roberto blanco torres: os trazos dunha vida ...os trazos dunha vida. dÍa das letras galegas 1999...

Antonio Gonz�lez Blanco � unhome sinxelo, dunha caracter�stica ele-gancia natural, finas maneiras e exqui-sita hospitalidade, nada raras entre asboas xentes de Galicia. Naceu hai 68anos na pequena aldea de Amido,parroquia de Santiago da Peroxa, cer-qui�a dos Peares onde o bravo Silrende a vida � Mi�o. Fermosa terra,�spera e engurrada esta da Peroxa, ricade br�temas segundo se baixa � granr�o que al� embaixo, entre valgadas ependentes vizosas dorme terso e azul.

Cando rebusca na vella artesa damemoria, Antonio fala con voz suave etemperada. Por veces, cando a nebulo-sa do pasado o confunde, detense,soergue un pouco a man dereita ensinal de espera; pecha os ollos e esculcacon m�is fondura nas s�as lembranzascolor sepia. Era un picari�o de a�ndanon cinco anos e con todo ret�n unhaimaxe remota, acaso despois idealizadapolo paso dos anos:

-Il non ter�a eu os cinco anos. Eiqu� cer-qui�a, conforme se baixa a casa de do�aJulia, hab�a un souto, hoxe xa non quedanada. El� estaba moitas veces, sentadodebaixo dos casti�eiros, cun caderno naman, escribindo, sempre escribindo. Eu

recordo a don Roberto cunha chaquetade coiro negro e un sombreiro. E xa nonrecordo m�is, eu era moi pequeno.

Antonio, que era daquela, en efec-to, moi pequeno, non lembra, claroest�, cousas, moitas cousas daquelesd�as escuros, que si lembran outrosm�is vellos ca el; por exemplo MarioBlanco, avogado e alcalde que foi doconcello da Estrada na d�cada dossesenta. En 1936 o seu pai Mario BlancoTorres era secretario do xulgado daEstrada e, tralo golpe de Franco, foisometido a dous expedientes de depura-ci�n e salvou a vida de milagre. BlancoFuentes ti�a tam�n un t�o crego, o t�oGerm�n, Germ�n Blanco Torres p�rrocoÑabade, dise popularmenteÑ, de SanMiguel de Lores, � ladi�o de Sanxenxo.Mario, daquela un rapaz de 18 anos Ñque, malia el non o saber a�nda esta-ba a piques de partir para a fronte deguerraÑ, viviu unha dura e inesqueci-ble experiencia na noite do 3 ou 4 deoutubro de 1936 e no d�a seguinte.Mensaxeiro de tr�xicas novas, foi pri-meiro dende A Estrada, no coche depunto dun tal Arnoso de Cuntis, aLores, cas do seu t�o Germ�n. Chegou �rectoral contra as seis da ma��; � entrar

15

Revista Galega do Ensino - N�m. 23 - Maio 1999

ROBERTO BLANCO TORRES: OS TRAZOS DUNHA VIDA.

DÍA DAS LETRAS GALEGAS 1999

Juan L. Blanco Vald�sUNED

Pontevedra

1 colaboracións 17/4/01 18:26 Página 15

16 Juan L. Blanco Valdés

na alcoba do se�or abade, este xa esta-ba esperto e antes de que o seu sobri�odixera nada, espetoulle: ÒÀQuen foi, teupai ou teu t�o?Ó Para a ma�anci�a, mar-charon � Estrada e encarrilaron nocoche de Arnoso para a Peroxa visitar aunha recent�sima vi�va que, desfeita,inconsolable, choraba deitada nunhacama, a penas murmurando Òcrimina-les, criminalesÓ, horrorizada por unhacalamidade absurda que �a condiciona--la s�a existencia para sempre. Al�, nasterras ribeiregas da Peroxa, na pequenaaldea do Amido, a vi�va de RobertoBlanco Torres, Julia S�nchez N�voa,do�a Julia, ficou para a vida na compa-

�a dunha irm� solteira, de nome Celsa.O medo e a distancia cortaron o f�o quea un�a cos irm�ns e irm�s do seu home,cos seus sobri�os na Estrada e Cuntis.Unicamente Guillermina, unha sobri�apol�tica especialmente querida quelogo casou en Ourense, foi quen decontinua-las visitas � s�a t�a. AntonioGonz�lez Blanco e a s�a muller Marujaconvert�ronse deste xeito en caseiros epor riba de todo amigos de Julia, b�culode su vejez, dir�ase � moda da vella esco-la. A vi�va de Roberto Blanco Torresnon volveu entrar nunha igrexa e, nointre do postremeiro alento, Antonio,Maruja e Guillerma houberon de tei-mar moito con ela para lles permitirmandar un sacerdote que a asistise.Morreu en 1966, trinta anos despois doseu home. No camposanto da parro-quial da Peroxa, dorme o sono eterno.

A morte de Julia � o �ltimo cap�-tulo dunha historia que non, quizais,por pouco orixinal no contexto do nosopasado recente, deixa de ofrecer gran-de interese; unha historia de esforzos eilusi�ns, tristuras e ledicias, que comatantas, tant�simas outras historias, calafluentes inn�meros, desembocan nunmesmo punto, nun mesmo d�a: o 18 dexullo de 1936, data que estrangulou oporvir desta colectividade que chama-mos Espa�a. Ese d�a Roberto BlancoTorres selou o seu destino, ou, mellordito, outros o selaron por el. Non lleperdoaron clamar pola cultura, porquea cultura a quen non a ten sempre lleparece un rid�culo e a�nda perigososubstituto da forza. Non lle perdoaronser poeta porque, como int�e

En Ourense nos primeiros anos vinte.


confusamente quen non a entende, apoes�a � unha arma cargada de futuro.Non lle perdoaron, en fin, crer firme-mente no civismo e proclama-la urxen-te recuperaci�n da �tica p�blica porquenin un nin a outra conduciron nunca aningunha forma de poder ou domina-ci�n. Preguntarse hoxe sobre a mortede Roberto Blanco Torres non �, pois,un exercicio inane de carraxe melanc�-lica nin un acceso de va necrofilia; nas�a morte, nas raz�ns da s�a morteest�n as claves da s�a vida.

Remato este lixeiro introito: dixenque a morte de Julia � o �ltimo cap�tu-lo da historia de Blanco Torres e m�isben debera dici-lo pen�ltimo. En rigor,o �ltimo est� por escribir e depende detodos n�s. O 3 de xullo de 1999 a RealAcademia Galega decidiu desenterra--la obra do escritor e restitu�-la s�amemoria colectiva dedic�ndolle o D�adas Letras Galegas. Mais non nos enga-nemos; al�n da an�cdota, as celebra-ci�ns e os discursos institucionais, arecuperaci�n de Blanco Torres simboli-za � cabo unha lecci�n perpetua e ina-cabable: a que nos ensinan t�doloshomes e mulleres que no transo decisi-vo de elixiren, fronte � negrura da bar-barie, entre a vida e a defensa da cultu-ra como piar da dignidade humana,dec�dense por esta �ltima.

Roberto Blanco Torres veu �mundo na vila balnearia de Cuntis,provincia de Pontevedra, �s cinco datarde dun m�rcores 18 de marzo de1891.

Se o contorno familiar constit�ede certo un dos alicerces da existenciade calquera ser humano, no caso donoso biografado esta � unha afirmaci�nespecialmente significativa. BlancoTorres � debedor directo da atmosferaque respirou de neno na casa familiarque o viu nacer, no n�mero 7 da actualr�a da Presi�a, ent�n calle de Lanuza.

Digamos para empezar queRoberto � en realidade Roberto Mar�aManrique Manuel Raimundo GabrielBraulio Cirilo Anselmo Eduardo. As�

Roberto Blanco Torres: os trazos dunha vida 17

Julia Sánchez Novoa, a esposa de Roberto BlancoTorres.



foi inscrito no Rexistro; reste de nomesesta que responde � sorprendente (e unpouco extravagante) teima paterna delles po�er �s fillos nomes raros e esaxe-radamente compostos. Roberto foi omenor de dez irm�ns: Enriqueta(morta de moci�a); Segismundo;Esmeralda (Esmeralda Mar�a CasimiraUrbana); Germ�n; Corina (CorinaMar�a del Carmen y del MontserratFrancisca Pl�cida Constanza Ofelia);Mario; Leonor; Esther (morta �s dousmeses e que se chamaba en realidadeEsther Amelia Mar�a Manuela Antoniade los Reyes); Nu�o (Nu�o ManriqueMar�a Aurelio Estanislao) e Roberto,fillos todos eles de Pedro BlancoCrespo e Carmen Torres Fuentes. DonPedro era natural da parroquia de

Donramiro (Lal�n). Dona Carmen domesmo Cuntis.

Nacera o primeiro en 1843, eÑmalia non contar este dato cunhaconfirmaci�n documental definitivaÑera con toda seguridade fillo natural docacique dezao don Jos� Crespo Villar (avoz popular dic�a por ent�n Òun soloDios en el cielo y en Lal�n un Crespos�loÓ). A nai, Mar�a Blanco Iglesias, eraunha muller de confianza na casa dosCrespo. O pequeno Pedro marchou �Seminario de Lugo para facer carreiraeclesi�stica. Nisto de teren admitido noSeminario o fillo dunha muller solteiravese acaso a man da influencia paterna.De t�dolos xeitos, a vocaci�n de donPedro non deb�a ser de fonda raiga�a,

Un xantar da Asociación da Prensa de Ourense. Blanco Torres é o quinto pola dereita.


amos�ndose �s nosos ollos a s�a exis-tencia como a dun home de acci�n,gustoso da actividade p�blica e conpretensi�ns pol�ticas. Visitando unirm�n do pai, don Vicente CrespoVillar, p�rroco de Santa Mar�a deTro�ns, cabo de Cuntis, don Pedroco�eceu a que logo hab�a de face-la s�aesposa, dona Carmen Torres Fuentes(nacida en 1848) que era por ent�nmestra da escola parroquial. Xa orde-nado de maiores e misacantano, deci-diuse a renunciar � celibato. Viaxoupersoalmente a Roma para solicitar doPapa, P�o IX, a preceptiva dispensa.Don Pedro e dona Carmen casaron en1872 e establec�ronse en Cuntis, ondeaquel vi�a xa exercendo como secreta-rio do Xulgado dende 1869. En 1875nace a primeira filla do matrimonio,Enriqueta, e � pouco dona Carmen cesacomo mestra para se poder dedicar �crianza dos fillos.

