soinujolearen semeapatxotel-cp191.wordpresstemporal.com/wp-content/uploads/...hobe gogoratzen dut...
TRANSCRIPT
-
SOINUJOLEAREN
SEMEA 2013.ko URTARRILA
-
Hitzaurrea
Visaliako ospitalea, California. 1999
DAVID HELDUA
Bihar operatu behar naute. Hil ala biziko ebaketa da.
Datorren astean egitekoa zen baina krisi bat izan dut
eta aurreratu egin dute. Inork ez dit esan nahi, baina nik
badakit hau amaiera dela.
Lehen Mary Ann-ek, nire emazteak, ea zerbait behar
nuen galdetu eta nik soinua ekartzeko eskatu diot.
Harritu egin da. Baita neu ere. Soinua berriro ez
jotzeko erabakia hartu nuen aspaldian. Baina ezin zaio
iraganari izkin egin eta ni beti izango naiz
soinujolearen semea.
“Goiz eder honetan erail bear nabe”. Bertso honen
egilea, Lauaxeta, goiz hartan afusilatu zuten, hain
zuzen. Nire borroka kideek izugarri miresten zuten
Lauaxeta. Gerra zibileko heroia izan zen. Ironikoa da
bertso hau orain nire buruan burrunbaka ibiltzea.
Ozeano bat dago ospitale hau eta Obabaren artean,
baina ezin ditut oroitzapenak baztertu, haietan mina
eta frustrazioa bakarrik ez, erantzun gabeko galderak
ere badaudelako.
Nola hasi nintzen ilusioa galtzen? Noiz? Zergatik?
Garai batean hitz batzuk bazeukaten zentzua: “arazo
nazionala”, “herri kultura”, “alienazioa”… Ezin dut
oroitu noiz hasi nintzen urruntzen. Amaiera ilun dago
nire memorian.
Hobe gogoratzen dut hasiera, lurra. Lurra izan zen
abiapuntua. Baina ez “lurra” abstrakoan. Lurra Iruain
zen, nire osabaren baserriko hauzoa. Lubis zen,
osabaren zaldiak zaintzen zituen mutila. Lubisen
hizkuntza zen, hain ixila eta hala ere errege sagar
arrunt bat hainbeste era desberdinez izendatzeko gauza:
espuru, domentxa edo gezeta... Abiapuntu xaloa da,
badakit. Funtsik gabea.
-
Geroago, nerabea nintzenean, errealitatearekin egin
nuen topo, buruz buru, kuaderno baten kariaz.
Kuaderno zaharra, zimurtua zen. Behekaldean orla
batean “cuaderno para uso de” irakur zitekeen, eta
ondoan izen bat eskuz idatzia: “Angel”. Angel nire aita
zen. Kuaderno horrek jarri zuen abiadan bueltarik
gabeko bidaia hau.
Begiak ireki zizkidan, “beste begiak”, nire ama
Carmenek esaten zuen moduan; gaueko begiak,
gehienetan irudi asaldagarriak erakusten dizkigutenak.
Urte batzu beranduago zirkuloa itxiko zen. Alde egin
behar izan nuen, nire kide, nire lagun, nire anaiek
zirikatua, mesprezatua. Eta hona iritsi nintzen, lur
honetara, Ameriketara, nire osaba Juanen rantxora,
zoriona ezagutu dudan tokira.
Zoriona San Franciscora iritsi eta berehala hasi zen.
Autobusetik jeitsi eta neska bat hurbildu zitzaidan,
kamara bat eskuan, argazki bat egiteko eskatuz, berari
eta autobusen igotzera zihoan bere lagunari. Kamara,
polaroid bat zen; hiriko hauzoa, Haight-Ashbury;
emakumea, Mary Ann. Egun hartan soinua jo nuen
berarentzat. Lehen aldia zen atxilotu gintuztenetik. Eta
ordutik ere ez dut berriro jo.
Osaba Juan duela zortzi urte hil zen. Nire alabak, Lizek
eta Sarak, ezagutu ahal izan zuten. Horrek bakea
ematen dit. Bera da, ni baino areago, nire alabak
utzitako lurrarekin elkartzen dituen lokarria. Gure
hizkuntza irakasten saiatu naiz. Orain haserretzen dira
euskeraz egiten dietenean, baina normala da. Aitari
aurre egiteko sasoian daude. Baina nik badakit egunen
batean eskertuko didatela. Batez ere, Obabako
hizkuntzan idatzitako orri hauek ulertu ahal izango
dituztelako. Gertatu zenaren kontaera da, nik
gogoratzen dudan moduan. “Soinujolearen semea”.
Iragana ulertzeko hasi nintzen idazten. Baina ez dut
helburua bete. Epitafioa bukatu berria daukat eta ezin
dut dut ulertu zergatik naizen oraindik soinujolearen
-
semea, salataria, Joseba, bere laguna saldu zuen
aktibista. Eta ez dago jada astirik.
Mary Ann laster helduko ahal da! Nire soinua jo nahi
dut.
Iluna.
ESKENA 1
Hiru ordu lehenago. Book-Club. California.
Mary Ann eta David Book Club-eko kideen aurrean.
MARY ANN
Good afternoon, dear friends, tank you for
coming. Por consideración a Joseba, nuestro
invitado, me váis a permitir que continúe la
presentación en castellano, lengua en la que
nos va a leer su relato.
JOSEBA HELDUA
Sorry, my english is auwfull.
MARY ANN
Seguramente, él hubiera preferido hacerlo en
vasco pero ya le he informado del reducido
porcentaje de vasco parlantes en el este de
California.
Irriak.
MARY ANN
Joseba Altuna es un reconocido escritor en
lengua vasca. No es la primera vez que
leemos alguno de sus relatos en nuestro club
de lectura, pero esta noche tenemos la suerte
de contar con su presencia.
JOSEBA HELDUA
En realidad esto ha sido una encerrona de
Mary Ann. Yo simplemente había cruzado el
charco para visitar a David.
MARY ANN
David y Joseba son amigos desde niños.
-
DAVID HELDUA
No tan amigos. Ha tardado 20 años en venir
a visitarme. Tuve que llamarle por teléfono y
decirle que me estoy muriendo para que se
dignara por fin a venir.
MARY ANN
Nadie se está muriendo, mi amor. (…)
Joseba habla de encerrona porque fui yo la
que insistió en que leyera un relato suyo en
nuestro club. No puedo deciros de qué trata.
El escritor ha guardado el secreto con celo
más que profesional. Tan solo he podido
saber que es un relato sobre la lucha
antifranquista.
DAVID HELDUA
Que por cierto Joseba conoce de primera
mano, y si no fijaros en la cicatriz que aún
conserva en su frente.
MARY ANN
Joseba, cuando quieras.
Txaloak.
JOSEBA HELDUA
No, por favor. En todo caso al final, aunque
tal vez no los merezca. Gracias. Antes de
proceder a la lectura quiero poneros en
antecedentes. Supongo que todos habéis
oído hablar de la Guerra Civil y del
bombardeo de Gernika, aunque sólo sea por
el cuadro de Picasso.
Bere portafolioan agertzen den Gernikako erreprodukzioa arakusten du.
-
JOSEBA HELDUA
Quizás haya que recordar aquí, en Estados
Unidos, que la guerra en el País Vasco no
acabó con el bombardeo de Gernika; de una
manera u otra, el conflicto se prolongó
durante generaciones, o al menos eso es lo
que pensaban algunos jóvenes que a finales
de los 60 se lanzaron a la lucha. El relato que
vais a escuchar, escrito exprofeso para esta
ocasión, tiene como protagonistas a dos
amigos y está basado en hechos reales,
aunque me váis a permitir que utilice
nombres ficticios. La verdadera identidad de
estos dos amigos sólo les incumbe a ellos.
Joseba David-i begira.
JOSEBA HELDUA
El relato trata de algo que les ocurrió a
finales de la dictadura. Una traición.
Davidek konortea galtzen du, eta ospitalera daramate.
Mary Ann bere gauzen bila bueltatzen da.
JOSEBA HELDUA
Mary Annn…
MARY ANN
La traición… Creía que… (…) …que
después de tanto tiempo, venías a perdonar,
no a… escupirle a la cara, ahora que está a
punto de morir, lo que pasó hace años… Y
delante de todos sus amigos… ¡Marchate!
ESKENA 2
Visaliako ospitalea. Sei egun beranduago
David hilburuan, ohean. Bere ondoan Mary Ann. Joseba sartzen da.
MARY ANN
Le acaban de poner la sedación.
JOSEBA HELDUA
¿Entonces no hay nada que…?
-
MARY ANN
Todos sabíamos que la operación tenía
muchos riesgos. Él mejor que nadie. Estaba
preparado.
Mary Annek eskuliburu bat ematen dio Josebari.
JOSEBA HELDUA
“Soinujolearen Semea.”
MARY ANN
“El hijo del acordeonista”, ¿no?
JOSEBA HELDUA
¿Sus memorias?
MARY ANN
Creo que sí. Aunque no sé gran cosa. Está
escrito en euskera. David nunca quiso hablar
conmigo de todo eso.
JOSEBA HELDUA
Lo hizo por evitarte el sufrimiento de su vida
anterior.
MARY ANN
Me pidió que guardasen una copia en la
biblioteca de Obaba. ¿Querrás llevarlo tú?
JOSEBA HELDUA
Claro.
