ARTE CLÁSICO: GRECIA Y ROMA

IntroduciónA cultura grega é a base sobre a que se asenta a

cultura occidental.Aparece o humanismo, o pensamento racionalista e

científico, a DEMOCRACIA.Destacan as POLIS (cidades estado independentes),

sobre todo Atenas, donde se producen unhas circunstancias excepcionais.

SITUACIÓN XEOGRÁFICA

Grecia continental

Grecia insular

Polis gregas de Asia menor

Condicións culturais da arte gregaOs gregos falan de estética, da busqueda da beleza.O ideal de beleza grego está presente de forma

constante na cultura occidentalPrecedentes:

Os DORIOSAs culturas prehelénicas ( CRETENSE E MICÉNICA)A arte oriental ( Mesopotamia e sobre todo Exipto)

Os gregos crearán un arte propio e orixinalO principal interese dos gregos foi o CORPO

HUMANO.

A cultura grega e HUMANISTA: “ o home é a medidad de tódalas cousas”.

En Grecia todo se fará para que disfrute o home.Aparece o ideal de beleza para deleitar o home.Este humanismo orixinouse polo sistema político da

Democracia donde tódolos cidadáns teñen os mesmos dereitos e deberes.

A arquitectura grega perde o carácter colosal exipcio e as súas obras fanse a escala humana.

O principal edificio é o templo, pero tamén se fan edificios para o disfrute dos cidadáns como Teatros, ximnasios, estadios, bibliotecas

Na escultura, os gregos investigan sobre a figura humana, e grazas a Democracia, nas súas esculturas non temos referencias ó seu estatus social

Os gregos buscan a verdade indagando na natureza.En Grecia aparecen as primeiras formas de

pensamento racionalista,A arte grega será NATURISTA, xa que intenta

representar a natureza tal cal é, pero non é realista, xa que os gregos queren captar a realidade correxida para non mostrar as imperfeccións.

Os gregos buscan o belo, o perfecto, o harmónico e proporcionado

A BELEZA VESE NA HARMONÍA, E A HARMONÍA TEN QUE VER COA ORDE, COA PROPORCIÓN.

CONTEXTO HISTÓRICODestacamos 4 grandes períodos na historia do mundo

grego:PERIODO DE FORMACIÓN (1000 – 700 a. C. ) :

Periodo posterior a invasión dos Dorios, que introduce o ferro en Grecia. Supuxo a perda do esplendor das culturas anteriores como a Micénica.

ÉPOCA ARCAICA (625 – 480 a. C.): Empeza o esplendor do gundo grego. Nacen as Polis, inician as colonizacións gregas. Nesta etapa os gobernos son oligárquicos. A arte grega da os primeiros pasos.

ÉPOCA CLÁSICA (480 – 323 a. C. ) : Época de máximo esplendor sobre todo de Atenas. Destacamos tres periodos:Periodo SEVERO ( 480 – 450 a. C. ): En Atenas iniciase o

camiño que conducirá a súa etapa de esplendor.Periodo CLÁSICO PLENO (450 – 400 a. C.) Triunfo da

Democrácia en Atenas. A arte e a cultura brillan con todo o seu esplendor. S. V a. C. : GUERRAS MÉDICAS: Os persas queren conquistar

as polis gregas de Asia menor. Os Persas son vencidos na 1ª Guerra Médica e na 2ª Guerra Médica. O enfrontamento cos persas trae como consecuencia para Atenas: A CONSOLIDACIÓN DA DEMOCRACIA O IMPERIALISMO ATENIENSE

A consolidación da DemocraciaA necesidade de defender as Polis contra os persas

fixo que tódolos cidadáns participasen no exercito.Esto fixo que os cidadáns esixan dereitos políticos

plenos e participar no goberno, triunfando a DEMOCRACIA.

O maior esplendor da democracia producese en Atenas baixo o goberno de PERICLES.

Este esplendor da democracia coincide co esplendor na arte

O imperialismo atenienseAtenas sae fortalecida na loita contra os Persas. Atenas crea a LIGA DE DELOS, cuia misión será

manter un exército en previsión dun novo ataque. As demais polis teñen que pagar un imposto para manter un exercito.