Como dixemos, don Pedro ti�ainquietudes pol�ticas e veleidades lite-rarias, amais dunha notable afecci�n �lat�n Ñaprendido no SeminarioÑ e �sletras cl�sicas. Entre 1872 e 1874 exer-ceu, cun soldo excepcional para os tem-pos, de alcaide da aduana deSantander, designaci�n na que, denovo, se enxerga o peso p�blico do pai.No pol�tico foi dem�crata e liberal,afecto a Castelar e Montero R�os, eorganizou � seu redor en Cuntis ocomit� dos republicanos locais.Colaborou esporadicamente coa pren-sa liberal do tempo (La Concordia deVigo, El Diario de Pontevedra) e

mesmo chegou a escribir unha novela(La loca de Casdecid).

Exseminarista, co�ecedor e culti-vador do lat�n e as letras o pai, mestraa nai, a cultura foi herdo en BlancoTorres. Con todo, a renuncia profesio-nal da nai e o elevado n�mero de fillosdeixaron a familia nunha posici�n eco-n�mica modesta e por completodependente dos ingresos do pai, dexeito que ning�n dos irm�ns Ñag�sGerm�n, que fixo a carreira eclesi�sticacompleta no Seminario compostel�nÑfixo estudios al�n dos primarios naescola local. Absoluto autodidacta, as�lida bagaxe cultural de Blanco Torresasenta, xa que logo, no patrimoniofamiliar e na avidez dun h�bito lectoraxi�a adquirido trala aprendizaxe dasprimeiras letras. Roberto ha lembra-loesmero co que o seu pai dirix�a a s�ainstrucci�n e maila dos seus irm�ns eirm�s, especialmente no que fac�a �cultivo do lat�n, e as s�as lecturas doscontos cl�sicos (naquelas fermosas edi-ci�ns de Saturnino Calleja que se fixe-ron proverbiais) e dos poetas galegos(Rosal�a, A��n, Pondal, Labarta...).

Cuntis era daquela dun desesÒcentenares de pueblos cuya vida correincesantemente por los cauces de larutinaÓ, como anos despois evocar�Blanco Torres (Eco de Galicia, n�m. 129,17.10.1920). Este � o contexto temporal,xeogr�fico e familiar de Blanco Torres:unha pequena vila de existencia ruti-neira e desprovista de todo aliciente,digamos, ÒespiritualÓ e unha numerosafamilia de ingresos m�is ben modestosa�nda que de elevado nivel cultural e




prestixio local. Estas circunstanciasmarcar�n a vida de Blanco Torres ata as�a primeira xuventude. El mesmo nosproporciona, no manuscrito do que �unha especie de autobiograf�a novela-da en terceira persoa, un fugaz autorre-trato da s�a infancia:

Era un muchacho despierto, instruido yafectivo, quiz� demasiado serio a susa�os, lo que llaman las gentes un ÒbuenchicoÓ, pero Ñlo que las gentes dicentambi�nÑ Òcon algunos grillos en lacabezaÓ. No se parec�a a los dem�s chi-cos de su pueblo, malos estudiantes,bibli�fobos, enveredados por sus padreshacia la obtenci�n de un t�tulo profesio-nal para, despu�s de conseguido, echar-se a vegetar, a vivir materialmente y amorir en un burgo provinciano o en unpoblacho municipal, procurando agen-ciarse un matrimonio de conveniencia.Tal es la perspectiva de la mayor parte deesos j�venes educados en una est�pidarutina familiar, mezcla de ego�smos y deambiciones peque�as, imitaci�n delespacio f�sico, vulgares, impregnadas degroseras supersticiones, y las ex�gesisdogm�ticas que no satisfac�an su sed deverdad.

En 1898 morre a s�a nai CarmenTorres. Roberto � un picari�o de seteanos. Cando en 1920 traduce o poemaO neno, do poeta alem�n FriedrichHebbel (publicado en A Nosa Terra,25.01.1920) reproduce quizais unhavaga lembranza de dor e soidade inti-mamente vivida por el mesmo:

Co derradeiro atav�oa naici�a est� na caixa;o pequeno entra xogandoe cont�mplaa cara a cara.Mira as froli�as que adornantecidas como grinalda;entre as mans case amarelasse lle figuran m�is brancas.E con voz mimosa dille:

Dame unha frol desa rama;e � ver que non lle contesta,vaise quedi�o da sala.E pensa: ÑÓSer� que dorme;haber� que calarÓ, e cala.Pero volve paseni�opor se acaso a nai o chama.

Don Pedro, vi�vo con 55 anos e �cargo de oito fillos, �a sobrevivir pouco� s�a muller pois falece en 1905. Osirm�ns m�is pequenos fican � cargo davella criada da casa, Juana a VeanaÑque, como era costume en moitasfamilias, exerc�a de segunda nai detodosÑ e das irm�s maiores. As

Roberto Blanco Torres, Cuntis 1909.


circunstancias van perfilando, as� pois,o destino de Roberto: orfo, sen mediosde subsistencia e na idade que marca alinde entre a infancia e a mocidade, naque un home est� xa en disposici�n de

traballar, opta pola emigraci�n. En rea-lidade, non fac�a sen�n segui-los pasosxa emprendidos polos seus irm�nsmaiores, Segismundo Ñquen xa naaltura do nacemento de Roberto, 1891,


Ó pouco de chegar á Habana.



estaba na HabanaÑ, e Nu�o, que emi-grou a Cuba � pouco de morre-lo pai.Blanco Torres emigra contra os rematesde 1906, con a penas quince anos.Como el mesmo logo reco�ecer�, Òsutendencia al peregrinaje por los cami-nos del pensamiento se correspond�acon una inclinaci�n vivaz al vagabun-daje por los caminos del mundoÓ.

Xa na Habana, � l�xico pensarque nos primeiros tempos BlancoTorres debeu vivir un pouco consonteas orientaci�ns dos seus irm�ns, enespecial de Segismundo Ñcase catorceanos m�is vello ca elÑ e xa empregadona banca catalana Gelats y Cia., etam�n de Nu�o, que axi�a atopa unhaocupaci�n na soada ferraxer�a dotempo La Esquina de Tejas. Pero o seuesp�rito fundamentalmente inquedo,bohemio e idealista reb�lase contraunha vida sometida � rutina dunemprego fixo e, paseni�o, na eferves-cencia cultural da fascinante Habanada �poca, vai atopando o que constitui-r� o celme da s�a existencia: o xornalis-mo � servicio dun fondo compromiso�tico, a exaltaci�n da civilidade e dacultura como piares indispensables detoda actividade de saneamento social e,en especial, pol�tico. Chama a atenci�na precocidade con que Blanco Torrescomeza a desprega-las manifestaci�nsdeste compromiso nunha febril activi-dade xornal�stica nos medios habanei-ros do tempo. O semanario agrarista eanticaciquil Santos e Meigas do 20 desetembro de 1908 Ñcando BlancoTorres, xa que logo, a�nda non contadezasete anosÑ, relata:

Nuestro entusiasta y valiente colabora-dor el joven se�or Roberto Blanco Torres,que con tan buen acierto y sin pararse enpelillos m�s o menos viene publicandouna serie de art�culos, bajo el t�tulo deÒGalicianasÓ contra el caciquismo y elclero que imperan y disponen a su anto-jo en los pueblos de Galicia, se hallaguardando cama desde hace d�as v�cti-ma de ligera enfermedad.

A rica colonia galega da Habanavai dirixir marcadamente o devir dacultura galega destes anos. � naHabana onde, de feito, nace a RealAcademia Galega (se ben a s�a forma-lizaci�n se realiza na Coru�a porManuel Murgu�a) a iniciativa de

No balneario de Mondariz, cun descoñecido.


Curros Enr�quez, o tip�grafo ferrol�nXos� Fontenla Leal e outros no seo daAsociaci�n Protectora e Iniciadora dela Academia Gallega (na que logo mili-tou tam�n Blanco Torres e outros gale-guistas inmigrados na Habana: Ant�nVillar Ponte, Ram�n Marcote, AlfredoNan de Allariz, Ram�n Cabanillas,Mercedes Vieito Bouza...); na Habana�ese por vez primeira o Himno gallego(estreado en decembro de 1907). E, enfin, como mostra da s�a capacidade epoder�o, o Centro Gallego (fundado en1879 polo estradense Waldo çlvarezInsua) adquire en 1906 para a s�a sedeun dos edificios m�is emblem�ticos ec�ntricos da Habana: o inmenso GranTeatro Tac�n. A colonia galega era, ade-mais, un fervedoiro de publicaci�ns,moitas delas de vida ef�mera, quemanti�an constantemente acesa achama da saudade exaltando, �s vecescoa lingua como instrumento, un esp�-rito que buscaba alicerzar unha perso-nalidade rexional propia e afirmada.Tense apuntado neste senso que foidurante a s�a curta experiencia haba-neira (1908-1910) cando Ant�n VillarPonte mudou do rexionalismo � nacio-nalismo, mudanza que ter� logo siste-matizaci�n coa fundaci�n en 1916 daprimeira Irmandade da Fala.