MARY ANN
Ahora voy a recoger a las niñas. Quiero que
se despidan de su padre.
Mary Ann badoa. Joseba Daviden ondoan esertzen da.
JOSEBA HELDUA
Kaixo, David.
Joseba eskuliburua irakurtzen hasten da.
JOSEBA HELDUA
“Zein da zure izena?”
ESKENA 3
Obaba. 1957
Maistra ume bategana hurbiltzen da.
-
MAISTRA
¿Y tú, cómo te llamas?
JOSEBA UMEA
José, andereño, baina nik nahiago dut Joseba.
MAISTRA
En castellano…
JOSEBA UMEA
Perdón, señorita.
Besta mutilarengana doa orain.
MAISTRA
¿Y tú? ¿Qué nombre tienes?
DAVID UMEA
Yo soy David, pero todo el mundo me llama
el hijo del acordeonista.
MAISTRA
¿Ah, sí? ¿Tu padre es acordeonista?
JOSEBA UMEA
David también sabe tocar. Es un artista.
MAISTRA
¿De verdad?
JOSEBA UMEA
Y tiene el acordeón ahí. Después de la
escuela ensaya con su padre.
MAISTRA
Sería precioso acabar el recreo con un poco
de música. ¿Por qué no nos ofreces una
pieza? (…) Te lo pido por favor.
DAVID UMEA
Es que mi padre no me deja tocar en la calle.
MAISTRA
Pero ahora no estamos en la calle, estamos
en la escuela.
Josebak soinua ematen dio.
MAISTRA
¿Qué vas a interpretar?
JOSEBA UMEA
Padam Padam.
-
David Padam Padam jotzen hasten da.
ESKENA 4
Obaba. 1970
David gaztea Padam Padam jotzen ari da. Une batean huts egiten du.
Angel, bere aita, agertzen da.
ANGEL
No… ¡No! Repasa esa parte.
DAVID
Se me ha atravesado ese compás.
ANGEL
No me extraña. Últimamente no ensayas
nada. Te pasas todo el día en casa de tu tío
Juan. No sé qué te ha perdido en ese
estercolero.
DAVID
Me siento bien en Iruain.
ANGEL
Ese no es tu sitio, David. ¿Por qué no estás
ya nunca con José?
DAVID
Es Joseba el que ha dejado de salir conmigo.
Ahora anda por San Sebastián, con gente de
la universidad.
ANGEL
Pues deberías hacer lo mismo.
DAVID
Sí, padre.
ANGEL
Y ahora, empieza otra vez, desde arriba.
Davidek jotzen du. Carmen (Daviden ama) sartzen da.
CARMEN
Zer du txarrik Iruan-ek? David-i baserria
gustatzen zaio. Horretan nire anaiaren
ezpalekoa da.
-
ANGEL
Sí, tu hemano Juan… Menos mal que está en
América.
CARMEN
Sí, menos mal que está en América.
ANGEL
David se está alejando de sus amigos.
CARMEN
O tiene otros amigos.
ANGEL
Ya, Lubis.
CARMEN
No sé qué tienes contra ese pobre chico.
ANGEL
Con ese limpiacuadras lo único que va a
hacer David es olvidar el poco castellano que
habla. Y meterse en líos.
CARMEN
Lubis no anda en política. Es más sensato
que todo eso.
ANGEL
No quiero que ande con Lubis. Y punto.
ESKENA 5
David eta Lubis errekan, amuarrainak harrapatzen.
DAVID
Lubis, galdera bat egin behar diat.
LUBIS
Geldi, amorrainek izutukoittuk!
David hurbiltzen da.
LUBIS
Harri honen azpin zegok.
DAVID
Lubis… zer dik nire aitak hire kontra?
LUBIS
Zekatio? Zeoze esan dik?
-
DAVID
Ez, baina…
Teresa agertzen da, bizikletaz.
TERESA
Gerra denborako kontuak dira.
DAVID
Hola, Teresa.
TERESA
Zertan ari zarete?
DAVID
Amuarrainak harrapatzen… Lubisek eskuz
hartzen ditu.
TERESA
Ze interesantea! Ehiztari basatia. Irakatsi
behar didazu.
LUBIS
Ondo. Eun hauetako baten.
DAVID
Ez egin kasurik. Hoteleko ur beroarekin
ohituta zagok.
TERESA
Ura berotzeko aginduko diet nire serbitzariei.
DAVID
Zurbil zaude, Teresa. Ongi zaude?
TERESA
Hori kontu aspergarria da. Nahiago dut zutaz
hitz egin. Aspaldi honetan urruntzen zaizkit
axola didaten guztiak.
DAVID
Joseba ere ez duzu ikusten?
-
TERESA
Josebak bertan utzi gaitu. Denok. Gure
artekoa ezinezkoa zen. Capuleto eta
Montesco gara. Ni Berlino Falangistaren
alaba naiz, eta bera Kamarada Tovarich
bihurtu da. Gainera, eta hemen hasten da
gure drama, Julieta honek bestea maite du,
laguna, hau da, zu. Bikote polita osatuko
zuten. “Berlinoren alaba eta soinujolearen
semea”. Hortaz, amaiera zoriontsua dago?
Ez, mutilak maitasunari uko egingo diolako,
lagun zaharra ez saltzeagatik. Ez al da
gogaikarria?
(…)
TERESA
Tira, banoa. Oker ez banago, Lubisek
gerrako konturen bat esan behar dizu, ezta?
Teresa badoa.
DAVID
Zer duk buruan?
LUBIS
Oso lagun xelebrek dituala.
ESKENA 6
Hotelean, Angel soinua jotzen eta jendea dantzan. Joseba Davidengana
doa.
DAVID
Joseba!
JOSEBA
Mamua ikusi bazenu ere! Hain zatarra nago?
DAVID
Aldatuta. Eta ez harritu sorpresagatik. Ez
zaitut aspaldi ikusi.
JOSEBA
Ez omen duzu nire falta somatu. Zer moduz
nekazari zoriontsuarekin?
DAVID
Etzazu horrela deitu.
-
JOSEBA
Ez gaizki hartu. Lubis jatorra da.
DAVID
Gaizki hartzen dut, “zoriontsua” esaten
duzunean “ezjakina” esan nahi duzulako.
JOSEBA
Nik ez…
DAVID
Zuretzat ezjakina da hitz gutxikoa delako.
Zuk aldiz, beti daukazu zerbait esateko. Bera
ez da konplikatzen: “pozik nago” edo “ez
nago pozik”.
JOSEBA
Ba ni orain pozik nago.
DAVID
A, bai? Eta jakin daiteke zer dela eta zauden
hain zoriontsu?
JOSEBA
Lehenik eta behin zu ikusteagatik, txorua, eta
gero zabortegi honetatik alde egin dudalako.
Teresa sartzen da.
TERESA
Hau ezustekoa! Nire bizitzako bi gizonak
berriro elkarrekin. Nigatik bueltatu zaretela
pentsatu nahi dut. Ixilik egon, Joseba, ez
zapuztu pozaldi inozo hau.
JOSEBA
Hola, Teresa. Beti bezain teatrala.
TERESA
Karakterizatua zeu etorri zara, ordea. Polita
iraultzaile mozorroa.
JOSEBA
Eta zu… Zu oso zurbil zaude, ongi zaude?
DAVID
Horixe bera esan nion nik…
-
TERESA
Haserreagatik da. Azkenekoz egon ginenean
Miarritzera etorri eta “El Ultimo Tango en
Paris” ikustera konbidatu behar ninduzun, eta
badira hiru hilabete karteleratik kendu zutela.
JOSEBA
Ze gutxi irauten duten pelikulek gaur egun!
TERESA
Ah, David. Azkenean Lubisek zerbait
komentatu zizun gerrari buruz?
DAVID
Ez.
TERESA
Ze pena. Bai mutil ixila. Hotzak nago.
Organoa joko duzu biharko mezan, David?
Erreparatu nirekin. Minigonaz joango naiz…
eta bekatu mortalean. Zerbait jaztera noa.
Teresk, bidean Agustinekin egiten du topo.
TERESA
Eta zu, saiatu zaitez gero dantza eskatzen.
Teresa badoa.
JOSEBA
Lagun bat aurkeztu behar dizut.
David eta Joseba Agustinengana doaz.
JOSEBA
Agustin, hau da David.
Agurrak.
AGUSTIN
Zuekin zegoen neska hori…
JOSEBA
Teresa. Frantzian ikasten du, internado
batean, eta nabaritzen zaio...
AGUSTIN
Hoteleko jabearen alaba, ezta?
DAVID
Bai.
-
JOSEBA
Agustin tximeleten argazkiak ateratzera
etorri da Obabara.
DAVID
Eta hori?
AGUSTIN
Ba… Euskal Eskolarako lanean ari naiz.
Material pedagogikoa prestatzen ari gara. Ez
dugu nahi Walt Disney-ren betiko
pertsonaiak erabili, kolonialismo kulturala
litzateke. Beraz, karta joko bat egiten ari
gara, Euskal Herriko tximeletekin. Inguru
honetara etorri gara falta zaizkigun ale
batzuen bila.
DAVID
Zergatik tximeletak?
AGUSTIN
Ezin duzu imaginatu zenbat hitz dagoen
euskeraz tximeleta esateko.
DAVID
Egia da. Hemen mitxirrika esaten dugu.
