ROMANAE VIAE

Álvaro P. Vilariño v.2.0 - maio 2014

ÍNDICEA rede viaria

Tipos de Viae

Construción dunha calzada

via Augusta

Miliarios

Pontes

Mansiones

As vias no Imperio

Mansiones

via Appia

via Domitia

via Egnatia

As vias en Hispania

via Augusta

via da Prata

via do Norte

As vias na Gallaecia

via XVIII ou Via Nova

via XIX

via XX (per loca maritima)

Fontes

Tabula Peutingeriana

Itinerario de Antonino

Vasos de Vicarello / Vasos Apolinares

A rede viariaOs perigos da navegación marítima levaron aos romanos a construír unha rede de calzadas.

90.000 kilómetros de viae, con punto de partida en Roma unían cada rincón do Imperio, de norte (Escocia) a sur (norte África) e de oeste (Finisterrae) a leste (río Éufrates)

Finalidade: Primordialmente militar:

avance das lexións do exército romano. autoridade nos territorios conquistados. defensa das fronteiras

Favoreceu tamén .. o comercio: transporte de mercadorías a romanización: transmisión da lingua e cultura romanas

Mapa de Europa segundo Estrabón, xeógrafo grego Imaxe Wikipedia

Tipos de viaeViae publicae (rede principal)

A cargo do Estado. Orixe militar

Servizo postal do emperador

decretos, mensaxes

Tráfico comercial

Viae vicinales (rede secundaria) vicus: “núcleo de poboación”

A maioría das calzadas eran deste tipo

Comunicaban núcleos de poboación con cidades grandes

A cargo das autoridades locais

Viae privatae unían as Villae coas viae vicinales et publicae

ao cargo dos donos das Villae próximas

Principais vias á saída de Roma

A construción dunha calzadaDeforestación: desbroce do terreo.

Explanación: aplanamento do chan e desmontes.

Delimitación da largura do firme mediante bordos.

Cimentación cunha capa de pedra en bruto (gremium, statumen)

Capas intermedias como arena ou grava (rudus, nucleus)

Capa de rodadura con laxas apisonadas con area (pavimentum, summa crusta)

Imaxe www.quellegamos.com

Topógrafos romanos: orixe militar

Instrumentos de medida:

dioptra

groma

chorobates

odómetroReconstrución: topógrafos da Legio I Germanica realizando labores de replanteo coa dioptra preto da Via Avgvsta en Tarragona. Imaxe

www.traianvs.net

Groma. Imaxe de DivesGallaecia na galería de Chiron en Flickr

Chorobates. Imaxe de DivesGallaecia na galería de Chiron en Flickr

Hodómetro romano. Imaxe de Sebastià Giralt na galería de Chiron en Flickr

MiliariosColumnas colocadas no bordo da calzada

Marcaban as distancias en millas romanas (1.450 m) ata Roma ou a localidade máis próxima na via

A maioría levan inscricións co título completo do emperador, distancia, unidade militar, etc.

Miliario romano na Via Nova, Ponte Bibei (Ourense). Imaxes de DivesGallaecia na galería de Chiron en Flickr

Pontes

Ponte sobre o río Bibei (Ourense) na Via Nova. Imaxe de DivesGallaecia na Galería de Chiron en Flickr

Ponte sobre o río Tajo en Alcántara (Cáceres) na Via da Prata. Imaxe de DivesGallaecia na Galería de

Chiron en Flickr

MansionesMansiones: (sg. Mansio, onis) eran dependencias que, ademais de cambiar os cabalos, ofrecían a posibilidade de pasar a noite. Adoitábanse situar nos cruces das vías principais.

Moitas delas chegaron a converterse en cidades e recibiron o mesmo nome que tiñan cando eran unha mansio.

Na provincia de Ourense, no concello de Lobios, atópanse os restos da mansio Aquis Originis, situada á beira da Via Nova, onde podemos observar o hipocaustum (sistema de calefacción)

Cauponae: (sg. caupona) iguais ás mansiones, pero de baixa reputación, frecuentadas por ladróns e prostitutas.

Mutationes: (sg. mutatio) Antigas “estacións de servizo”, para cambiar cabalos, axustar rodas de carros, etc.

Mansio de Aquis Originis (Lobios, Ourense). Imaxe de Dives Gallaecia en Flickr

As vias do imperio

Vias imperiais

Via Appia: 321 a.c de Roma a Brindisi, no sur de Italia.

APPIA LONGARUM TERITUR REGINA VIARUM

ROMA - ARICIA - ANXUR - BENEVENTUM - FORMIAE - MINTURNAE - CAPUA - CAUDIUM - AQUILONIA - SILVIUM - TARENTUM - URIA - BRUNDISIUM

A via Appia preto de Roma na actualidade.