Blanco Torres, como xa se indi-cou, viviu de cheo este ambiente.Asinando �s veces co seu verdadeironome e outras co pseud�nimo FrayRoblanto (acr�nimo do seu nome e ape-lidos coa anteposici�n dun euf�nicoFray), desenvolve dende a s�a chegadaun incesante labor de colaboraci�n xor-

nal�stica; a s�a sinatura � adoita no xaamentado Santos e Meigas (Revista sema-nal ilustrada, fundada por RicardoCarballal en agosto de 1908 e do quepolo visto se publicaron s� seis n�me-ros); en Follas Novas (semanario funda-do en 1897 no que Fray Roblanto publi-ca as s�as ÒGalicianasÓ); en Suevia(tam�n de periodicidade semanal,publicada entre 1910 e 1912); en Viveroen Cuba (fundado en 1911 e que dirixiuJes�s Peyn�); en Galicia Gr�fica (sema-nal, dirixida por Ramiro Garc�a e quetirou s� quince n�meros); en Galicia (apublicaci�n peri�dica galega de Cubade m�is longa vida: 1902-1930); e, unhavez retornado � Terra, no Eco de Galicia,fundado en 1917 por ManuelFern�ndez Doallo e que, contrariamen-te � norma, como o Galicia, foi de longavida (1917-1936). Na Habana tentam�n lugar a manifestaci�n orixinaldo estro po�tico de Blanco Torres: o seuprimeiro poema, Dous toli�os, ve a luzno semanario Follas Novas o 29 desetembro de 1907.

Vexamos unha mostra do discur-so sociopol�tico de Blanco Torres porestes anos; quen escribe o que segue,acerca da redenci�n de foros, � unardoroso ide�logo de dezasete anos:

La redenci�n de foros es un problema depalpitante actualidad y, por ende, desuma e indiscutible trascendencia paraGalicia que, v�ctima del caciquismo m�susurpador y desalmado, aspira a finesmuy l�citos y de los que m�s le compe-ten. Las personas m�s connotadas deGalicia est�n interesadas en este asuntode magno inter�s y por la informaci�nde la prensa peri�dica que nos trae noti-cias muy halag�e�as, aseguramos el�xito a la reivindicadora campa�a




emprendida en pro de los intereses deGalicia. Entonces, Áah! entonces habre-mos dado el primer paso por el trechoque ha de conducirnos a la reivindica-ci�n total de nuestros derechos, pisotea-dos y escarnecidos por una oligarqu�a devillorrio; por seres abyectos y deprava-dos que no dan tregua, poniendo enpr�ctica su instinto de usurpaci�n, enca-minado a la aniquilaci�n m�s ignominio-saÉ por entes de linaje vil, sin alma y sinconciencia, que, gozando de la impuni-dad m�s amostazable, cometen los atro-pellos m�s inicuos, las iniquidades m�sgrandes.

(ÒGalicianasÓ, Follas Novas, 583, 2 deagosto de 1908.)

� a de Blanco Torres na Habanaunha vida bohemia, condicionadapolos �nfimos ingresos que lle reporta as�a actividade xornal�stica, estreitecesabondo mitigadas co idealismo da pri-meira mocidade. O seu d�a a d�a fi�ba-se nas redacci�ns dos xornais, nas dis-tintas actividades asociacionistas �sque se sumou e, de xeito acaso preemi-nente, nos faladoiros dos caf�s, que,moi � moda dos tempos, reun�an escri-tores, artistas, intelectuais e xentes detoda laia. Foi famosa entre a colectivi-dade galega a do caf� La Puerta del Sol,arredor das mesas do cal sentabanadoito Blanco Torres, Villar Ponte,Curros Enr�quez (que morre en 1908, �pouco de ter chegado Roberto � illa, dexeito que non puideron intimar moito),Ram�n Cabanillas (que abandona aHabana en 1915), Waldo çlvarez Insua,estradense promotor do CentroGallego e fundador da primeira publi-caci�n peri�dica galega en Am�rica, ElEco de Galicia, o pintor Virxilio BlancoGarrido, os m�sicos Jos� Castro Chan�

e Ricardo Fortes Ñmoi loados porRoberto nos seus artigosÑ, os escrito-res e xornalistas Julio Sig�enza, çngelL�zaro e Adelardo Novo...

En decembro de 1911 FrayRoblanto fundou La Alborada. îrgano dela colonia gallega en Cuba, de vida ef�-mera pois o �ltimo n�mero do que seten noticia � o 9 (do 3 de marzo de1912). Era unha publicaci�n de granformato, de periodicidade mensual,non ali�ada en ningunha tendenciaideol�xica que non fose a exaltaci�ndos valores galegos. De esmerada edi-ci�n t�cnica, imprim�ase en papel semi-cromado e a mi�do inclu�a (como logofar�n sinaladamente Galicia e Eco deGalicia) fotograf�as de paisaxes e cida-des galegas. En La Alborada BlancoTorres asina algunha colaboraci�nbaixo outro nom de plume, o de Cirilo deCrespo (un dos seus m�ltiples nomes emailo segundo apelido do pai).

O movemento anticaciquil e agra-rio, como deixa ver a colaboraci�n deBlanco Torres arriba reproducida,prendera con forza na colectividadegalega da Habana. Un chamadoComit� Redencionista a prol da reden-ci�n de foros exist�a xa en 1908 presidi-do por Fontenla Leal, comit� que tralafundaci�n de Acci�n Gallega, o partidoagrario de Basilio çlvarez, se convertede feito na cabeza de ponte do agraris-mo na Habana. Os ideais agrarios, polodemais, estaban tam�n promocionadosnalg�ns medios da colectividade gale-ga (Follas Novas, Santos e Meigas, Suevia,Galicia...), nos que a presencia deBlanco Torres era, como vimos,


frecuente. O movemento na illa apun-talouse coa visita que a remates de 1912xirou çlvarez na Habana, celebrandomitins multitudinarios no CentroGalego. Na Habana co�eceu Roberto oardoroso abade de Beiro, que produciuno seu �nimo, de seu afouto e radical,unha viva impresi�n que hab�a de for-talecer a�nda m�is a s�a adhesi�n �causa agraria. A redenci�n dos labre-gos ten en Blanco Torres mesmo oca-sionais manifestaci�ns de lirismo:

ÁDios de la Justicia,Arregla si puedes ese pueblo perdidoY al tirano que abusa del pobre labriego,Aplica severo castigo!

ÁMira que es muy tristede esos hombres el sino funesto,que afrontan tremendos suplicioshuyendo al cacique perverso!(Galicia, A Habana, n�m. 11, 19.03.1911)

O 11 de abril de 1915 aparece LaTierra Gallega, semanario promovidopor Blanco Torres que compartiu conLa Alborada a fugacidade (publicouses� ata o 23 de maio dese ano 1915) maisque, a diferencia da anterior empresaxornal�stica de Blanco Torres, naceucun prop�sito social declarado, cal erao de criticar e combate-la xesti�n dosresponsables do Centro Gallego, espe-cialmente no que fac�a a certas actua-ci�ns parciais e interesadas da secci�nde Belas Artes. Neste senso, o lema dacabeceira do xornal, Programa: contra losfarsantes, � dunha meridiana claridade.A totalidade das colaboraci�ns, malia aintenci�n program�tica de Òdar a loslectores trabajos selectos de los m�safamados literatos, composiciones denuestros m�s grandes poetas y una

extensa informaci�n de GaliciaÓ, est�monocordemente dedicada a asa�arsecon aqueles que os responsables doxornal chaman na editorial do primeiron�mero ÒLos de siempre: Otra vez lasupina ignorancia, el cretinismo conlevita se apodera del Centro Gallegopara despe�arlo en el descr�dito y labancarrotaÓ. Esta sa�a � especialmenteintensa con dous dos directivos doCentro, o estradense Secundino Ba�ose o ortigueir�s Ram�n Armada Teijeiro,ironicamente denominados Mr. Bathes(Ôba�osÕ en ingl�s) e Mexamorno(Armada Teijeiro, fundador de La Vozde Ortigueira, era autor dun mon�logotitulado Mexamorno en Vivero, publica-do no BRAG, 5, 1912).

Os anos de bohemia de BlancoTorres na Habana chegan � seu solpor.Acaso a precariedade dos seus mediosde subsistencia incitouno a deixarCuba para sempre, o que fai no ver�nde 1916, probablemente no mes deagosto. Non as� os seus irm�nsSegismundo e Nu�o que ficaron naHabana, onde � cabo morreron, e ondenaceron os seus fillos e netos.

A recepci�n da xeira cubana deBlanco Torres � desigual. Para os seuspartidarios desenvolveu, como unarremedo ultramarino da loita anticaci-quil en Galicia, un labor de combatecivil encami�ado � necesario sanea-mento das actividades p�blicas no seoda colectividade galega; para os seusinimigos foi un elemento molesto, inex-plicablemente cheo de si, furibundo ehipercr�tico detractor de todo o quenon ca�a no contorno dun estreito e




intolerante c�digo �tico fundamental-mente baseado no fracaso profesional epersoal. Para mostra, dous bot�ns.Abd�n Rodr�guez Santos, amigo �nti-mo e estreito colaborador de BlancoTorres en distintas empresas xornal�sti-cas, evoca en Eco de Galicia (n�m. 18, 4de novembro de 1917):

Roberto Blanco Torres no tuvo suerte enCuba.Estudiaba mucho y con af�n, era escritorf�cil y ameno, de una simp�tica castici-dad. No queda en la colonia gallega otroque en eso le aventaje. Dije que Robertono tuvo suerte, mejor dijera que no tuvopadrinos, y si los tuvo le cogieron hinchapor la hura��a de su car�cter, o por serpoco apersonado y zalamero.Yo no recuerdo de ning�n grupo degallegos que nacido al calor de halag�e-�os ideales, no se haya convertido de lanoche a la ma�ana en maquiav�lica ban-der�a.Confunden lastimosamente los princi-pios con los apetitos innobles y las ansiasde lucro. Magn�ficos profesores del cam-balache, si dejan de halagarlos o no lesdan alguna bicoca, despejan el campo.Lo que pretenden siempre los cabezas departido es apandillar o hacer n�mero,primero que ilustrar las conciencias yforjar voluntades libres y enteras.Ning�n Presidente del Centro, hastaahora que yo sepa, se ha distinguido poralguna caracter�stica o virtualidad deesas que trazan sendero, que se�alanrumbo o norte, en el sentido econ�micoo administrativo, en el cultural, en cual-quiera. Ninguno ha sido reformista orevolucionario, y si los hubo, naufraga-ron en el muelle abandono de la confian-za amistosa, o camarader�as de compo-nendas.En tal ambiente, un hombre comoRoberto, enamorado de los principios yprosador exquisito, ten�a que fracasar,por la ignorancia de los de abajo, y la dis-plicencia de los de arriba.Si tuvo defectos, no fueron de esos queabren camino al bienestar o al puesto con

honores. El no aprendi� bien a ser cana-lla.El pobre Roberto se pasaba muchasnoches en claro, leyendo y escribiendo,para comer mal y vestir peor, cuandootros que entienden mejor la br�jula demarear entre estos baj�os de la Colonia,siendo unos adoquines, con unas cuan-tas maniobras subterr�neas bien encami-nadas, zull�ndose en estudios y monser-gas espirituales campan como quieren yconquistan estima.