Con ese diñeiro, os atenienses empregano en recontruir a cidade que quedou en mal estado despois das guerras médicas

Con este diñeiro construíuse a ACRÓPOLE DE ATENAS (PARTENON, ERECTEION, NIKÉ APTERA)

PERIODO HELENÍSTICO (325 – 30 a. C. ): Alexandre Magno remata co sistema grego de Polis e da democracia. Coa súa morte, o seu imperio divídese formando os Reinos helenísticos.No ano 30 a. C. O último reino helenístico que foi

Exipto é conquistado polos romanos.A nivel artístico, ráchase totalmente co ideal clásico,

triunfando a emoción , o sentimento e a razón.

3.- O TEMPLO GREGOO templo será a creación fundamental do mundo

grego.3.1.- ORIXE DO TEMPLO GREGO3.2.- CARACTERÍSTICAS DO TEMPLO GREGO3.3.- PARTES DUN TEMPLO GREGO3.4.- TIPOS DE TEMPLOS

3.1.- ORIXE DO TEMPLO GREGOA súa orixe estaría na sala rectangular dos pazos

micénicos chamado MEGARÓN

MEGARÓN MICÉNICOPLANTA

Reconstrución exterior

Características dos templos gregosNun comezo, os templos gregos eran de madeira,pero

xa na época arcaica o material será a pedra (MÁRMORE)

Empregan os SILLARES ISÓDOMOS.Os templos gregos estaban xeralmente pintadosA finalidade do templo non era acoller os fieis, senón

que era a residencia da divinidade.As cubertas son ALINTELADASArquitectura clara e racional. Predominio da

simetría, proporcionalidade, harmonía e beleza.

CARACTERÍSTICAS

Utilízanse os sillares isódomos

Cuberta a dúas augas

Construción alintelada

Tipoloxía de templosÁpteros: non poseen columnas o exteriorPerípteros: templos rodeados por unha fila de

columnas exentasDíptero: rodeados por unha dobre fila de columnasPróstilo: cando só teñen columnas na fachada

principal.Anfipróstilo: cando presentan columnas na fachada

proncipal e posterior, no resto ten muroIn antis: só duas columnas na fachada, resto muro.

Tipoloxía de templosEn función de número de columnas que os templos

teñan na fachada principal pódense chamar:Tetrástilo: catro columnas.Hexástilo: seis columnas.Octástilo: oito columnas como o Partenón

Tipoloxías de templos

Tetrastilo

Hexástilo

Octástilo

Ordes arquitectónicasTres tipos:DORICO: é forte, voluminoso e sobrio na decoración

Columna sin basa, fuste robusto con aristas vivas, capitel sinxelo formado po ábaco e equino

Entablamento con arquitrabe, friso con metopas e triglifos

XÓNICO: Orixinario de Asia menor e reflexa o gusto oriental polos ornamentos.Columna ten basa, o fuste e máis delgado e con estrias

mortas e o capitel decorado con volutas.Entablamento cun arquitrabe dividido en tras franxas

horizontais e un friso continuoCORINTIO: Aparece no S. Va. C. e foi moi utilizado.

Orden dórico

Orden xónico

Capiteis corintio

Capiteis con volutas e follas de acanto

Evolución da arquitecturaPeriodo arcaicoPeriodo clásico

Periodo severoPeriodo clásico pleno: Acrópole de AtenasPeriodo do S. IV

Periodo helenísticoEscola de Pérgamo

Periodo arcaico (600 – 480 a. C.)Templo de Afaia en Egina. 500 a.C

Periodo clásico (480 – 320 a.C.)Templo de Zeus en Olimpia

p. Clasico: a Acrópole de AtenaPartenón

Templo de Atenea Nike

Propoleos

Erecteion

A acrópoleAntigamente era unha foraleza.Tra la 1ª guerra médica, os atenienses deciden contruir

un templo dedicado a Atenea ( deusa protectora da Polis).

Baixo o goberno de Pericles e do escultor Fidias, elaboraron un completo programa de reconstrución da Acrópole, cuns edificios que serán o culme da arquitectura clásica grega.