AGUSTIN
Nire kutunena miresikoleta da. Nabokov-ek
berak aipatzen du liburu batean. Miarritzen
aurkitu omen zuen. Baina berrogeitamarretik
gora daude. Eta ez dugu galtzerik nahi.
DAVID
Ah…
AGUSTIN
Dei bat egin behar dut. Telefonorik?
DAVID
Hortik.
AGUSTIN
Milesker. Gero arte. Dantzaldi bat sor didate!
JOSEBA
Gero arte!
Agustin badoa.
-
JOSEBA
Tximeleta ehiztaria. Lanbide polita, ez?
DAVID
Bitxia.
JOSEBA
Agustin harrigarria da. Zure laguna ere
izatea nahi dut.
DAVID
Zergatik?
JOSEBA
Itotzen ari zarelako hemen. Naufrago zintzoa
izan eta salbamenduko txalupa zurekin
konpartitu nahi dut.
Angelek kanta bukatu du.
ANGEL
Y ahora, un pequeño descanso para la
orquesta. Pero antes tengo el placer de
anunciarles que a partir de mañana, un nuevo
acordeonista compartirá escenario con migo.
Mi hijo, David Imaz.
Txaloak.
JOSEBA
Soinua jo behar duzu hemen?
DAVID
Bai.
JOSEBA
Etzazu hori egin, hotel hau ustelduta dago.
DAVID
Jotzea gustatzen zait, eta sos batzu irabaziko
ditut. Zer du kalte?
David badoa.
Josebak zigarro bat piztu eta Angel hurbiltzen zaio.
ANGEL
¡José!
(…)
ANGEL
¡José!
-
JOSEBA
¿Eh? Ah, Hola, don Angel, ¿que tal?
ANGEL
Bien. Gracias. Te he visto hablando con
David.
JOSEBA
Sí…
ANGEL
Está un poco perdido, ¿verdad?
JOSEBA
¿Perdido?
ANGEL
Anda con malas compañías. Ya me
entiendes.
JOSEBA
No.
ANGEL
Política. Últimamente anda la cosa un poco
revuelta.
JOSEBA
Ah…
ANGEL
Tienes que ayudarle a alejarse de eso. Confío
en tí. Conozco a tus padres, son gente de
bien. Además, tú eres su mejor amigo.
JOSEBA
Veré lo que puedo hacer, Don Angel.
ANGEL
Gracias, José, Gracias. Y aféitate esa barbas.
JOSEBA
Sí. ¡Claro!
Angel badoa.
David agertzen da, Teresa besoetan duela.
JOSEBA
Zer gertatu da?
DAVID
Zorabiatu egin da! Gelditu kotxe bat!
-
Jendea hurbiltzen da.
JENDEA
Zer gertatu da? (Ad lib.)
ESKENA 7
Teresaren gela.
David sartzen da.
TERESA
Jende asko etorri da bisitan, David. Asko.
Baita Joseba ere, eta badakizu atsegina
izatea nola gorroto duen. Zu bakarrik falta
zinen. Min handia eman didazu.
Teresak pistola bat ateratzen du.
DAVID
Ez jolastu horrekin, mesedez.
TERESA
Ez da jostailua. Nire aitarena da. Asko ditu,
baina hau da nire gustokoena.
DAVID
Mesedez…
Teresa ibiltzen da, kojuka.
TERESA
Zer moduz ibiltzen naiz?
DAVID
Oso ondo.
TERESA
Horixe! Gaur goizen hiru buelta eman diot
saloiari. Hiru buelta goiz oso batean.
DAVID
Sendatu egingo zara.
TERESA
Ez esan ergelkeriarik, mesedez. Polioa
daukat. Kojua izango naiz betirako.
Isilunea. Teresak bere buruari apuntatzen dio pistolaz.
TERESA
Ô triste, triste était mon âme.
-
DAVID
Utzi hori, mesedez.
TERESA
Arrazoi duzu. Badira mendeku gozoagoak.
Kuaderno bat ematen dio Davidi.
DAVID
Zer da hau?
TERESA
Lubisek ezer esaten ez duenez, neuk ireki
beharko dizkizut begiak. Bada garaia umea
izateari uzteko. Irakurri.
DAVID
Cuaderno para uso de… Angel?
TERESA
Zure aita. Bere letra da, ez?
DAVID
Ez dut uste.
TERESA
Denborarekin kaligrafia aldatuko zitzaion.
Kontu izan kuaderno hau gerra denborakoa
dela. (…) Ea zer iruditzen hori. Obaban
afusilatu zutenen zerrenda da. “Humberto,
Goena zaharra, Goena gazteqa, Otero,
Amerikanoa, Eusebio, Portaburu.”
DAVID
Eta?
TERESA
Bi letra mota daude, erreparatzen baduzu.
Nire aitak bost izen idatzi zituen. Baina beste
biak zure aitak salatu zituen.
DAVID
Eusebio eta Portaburu.
TERESA
Lubisen aita Eusebio zen. Noizbait jakin
behar zenuen. Orain gorrotatuko nauzu,
seguru.
Davidek koadernoa botatzen dio.
-
DAVID
Hau ez da nire aitaren letra. Ze arraiotan
zabiltza, Teresa? Gainera, Eusebiok ezin izan
zuen gerran hil. Lubis askoz beranduago jaio
zen.
ESKENA 8
Lubis Iruaingo baserrian.
David sartzen da.
DAVID
Hire aitari zerbait gertatu zitzioan gerran?
(…)
DAVID
Afusilatu nahi zutela entzun diat.
(…)
DAVID
Badakizu… nork salatu zian?
LUBIS
Hori ez zaok jakiteik.
DAVID
Eta nola salbatu zuan?
LUBIS
Hire osabari esker. Hemen izkutau eta gero
ihes egiten lagundu zion.
(…)
LUBIS
Beida.
Lurrean dagoen zuloaren estalkia irekitzen du Lubisek.
LUBIS
Hau bezalako zulok zerek herriko beste
baserri askotan. Jun den mendeko gerretan in
zizkiten.
DAVID
Zer zagok hor?
LUBIS
Hartu.
-
DAVID
Hilobia ematen dik.
LUBIS
Bizik salbatzeko hilobie.
Davidzuloan sartzen da.
LUBIS
Gutuna hire Osaba Juanena dek. Hiri
emateko eskau zidan, galderak itten hasi
orduko.
JUAN (OFF)
“Nere hiloba maittea. Gizondu haizelako,
edo hire amak esaten don bezela, beste
begikin beidatzen hasi haizelako ari haiz
leitzen karta hau, eta honezkeo zulon
sekretoa konpartitzen dek. Seguru neok
ixilpen gordetzen jakingo dekela. Kapela
horren jaben istorie entzutea nahi diat, hola
jakingo dek nolatan jun nintzen Ameriketa.
Esan Lubisi kontatzeko, luzeegie dek netzat,
nekeza itten zaidak eta lau lerro eskribitzea.
Egunero akordatzen nauk hirekin. Zuengana
bueltatzeko suerterik ez badet, espero det hi
eunen baten hona etortzea. Jaso hire osaba
Juanen besarkada.”
DAVID
Norena zuan kapela hau?
LUBIS
-
Don Pedrona, republika garaien
ameriketatio aberastuta bueltau zan indiano
batena. Ezkertiarre zuan, eta famosoa
dotorea zalako ta batez e lodie, oso lodie.
Beak eraiki zian Alaska hotela. Nazionalek
herrin sartzekon preso eaman ziaten. Gau
baten kalabozotik atea ta herriko falangista
baten aurrea eaman ziaten. Honek libre
uzteko hitza eman zion hotela lau xoxen
truke saltzekotan Don Pedrok onartu, ze
erremeio, baño sinatu ta bereala kotxe baten
sartu ta mendia eaman ziaten
paseon. Potoloa ta itxuraz kaltegabea zanez,
ez ziaten esposatzeko lanik hartu. Horrek
salbau zian. Asienton ximurretan norbaittek
aztutako pistola aurkittu ta kotxen zijozen
soldadun kontra tiro inda anka in zian, bere
120 kilo aldapan bera al zon bezela arrastaka
eamanez, hona aiatu arte, Iruaineraino.
Ibaien izkutau zuan, zubin azpin, amurrainek
arrapatzen dittugun tokin bertan. Etsita
zeonen gazte bat ikusi zian, zaldi bat ude
eamaten. Don Pedrok hotsein, egoera azaldu
eta laguntza eskau zion diru truke. Hire
osabak betidanik Ameriketaa jutea zeuken
burun ta baietz. Hemen izkutau zian, lau
marmitakin: lenengon ude zeon; bigarrengon
sagarrak; hirugarrengon zanaorik.
Laugarrena, zabalagoa, utsik zeon, ta
periodiko pusketa zarrak zitian zintzilik
alanbre batekin josita. Astero sagar ta
zanaori razio berrie jeisten zioan. Hola pasau
zuan aste bat, ta beste bat, ta beste... Don
Pedro erreta zegoan. Garraxika, nearrez,
jateko zeoze eskatzen zioan, baño hire
osabak ezetz. Gaixoak uste zian gosek akatu
nahi zuela. Azkenen, eun baten hire osabak
estalkie iriki ta zulotik atara zian amerikano
gaxoa. Arropa batzu eman ta seittun abittu
zittuan bik Frantzira, idi bat eamateko
aitzakikin. Don Pedrok gutxinez bizarra
eiteko denbora eskau zioan, baño hori re
onartu ez hire osabak. Isilik zijozten biden,
-
Don Pedro hasarre jasotako tratukatio,
bidegurutze baten ejerzitoko patrulla batek
alto eman zienen. Don Pedrok kabo bat
ezautu zian, kalabozon bijilatzen egondakoa.