No polo oposto, a p�xina editorialde Eco de Galicia do 23 de outubro de1921 Ñno que non deixa de ser unrechamante exercicio de toleranciademocr�tica por canto se trata dunmedio de frecuent�sima presencia deBlanco TorresÑ, responde a un artigodeste en La Zarpa de Ourense nosseguintes termos:

En La Zarpa, peri�dico que se publica enOrense, Roberto Blanco Torres, muyconocido en estos lares, queriendo sentarc�tedra de un galleguismo enrag� al esti-lo de esos tipos modernistas que por irvestidos a la �ltima moda llamando laatenci�n del p�blico no les importa caeren los mayores rid�culos ni llamarse bol-cheviques por no decir ÒnazonalistasÓ,as� se las traen estos nuevos regenerado-res en persecuci�n del medro personalya que son unos fracasadosÑ, public�un art�culo sobre el �xodo del emigranteen el que nos pone como un harapo a losgallegos de Cuba y particularmente a losque el Centro Gallego dirigen. La cr�ticaque hace de los gallegos en Cuba y nues-tra instituci�n Roberto Blanco Torres est�basada en la mentira. Y el que criticaescudado en la falsedad es un destructor.El que nos ocupa, aqu� y all�, ayer y hoy,no tiene otro anhelo y se�uelo que vivirde par�sito. Los de aqu� se dieron cuentade esta estratagema y le dijeron ÒAh� tepudrasÓ, y se tuvo que ir con la m�sica aotra parte. Y si ah� le hacen igual, quepuede que llegue el d�a, entonces semeter� a bolchevique y dir� pestes


contra los labriegos, como dice ahora delos gallegos de Cuba, porque no recono-cieron Òsus valoresÓ.

A experiencia cubana de BlancoTorres ser� determinante na s�a bagaxepersoal e ideol�xica. A denuncia dosresponsables do que sempre considera-r� un inmoral tr�fico humano en bene-ficio de intereses particulares constit�eun tema recorrente no seu labor xorna-l�stico e a el dedicar� p�xinas inflama-das nas que alude �s Ònegreros que encombinaci�n con las casas consignata-rias reclutan carne humana paraembarcar con destino a Am�ricaÓ(Carta a Eduardo Blanco Amor,25.11.1931). A emigraci�n ser� tam�n amusa de composici�ns po�ticas nasque non � dif�cil identificar vivenciaspersoais, como ÒO novo emigrante(Manoeli�o na Habana)Ó publicado nolibro de poemas Orballo da media noite(1929).

As� que nos remates de 1916temos a Blanco Torres en Galicia.Nunca deixar� esmorecer, ende ben, as�a presencia xornal�stica en Cuba,sinaladamente en Galicia Ñonde por

veces agochar� caprichosamente a s�aidentidade baixo curiosos pseud�ni-mos como DagobertoÑ, (ÒNo seamosm�s papistas que el papaÓ, Galicia, 35,30.08.1919) e Eco de Galicia, medio noque rexistramos colaboraci�ns s�as ata1934.

Nos meses inmediatamente pos-teriores � s�a chegada inst�lase por untempo na s�a casa familiar de Cuntis,onde a�nda viven os seus irm�ns eirm�s solteiros. En setembro de 1916at�pase co seu amigo de tempos cuba-nos Ram�n Cabanillas, que est� toman-do as augas. Na vila fai faladoiro conoutros ilustres cuntienses, especial-mente o crego Jos� Toubes Pego, p�rro-co que foi da fregues�a de San Pedro deMezonzo na Coru�a e fundador de ElIdeal Gallego, e co avogado progresistaXo�n Xes�s Gonz�lez, logo sacrificado� barbarie de 1936. En 1917 o seu irm�ncrego, Germ�n, marcha a terras doSaln�s para se facer cargo da fregues�ade San Miguel de Lores. Con el vai airm� pequena Leonor. A relaci�n deBlanco Torres co seu irm�n e o mediopaisax�stico e vital que lle ofrec�a a


Cabeceira de La Zarpa.



rectoral de Lores � de importancia capi-tal na s�a biograf�a. A inspiraci�n natu-ralista e pante�stica do seu estro, quelogo haber� plasmar dun xeito definiti-vo en Orballo da media noite, ten o seuprimeiro nutrimento nestas Terras deSaln�s, onde, literalmente, asina d�aspoes�as de significativo t�tulo publica-das en 1919 en A Nosa Terra: Diante dÕanatureza (ANT, n�m. 93, 5 de xullo de1919) e Pante�stica (ANT, n�m. 95, 25 dexullo de 1919).

Son anos estes de mudanza e afir-maci�n ideol�xica do galeguismo. O 18de maio de 1916, Ant�n Villar Pontefunda na Coru�a a primeiraIrmandade da Fala. O 14 de novembrove a luz, tam�n na Cidade Herculina, oprimeiro n�mero de A Nosa Terra.Ant�n Villar Ponte tira do prelo Nuestraafirmaci�n regional (Nacionalismo gallego:apuntes para un libro). O 26 de abril de1917 ten lugar en Carral o primeiro actomasivo de afirmaci�n pol�tica dasIrmandades. Feitos todos eles que per-filan un fito na historia contempor�neade Galicia: a I Asemblea Nacionalistaque ten lugar en Lugo entre o 17 e o 18de novembro de 1918. Blanco Torresrepresenta unha senlleira personalida-de en todo este proceso. Malia nonestar no n�cleo fundador de A NosaTerra, pois nesa data a�nda andaba enCuba, ten sido considerado polos espe-cialistas un dos nomes que fixeronposible a existencia do xornal, conver-t�ndose nunha das s�as plumas habi-tuais e m�is significativas. No que fai �actividade pol�tica, resulta evidente as�a plena identificaci�n coa causa das

Irmandades: Blanco Torres � un dosasinantes do Manifesto Nazonalista deLugo e asiste con posterioridade � II e aIII Asembleas Nacionalistas deCompostela (7 a 9 de novembro de1919) e Vigo (16 a 18 de abril de 1921).Na IV Asemblea (Monforte, 1922) �designado Conselleiro de Publicidade.En Monforte emerxer� a escisi�n entreo galeguismo purista de Risco e o gale-guismo posibilista de Pe�a Novo e aIrmandade da Coru�a.

Pouco despois da s�a chegada,Blanco Torres Ñacaso animado porToubes e Villar PonteÑ, establ�cese demodo m�is ou menos permanente naCoru�a, tal e como reflicte A Nosa Terradestes d�as:

At�pase na Cru�a o brilante xornalistanoso querido irm�n, Roberto BlancoTorres. � u dos bos escritores galegos. EnCuba conquireu moitos trunfos. Nos xor-nais de Madr�, nos de Barcelona, en VidaGallega e na gran revista Espa�a ondesoyo te�en acollimento os homes quelevan algo dentro. Blanco Torres publi-cou artigos notabres. En A Nosa Terra far�cousas de moito intr�s.

Nota esta, por certo, na que non �dif�cil ve-la man de Ant�n Villar Ponte.Comp�rese coa dedicatoria que estam-pou nun exemplar da s�a Nuestra afir-maci�n regional co que agasallou aBlanco Torres en 1917:

A Roberto Blanco Torres, bohemio cult�-simo, cronista brilante, xornalista que tenconquerido moitos �isitos e que, naimprensa de Cuba, na de Madri, na deBarcelona e na galega, estudiou congrande acerto probremas intresantes;home dino de sere mestre de moitos edisc�pulo de poucos.


Na Coru�a entra Blanco Torres atraballar na redacci�n de El Noroeste ena de El Ideal Gallego, acabado de fun-dar este �ltimo (sa�u � r�a o 1 de abrilde 1917), como ficou dito, polo seuamigo Toubes Pego. A s�a presenciaxornal�stica, ende ben, � nestes anosmoi rica noutros moitos medios, alg�nsde significada tendencia ideol�xica(como A Nosa Terra e os voceiros doagrarismo El Heraldo Gallego deOurense, Galicia Nueva de Vilagarc�a ouEl Tea de Ponteareas) e outros de infor-maci�n xeral: Vida Gallega (fundado edirixido por Jaime Sol�), Gaceta deGalicia, Faro de Vigo... Entre outubro de1920 e agosto de 1921 Blanco Torresmarcha a Ferrol onde dirixe, por encar-go do propietario do xornal RafaelBarc�n, El Correo Gallego (o que hoxe, edende 1938, se edita en Compostela).De feito cando asiste � III AsembleaNacionalista de Vigo faino, xunto conXaime Quintanilla, en representaci�nda Cidade Departamental. BlancoTorres, unha sinatura xa de consolida-do prestixio, rex�strase nesta �pocanoutros medios: no semanario republi-cano Acci�n Coru�esa, editado entrenovembro de 1920 e xu�o de 1922, ouno îrgano de defensa Corcubi�n-Muros,Nerio, editado efemeramente entrexullo de 1920 e setembro de 1921.Ademais, as s�as inquietudes l�ricaste�en cabida en diversas publicaci�ns:na fugaz Hebe, quincenal, editada enPontevedra entre outubro de 1920 eabril de 1921 e na revista, herdeira daanterior, Alborada, promovida, entreoutros, por Lu�s Amado Carballo, de

periodicidade mensual e editada inte-gramente en galego.

