)

Evolucin: ata 1970capturas. Dende entnpor esgotamento caladoiros, restriccins internacionais libertade de pesca e cotas comunitariasrelativa recuperacin nos noventa pero futuro incerto.

2. CRISE E PROBLEMAS DA PESCA.

-Sector pesqueiro atravesa actualmente unha criseindicadores:

Descenso pob activa.

contribucin ao PIB (1%).

Comercio exterior deficitario por elevado consumo internoimportacins peixe.

Crise producida por tres tipos de problemas:

2.1 Problemas dos caladoiros:

Esgotamento caladoiros nacionaismodestos recursos por sobreexplotacin (elevada demanda), e levada a cabo por flota artesanal = pequenas embarcacins (- de 20 TRB) que non se poden afastar moito da costa.

Cotas nos caladoiros comunitarios, fixadas pola UE para asegurar capturasposibilidade de pescar unha cantidade mxima establecida mediante licenza de pesca.

Restriccins nos caladoiros internacionais: comenzaron en 1974 ata establecemento zonas econmicas exclusivas de pesca dos pases ata 200 millas da costaduro golpe para a flota pesqueira espaolanecesidade de acordos pesqueiros con outros pases ecapturas.

Principais caladoiros internacionais estn no Atlntico e ndico, explotados por flota de altura, permanecendo no mar semanas ou meses.

2.2 Problemas estructurais:2 tipos: a)Poboacin activa pesqueira diminucin e envellecemento por crise de pesca artesanal, debido a esgotamento caladoiros,mecanizacin dos barcos ereducin licenzas de pesca.

b)Problemas da flota pesqueira :

Tamao excesivo, xa que creceu moito ata 1977 debido a vantaxes: alta demanda de peixe, baixo prezo combustible, libre acceso aos caladoiros internacionais Pero a partir de finais dos setenta co encarecemento do petrleo (crise 1973), a creacin de zonas exclusivas de pesca (200 millas)tamao actual resulta excesivo en relacin coa disponibilidade de pesca.

Predominio de pequenas embarcacins, anticuadas e que non se poden afastar demasiado da costacontribucin sobreexplotacin caladoiros nacionaisos barcos de gran tonelaxe non acadan o 10 %.

2.2 Problemas ambientais.

Debido sobreexplotacin dos recursos e contaminacin das augas por vertidos agrarios (fertilizantes, insecticidas), urbanos (augas fecais), industriais e petrolferos tanto accidentais como intencionados.

3. POLTICA PESQUEIRA: REGULACIN E RECONVERSIN.

Problemas sector pesqueiropoltica de regulacin e reconversin do sector no seno da UEpoltica pesqueira comunitaria (PPC)inclusin de Espaa nun mercado comunitario liberalizado (sen trabas aduaneiras) pero tamn supn a adopcin de directrices comunitarias en materia pesqueira, 3 tipos:

3.1 Regulacin de acceso aos caladoiros.

- UE regula o acceso aos caladoiros comunitarios e xestiona acordos con outros pasesvantaxes para Espaa por peso internacional da UE pero tamn inconvintesa UE s veces antepn cuestins polticas antes que a defensa dos intereses da flota pesqueira.

3.2 Reconversin e axuste estructural.

-UE obrigou a Espaa a levar a cabo pol de axuste estructuralreconverter e modernizar o sectoraxudas de fondos estructurais: FSE e IFOP (Instrumento financeiro de Orientacin pesqueiramodernizacin sector e diversificacin actividades ec).

- Medidas adoptadas:

1)Reducin do tamao e nmero das embarcacins desmantelamento de barcos, abandono voluntario da actividade exubilacins anticipadas.

2)Traspaso de barcos a empresas conxuntas con outros pases empresas espaois proporcionan barco a obteen a cesin da cota pesqueira de empresas estranxeiras a cambio de concesins (cantidade de pesca, emprego de estranxeiros).

3)Renovacin e modernizacin da flota e mellora dos portos .

4)Concesin de axudas a rexins afectadas negativamente pola reconversin infraestructuras que resulten atractivas a outros investimentos.

5) Desenvolvemento investigacin e acuicultura (cultivos marios):

- Acuicultura = solucin a dficit de productos pesqueiros. Espaa dispn de condicins favorables (longas costas, clima apropiado), sen embargo sta tardou en desenvolverse por unha serie de obstculos (elevados custos, contaminacin das augas, escasez de tcnicos)necesidade de impulso por Estado, CCAA e UEfondos para infraestructuras e formacin e emprego traballadores do sector pesqueiro

2 tipos de acuicultura:

De auga doce:

+ de 2000 piscifactorascra de peixes para consumo humano (troitas), cra de crustceos (cangrexos, camarns), produccin de ovos e animais para repoboacin (salmn, carpa, troita). Sen embargo ten problema = elevados custos de producin.

Maria:

Destaca a cra de moluscosmexilln, en Galiza + de 3300 bateasra de Arousa = 1 productor mundial. Tamn ostras (Catalua), ameixas Entre os peixes destaca a robaliza, dourada e rodaballo. Acuicultura maria pode ser extensiva (intervencin humana en algunas fases da producin) ou intensiva (en todo o proceso de producin.

3.3 Poltica ambiental.

- Sobreexplotacin e contaminacinmedidas:

Establecemento cotas capturas

Restriccin ou prohibicin artes de pesca indiscriminada.

Recuperacin caladoiros nacionais con medidas: repoboacin maria ( pezqueines =tallas mnimas ),o incremento da vixilancia pesqueira e loita contra a contaminacin.

u n i d a d e 5 sector primario

Technology