Hire osabak paperak eakusten ai zala, kaboa
Don Pedrongana gertatu zuan. Hau beldurrak
aidean zeon. Hire osabak, erderaz, bere aitte
zala ta euskeraz besteik ez zekila. Ordun
soldaduk eskue Don Pedron sorbaldan jarri ta
esan zioan: “No hay derecho, buen hombre,
que le trabajar a usted a sus años! ¡No hay
derecho!” Ta jun in zittuan. Don Pedrok
etzian ezer ulertzen. Hire osabak, parrezka,
bere isla putzu baten beidatzeko esan zioan.
Don Pedrok burue makurtu, baño putzun
ikusi zon irudie ez zuan Don Pedro potolo ta
elegantena baizik eta agure zar batena, bizar
zurie, hogeitamar kilo flakoago ta narratx
jantzita. Ordun ulertu zian zekatio pasarazi
zion hainbesteko gosea. Amarruari esker
lortu ziaten alde ittea. Don Pedrok hitze bete
ta hire osaba ameriketa jun zuan.
DAVID
Sekula ez diat entzun hain luze hizketan.
LUBIS
Etxen hamaika aldiz entzun diat istorio hau.
(…) Ah, lau xoxen truke hotelakin gelditu
zuan falangista Teresaren aitte zuan, hire
aitten laune.
DAVID
Nire aitak izan al zian zerikusirik?
LUBIS
Ez zakiat.
DAVID
Etekina atera balu, ez zian orain soinua
jotzen ibili beharko bizimodua ateratzeko.
Ez? Hik zer uste duk?
LUBIS
Hobe duala kontua lehenbaitlehen argittu.
Joseba eta Agustin sartzen dira.
-
JOSEBA
Lubis? (…) Ah, hola, David. Zer moduz?
DAVID
Ongi.
JOSEBA
Lubis, lanpetuta zabiltza orain?
LUBIS
Zekatio?
AGUSTIN
Tximeleta bila ari gara eta ingurua ezagutzen
duen norbait behar dugu. Zu omen zara
egokiena. Lagundu nahi?
JOSEBA
Gainera zaldiz joatea daukagu.
LUBIS
Baietz uste diat.
AGUSTIN
Diru askorik ez dago, baina zerbait
pagatzeko moduan gaude.
LUBIS
Ez dek arazorik eongo.
AGUSTIN
Primeran.
JOSEBA
Orain Donostira eraman behar dut. Oso
gizon okupatua da. Ikusi arte, David, ea
egoten garen.
DAVID
Jakina!
ESKENA 9
Teresa bere gelan.
David sartzen da. Postal bat darama eskuan.
DAVID
Erakutsiko didazu koaderno hori berriro?
-
TERESA
Hola David. Nigatik kezkatzen ez bazara ere,
saiatu zaitez disimulatzen sikeran. Zer da
hori?
DAVID
Aitak idatzitako postal bat. Duela hogetamar
urtekoa. Letrak konparatu nahi ditut. Zu
ikustera ere etorri naiz.
Teresak pistolaz apuntatzen dio.
TERESA
Itsusia da elbarri bati gezurra esatea.
DAVID
Apuntatu beste alde batera, mesedez.
TERESA
Ez dago kargatuta. Begira.
Gatiloari sakatu eta ezer ez. Kargatu egiten du.
TERESA
Izutu zara?
DAVID
Ez.
TERESA
Gaizki egina. Mendeku hartzeko gauza naiz.
Kuadernoa eman nizunean bezela. Baina
oraingoan okerragoa litzateke. Ezgauza
geratuko zinateke. (Apuntatzen dio) Eta
orain kargatuta dago.
DAVID
Ezgauza zertarako, jakitea badago?
Davidek pistola hartzen dio.
TERESA
Utzidazu. Ideia polita da. Zure emazte
bakarra izango naiz.
Indarka aritzen dira.
TERESA
Jo nahi badidazu, jo. Oso neska gaiztoa naiz.
Teresak musu ematen dio.
Gero koadernoa emango dio.
-
TERESA
Tori.
Davidek koadernoko letra bere aitarena dela egiaztatzen du.
Bitartean Teresa biluztuko da.
TERESA
Asko maite zaitut.
Davidek Teresa besoetan hartzen du, bortizki.
ESKENA 10
Carmen etxean, josten.
David sartzen da.
CARMEN
Non ibili zara?
DAVID
Teresarekin hizketan.
Angel sartzen da.
ANGEL
Ah! Has estado con su padre?
DAVID
No. Por qué?
ANGEL
Berlino y yo hemos estado hablando.
Queremos que toques en la inauguración del
monumento a los caídos.
CARMEN
¿Por qué David? Puedes tocar tú.
ANGEL
Porque es joven. No queremos que parezca
una fiesta de viejos, de veteranos de guerra.
Necesitamos que se vea juventud.
DAVID
No voy a tocar.
ANGEL
¿Qué?
DAVID
Que no voy a tocar, padre.
-
ANGEL
Claro que vas a tocar.
CARMEN
Si no quiere, déjale. ¿No dices siempre que
no se meta en política?
ANGEL
¡No digas tonterías! ¡Esto no es política! Es
un recuerdo a los muertos de la guerra.
DAVID
¿A todos? ¿También a Goena, y a Otero?
¿Tambien a Portaburu?
ANGEL
Pero qué… (…) Es ese Lubis, ¿no? Es ese
resentido el que te está envenenando.
DAVID
Lubis no me ha dicho nada.
ANGEL
¡Fuera! ¡Fuera de mi vista!
CARMEN
Angel, Jainkoarren!
ANGEL
¡Y el sábado vas a tocar!
DAVID
No.
ANGEL
¡Vas a tocar porque lo mando yo!
DAVID
¡No pienso tocar! ¡¡Nunca!! ¡¡Nunca más en
mi vida!!
Davidek soinua hartu eta etxetik irteten da.
CARMEN
¡¡David!!
ESKENA 11
David Josebaren etxeko atarian, zain
Joseba motorrean sartzen da.
-
JOSEBA
David! Nola ba hemen orduotan?
DAVID
Sesioa izan dut aitarekin.
JOSEBA
Nirean egin nahi duzu lo?
DAVID
Asmo horrekin nentorren, baina nire bila
hasten direnean hona etorriko dira aurrena.
Izkutatu beharko naiz egun batzutarako.
JOSEBA
Hainbesterako izan da?
DAVID
Gerrako monumentuaren inaugurazioan nik
jotzea nahi dute. Gainera jakin dut nire aitak
gerra denboran…
JOSEBA
Zure aitak zer?
DAVID
Eraman Iruainera eta bidean kontatuko dizut.
Lubisekin egon behar dut.
JOSEBA
Ba bultzatu beharko duzu.
ESKENA 12
David Iruaingo baserriko zuloan. Lubis estalkia ixten.
LUBIS
Hire bila etorriko dituk seguru, David.
Pausoak entzutekotan ez zaratarik atera eta
ez piztu linterna inolaz e.
DAVID
Zer gertatuko zen hik ezin baduk ateratzera
etorri?
LUBIS
Betirako geratuko hintzen hor barrun.
DAVID
Joder! Ez huts egin, Lubis.
-
LUBIS
Lasai. Etzi etorriko nauk goizetik.
Davidek kapela hartuko du.
DAVID
Hola, J.B. Hoston.
ESKENA 13
Carmen eta Angel Iruaingo baserriko zuloaren gainean.
ANGEL
¡¡David!! ¡¡David!!
CARMEN
Goazen, Angel, hemen ez dago ta.
ANGEL
Voy a mirar en la cuadra.
Angel badoa.
Carmenek oin azpian duen estalki izkutuari begirada labur bat eman eta
badoa.
ESKENA 14
Hotela erretzen ari da.
ESKENA 15
Lubisek zuloko estalkiaren gainean, kolpe bat jotzen du.
LUBIS
Neu nauk, Lubis.
Estalkia ireki eta David irteten da.
DAVID
Jode, Lubis. A ze sustoa! Sirenak entzun
dizkiat. Zer gertatu duk?
LUBIS
Guardia Civila etorri dek hire bila. Hotela
erre egin diate. Inaugurazio betean. David,
erne ibili. Bazeudek erreketan parte hartu
duala pentsatzen dutenak. Horrekatio
desagertu haizela.
DAVID
Ezbeharren bat gertatu al duk?
-
LUBIS
Ez. Denak izan ziten irteteko modue.
ESKENA 16
David eta Carmen Guardia Cibileko kuartelean, deklarazioa egiten.
TENIENTE
Son explicaciones un poco vagas ¿No le
parece?
CARMEN
Entenderá usted, teniente, que si mi hijo
hubiera tenido algo que ver, no se habría
presentado aquí, ¿no?
TENIENTE
Entonces, ¿por qué has estado desaparecido
dos días?
CARMEN
David tenía que tocar el acordeón en la
Inauguración del Monumento a los caídos.
TENIENTE
Lo sé.
CARMEN
Pero él no quería.
TENIENTE
¿Y se puede saber por qué?