Por estes anos ten lugar un acon-tecemento de grande alcance cultural:Vicente Risco edita o primeiro n�merode N�s, Bolet�n Mensual da CulturaGalega. îrgao da sociedade galega depublicaci�s N�s. N�s, a revista, e logo aeditorial hom�nima fundada porçnxel Casal, deron nome � m�isimportante xeraci�n intelectual daGalicia contempor�nea, xeraci�n naque Blanco Torres Ñpor idade, porbagaxe ideol�xica, por relaci�ns per-soais, incluso polo selo editorial da s�aobra editadaÑ, se insire plenamente.Apuntemos, con todo, que, na s�a ver-tente estrictamente po�tica, os


Roberto Blanco Torres, por Maside.



historiadores da literatura incl�en onoso home na chamada xeraci�n de1922, denominada por outros xeraci�nde 1925, por terse inclinado o seu laborl�rico �s trazos vangardistas doutrospoetas un pouco m�is novos ca el,especialmente Manuel Antonio (1900--1930) e Lu�s Amado Carballo (1901--1927).

Blanco Torres non se prodigouespecialmente nas p�xinas de N�s, xaque a li�a editorial do bolet�n ca�alonxe do que era a dedicaci�n casemonogr�fica daquel, � dicir, o xornalis-mo de opini�n e reflexi�n nutrido basi-camente da actualidade social e pol�ticado pa�s. Con todo, o seu nome aparecesistematicamente na relaci�n deColaboradores dende o n�mero 13 (1 denovembro de 1922) ata o 19 (25 de xullode 1923) no que desaparece a devandi-ta relaci�n. Con expl�cita referencia �s�a autor�a, Blanco Torres publicoucatro cousas en N�s:

Ñ o artigo Notas de viaxe: Vigo, acibdade (5, 1921, p�xs. 5-6).

Ñ unha recensi�n do libro depoes�as Alc�ndara, Im�genes, deFrancisco L. Bern�rdez (Ed. Proa, Bs. As.) (22, 1925, p�x. 16),

Ñ o poema Eleg�a do esprito enfer-mo (69, 1929, p�x. 149), coa anotaci�nno p�: Do libro que ten no prelo NîS,ÒOrballo da media noiteÓ,

Ñ o poema Meus cabalos (79, 1929,p�x. 137).

Unha das primeiras recensi�ns,sen asinar pero moi probablemente da

autor�a de Vicente Risco, do libro depoemas de Blanco Torres, Orballo damedia noite, apareceu tam�n en N�s (75,1930, p�xs. 67-68).

Contra os remates de 1921, a bio-graf�a de Blanco Torres vai virar cara aOurense, cidade que en moitos aspec-tos representa o seu meridiano profe-sional e vital. O desembarco de BlancoTorres na Cidade das Burgas ten unha�ntima relaci�n co xa amentado xornalLa Zarpa, un dos medios Ñcon Galicia--Diario de Vigo e El Pueblo GallegoÑm�is emblem�ticos do xornalismogalego da preguerra. La Zarpa foi pro-ducto directo da iniciativa de Basilioçlvarez que, tras diversas empresasperiod�sticas, bota a anda-lo novo xor-nal o 27 de xullo de 1921. Para a mediadas publicaci�ns fortemente ideoloxi-zadas do tempo, La Zarpa tivo unhavida saudable e bastante longa: deperiodicidade diaria, chegou a tirar3.200 exemplares e a distribu�rse enMadrid e mesmo na Arxentina.Sobreviviu ata 1936, d�ndose o caso deque tralo golpe do 18 de xullo a�ndasa�u, incautado xa polos fascistas, ataos primeiros d�as de agosto. O v�nculode Blanco Torres con La Zarpa hai quebuscalo no ano 1913, cando, como xa seindicou, co�eceu na Habana o abadede Beiro e na relaci�n de empat�a que al�estableceron. Tras ocupa-la xefatura daredacci�n o agrarista Antonio Buj�n,çlvarez chama a Blanco Torres para ocargo, o que fai contra os comezos de1922; a partir de agosto de 1923 aparece como director do xornal. Porbreve tempo, acaso despois de La Zarpa


ou mesmo compaxinando as d�as acti-vidades, Blanco Torres dirixe en Pontevedra Progreso, DiarioIndependiente (antes El Progreso), dende1912 de periodicidade diaria, fundadoen 1907 por Isidro Buceta que foi o seuprimeiro director, a quen seguiuBenigno Barros, logo substitu�do porBlanco Torres.

En setembro de 1923 d� comezounha dura proba para o xornalismo deopini�n en Espa�a; en conivenciacunha reaccionaria e cada vez m�isfeble monarqu�a, o xeneral MiguelPrimo de Rivera instaura unhaDictadura militar, que vai atenaza-lasliberdades civ�s ata 1930, continuadalogo brevemente pola Dictablandaberengueriana que sucedeu o r�ximeprimorriverista ata abril de 1931 en quese proclama a II Rep�blica espa�ola.Son anos de ferre�a censura, de san-ci�ns gobernativas constantes, desecuestros e suspensi�ns, mesmo dec�rcere para os responsables dos xor-nais progresistas e filorrepublicanos.Un dos medios galegos da prensa escri-ta que con m�is rigor haber� de sopor-ta-lo martelo da Dictadura vai se-lo xaamentado Galicia-Diario de Vigo, resul-tado, igual que La Zarpa, da promoci�ndirecta dun home, neste caso Valent�nPaz Andrade. Cun grupo de entusias-tas Ño seu t�o Juan Bautista Andrade,Castelao, o fot�grafo Ksado e o xorna-lista Manuel Lustres RivasÑ, Galicia--Diario de Vigo, coa fermosa cabeceiracaligrafada por Castelao, faise realida-de o d�a de Galicia de 1922, n�mero noque Blanco Torres colabora xa aposti-

lando a suxesti�n unamuniana sobre aidentidade das reliquias compostel�snun artigo titulado ÒFiestas patro-nales en Compostela. ÀSantiago oPrisciliano?Ó. O primeiro redactor xefedo Galicia foi Manuel Lustres Rivas,grande amigo de Roberto dende ostempos do Heraldo Gallego e o GaliciaNueva, e que foi tam�n asasinado en1936. Lustres marcha a remates de 1923a Bos Aires e a vacante move a Paz-Andrade a chamar a Blanco Torres que,tras dous anos de residencia na cidade,deixa Ourense fac�ndose coa xefaturada redacci�n do Galicia nos primeirosd�as de 1924. En Vigo vivir� Robertoata 1928 e experimentar� transcenden-tes acontecementos. En marzo de 1924f�ndase a Asociaci�n de la Prensa dacidade e Blanco Torres, en honra � seudilatado e reco�ecido prestixio comoxornalista, � nomeado o seu primeiropresidente. A Dictadura, sabedora dacapacidade f�ctica da prensa, extrema oseu rigor. Alg�ns medios chegaron lite-ralmente a desaparecer durante os anosdo r�xime primorriverista e renaceroncon posterioridade; tal, por exemplo, ocaso do pontevedr�s El Pueblo, îrganodel Partido Republicano, co que BlancoTorres colaborou, que � suspendido enmarzo de 1924; cando se reinicia enmarzo de 1930, lembra no seu editorialos case seis anos de silencio Òpor impe-rativo de la dictadura encarnada enEspa�a desde el 13 de septiembre de1923Ó. No caso do Galicia, a presi�n dacensura e os constantes atrancos � nor-mal desenvolvemento do xornallev�rono de feito � s�a desaparici�n o15 de setembro de 1926, e isto tras




moitos problemas, unha suspensi�ntemporal e o c�rcere para o directorPaz-Andrade en xu�o de 1924. NoGalicia, Blanco Torres puxo en marchat�dolos recursos da s�a imaxinaci�npara burla-la estreita faixa da censura:chegou a escribir nunha finxida secci�ngastron�mica receitas metaf�ricas con-tra o r�xime ou a usar un lat�n maca-rr�nico pretendendo confundi-los cen-sores (na secci�n Entre par�ntesis do14.09.1924). Roberto lembrar� humoris-ticamente estas ma�as para burla-loÒlapis roxoÓ dos censores:

Un d�a me met� a repostero e inven-t�, bajo mi responsabilidad, unasrecetas culinarias. Pero el censor,seguramente cocinero antes que ojeador de gazapos subversivos,mutil� las recetas sin compasi�n,a�n cuando iban envueltas en alm�-bar, sin reparar en el da�o que conello pod�a inferir al progreso de lareposter�a nacional. Otro d�a se meocurri� escribir en lat�n Ñen un mallat�n, por supuestoÑ un art�culo. Elcensor se ech� las manos a la cabezay me llam� por tel�fono. ÑÓY esto,Àqu� es?. Yo no entiendo estoÓ, me dijo.ÑÓEso, le contest�, es una prosa latinaque se me ha ocurrido a m�. No tienenada de particularÓ. ÑÓYa lo s� Ñmerespondi�Ñ, lo entiendo perfectamen-te pues yo soy bachillerÓ. (ÒUna antolog�aÓ, en De esto y de lootro)

Moitos anos despois, en 1990, odirector do Galicia, Paz-Andrade, lem-braba a�nda o artigo latino de BlancoTorres:

Roberto escrebeu un ÒEntre par�ntesisÓÑera o t�tulo da s�a secci�nÑ, en lat�n.Ao d�a seguinte un irm�n seu que eracura en San Benito de Lores, perto deSanxenxo, buscoume unha ma�� e d�xo-

me: ÒMira, Valent�n, non lle deixes escre-ber en lat�n a Roberto porque est� esco-�ando a lingua do Lazio.Ó

(Entrevista con Valent�n Paz-Andrade,en Galicia, ed. facsimilar, Eds. do Castro,1990).

En Vigo, Blanco Torres s�ntesemoi ben e non disimula, como homefundamentalmente progresista que era,a s�a admiraci�n pola urbe comomotor do desenvolvemento social,admiraci�n que, no caso da CidadeOl�vica, manifesta xa de xeito entusias-ta mesmo antes de se trasladar a ela; en1922 (Galicia, n�m. 29 do 26 de agosto)escribe:

Todo en Vigo da la sensaci�n de un vigo-roso resurgimiento vital, de ciudad queavanza confiada en la decisi�n de suvoluntad. He ah� sus calles nuevas, susconstrucciones modernas, suntuosas, susespl�ndidas avenidas que prolongancada vez m�s la ciudad. Y cuenta queomitimos aludir al Vigo futuro de unartista genial que nos ha anticipado enun esquema maravilloso la cosm�polisnueva y que acaso haga en lo provenir elmilagro que el tes�n y la acometividademprendedora de los vigueses respondaa su fastuosa fantas�a.