O partenón

Construido por ICTINOS e

CALÍCRATES

O programa escultórico foi realizado por

FIDIAS

Partenón (447 – 438 a.C.)

Reconstrución Partenón

Interior Partenón

Partenón

Atenea Niké (427 – 424 a.C.)

O arquitecto foi CALÍCRATES

Templo Atenea nike

Orden xónico

Erecteion (421 – 405 a. C.)

Planta do ErecteionCariátides

Cariátides

ErecteiónOrden xónico

Cariátides

Cronología esculturaPERIODO GEOMÉTRICO (900 – 600 a.C.)

PERIODO ARCAICO (600 – 480 a.C.)

PERIODO CLÁSICO (480 – 320 a. C.)PERIODO SEVERO (480 – 450 a.C.)

PERIODO CLÁSICO (450 – 400a. C.)

PERIODO DEL S. IV (400 – 320 a. C.)

PERIODO HELENÍSTICO (320 – 30 a. C.)

6.1.- características da escultura gregaA escultura grega garda relación cocontexto histórico

e coa mentalidade grega.Desde os seus orixes sofre unha longa evolución.Os gregos mostran interes por poucos elementos:

Arquitectura: temploEscultura: a figura humana

Toman como modelo o ser humanO escultor estudia o corpo humano e as súas

proporcións ideais “Canon”Buscan a beleza nas proporcións, harmonía.

A escultura é naturista, xa que observa a natureza pero non é realista xa que non representa a realidade tal cal é, senon que reflexan só o perfecto.

Este será o ideal de beleza nó clásico pleno, pero no s. IV a. C. iniciase a ruptura co ideal clásico e os escultores buscan a expresividade, os sentimentos, a emoción.

A crise do ideal clásico xa é definitivo no período helenístico,donde o escultor xa mostra o feo, o vello e o xoven.

Os gregos cultivan o RELEVO é a ESCULTURA EXENTA.

Os temas representados son MITOLÓXICOS (representa a divinidades), ATLETAS (neles plásmase o ideal de beleza clásico.

O desnudo é a forma habitual de representación dos homes e máis tarde (S. IV a. C.) tamén das mulleres.

O desnudo na escultura é unha invención gregaAs figuras represéntanse sen facer referencia a súa

clase social.Destacan: POLICLETO, FIDIAS, PRAXÍTELES,

LISIPO, SCOPAS.A maioría das esculturas estaban policromadas

EVOLUCIÓN DO CANONA escultura grega é naturista, pero o artista non se

conforma con imitala senón que a reconstrue buscando a perfeción.

A perfección está na proporción, equilibrio, harmonía.Para conseguilo, o escultor someterá as súas figuras a

medidads de proporcións baseadas en cálculos matemáticos “CANON”

450 -400 a. C. : Policleto cra un canon de proporcións ideais para o corpo humano, centrando o seu estudo no corpo masculino desnudo. Inventa o CANON DE SETE CABEZAS.

A SÚA OBRA MÁIS DESTACADA FOI O DORÍFORO

No S. IV a. C. producese a crise da democracia e das Polis gregas.

Isto afecta a escultura, donde o ideal de beleza clásico comeza a dar paso ó sentimento.

Ráchase co Canon de Policleto. Esta ruptura iniciase con Praxíteles, que alonga un pouco as figuras. Este alongamento fai que aparece unha curva moi pronunciada chamada CURVA PRAXITELIANA.

O escultor LISIPO será o que establezca un novo canon para o corpo humano: CANON DE OITO CABEZAS

A ESTATUA EXENTA

ÉPOCA ARCAICA ( S. VI – 480 a.C.)Predominan as representacións de KUROI ( figura

masculina) e KORAI ( figuras femeninas vestidas)Influxo exipcio: LEI DA FRONTALIDADE,

HIERATISMO, INEXPRESIVIDADE, ESCASO ESTUDO ANATÓMICO, TENDENCIA O COLOSALISMO, FORMAS CÚBICAS.