CARMEN
No tiene nada que ver con la política. A
David no le gusta ser acordeonista. La culpa
la tiene su padre. Le ha estado forzando
desde cuando era niño, y, claro, el chico se
hace mayor y empieza a rebelarse.
TENIENTE
¿Y dónde has estado metido?
DAVID
En el bosque. He pasado la noche en una
borda.
G. CIVIL
¿Conoces a alguien que haya participado en
el incendio del hotel?
-
DAVID
No.
TENIENTE
¿Estás seguro?
CARMEN
Mi hijo no tiene nada que ver con ese
mundo. No sé si conoce usted a mi marido...
TENIENTE
Sí, le conozco.Y precisamente por eso voy a
dejar que el chico se marche. (Davidi) Y tú,
si conoces algo de interés, mantenme
informado. Ya sabes dónde encontrarme, y
yo sé donde encontrarte a ti.
ESKENA 17
David eta Carmen bidean.
CARMEN
Eta orain esaidazu egia, seme. Baduzu
zerikusirik?
DAVID
Ez, ama, benetan.
Carmen negarrez hasiko da.
DAVID
Ez egin negarrik, ama.
CARMEN
Kontu handiz ibili, David. Ez sartu istilutan.
DAVID
Egon lasai.
CARMEN
Zure aita beldurtuta dago, hil nahi dutela uste
du.
DAVID
Baina berak ez du pentsatuko nik
zerikusirik…
CARMEN
Ez. Lubisen susmoa dute.
DAVID
Zergatik?
-
CARMEN
Egunotan kanpoko jendearekin ikusi omen
dute mendian. Hiriko jendea.
DAVID
Lubis ez da izan. Ziur nago.
CARMEN
Baliteke. Baina hobe berriro ez baduzu
ikusten.
DAVID
Baina…
CARMEN
Ez zaitez politikan sartu, David. Zuk
etorkizun bat daukazu. Lubisek akaso ez,
baina zuk bai. Juanen iloba bakarra zara, ia
seme bat berarentzat. Dirua batzen ari da
Ameriketan. Rantxo bat dauka, zaldi
askorekin. Edozertan lagunduko dizu eskatu
orduko.
DAVID
Bai, ama. Agur.
CARMEN
Nora zoaz, seme?
DAVID
Teresa nola dagoen jakin nahi dut.
CARMEN
Ez joan orain hotelera.
DAVID
Ez kezkatu, ama.
David badoa.
ESKENA 18
Teresa hoteleko hondakinen aurrean, bibolina jotzen.
David sartzen da.
TERESA
Zatoz, David. Eseri nire ondoan eta begiratu
paisaia eder hau.
David ondoan eseriko da.
-
TERESA
Hotela nazkagarria zen. Orain askoz
interesgarriagoa da. “La solitude, la
decadence”.
DAVID
Zure aita?
TERESA
Falangista ausartak buztana ankatartean egin
du ospa. Txanda aldaketa dator, antza.
Aurrerantzean beste batzuk sortuko dute
beldurra.
DAVID
Zer egin behar duzu zuk?
TERESA
Lorezainaren etxola zutik geratu da.
DAVID
Teresa…
TERESA
Ez nigatik kezkatu, David. Eta zu, nola
zaude?
DAVID
Ez dakit, baina ez naiz etxera bueltatuko, ez
dut nire aitarekin topo egin nahi.
TERESA
Geratu nirekin, nahi baduzu.
DAVID
Milesker. Baina Iruainera noa.
Teresak bibolina jotzen du.
DAVID
Ongi ote zeunden jakin nahi nuen.
(…)
DAVID
Agur, Teresa.
David badoa.
TERESA
Geratu nirekin, David. Mesedez! Mesedez!
-
DAVID
Teresa, ez… Tira… Ongi da, geratu egingo
naiz. Zurekin geratuko naiz.
TERESA
Ez nitaz errukitu, David. Akatuko zaitut
errukituz gero.
Carmen sartzen da.
CARMEN
David! Lubis! Ito egin da ibaian!
ESKENA 19
Lubis ibaian hilda.
David gerturatzen da. Tenienteak geldiarazten du.
DAVID
¿Qué ha pasado?
TENIENTEA
Era furtivo y se dedicaba a coger truchas por
las noches. Se ha resbalado, y ha tenido la
mala suerte de golpearse con la punta de una
roca. Y luego se ha ahogado.
Davidek Lubis besarkatzen du.
Guardia Civilek gorpua eramaten dute. David negarrez geratzen da.
Teresa sartzen da.
TERESA
David. Zatoz. Nik zainduko zaitut.
Besarkatu egiten du.
Joseba sartzen da.
JOSEBA
David!
(…)
JOSEBA
Badakizu, ezta? (…) Hil egin dute, David.
Gaur arratsaldean atxilotu eta torturatu egin
dute hil arte. Gero ibaira bota dute.
-
DAVID
Agustin izan zen, ezta? Hotela erre zuena.
JOSEBA
Bai, eta lagundu behar didazu, David.
Harrapatzen badute akatu egingo dute.
Badakit zure osabaren baserrian izkutaleku
bat dagoela. Zu zara lagundu ahal dion
bakarra.
DAVID
Kezkatu ote da bera Lubisengatik? Negar
egin ote du beragatik?
JOSEBA
Hotela erre beharra zegoen, David.
DAVID
Zergatik?
Agustin sartzen da.
AGUSTIN
Zergatik? Begira. Tela zati hau nire izebaren
jantzi batena da. Neskato bat zen Gernikako
bonbardaketan hil zenean. Bera, bi ahizpa eta
gurasoak, nire aiton-amonak. Badakizu
zergatik bonbardatu zuten Gernika?
Alemaniarrek bere abioi berriak frogatu nahi
zituztelako eta Francok esan zien, “Hortxe
daukazue aukera ederra. Joan eta erre
Gernika!” Hura ordainarazten ez diegun
bitartean ez dut burua altxata ibiltzeko
eskubiderik izango. Goazen hemendik,
Joseba.
JOSEBA
Erabaki azkar. Ez dago astirik.
DAVID
Itxaron!
Davidek Teresari begiradaz agur esan eta badoa. Joseba eta Teresa
geratzen dira.
TERESA
Nola dakizu ixilik geratuko naizela?
-
JOSEBA
Zuk zaborreaen gainean flotatzen duzulako,
Teresa.
ESKENA 20
OBABA.1973
Carmen errezatzen ikusten dugu.
IRRATIA OFF
“….de los tres activistas de ETA que
cometieron un acto de sabotaje e incitación a
la rebelión contra el régimen en los astilleros
de Vizcaya. Se trata de David Imaz, alias
Ramuntxo, Joseba Altuna, alias Etxebarría, y
Agustin Jaimerena, alias Triku. Se ha
localizado su piso franco e intervenido
abundante documentación incriminatoria.
Los tres delincuentes han conseguido eludir
el cerco policial y se sospecha que en estos
momentos se encuentran en territorio
francés.”
ESKENA 21
Landetxe bat Bearn-en, Frantzia. 1975
David eta Joseba zimaurra kargatzen ari dira.
DAVID
Jodé, jodé!! Landetxe puta hau!
Agustin sartzen da.
AGUSTIN
Nola esan behar dizuet nabarmen ez
gelditzeko, koño! Ni ere aspertuta nago
itxaroteaz, baina ez ditut ateraldi hauek
onartuko.
-
JOSEBA
Horixe esatera nihoan ni, Agustin. Liberazio
Mogimenduaren Fronte Esterkoleroa gara.
Gainera, koño, Frantzian gaude, disfrutatu
behar dugu: zine ona, literatura bikaina, goi
mailako moda… Eta, jakina, prest egon
goikoek misio bat agintzen digutenerako.
AGUSTIN
Beno, denak ez dira berri txarrak. Pakete bat
heldu zait zuretzat. Tinta usaina dauka. Zure
lehenengo nobela, inprimategitik atera berria.
Ez gaizki hartu, Joseba, baina idazte kontu
honekin despistatu xamar zabiltza.
JOSEBA
Ez dizut ondo ulertzen.
AGUSTIN
Argi dagoela uste dut nik.
JOSEBA
Ez zaizu gustatzen idaztea?
AGUSTIN
Arazoa idazten duzuna da.
JOSEBA
Azaldu hori.
AGUSTIN
Benetako arazoekin zerikusi gutxi dauka.
Militante bat zara, Joseba, eta hori ez da
liburuan antzematen.
JOSEBA
Ulertu dut. Zure ustez, “Kolonialismoak
Hirugarren Munduan duen Eragina”-z edo
idatzi beharko nuke.
AGUSTIN
Hasi gara jada. Entzuten duzuna gustokoa ez
duzunean, erridikulizatu egiten duzu.
Agustin badoa.
JOSEBA
Zorionekoa zu, David. Nire idazle karrera
emankorrari hasiera eman eta zu izango zara
ale sinatua jasotzen lehena.
-
DAVID
Zorionak. Zure lehenengo nobela.
JOSEBA
Ta zuk zer duzu?
DAVID
Nazkatuta nagoela itxaroteaz. Zuk idazten
duzu behintzat. Baina nik…
JOSEBA
Zergatik ez duzu soinuarekin praktikatzen?
DAVID
Zoaz pikutara, Joseba. Ez bagara hemendik
laster irteten zoratu egingo naiz. Lehen,
esnatu naizenean, lehiora begira jarri eta
ustekabean zera atera zait: “ea ze eguraldi
ekarri digun Jainkoak gaur.”