Precisamente en Vigo, BlancoTorres contrae matrimonio. Casa o 5 deabril de 1926 na igrexa de Santa Mar�a,con Julia S�nchez N�voa, a quen co�e-ceu � pouco de chegar � cidade porintermedio dos irm�ns desta, Amandoe Emilio, altos funcionarios de Correos,cos que Blanco Torres ti�a trato porraz�ns profesionais. Julia era naturalda aldea do Amido, parroquia deSantiago da Peroxa, capital do concellohom�nimo cabo de Ourense. A casafamiliar de Julia no Amido vai ser para


Blanco Torres, como a do seu irm�nGerm�n en Lores, un retiro rural ondeordena-las ideas e atopa-lo contornonaturalista capaz de impulsa-lo seulirismo. Al�n diso, as s�as frecuentesestadas na Peroxa en determinadosmomentos propiciar�n a intensifica-ci�n dos seus contactos con Ourense eo seu grupo intelectual.

Trala desaparici�n do Galicia, porun certo espacio de tempo BlancoTorres ocupa a xefatura da redacci�nde El Pueblo Gallego, que fora fundadoen 1924 por unha denominada ÒLigade Defensores de VigoÓ, grupo de libe-rais do que fac�a parte preeminenteManuel Portela Valladares. A redacci�nde El Pueblo Gallego destes anos estabacomposta en gran medida por nomesque xa fixeran parte do Galicia. BlancoTorres vai coincidir con Castelao,Rafael Dieste, Carlos Maside, EvaristoCorrea Calder�n, Euxenio Montes,çnxel Fole, Julio Sig�enza... En 1927,desaparecida a devandita Liga por dis-crepancias internas verbo da pol�ticada Dictadura, Portela Valladares faisecoa propiedade do xornal e coa s�adirecci�n (que ata ese momento desem-pe�ara Ram�n Fern�ndez Mato) enomea redactor xefe a Blanco Torres.Malia a tendencia marcadamente pro-gresista e dinamizadora dunha novavisi�n pol�tica e cultural de Galicia quese lle ten reco�ecido unanimemente aEl Pueblo Gallego ata 1936, per�odo noque concitou as mellores sinaturas daprensa nacional, Blanco Torres non seentendeu nunca co director PortelaValladares e vai durar ben pouco na

xefatura da redacci�n do xornal.Cing�monos, de momento, �s feitos: ennovembro de 1927, Portela ordena lite-ralmente � seu redactor xefe Òpo�er oxornal � dispor do goberno e secundara s�a obraÓ. Coa idea que Blanco Torresti�a da Dictadura de Primo de Rivera,non � moi dif�cil imaxinar c�l ser�a as�a reacci�n. Colericamente presenta as�a irrevogable dimisi�n � director,nunha carta (conservada en copiamecanogr�fica pola familia do escritor)que di:

Vigo, 18 de noviembre de 1927

Sr. D. Manuel Portela ValladaresDirector de ÒEl Pueblo GallegoÓ

Muy Sr. m�o: El Sr. Mondri� me ha noti-ficado por orden suya a �l, su deseo deque yo fuese a ver al gobernador de laprovincia para poner a su disposici�n elperi�dico y Òsecundar la obra del gobier-noÓ. No s� que concepto tendr� V. de m�para proponerme semejante indignidad.Esper� carta suya para cerciorarme de loque significar�a una defecci�n y una des-lealtad a la opini�n liberal gallega; perono ha llegado y pude comprobar que taldeterminaci�n suya es ver�dica. Con midimisi�n va mi m�s encendida repulsa aesa ofensa que V. ha pretendido inferir-me, y he de advertirle, de pasada, que elSr. gobernador civil ni nadie, tiene con-migo la menor querella, a pesar de lalabor insidiosa, intrigante y canallesca deun sujeto, que adem�s de inepto y deuna cretinez manifiesta, es un malvado.He nombrado a ese Sr. Capelo, por quienparece que V. mide la consideraci�n y elrango de los dem�s.

De v. attme.Roberto Blanco Torres

En efecto, Blanco Torres dimite.Pero, a�nda non contento e adoecidodunha furibunda xenreira contra




Portela, dirixe � director de Faro de Vigod�as cartas (27 de novembro e 1 dedecembro de 1927) nas que pretendedenuncia-lo que el entende o talanteequ�voco, deshonesto e interesado dunhome que, en contraste, goza dun enor-me prestixio como personalidadep�blica; a primeira das devanditas car-tas di, entre outras cousas:

Me interesa hacer constar que desdehace d�as he presentado la dimisi�n delcargo de redactor-jefe de El PuebloGallego, por discrepancia radical con ladirecci�n del mismo que ha acordadodar a dicho peri�dico un rumbo ideol�-gico que contrasta con el que ha seguidoestos �ltimos tiempos y que, a mi juicio,significa una defecci�n, una deslealtad yuna ingratitud para con Galicia. No ser�aextra�o que el se�or Portela Valladares,insistiendo en procedimientos con loscuales cree que se puede embaucar a lasgentes Ñprocedimientos tan viejos desa-creditados en �lÑ, intentase desvirtuarlo que es absolutamente cierto y que yoafirmo de una manera rotunda. Lo que s�ser�a sorprendente es que siquiera poruna vez tal se�or dijese una verdad y secondujese en la forma a que un senti-miento rudimentario de dignidad paraconsigo mismo obliga; y sorprendenteser�a tambi�n que a estas alturas hubieseun solo gallego tan c�ndido y que no sesonriese ante sus f�ciles protestas de undemocratismo verbalista y falaz.

Como era perfectamente espera-ble, Portela non permaneceu indiferen-te diante desta campa�a e meteu aBlanco Torres nos tribunais. Tras unhaprimeira sentencia absolutoria daAudiencia Provincial de Pontevedra do6 de marzo de 1929, � de supo�er quePortela fixera valer todo o seu peso einfluencia, e o Tribunal Supremo, ensentencia do 23 de outubro de 1929,casa a absolutoria anterior e condena a

Roberto Blanco Torres, por un delictode inxurias graves con publicidade, �pena de dous anos de desterro a nonmenos de 150 quil�metros da cidade deVigo, onde se cometera o delicto, e aunha sanci�n de 1.500 pesetas, sumaque, como ben pode imaxinar o lector,naqueles tempos e especialmente paraun home de recursos m�is ben modes-tos non era ningunha miudeza.

A tormentosa relaci�n entreBlanco e Portela esixe seguramenteunha an�lise m�is detida da que pode-mos ofrecer nestas p�xinas, pero si �preciso avanzar � respecto un feito fun-damental, relacionado co problema daemigraci�n, ante o que, como xa seindicou, Blanco Torres ti�a unha moiespecial sensibilidade: este feito � apublicidade das consignatarias navaisque os xornais inclu�an e que supo��anpara estes ingresos moi considerables.Abonde como confirmaci�n disto unpar de referencias textuais; en novem-bro de 1931 escribe Blanco Torres unhacarta a Eduardo Blanco Amor na quedi: ÒEn mi libro De esto y de lo otro podr�Vd. ver, al pi� de un cap�tulo acerca dela emigraci�n, una apostilla en que sedescubre la actitud moral de quienespor unas pesetas, incluso sin necesitar-las son c�mplices de los negreros queen combinaci�n con las casas consigna-tarias reclutan carne humana paraembarcar con destino a Am�ricaÓ.ÀQue dic�a tal apostilla? Isto:

En los peri�dicos gallegos, salvo honro-s�simas excepciones, no se puede decirnada contra la inagotable sangr�a emi-gratoria. Recuerdo c�mo el propietariode cierto peri�dico de Vigo en que yo tra-


baj� amenazaba a un redactor con echar-lo a la calle Òsi le quitaba a �l mil pesetasÓ(palabras textuales). Le quitaba mil pese-tas, por lo visto, si publicaba alguna cosacontra la emigraci�n. Lo que el redactorhab�a hecho fue componer una noticiatelef�nica acerca de la mala situaci�necon�mica de algunas rep�blicas deAm�rica. Los consignatarios en comi-si�n, hab�an ido a la administraci�n aconminar con la retirada de los anunciossi el peri�dico volv�a a dar noticias por elestilo.

� escusado, claro est�, especificarqu�n � o tal ÒpropietarioÓ nin o talÒperi�dico de VigoÓ.

O certo � que Blanco Torres recibea remates de 1929 a nova da condena.En realidade, xa non viv�a en Vigo pro-bablemente dende 1928, ano no que seretira � Peroxa coa s�a dona Julia traloÒtropez�nÓ con Portela. Na devanditacarta a Blanco Amor ref�rese a estesmeses dicindo que ent�n Òestaba yo enel destierro, en estas tierras orensanas,donde la soledad templ� y vigoriz� miesp�rituÓ.

En efecto, � precisamente naPeroxa, na aldea de Amido, ondeBlanco Torres escribe, ou cando menos


Cabeceira de Galicia-Diario de Vigo.



ultima, o seu libro Orballo da medianoite, o que fixo especificamente nover�n dese ano 1929. Carami�as, pseu-d�nimo de Juan Jos� P�rez G�mez,xornalista amigo moi querido deBlanco Torres, as� o testemu�a na breverecensi�n do libro que publicou en VidaGallega (Vigo), n�m. 438, 31.01.1930:ÒBlanco Torres realiz� el milagrodurante un verano, prolongado hastael oto�o, en el remanso buc�lico de unaaldea galaicaÓ. Pola s�a parte, OteroPedrayo en O libro dos amigos evoca as�o poeta:

Blanco Torres pousaba p� dos casti�eirosda Peroxa, terra de vella e inteirada mor-folox�a, repousados arranxamentos deformas. E o grave casquiro, pensatibrenas soedades e nos soedosos d�as inver-nizos poidera ser a imaxen e s�mbolo dequen alentaba con filos�fico contenta-mento de estudante da simb�lica doOrballo da media noite.