Nos labios aparece un sorriso estereotipado: SORRISO ARCAICO

Periodo Arcaico: kuroiLei da frontalidade Escaso estudo anatómico

Sorriso arcaico

Figuras masculinas espidas

Periodo arcaico: koraiLei da frontalidade

Sorriso Arcaico

Figuras femeninas vestidas co Peplo

Estatuaria en época clasicaEntre 450 – 400 a. C. , a escultura grega alcanza as

súas cotas maís altas.PERIODO SEVERO (480 – 450 a. C.):Interese polo

movemento, desapareción do colosalismo, iníciase de forma tímida a ruptura coa lei da frontalidade, desaparece o hieratismo, as cabezas adquiren formas redondeadas co cabelo curto, labios carnosos, queixo redondeado.

Os rostros seguen a ter unha expresión fría, son inexpresivos

Estudo anatómico máis profundo que na época arcaica

Periodo severo:

Orixinal en bronce, copia romana.

Xove atleta no momento de lanzar o disco. Momento de

maior tensiónSensación de inestabilidade na

esculturaEstudo anatómico

Segue a potenciar o punto de vista frontal e triunfan os

elementos esquemáticos coa cabeza esférica e corpo en tres

triángulos

Obra: DISCÓBOLOAutor: MIRÓN

Periodo clásico plenoAtenas é a grande protagonista “ Era de Pericles”Triunfo de Democracia e do Imperialismo atenienseDestacan dous grandes artistas:

POLICLETO: Obras o DORÍFORO e o DIADUMENOFIDIAS: Destaca a decoración do PARTENÓN

Autor: POLICLETOObra: DORÍFORO

Canon das sete cabezas. Atleta espido que porta unha lanza.

Plasma o ideal de beleza masculino. Proporción,

harmoníaFigura en actitude de camiñar

e conseguese transmitir sensación de movemento

Perna dereita recta e brazo dereito recto. Sostén todo o peso

do corpo

Perna e brazo esquerdo dobrados

Cadeiras e hombros non están a mesma

altura

Movemento suaveMovemento suave

CONTRAPOSTO:Perna dereita en tensión e brazo

esquerdo en tensión. Perna esquerda relaxada e brazo

dereito relaxado

CONTRAPOSTO:Perna dereita en tensión e brazo

esquerdo en tensión. Perna esquerda relaxada e brazo

dereito relaxado

O brazo avanza nun espacio que non lle

corresponde

Introdúcese de forma leve no espacio do

espectador

O corpo xira lévemente:

Racha coa LEI DA FRONTALIDADE

Estudio anatómico moi profunfo

Cabeza esférica, labios carnosos, nariz

prominente

Rostro inexpresivo, frío.

Policleto: Doríforo e Diadúmeno

Autor: FIDIASObra: ATENEA PARTENOS

Esta escultura non se conserva: escultura

crisoelefantina.

Fidias destacou polo relevo: a súa obra mais importante foron as METOPAS,

FRONTÓNS E FRISO DÓ PARTENÓN(O relevo estudiarémolo máis adiante)

ESCULTURA DO S. IV a. C.A crise das Polis e da Democracia no S. IV a. C. vaise

reflexar na arte, sobre todo na escultura.Prodúcese a “ruptura co ideal clásico de beleza”Destacaron tres escultores:

PRAXÍTELES: Hermes e o neno Dionisos Venus de Gnido

SCOPAS Ménades

LISIPO Apoxiomenos

PraxítelesRealiza sobre todo representacións de DEUSESFiguras lángidas e de aspecto sensualCorpo máis estilizado, cun certo amaneramentoCurva moi pronunciada na cadeira das súas figuras. A

esta curva chámase “CURVA PRAXITELIANA”Realiza representacións de deuses pero

HUMANIZAOS, xa que os representa en elementos cotiáns, tendo sede o estando espidos despois do baño

Autor: PRAXÍTELESObra: HERMES E DIONISOS

Representa a dous deuses:

HERMESDIONSISOS

Dionisos ten sede e Hermes dalle un racimo de uvas

Mostra humanidade dos deusesMostra humanidade dos deuses

Representados entablando unha conversa

Curva praxiteliana

Rostro máis expresivo: ton melancólico

O cabelo despégase da cabeza, isto fai perder un pouco a forma

esférica da cabeza

Autor: PRAXÍTELESObra: AFRODITA DE GNIDO

Escultura na que se representa a unha muller desnuda. Algo novedoso.