JOSEBA
Eta?
DAVID
Nik ez nuke hori sekula esango. Nire amaren
esateko modua da.
JOSEBA
Nora jo nahi duzu?
DAVID
Nik ez dut gauza arraroetan sinisten, baina
nire amak zerbait esan nahi didala sentitu
dut.
JOSEBA
Benetan ari zara? (…) Lasai gelditzeko modu
bakarra ikusten dut. Deitu etxera eta hitz egin
amarekin.
DAVID
Ezin dut hemendik deitu. Ariskutsua
litzateke.
JOSEBA
Oraintxe abiatzen bagara, zazpi t´erditarako
Pabeko kabina batean egongo zara.
DAVID
Ez nioke lehenago Agustini abisatu beharko?
-
JOSEBA
Bagoaz ezer esan gabe edo ez goaz.
DAVID
Bagoaz.
ESKENA 22
Pabeko kabina batean.
ANGEL (OFF)
¿Quién es?
DAVID
Perdón, creo que me he confundido.
ANGEL (OFF)
David, ¿eres tú?
(…)
DAVID
Si.
ANGEL
¿Cómo lo has sabido?
DAVID
¿El qué?
(…)
DAVID
¿Qué tenía que saber? (…) ¡Padre! ¿Qué
tenía que saber?
ANGEL (OFF)
Tu madre.
(…)
ANGEL (OFF)
Murió ayer por la tarde.
(…)
DAVID
¿Cómo ha sido? ¿Estaba enferma?
-
ANGEL (OFF)
Salió a la terraza al atardecer, como siempre.
Allí la encontré a la hora de cenar. Al
principio, pensé que se había quedado
dormida, un poco ladeada en el sillón de
mimbre.
DAVID
¿Cuándo…? ¿Cuándo va a ser el funeral?
ANGEL (OFF)
Zergatik? Etorriko zara?
(…)
ANGEL (OFF)
A las cinco, en la iglesia de arriba.
DAVID
Aita…
ANGEL
Zer, David? Zer?
(…)
DAVID
Agur.
David kabinatik irten eta Joseba hurbiltzen zaio.
DAVID
Hamar ordu falta dira nire amaren hiletarako.
JOSEBA
Joan egingo zara?
DAVID
Bai. Joan egingo naiz.
JOSEBA
Zurekin nago. Azalpenak emango dizkiot
Agustini. Hala ere, saltsa ederra izango duzu
bueltatzen zarenean.
DAVID
Agian ez naiz bueltatuko.
JOSEBA
Zer diozu?
DAVID
Uztekotan nago aspalditik.
-
JOSEBA
Ezin duzu utzi. Markatuta geratuko zinateke.
Zure kontra joko lukete. Etzazu hori egin,
David.
DAVID
Geltokira noa. Eta itzuli zaitez, zeu ere faltan
somatu baino lehen.
JOSEBA
Pasaportea eskatzen dizutenean irri egin. Ez
ahaztu.
DAVID
Bai.
JOSEBA
Irri egin, David. Eta itzuli.
David badoa.
JOSEBA
Irri egin… eta itzuli.
ESKENA 23
Obabako hilerria.
Herritarrak kantuan, hilobiaren aurrean.
TESTU IDATZIA Ez nuen hurbiltzeko adorerik bildu, baina urrutitik Osaba Juan ikusi nuen, Angel eta Berlinoren ondoan. Teresa ere han zegoen. Honek burua giratu eta ni nengoen aldera begiratu zuen. Ez dakit ezagutu ninduen. Lubis nire lagun onaren hilobia ere apainduta zegoen, norbaitek jarritako basoloreak zeuden harlauzaren gainean. Koroa "Agur
Jesusen Ama" kantatzen hasi zen, nire amaren kanta maitatuena.
DAVID
Zer moduz hago, Lubis?
ESKENA 24
Bearneko landetxean Joseba lanean.
David sartzen da, pakete bat eskuan.
JOSEBA
Itzuli egin zara.
-
DAVID
Bai.
JOSEBA
Agustin zain duzu goian.
DAVID
Ongi.
JOSEBA
Eutsi. (…) Irri egin zenuen? Pasaportea
eskatu zizutenean?
DAVID
Bai.
JOSEBA
Ikusten?
David Agustinengana doa. Pakete bat eskeintzen dio.
DAVID
Obabako “yemak” ekarri ditut.
AGUSTIN
Arriskuan jarri gaituzu denok.
DAVID
Zer egin behar duzu nirekin?
AGUSTIN
Goikoek zigor larria eskatu didate, baina
oraingoz hemen neuk agintzen dut. Geldirik
egoteagatik gertatzen dira gauza hauek.
Beraz bestaldera pasako zara. Prestatu zure
gauzak. Bihar goizean Miarritzera joango
gara.
DAVID
Gara?
AGUSTIN
Josebak zurekin joateko baimena eskatu dit,
eta eman egin diot. Eta nik pentsatu dut hobe
dudala biok bakarrik ez utzi.
DAVID
Milesker, Agustin.
Agustinek karta joko bat ematen dio.
AGUSTIN
Tori.
-
DAVID
Zer da hau?
AGUSTIN
Tximeleten karta jokoa. Zuk ez zenuen inoiz
sinistu tximeleten bila ari ginenik.
Entomologoa naiz, David. Neuk ere banuen
bizitza bat honetan sartu aurretik. Miarritzen
egongo gara muga zeharkatzeko deiaren
zain.
DAVID
Ze ekintza da?
AGUSTIN
Mediterraneoko udako kanpaina.
Davidek hasperen egiten du.
AGUSTIN
Zoaz prestatzera.
Joseba sartzen da, Daviden soinua daramala.
JOSEBA
Eraman hau ere.
DAVID
Nora goazela uste duzu?
JOSEBA
Ondo etorriko zaigu udatiar axolagabeen
itxura emateko. Obabako Yemak! Kontu izan
zortzi orduko bidaia dugula Bartzelonaraino
trenez. Kantuan eta musika jotzen bagoaz,
festa giroan doazen hiru gazte alaitzat
hartuko gaituzte.
ESKENA 25
Trenean hirurak.
David soinua jotzen ari da.
AGUSTIN
Polizia ikusi dut aurreko geltokian.
-
JOSEBA
Muga arazorik gabe pasatu dugu. Ez
daukagu inor atzetik. Lasai, koño. Eta David,
segi jotzen. Oraindik zortzi ordu daukagu
Bartzelonaraino. Gaua luzea izango da.
Davidek “Sería Maravilloso” jotzen du. Hirurek kantatzen dute.
Bi gizon sartzen dira, mozkor antzean.
POLIZIA 1
Toca algo que esté de moda, chaval.
POLIZIA 2
Toca “Eva María”.
DAVID
No la conozco.
POLIZIA 1
¿No? ¿Dónde coño te has metido tú para no
conocer la canción del verano? (Kantatuz)
“Eva Maria se fué buscando el sol en la
playa…”
JOSEBA
“…con su maleta de piel y su bikini de
rayas...”
POLIZIA 1
Eso, sí. Tócala.
Poliziak soinua hartu nahi dio.
DAVID
¡Bueno, ya vale, no?
POLIZIA 1
Tienes razón. Ya es suficiente.
Polizia biek pistolak atera eta Agustin eta Joseba aurre egiten saiatzen
dira, alferrik.
POLIZIA 1
¡Quieto o te mato!
POLIZIA 2
Me cago en vuestra puta madre.
ESCENA 26
Komisaldegian, Agustin torturatzen ari dira.
-
POLIZIA 2
Tu resistencia es admirable, Agustin, pero es
una pena verte sufrir en vano: esos
compañeros tuyos te han vendido.
AGUSTIN
Deja en paz a mis amigos!
POLIZIA 2
¿No fue un poco rara vuestra caída? ¿No fue
la vuestra una detención muy fácil? Y otra
cosa más: ¿has oído gritar a tus compañeros
en la celda de al lado? No, ¿verdad? Tú en
cambio chillas como un cerdo. ¡Mira!
POLIZIA 1
Todo se pega menos la hermosura.
POLIZIA 2
Creo que esta vez te van a bañar. A ver si
tienes cuidado, y no te ahogas.
AGUSTIN
Estáis derrotados, y se os nota mucho.
POLIZIA 1
Y ahora responde. ¿Quién está al cargo del
comité de cárceles? ¿Quién coordina las
huelgas de hambre? ¿Quién es el encargado
de los comandos liberados?
AGUSTIN
¿Por qué no miráis en las páginas amarillas?
“Bañera” egiten diote.
ESKENA 27
Enfermerian, Joseba etzanda kamilla batean, buruan zauri bat duela.
Agustin sartzen dute.
JOSEBA
Lasai. Okerrena pasa da.
AGUSTIN
Ze lasaitua zu ikustea. Eta ze lasaitua
zaurituta ikustea.
(…)
-
AGUSTIN
Saldu nauzuela esan da esan aritu dira
denbora guztian, horregatik harrapatu
gintuztela hain errez. Ez nuen sinistu nahi,
baina ezin nuen burutik kendu. Pozten naiz
astindu zaituztelako, kabroia.
JOSEBA
Zuri gehiago eman dizute, antza.
AGUSTIN
Baina ez dut txintik esan. Ez zuten kontatzen
izkutuko armarekin.
JOSEBA
Nola?
