Tempo de castañas

Ceip Saco e Arce 2011

O Castiñeiro (Castanea sativa)

É unha árbore orixinaria de Asia Menor.

Os gregos e romanos estendérona por Europa, e máis tarde foi levada ao Novo Mundo.

Podemos atopala por toda Galicia, aínda que é máis frecuente nas montañas dos Ancares e do Caurel

Tamén son moi coñecidos os soutos da provincia de Ourense pola súa beleza.

Habita nos lugares frescos sobre solos lixeiros e profundos.

É unha especie cultivada dende hai milenios polos seus froitos e pola súa madeira.

Adáptase moi ben aos climas temperados, pode soportar fríos no inverno pero é moi sensible ás xeadas primaverais.

É unha árbore moi lonxeva que acada un gran tamaño, se se deixa medrar.

A copa é alta, esférica e moi densa.

Chega ata os 25 ou 35 metros e ten raíces profundas.

Pode vivir varios séculos, aínda despois de baleira-lo tronco polo efecto das pudricións. Cando abre o toro, reciben o nome de catubeiras ou caracochas.

Hai tempo servían para refuxio dos nenos cando ían ao campo co gando

Este é o castiñeiro máis vello de Galicia.Está en Pumbariños, Manzaneda. Calcúlase

que ten arredor de 1.000 anos. O seu pé ten unha circunferencia de 13,85

metros. Precísanse dez persoas adultas collidas das mans, cos brazos estendidos, para abarcar todo o seu contorno

No ano 1995 foi declarado Monumento Natural

A súa cortiza é cincenta- pardusca ao principio, pero co tempo vaise tornando escura e con gretas máis ou menos verticais.

O tronco é groso e dereito, e está oco nos exemplares moi vellos.

As flores son de cor amarela.

A polinización é realizada por insectos.

As follas son simples, alternas, pecioladas, oblongo-lanceoladas e serradas.

As follas e a cortiza úsanse como menciñas polas propiedades astrinxentes (en diarreas, tos, inflamacións de gorxa, febre e reuma).Tamén se emprega para curtir e tinguir peles , e tamén en cestería, sen esquecer o seu grande valor ornamental.

• As follas do castiñeiro caen, pudren, e fan solo, aumentando a capa de humus.

Arredor do castiñeiro desenvólvense moitas especies vexetais.

A castaña sirve de alimento a moitos animais salvaxes.

A sombra dun castiñeiro é boa e fresca.

E os soutos de castiñeiros dan lugar a paisaxes fermosas que enriquecen o patrimonio natural de Galicia.

Valor ecolóxico:

Valor económico:

• A madeira de castiñeiro é unha madeira nobre, de gran calidade: é boa, fermosa, e moi duradeira.

• En Galicia foi usada tradicionalmente para as vigas ou trabes da casa, para pontóns e táboas do piso, para facer armarios, chineros, cadeiras, escanos, mesas e bancos, para facer arcas…

• Tamén foi moi usada para traballos artísticos: esculturas, portas de eirexas, retablos,

A madeira

O froito do castiñeiro ten forma globosa, cunha cuberta chea de espiñas moi punzantes. É o ourizo.

A semente (a castaña) é comestible e madura no outono. É a protagonista da festa do Magosto tan estendida nas terras galegas.

Cando as castañas comezan a pingar, e dicir, cando abren os ourizos e deixan caer o froito, e o momento de recollelas co angazo. Logo a árbore atoleirase coa baloira para que caian as que aínda non o fixeron.

A castaña.

• A castaña é alimento para moitos animais. Pero tamén é alimento para o home dende o Paleolítico. Nos tempos en que non había patatas e os cereais andaban escasos, a castaña tiña moita importancia.

As castañas foron durante moito tempo unha fonte inestimable de hidratos de carbono, ata que a chegada da pataca as foi remprazando. Aínda se empregan de moitos xeitos : dánselle o gando ou cébanse os porcos; cómense crúas ou asadas, cocidas ou secas, con chourizos, con ovos ou leite. As que non se consumen lévanse ao canizo para secar.