Escultura na que se representa a unha muller desnuda. Algo novedoso.

A súa man esquerda agarra suavemente un pano

colocado enriba dun xarrón.Coa súa man dereita tapa os organos xenitais femininos.

Rostro de carácter melancólico, xira cara o lado esquerdo, como se mirase a alguén

Racha coa LEI DA FRONTALIDADE levemente

Autor: SCOPASObra: MENADES

Mulleres da mitoloxía que formaban parte do cortexo de Dionisos e que se representan

en pleno éxtase báquico, danzando de forma desenfreada

Racha co ideal de beleza clásico

Figuras con expresións patéticas, dramáticas,

movemento desenfreado

LisipoRepresentou de forma asidua a atletas.A crise do ideal de beleza clásico maniféstase en que

Lisipo introduce un novo canon de proporcións para o corpo masculino

Uso do CANON DE OITO CABEZASO alongamento do Canon fai que a figura se estilice e

que a cabeza sexa máis pequenaOs seus atletas non son heroes, senón seres que

realizan actividades vulgares como limparse.Todo isto recollese na súa obra máis importante:

APOXIOMENOS

Autor: LISIPOObra: APOXIOMENOS

Xove desnudo que se está a limpar o corpo. É un atleta que se limpa co estrígilo.

Escena vulgar. A figura é máis estilizada co Doríforo xa que usa o canon de oito

cabezas

Tratamento anatómico máis suave que na

escultura de Policleto

Perna esquerda estirada. A dereita non se dobra : sepárase

lateralmente e mantense a súa altura

Perna esquerda estirada. A dereita non se dobra : sepárase

lateralmente e mantense a súa altura

Cabeza é maís pequena

Labios pequenos e os ollos lixeiramente

afundidos, danlle un aspecto melancólico

Obra concebida para ser vista de fronte, pero a

novidosa colocación do brazo fai que rache coa

lei da frontalidade

O brazo crea profundidade na escultura: penetra no espacio

do espectador

Periodo helenísticoA escultura racha definitivamente co ideal de beleza

clásico.Triunfa o sentimento e a razónPredomina o movemento, dramatismo, violencia,

composicións complexasBúscase impresionar, conmover, angustiar o

espectador.Xa non se representa a beleza, a xuventude, a

perfección, senón tamén a fealdade, a vellez, a imperfección

Destaca LAOCONTE e VICTORIA DE SAMOTRACIA

Periodo helenístico: RodasLaoconte e Vitoria de Samotracia

Periodo helenístico: Pérgamo

Gálata moribundo

Periodo helenístico: escola de Pérgamo

O RELEVOUsouse principalmente para decorar os frontóns,

metopas e frisos dos templos gregosRecibe o nome tamén de escultura monumentalA escultura en relevo está condicionada pola “ LEI DO

MARCO ARQUITECTÓNICO”Os artistas teñen que adaptarse o espazo dispoñible.O relevo en época arcaica: As figuras adáptanse o

marco de forma pouco convincente

Templo de Artemisa en Corfú

Relevo de época clásica: FIDIAS NO PARTENON

Fidias cubriu con esculturas:FRONTÓN POSTERIOR: Loita entre Atenea e PoseidónFRONTÓN PRINCIPAL: Nacemento de Atenea da

cabeza de Zeus.METOPAS: 92 metopas divididas en catro fachadas: a

guerra de Troia, A centauromaquia, Amazonomaquia e Xigantomaquia

FRISO: Procesión das Panateneas

As esculturas estaban policromadasAdapta as figuras de forma convincente o marco

arquitectónicoO tratamento anatómico é exquisito e a beleza da

obra aumenta co emprego da técnica dos panos mollados

Movemento pausado e sereno nas escenas. Propio do gusto clásico.

Autor: FIDIASObra: LOITA ENTRE ATENEA E

POSEIDÓN

Autor: FIDIASObra: NACEMENTO DE ATENEA DO FRONTÓN DO PARTENÓN

Técnica dos panos mollados

Metopas Partenon

Loita entre Centauros e Lapitas

Autor: FIDIASObra: PROCESIÓN DAS PANATENEAS DO

FRISO DO PARTENÓN