AGUSTIN
Alkondara. Gernikako tela zatia daukat
alkondaran.
JOSEBA
Hori abantailarekin jokatzea da.
AGUSTIN
Ta David? Zer dakizu Davidi buruz?
JOSEBA
Zuk bezain gutxi.
AGUSTIN
Eta ez badute astindu?
JOSEBA
Zergatik pentsatzen duzu hori?
AGUSTIN
Makal dagoelako. Epeltzen ari da aspalditik.
JOSEBA
Ez da egia.
AGUSTIN
Bofiak arrazoi du. Norbaitek saldu gaitu.
JOSEBA
Hori da beti esaten dutena. Gu ondoratzeko
estrategia da.
AGUSTIN
Baina egia baldin bada Davidek…?
-
JOSEBA
Nahikoa, Agustin!
ESKENA 28
Segoviako kartzela. 1975
David bakarrik patioan.
Beste presoak patioan gora eta behera.
Joseba Davidengana doa.
JOSEBA
Zer moduz?
DAVID
Ongi.
(…)
DAVID
Milesker detaileagatik, baina ez zaizu
komeni nirekin hitz egitea. Zigorra jasoko
duzu gero.
JOSEBA
Goikoei gutun bat bidaltzekotan nago,
traizioarena kalumnia hutsa dela esanez.
DAVID
Ez liotan sartu.
JOSEBA
Egin nahi dut.
DAVID
Ez.
JOSEBA
David, nik badakit zuk ez gintuzuela saldu.
DAVID
Baina arriskuan jarri nuen dena nire amaren
hiletara joatean. Ez. Zigorra beharrezkoa da
nire arima sendatuko bada. Gainera Franco
hilzorian dago. Amnistia bat egongo da.
Denok irtengo gara kartzelatik.
JOSEBA
Baina…
-
DAVID
Ez egin ezer. Utzi tximeletari etxera
bueltatzen.
JOSEBA
Oparituko didazu hori poema baterako?
DAVID
Ez da nirea. Liburuan irakurri dut.
Preso bat hurbiltzen da.
PRESOA
Etxeberría, ekarri pilota.
Josebak pilota ematen die.
Preso batek sakatu eta pilota harresian gora botatzen du nahi gabe.
ESkENA 29
Obaba. 1977
Obaba.
Hormetan Daviden kontrako pintadak.
David autobustetik jeitsi eta Teresarekin egiten du topo.
TERESA
David!
DAVID
Teresa!
TERESA
Hau poza, ustekabean lehendabiziko
maitasuna aurrez aurre topatzea.
DAVID
Neu ere pozten naiz, Teresa.
TERESA
Gezurtia.
DAVID
Nola zaude?
TERESA
Ongi. Kartak galtzen hasten zarenean onena
jokua aldatzea da. Iragana iragan da.
-
DAVID
Beti bezain teatrala.
TERESA
Baina orain errealitatearen teatroa
praktikatzen dut. Théâtre de la verité. Ta
zu?
DAVID
Autobusetik jeitsi berri naiz, baina alde egin
nahi dut hemendik.
Teresak bere pistola ateratzen du.
TERESA
Zu ekartzen didalako gogora eramaten dut.
DAVID
Ez da kargatita egongo!
TERESA
Ez. Badakizu zer, David? Munduan zehar
joan gaitezke banku lapurretan, Bonnie and
Clyde bezala. (…) Edo musikari ibiltariak
izan, zuk soinuaz eta nik bibolinaz. Ah,
dantza ere egin dezaket!
Dantza egiten du.
TERESA
“Pirpo y la bailarina coja.” (Davidi) Agur
egin.
Agur egitenm dute.
DAVID
Pirpo izen polita da.
Davidek Teresari musu eman eta badoa.
DAVID
Zaindu zaitez.
Bakarrik geratzean, Teresak tiro egiten du aidean.
ESCENA 30
Ospitalean.
Joseba heldua irakurtzen, Daviden ohearen ondoan.
Mary Ann sartzen da.
-
JOSEBA HELDUA
Está tranquilo.
MARY ANN
Las niñas están ahí fuera.
JOSEBA HELDUA
Si, os dejo solos. Precisamente acabo de leer
cómo os conocisteis en San Francisco.
MARY ANN
¿Ah, sí? Él acababa de bajarse del autobús y
yo me estaba despidiendo de una amiga.
San Francisco, California. 1977
Bi neska gazte autobus geltikian. Davidekin gurutzatzen dira.
MARY ANN GAZTEA
Excuse me! Can you take us a picture?
DAVID
Sorry. I don´t speak english very…
MARY ANN GAZTEA
¿Español?
DAVID
Vasco.
MARY ANN GAZTEA
¿De vacaciones?
DAVID
No. Vengo a trabajar, a un rancho cerca de
Sausalito. ¿Y tú?
MARY ANN GAZTEA
He venido a despedirme de mi amiga Helen.
¿Qué, nos sacas esa foto?
DAVID
Sí.
Davidek argazkia aterako du. Helen badoa.
DAVID
Esta es para mí..
MARY ANN GAZTEA
No doy mi foto al primero que me lo pide.
-
DAVID
¿Qué tendré que hacer para conseguirla?
MARY ANN GAZTEA
Merits.
DAVID
Merits? Merits… Ah méritos… Espera un
momento, no te muevas.
David irten eta bi hamburgesekin bualtatuko da.
Kale musikari bat agertzen da, soinua jotzen.
DAVID
Mi padre también es acordeonista.
MARY ANN GAZTEA
¡Qué bien!
DAVID
Pues no tan bien. Nuestra relación nunca fue
buena.
MARY ANN GAZTEA
¿Por qué?
DAVID
Prefiero no hablar de eso. Pero lo cierto es
que yo también toco el acordeón, igual que
mi padre.
MARY ANN GAZTEA
¿Es verdad, o sólo tratas de hacer méritos
para conseguir mi foto?
Mary Ann altzatzen da.
MARY ANN GAZTEA
Si quieres echarte atrás, aún estás a tiempo.
Mary Ann soinujoleagana doa.
MARY ANN
My friend is an accordionist. Would you be
so nice of leaving him to play something?
SOINUJOLEA
Yes, of course.
Mary Annek soinua ematen dio Davidi.
-
DAVID
No deberías dudar de mí… Aunque hace
mucho que no toco.
Mary Ann gaztea eta David gaztea badoaz.
MARY ANN
Esa fué la única vez que le oí tocar el
acordeón.
JOSEBA HELDUA
Mary Ann, tenías razón, estaba preparado.
Antes de la operación escribió su epitafio.
Irakurtzera doa.
MARY ANN
Ahora no, por favor.
JOSEBA HELDUA
Claro… He pensado en escribir un libro
basado en este texto. Un libro con un
mensaje principal: aquí estuvieron dos
amigos, dos hermanos.
MARY ANN
¿Crees que es una buena idea?
JOSEBA HELDUA
Sí. Esta historia no está completa. Falta gran
parte de la verdad.
MARY ANN
Está bien. Y perdona por lo que te dije la
noche de la operación.
ESkENA 31
Sei egun lehenago
Ospitaleko korridorean, Joseba eta Mary Ann aurrez aurre.
MARY ANN
¿Qué haces aquí?
JOSEBA HELDUA
Necesito hablar con David. ¡Por favor!
-
MARY ANN
Dudo mucho que quiera hablar contigo.
Además ahora necesita descansar. Dentro de
unas horas lo llevan a operar.
JOSEBA HELDUA
Tengo que estar con él.
MARY ANN
Ya le has hecho suficiente daño esta tarde.
JOSEBA HELDUA
Mary Ann…por favor.
MARY ANN
Ha pasado mucho tiempo, ¿no te parece?...
¿No es hora de que le dejéis en paz de una
maldita vez? (…) Me tengo que ir. David me
ha pedido que le traiga su acordeón.
Mary Ann badoa.
ESCENA 32
Joseba Daviden gelan sartzen da.
David gurpildun aulkian dago.
DAVID HELDUA
Barkatu zure hitzaldia hain modu zakarrean
mozteagatik. Edukazioa galtzen ari naiz.
JOSEBA HELDUA
Lasai, ordaindu egingo didate hala ere.
DAVID HELDUA
Kontuak argitu nahi bazenituen, lehenago
etortzea zenuen. Orain ez daukat indarrik
azalpenak emateko ere.
JOSEBA HELDUA
Ezagutzen nauzu. Badakizu ez naizela gauza
aurrez aurre hitz egiteko.
Hitzaldiaren testua eskeintzen dio
-
JOSEBA HELDUA
Hauxe da arratsaldean irakurri behar nuena.
Baina atseden hartu behar omen duzu, eta
nik, denborarekin borondate oneko pertsona
bihurtzen ari naizenez, kasu egingo diet. Ez
dut ezer irakurriko. Badaude gauza asko
istorio honetan nik bezain ondo
dakizkizunak. Gogoratzen Agustinekin izan
nuen eztabaida, lehenengo nobela inprentatik
atera berria jaso nuenean?
Aurrez ikusitako eskenaren dialogoak entzuten dira.
JOSEBA (OFF)
Ulertu dut. Zure ustez, “Kolonialismoak
Hirugarren Munduan duen Eragina”-z edo
idatzi beharko nuke.
DAVID HELDUA
Horixe gogoratzen dudala. Eta?