Mapa e Imaxe Wikipedia

Via Domitia: dende Italia a Hispania pasando pola Gallia Narbonense (actual costa azul). Logo de entrar en Hispania, bifurcándose en dous ramais, transformábase na VIA AVGUSTA

SEGUSIO - BRIGANTIO - EVERODUNUM- VAPINCUM - APTA IULIA - CABELLIO - NEMAUSUS - BAETERRIS - PORTUS VENERIS / SUMMUM PYRENAEUM

Pegadas de carros na via Domitia en Ambrussus. Imaxe: minube

Mapa: Imaxe Wikipedia

Vias en hispania

Via Egnatia : de Dyrrachium (Albania) a Bizancio (Estambul) DYRRACHIUM - CLAUDIANA - MASIO SCAMPA - LYCHINIDOS - HERACLEA - FLORINA - EDESSA - PELLA - THESSALONIKI - AMPHIPOLIS - PHILIPPI - NEAPOLIS - TRAIANOUPOLUS - APROI - PERINTHUS - MELANTIAS - BYZANTIUM

Via Egnatia Imaxe Wikipedia

Vias en hispania

en ruta

Via Heraclea ou Via Augusta:

Emporion - Barcino -Tarraco - Saguntum - Valentia - Castulo - Corduba - Hispalis - Gades (hoxe A-7)

Summum Pyrenaeum. A via Augusta entra en Hispania. Imaxe Luis Inclán na galería de Chiron en Flickr

Maqueta da via Augusta ao seu paso por Tarraco. Imaxe de Manel na galería de Chiron en Flickr

Mapa: www.irabia.org

vehículos

Via da Prata:

Astúrica Augusta - Salmantica - Emerita Augusta - Italica.

Restos da Vía da Prata ao seu paso por Cáparra (Extremadura). Imaxe de DivesGallaecia na Galería de Chiron en Flickr

Mapa: www.irabia.org

Via do Atlántico:

Onuba - Olisipo - Conimbriga - Bracara Augusta - Brigantium - Lucus Augusti.

Muralla de Lucus Augusti. Imaxe de DivesGallaecia na galería de Chiron en Flickr

Moeda romana co nome da cidade de Onuba

(Huelva) Imaxe wikipedia

Mapa: www.irabia.org

Vía do norte: de Astúrica Augusta a Caesaraugusta.

Asturica Augusta - Clunia - Numantia - Caesaraugusta - Ilerda - Tarraco.

Maqueta via romana Tarragona. Imaxe de DivesGallaecia na galería de Chiron en Flickr

Teatro romano de Clunia (Coruña del Conde, Burgos). Imaxe de Ferlomu na galería de Chiron en Flickr

Mapa: www.irabia.org

As viae da Gallaecia

Imaxe, mapa s. XIX: http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Maps/Periods/Roman/Places/Europe/Iberia/1.html

por mar

Via XVIII (via nova): de Bracara Augusta - Salaniana (Portela de home) - Aquis originis (Baños de río caldo) - Geminis (Sandías) - Salientibus (Baños de Molgas) - Praesidio (O Burgo, Castro Caldelas) - Nemetobriga (Trives) - Forum gigurrorum (A Cigarrosa, A Rúa) - Bergidum

(Cacabelos) Interamnio Fluvio (S. Román)- Asturica Augusta.

Reconstrución da Via Nova en Portela de Home

(Ourense). Imaxe de Dives Gallaecia en Flickr

Miliarios na Via Nova en Portela de

Home (Ourense). Imaxe de

Dives Gallaecia en

Flickr

Miliario de Zadagós en Sandiás (Ourense). Imaxe da

Galipedia

por mar

Via XIX: de BRACARA AUGUSTA - Limia (Ponte da Lima) - Tude (Tui) - Burbida (Borbén) - Turoqua (Tourón?, Saxamonde? Pontevedra?) - Aquis Celenis (Caldas de Reis?) -Pria (Iria?) - Assegonia (Compostela? A Sionlla?)- Brevis (Furelos? Macide?) -

Marcie (Marzán?)- Lucus Augusti (Lugo) - Timalino (Campo de árbol) - Ponte Neviae (Gatín? As Nogais?) - Uttaris (Gotón? Vega de Valcarce?) - Bergido (Cacabelos) -

Interamnio Fluvio (S. Román) - ASTURICA AUGUSTA.

Ponte da Lima (Portugal), no inicio da VIA XIX. Imaxe da Galipedia

Via XX (per loca maritima): de Bracara Augusta - Aquis Celenis (Caminha?) - Vico Spacorum (Vigo?, Redondela? Baroña?) - Ad duos Pontes (Pontevedra) - Glandimirum

(Cesures? Taragoña? Brandomil? - Atricondo (Sigüeiro?) - Brigantium (A Coruña? Betanzos?) - Caranico (Aranga? Bahamonde?) - Lucus Augusti (Lugo) - Timalino (Campo de árbol) - Ponte Neviae (Gatín? As Nogais?) - Uttaris (Gotón? Vega de

Valcarce?) - Bergido (Cacabelos) - Interamnio Fluvio (S. Román) - Asturica Augusta.

Miliario atopado en Pontevedra en 2009 nas obras do AVE. Imaxe do Diario de Pontevedra

Tabula Peutingeriana: mapa elaborado no s. III a.C. Podería ser copia dun mapa do Imperio de Agripa para o seu sogro Augusto (s.I d.C.). Representa o mundo coñecido na época.

Itinerario de Antonino: libro cunha listaxe de todas as vías, etapas e distancias. Inspírase na Tabula Peutingeriana e foi redactado baixo o reinado do emperador Caracalla (III d.C.).

Vasos de Vicarello (Vasos Apolinares): atopados no s. XIX, teñen gravados en varias columnas os albergues dende Roma a Cádiz.

Fontes

Tabula Peutingeriana. Imaxe da Galipedia

Vasos de Vicarello / Vasos Apolinares. Imaxe da Galipedia