Orballo da media noite sa�u dosobradoiros coru�eses da editorial N�so d�a 3 de outubro de 1929, a penasvinte d�as antes de ter noticia o seuautor da condena do Tribunal Supremopolo asunto con Portela. Non hai aqu�lugar para un exame pormenorizadosobre Orballo da media noite, o seu lugarno contexto literario galego da �poca ea s�a recepci�n, m�xime porque te�ensa�do recentemente do prelo obras moidocumentadas e completas � respecto(� preciso ver sobre todo Miro Villar,1998; v�xase � final a bibliograf�a).

A penas estreado o ano 1930, tenlugar un importante acontecementopara Blanco Torres. Con motivo dapublicaci�n de Orballo da media noite e

tam�n como desagravio e mostra desolidariedade pola condena, a intelec-tualidade ourens� organiza unhahomenaxe na s�a honra que ten lugarna noite do 4 de xaneiro no Hotel Romada Cidade das Burgas. A homenaxeestivo organizada polo ent�n directorde La Zarpa, Jacinto Santiago, grandeamigo de Roberto e que foi tam�n asa-sinado en 1936, o profesor çlvaro delas Casas, Ram�n Otero Pedrayo emailo pintor C�ndido Fern�ndezMazas. � magoa non dispo�er de espa-cio nestas li�as para reproduci-lo textocompleto do minucioso relato que LaZarpa do d�a seguinte fixo da homena-xe (perm�tome remiti-lo lector curiosoa J. L. Blanco Vald�s, 1998, 332-343),pero non quero deixar pasa-la oportu-nidade sen dar unha idea del recorren-do a tal testemu�o:

Ayer vivi� Orense unas horas de intensaemoci�n liberal. En torno a la figura deRoberto Blanco Torres se agrup� en elbanquete del Roma lo m�s destacado dela ciudad. Galicia entera hizo llegar alacto un abrazo de simpat�a: periodistas,escritores, catedr�ticos, organizacionespol�ticas de entronque liberal, todo, enfin, lo que en la regi�n galaica tiene fichade pureza y un aliento de cultura y civi-lidad, se incorpor� al homenaje.Prestigiosas personalidades de las letrasespa�olas residentes en Madrid se apre-suraron a enviar su adhesi�n al camara-da Blanco Torres lo mismo que las pri-meras figuras de las izquierdas de lapol�tica nacional. El ilustre autor deOrballo da media noite bien puede sentir laufan�a de su popularidad y la dilatadaresonancia de su nombre. LA ZARPA sesuma fervorosamente a este homenaje alescritor ilustre, al periodista valiente y alciudadano ejemplar.


No pa�s, o 28 de xaneiro deste1930, o xeneral Primo de Rivera renun-cia e o rei Afonso XIII, na procuradunha estabilidade que mante�a amonarqu�a, encomenda a xefatura doGoberno a outro militar, o xeneralD�maso Berenguer, inaugur�ndose oque se deu en chamar a Dictablanda. Asituaci�n de efervescencia pol�tica e acrispaci�n social non fan sen�n medrarm�is cada d�a. En Galicia, coma noresto do Estado, as forzas republicanase progresistas viven momentos deconstante mobilizaci�n. En marzo de1930, Blanco Torres participa activa-mente no chamado Pacto de Lestroveno que se acorda a fundaci�n daFederaci�n Republicana Galega merc�� fusi�n, principalmente, daOrganizaci�n Republicana GalegaAut�noma (ORGA) de SantiagoCasares Quiroga e o Partido Radical deGerardo Abad Conde. Outramente, ensetembro do mesmo ano ten lugar odenominado Pacto de Barrantes, noque Manuel Portela Valladares inten-tou concitar a republicanos e galeguis-tas na procura dalgunha concesi�n detipo autonomista da esmorecentemonarqu�a, en opini�n de BlancoTorres, sen se definiren claramente aprol do r�xime republicano; por estaraz�n arremeter� contra o intento deBarrantes, mortificando implicitamen-te a Portela, no artigo ÒLa comedia deBarrantesÓ, publicado en La Rep�blicade Ourense o 4 de outubro de 1930, noque asegura que a Barrantes Òacudie-ron poetas y literatos d�ciles confundi-dosÓ. Entre outros, asinaron o acordode Barrantes Basilio çlvarez, Castelao,

Paz-Andrade, Cabanillas e OteroPedrayo.

En decembro de 1930, a editorialN�s tira do prelo o segundo (e �ltimo)libro de Blanco Torres, a antolox�a deartigos xornal�sticos De esto y de lo otro(recentemente editada, por certo, entraducci�n galega: X. Carballo Soli�o,1999; J. L. Blanco Vald�s, 1998 incl�e areproducci�n facsimilar de moitos arti-gos; v�xase � final a bibliograf�a). Deesto y de lo otro Ñpreparado e prologa-do polo autor no desterro, en plenaDictablanda berenguerianaÑ, conformaun rico e vizoso mosaico da Galicia eda Espa�a da �poca: pensamento, cul-tura, pol�tica, actualidade internacio-nal, cr�tica literaria, relixi�n..., ata nor-malizaci�n ling��stica e ortogr�ficate�en cabida no libro:

Todo el panorama de los problemas quepreocupan a la generaci�n contempor�-nea se dise�a en los ensayos de BlancoTorres. Su esp�ritu universalista y com-bativo, dispuesto siempre a la defensa dela libertad y la justicia, se acusa lo mismoen el ejercicio de la cr�tica concreta queen la discriminaci�n de los temas m�sapasionantes de la sociedad y de la vida

di o xornalista Jos� D�az Fern�ndez, nas�a recensi�n do libro en El Sol do 18de febreiro de 1931.

Residindo, pois, a cabalo daPeroxa e Ourense, Blanco Torres desenvolve un febril labor xornal�stico.En Ourense colabora co galeguistaHeraldo de Galicia (1930-36), incorp�rase� redacci�n de La Zarpa, e, simultanea-mente, a�nda que por breve prazo, diri-xe en 1931 La Rep�blica, Semanario pol�ti-co, ef�mero pero emblem�tico peri�dico




ourens�n. A s�a sinatura aparece ade-mais na prensa republicana nacional: ElLiberal, La Libertad, El Sol, Nueva Espa�a,El Heraldo de Madrid..., nos medios dascolectividades galegas en Am�rica:Araz�a (Montevideo), nas revistas doscentros galegos de Bos Aires eMontevideo, e, en fin, noutros mediosm�is minoritarios e fugaces do pa�s: LaVoz del Agro (Chantada), Gaceta deGalicia (Vigo)...

No clima social v�ntase a fin damonarqu�a. En efecto, o 12 de abril aselecci�ns municipais outorgan rotundamaior�a nas capitais de provincia eprincipais cidades �s forzas republica-nas. Dous d�as despois, procl�maseeuforicamente en todo o pa�s aRep�blica. O rei abandona Espa�a. O14 de xullo te�en lugar as elecci�nslexislativas constitu�ntes. Blanco Torresfoi candidato en Ourense como inde-pendente nas listas da conxunci�nrepublicano-radical-socialista pero nonobtivo escano. En outubro, Aza�a �xefe do Goberno da Rep�blica e nomeaministro da Gobernaci�n a CasaresQuiroga, quen promove a BlancoTorres � seu primeiro destino pol�tico:o goberno civil de Palencia, cargo doque toma posesi�n o 5 de xaneiro de1932. Trasl�dase a Palencia coa s�adona Julia e unha sobri�a, Guillermina,e ten un bo comezo, sendo moi loadapola prensa do tempo a s�a austera eecu�nime xesti�n. Mais a experienciade Blanco Torres parece demostrar quea pol�tica se leva mal coa �tica, e os seusinamovibles principios de civilidadeenfr�ntanse en Palencia co que el con-

sidera a actitude caciquil dun sectorlocal do republicanismo conservador.O titular do 14 de xu�o de 1932 doDiario Palentino di: ÒUn gesto de digni-dad. El gobernador civil renuncia a sucargo y se reintegra a su tierra, antes detolerar y someterse a cualquier caci-quismo pol�ticoÓ. Deste xeito, presentaa s�a dimisi�n, que, nun primeiromomento Ñe a teor do cruce de tele-gramas entre o ministro e mailo gober-nadorÑ, parece que non lle � admitida,a�nda que � finalmente aceptada endecreto do Presidente da Rep�blica do16 de xu�o de 1932.

Trala s�a m�is ben fuxid�a expe-riencia de goberno na terra do trigo,Blanco Torres reint�grase a Galicia. O 9de outubro deste ano 1932 participa enLugo nos actos de fundaci�n doPartido Republicano Galego xurdidoda reorganizaci�n interna daFederaci�n Republicana Galega.

Durante o ano 1933, Blanco Torresresidiu na Coru�a onde se fixo cargoda direcci�n de El Noroeste, xornalrepublicano no que fora xa redactornos seus primeiros tempos do retornona emigraci�n. En novembro dese ano,as elecci�ns lexislativas Ñas primeirasnas que votaron en Espa�a as mulle-resÑ, dan o poder � coalici�n de derei-tas CEDA, nalg�ns puntos coaligadaco Partido Radical de AlejandroLerroux. D� comezo o denominadoÒbienio negroÓ. En 1934, Blanco Torresdeixa a Coru�a e volve � Peroxa. Seguecolaborando intensamente coa prensagalega, nacional e ultramarina. Tralossucesos revolucionarios de outubro


dese ano, Blanco Torres escribe incen-diarios artigos de denuncia da pol�ticaradical-cedista e en novembro � proce-sado e encarcerado en r�xime de pri-si�n atenuada en Madrid. Xulgado porun tribunal de urxencia, � defendidopolo avogado republicano FranciscoL�pez Goicoechea, que alude no seudiscurso forense �s principios de liber-dade que deben informar toda activi-dade xornal�stica, e resulta absolto.

En 1935, coa s�a dona Julia e a s�asobri�a Guillermina, Blanco Torrestrasl�dase a Pontevedra onde, a pedi-mento de Bibiano Fern�ndez Osorio--Tafall, acepta a xefatura de redacci�nde El Pa�s, emblem�tico �rgano dorepublicanismo local de periodicidadesemanal dende 1930 e diaria dende1931, ano no que cambia a cabeceirapola de El Pa�s, Diario Republicano de laTarde. En Pontevedra, a familia BlancoTorres vive nun piso alugado na r�a daOliva, cabo da casa de Castelao e a s�adona, a estradense Virginia Pereira,matrimonio co que os Blanco Torresmante�en unha estreita relaci�n.Outramente, na compa�a de Julia emoitas veces de Guillermina, Robertoescapa sempre que pode � casa rectoralde Lores cas do seu irm�n Germ�n.