JOSEBA HELDUA
Une horretan zerbait astindu zitzaidan
barrenean. Bat-batean iruditu zitzaidan
aldatzen ari ginela, eta ez nuen gustoko ze
pertsona klase bihurtzen ari ginen. Zerbait
egin behar nuen, baina ez nekien zer. Eta
goiz hartan zeuk erreztu zenidan bidea.
DAVID (OFF)
Hamar ordu falta dira nire amaren hiletarako.
JOSEBA (OFF)
Joan egingo zara?
DAVID (OFF)
Bai. Joan egingo naiz.
JOSEBA (OFF)
Zurekin nago. Azalpenak emango dizkiot
Agustini. Hala ere, saltsa ederra izango duzu
bueltatzen zarenean.
DAVID (OFF)
Agian ez naiz bueltatuko.
JOSEBA (OFF)
Zer diozu?
-
DAVID (OFF)
Uztekotan nago aspaldi batetik.
JOSEBA (OFF)
Ezin duzu.
JOSEBA HELDUA
Bueltan behar zintudan. Elkarrekin egon
behar genuen dena pentsatua nuen bezela
atera zedin.
DAVID HELDUA
Pentsatua zenuen bezela zer? Joseba, ze
arraio kontatzen ari zara?
JOSEBA HELDUA
Joder, Franco hilzorian zegoen! Amnistiaz
hitz egiten zen! Baina amnistia jasotzeko
kartzelara joan behar genuen lehen bait
lehen. Borroka utzi nahi zenuela entzun
nizunean erabaki nuen ez nintzela bakarrik
joango. Naufrago zintzoa izan eta
salbamenduko txalupa zurekin konpartitu
nahi nuen.
DAVID HELDUA
Esaldi hori entzuna dizut beste inoiz.
JOSEBA HELDUA
Badakit. (…) Atxiloketa atentaturik burutu
baino lehen gertatu behar zen, tren bidaian.
Pentsatu nuen zure soinua amu egokia izango
zela poliziarentzat.
JOSEBA (OFF)
Eraman hau ere.
DAVID (OFF)
Nora goazela uste duzu?
JOSEBA (OFF)
Ondo etorriko zaigu udatiar axolagabeen
itxura emateko. Obabako Yemak! Kontu izan
zortzi orduko bidaia dugula Bartzelonaraino
trenez. Kantuan eta musika jotzen bagoaz,
festa giroan doazen hiru gazte alaitzat
hartuko gaituzte.
-
JOSEBA HELDUA
Miarritzerako bidean gasolindegi batean
geratu ginen, gogoratzen? Poliziarekin
kontaktatzeko modua topatu eta gure
atxiloketa zehaztu genuen. Errez ezagutuko
gintuzten, gutako bat soinua jotzen egongo
zelako.
JOSEBA (OFF)
“…con su maleta de piel y su bikini de
rayas...”
JOSEBA HELDUA
1977ean, hamalau hilabete, bi aste eta bost
egun geroago, Amnistia Orokorrari esker,
kalean geunden hirurok jada, aske eta bizitza
berri bati ekiteko moduan.
(…)
JOSEBA HELDUA
Horrela buka liteke istorio hau. Amaiera
zoriontsuaz. Baina pasa da denbora eta nik
jada ez dut nire burua engainatzen. Prezioa
oso altua izan zen denontzat. Niretzat ere.
Oraindik ere gogoan ditut komisarian pasa
genituen egunak; zuen ohiuak entzuten
nituen bitartean niri poliziek txisteak kontatu
eta zigarrilloak eskeintzen zizkidaten,
zerbezak eta sanwitxak ekartzen. Hasieran,
ergela nik, eskerronez hartu nuen, baina
berehala ulertu nuen portaera horren
arrazoia. Polizia mezu bat osatzen ari zen:
“Joseba da traidorea. Joseba itxura bikainaz
atera da galdeketatik.” Gartzelan nire kideek
galdeketa berri bat egingo zidaten eta ez
ziren nolanahiko erantzunekin
konformatuko. Arriskuan nengoen. Beraz,
deskuido batean, burdinezko atearen kontra
jauzi egin nuen buruzka.
DAVID HELDUA
Kopetako zauria zeuk egin zenuen?
JOSEBA HELDUA
Orbain hura nire salbazioa izan zen. Eta zure
kondena.
-
JOSEBA (OFF)
Goikoei gutun bat bidaltzekotan nago,
traizioarena kalumnia hutsa dela esanez.
DAVID (OFF)
Ez liotan sartu.
JOSEBA (OFF)
Egin nahi dut.
DAVID (OFF)
Ez.
JOSEBA (OFF)
David, badakit zuk ez gintuzuela saldu.
DAVID (OFF)
Baina arriskuan jarri nuen dena nire amaren
hiletara joatean. Ez. Zigorra beharrezkoa da
nire arima sendatuko bada. Gainera Franco
hilzorian dago. Amnistia bat egongo da.
Denok irtengo gara kartzelatik.
JOSEBA (OFF)
Baina…
DAVID (OFF)
Ez egin ezer.
DAVID HELDUA
Utzi tximeletari etxera bueltatzen.
Josebak bere negarra izkutatzen du.
DAVID HELDUA
Tira, Joseba, hau ez da zure estiloa. Ez zaude
sasoian. Garai zaharretan komentario
xelebreren batekin aterako zinen.
JOSEBA HELDUA
Zergatik, David? Zergatik onartu zenuen
denak errunduntzat jotzea?
DAVID HELDUA
Errudun sentitzen nintzelako. Bizitza guztian
sentitu naiz errudun.
Mary Ann sartzen da, soinuarekin.
MARY ANN
No deberías estar aquí.
-
DAVID HELDUA
Déjale. Me está contando la historia que iba
a leernos esta tarde. Bring it to me..
MARY ANN
(Soinua ematen dio) Here you are.
Soinua hartzen du.
DAVID HELDUA
Gogoan duzu?
Josebak baietz.
MARY ANN
Os dejo…
JOSEBA HELDUA
Quédate, si quieres.
Mary Ann geratzen da.
JOSEBA HELDUA
Cada día, durante los meses que estuvimos
en esa cárcel me decía a mí mismo:
«Confesaré la verdad, y cargaré con esa cruz
que lleva ahora David»; pero temía que me
mataran. Luego pensé que lo arreglaría
cuando saliera a la calle. Escribiría una carta
con la confesión y me marcharía al ex-
tranjero. Pero te adelantaste. Viniste aquí.
Rehiciste tu vida lejos. Mi confesión no te
traería ningún beneficio y a mí muchos
problemas. Decidí callar. Pero la cicatriz de
la frente no se ha borrado aún y me recuerda
a los catorce meses, dos semanas y cinco
días que estuviste en aquella cárcel en
peligro de muerte, acusado de traidor y de
chivato. Me recuerda a que te convertí de
nuevo en el hijo de un fascista, el hijo del
acordeonista.
(…)
JOSEBA HELDUA
Sólo me consuela pensar que sin aquel
sufrimiento no habrías tenido que venir aquí,
y no habrías tocado el paraíso con las yemas
de los dedos.
-
(...).
JOSEBA HELDUA
Pero eso no es mérito mío, sino de la gente
que encontraste en esta parte del mundo. (…)
(…)
JOSEBA HELDUA
Y… colorín colorado…
Joseba badoa.
Mary Ann Davidengana doa.
DAVID HELDUA
Cuando te he pedido el acordeón, no sabía
por qué lo hacía.
Mary Ann badoa.
Davidek soinua jotzen du. Padam Padam.
ESCENA 33
Joseba, bere maletarekin abioia hartzera doa. Mary Ann beregana doa.
Josebak Daviden testuaren azken orria erakusten dio. Daviden ahotan
entzuten dugu, Padam Padam entzuten den bitartean.
DAVID (OFF)
“Ez zen inoiz paradisutik hurbilago egon
rantxo honetan pasatako denboran baino, eta
kosta egiten zitzaion zeruan hobeto egon
zitekeenik pentsatzea. Mary Ann bere
emazteari eta Liz eta Sara bere alabei agur
esan beharrak bihotza urratu zion; baina,
bidaiari huts hutsik abiatzeko ausardiarik
gabe, ez zitzaion esperantza izpi bat falta
izan, eta jainkoari eskatu zion zerura eraman
zezan eta kokatu bere osaba Juanen, bere
ama Carmenen eta Obaba bere jaioterrian
izan zituen aspaldiko adiskide haien
ondoan.” amaiera
-
SEMEA2013.ko URTARRILAHitzaurreaVisaliako ospitalea, California. 1999ESKENA 1Hiru ordu lehenago. Book-Club. California.ESKENA 2Visaliako ospitalea. Sei egun beranduagoESKENA 3Obaba. 1957ESKENA 4Obaba. 1970ESKENA 5ESKENA 6ESKENA 7ESKENA 8ESKENA 9ESKENA 10ESKENA 11ESKENA 12ESKENA 13ESKENA 14ESKENA 15ESKENA 16ESKENA 17ESKENA 18ESKENA 19ESKENA 20OBABA.1973ESKENA 21Landetxe bat Bearn-en, Frantzia. 1975ESKENA 22ESKENA 23ESKENA 24ESKENA 25ESCENA 26ESKENA 27ESKENA 28Segoviako kartzela. 1975ESkENA 29Obaba. 1977ESCENA 30San Francisco, California. 1977ESkENA 31Sei egun lehenagoESCENA 32ESCENA 33