Os esc�ndalos e corruptelas pol�-ticas do goberno de Lerroux rematancoa s�a carreira pol�tica e co bienionegro. Nun intento de conte-lo avanceda esquerda, o presidente Alcal�Zamora encomenda formar goberno enoutubro de 1935 a Manuel PortelaValladares, quen convoca novas elec-ci�ns. A mobilizaci�n das forzas nacio-

nalistas, progresistas, republicanas deesquerdas, anarquistas, comunistas esocialistas leva � constituci�n da FrontePopular o 15 de xaneiro. O 16 de febrei-ro te�en lugar as �ltimas elecci�nslexislativas da Rep�blica Ñe as �ltimaselecci�ns libres en Espa�a ata 1977Ñque outorgan unha rotunda maior�a �Fronte Popular.

Nesta altura, Blanco Torres, com-partindo a euforia do momento, parti-cipa na reconstituci�n da Asociaci�nGalega de Escritores (a constituci�norixinal tivera lugar en Ourense no ano30 pero � cabo foi esmorecendo). Osactos te�en lugar o 29 de marzo noPazo de Raxoi, en Santiago; Ant�nVillar Ponte, flamante deputado poloPartido Galeguista e inspirador do


Roberto Blanco Torres, por Castelao.



acto, falecera uns d�as antes, o 4 domesmo mes. Na nova executiva daAsociaci�n, e baixo a presidencia dopoeta muxi�n Gonzalo L�pez Abente,Blanco Torres � reelixido vocal conta-dor. Nas semanas seguintes, ret�maseen Madrid por parte de BibianoFern�ndez Osorio-Tafall, presidente doComit� de Autonom�a de Galicia, acuesti�n da autonom�a de Galicia. Trasvarias reuni�ns cos deputados galegos,o Comit� fixa o 31 de maio a data defi-nitiva para o plebiscito do Estatuto: 28de xu�o de 1936. Blanco Torres reci-be o nomeamento de Xefe de Prensado Ministerio da Gobernaci�nÑnomeamento no que resulta claro ve-la intervenci�n do subsecretario doMinisterio, Osorio-TafallÑ, e, en conse-cuencia, trasl�dase a Madrid.Comprom�tese activamente na campa-�a pro-estatuto e, deste xeito, preside o20 de xu�o un multitudinario mitin noTeatro Alc�zar da capital, no que parti-cipan entre outros Fern�ndez del Riegopolo PG, Edmundo Est�vez polo PSOEe Emilio Gonz�lez L�pez por EsquerdaRepublicana. O 28 ten lugar, en efecto,o plebiscito que ofrece un 99 por centode votos a favor do si.

Blanco Torres retorna � Peroxa abuscar a Julia e Guillermina para se ins-talar permanentemente en Madrid. Apiques de sa�ren para a capital, o 18 dexullo as radios de todo o pa�s dan contade confusas novas acerca da subleva-ci�n do ex�rcito en çfrica. Todo omundo pensa � principio que � outrasanjurjada, unha militarada m�is queaxi�a se sufocar�. Pero nos d�as seguin-

tes os feitos van encarrilando un vieirodram�tico e tinguido de sangue. Nocaso concreto de Ourense, o 27 de xulloÑmenos de dez d�as despois dogolpeÑ, exec�tase a primeira sentenciade morte. Blanco Torres est� con Juliana Peroxa. Unha noite de remates dexullo ou comezos de agosto � detidopor elementos civ�s armados, uns talesJorge e Julio Ñde triste lembranza,especialmente este �ltimo, entre xentea�nda viva da PeroxaÑ, pero daquelaamigos da casa. Dende o c�rcere doPos�o, Blanco Torres dirixe unha carta aJulia na que a tranquiliza e lle aseguraque est� ben, misiva que asina naÒPrisi�n Provincial, 7 de agosto de1936Ó. Os xu�zos sumar�simos e ospaseos suc�dense. O 17 de setembro �fusilado o gobernador civil da provin-cia, Gonzalo Mart�n March. Crendoque a s�a condici�n de sacerdote pode-r� servir de algo, Germ�n Blanco Torresvai a Ourense e av�stase co xu�z militarda praza, comandante de infanter�aAntonio Casar Olavarrieta, e co bispoda diocese Florentino Cervi�o, ac�rri-mo partidario dos golpistas. Nadaaproveita. Cando pola tardi�a do 1 deoutubro informan a Blanco Torres deque pode marchar, nada m�is po�e-lop� na r�a � detido por falanxistas eintroducido nun auto que parte cara aCelanova. Det��ense nesta localidadee, mentres cean, introducen a BlancoTorres no mosteiro, naqueles d�as habi-litado como prisi�n. Rematan e collencara a Bande e o paso fronteirizo deLindoso. Na madrugada, por volta dascatro, do 2 de outubro de 1936, dousbalazos segan a vida de Roberto Blanco


Torres. Ti�a 45 anos. O seu corpo apa-receu en camiseta e calz�ns nunhagabia, no quil�metro 67 da estradaOurense-Portugal, a actual N-540, enterras da fregues�a de San Fiz de Galez,concello de Entrimo. O cad�ver estabaxunto �s doutros dous infelices, tam�ndomiciliados, consonte a certificaci�nde defunci�n, en Ourense: EulogioV�zquez de 42 anos e Rizal Villamar�nIglesias de 28. Por orde xudicial, todostres foron soterrados no cemiterioparroquial cabo da igrexa, nun recantoonde era costume inhuma-los corposdos mendigos e moinantes portugue-ses que aparec�an mortos por aquelasterras arraianas.

ANEXO: BIBLIOGRAFÍA SOBRE ROBERTO BLANCOTORRES

Alonso Girgado, Luis (dir.), ÒBlancoTorres, RobertoÓ, Cristal (1932-33),Edici�n facsimilar, Centro Ram�nPi�eiro para a Investigaci�n enHumanidades, 1998, p�xs. 77-78.

_____(coord.), ÒLa AlboradaÓ, ÒLa TierraGallegaÓ, Edici�n facsimilar, CentroRam�n Pi�eiro para aInvestigaci�n en Humanidades,1999.

Alonso Girgado, Luis; TeresaMonteagudo Cabaleiro; ManuelRegueiro Tenreiro, Roberto BlancoTorres, Xunta de Galicia, 1999.

Alonso Montero, Xes�s, ÒRobertoBlanco TorresÓ, secc. Beatus quilegit, La Voz de Galicia, 12.01.95.

Alonso Montero, Xes�s (ed.), RobertoBlanco Torres. P�xinas sobre a linguagalega, Universidade de Santiagode Compostela, 1999.

_____ÓPrimeiro achegamento � poes�ade Roberto Blanco TorresÓ, enOrballo da media noite, Edici�n fac-similar, Concello de Cuntis, 1998.

A Nosa Terra, recensi�n de Orballo damedia noite, A Nosa Terra, 267,01.12.29.

A Nosa Terra [ÀAnt�n Villar Ponte?],recensi�n de De esto y de lo otro, ANosa Terra, 282, 01.04.31. [reprod.en J. L. Blanco Vald�s, 1998, 355].

Bern�rdez, Francisco Luis, ÒEl adem�nde Blanco TorresÓ, Galicia, Diariode Vigo, 25.07.24.

Blanco Fuentes, Mario, Apuntes sobor davida e a morte de Roberto BlancoTorres feitos polo seu sobri�o MarioBlanco Fuentes, 1992, in�dito.

Blanco Vald�s, Juan Luis, Hipertensi�nc�vica. Aproximaci�n � vida e a obrade Roberto Blanco Torres, Edici�nsdo Castro, 1998.

_____Roberto Blanco Torres, Col. A NosaMemoria, Xunta de Galicia, 1999.

[Cam�n, Alfonso], ÒEl viejo amigo deCuba, Gobernador de laRep�blicaÓ, Norte, n�m. 29,marzo de 1932 [reprod. en J. L.Blanco Vald�s, 1998, 356-357].




Carami�as, vid. P�rez G�mez, Jos�Juan.

Carballo Calero, Ricardo, Historia daliteratura galega, Ed. Galaxia, 1975,2» ed., p�x. 608.

Carballo Soli�o, Xes�s (trad.), RobertoBlanco Torres. Disto e do outro, Ed.Galaxia, 1999.

_____Roberto Blanco Torres. Disto e dooutro. Antolox�a, Ed. Galaxia, 1999.

Couceiro Freijomil, Antonio, ÒRobertoBlanco TorresÓ, El idioma gallego.Historia, gram�tica, literatura,Barcelona, Casa Editorial AlbertoMart�n, 1935, p�x. 437.

_____ÓBlanco Torres, RobertoÓ,Diccionario bio-bibliogr�fico de escri-tores, Bibli�filos gallegos, 1951.

D[�az] F[ern�ndez], J[os�], recensi�n deDe esto y de lo otro, en El Sol,18.03.31 [reprod. en J. L. BlancoVald�s, 1998, 354].

Dom�nguez Alberte, Roberto BlancoTorres e a loita pola supremac�a �tica,Edici�ns Laiovento, 1999.

Dur�n, Jos� Antonio, ÒBlanco Torres,RobertoÓ, Gran EnciclopediaGallega, tomo 3, p�x. 259-260.

Dur�n, Xos�, Roberto Blanco Torres, xor-nalista e poeta, Col. çrbore, Ed.Galaxia, 1999.

Edici�ns do Castro, ÒNotas para unhahistoria do periodismo galegoÓ eÒNota da editorialÓ [reproduce aentrevista de Gustavo Luca deTena e Xan Carballa a Valent�nPaz-Andrade, publicada orixinal-mente en A Nosa Terra, 316, 22 demaio de 1987] en Galicia, Diario deVigo, edici�n facsimilar, Edici�nsdo Castro, 1990.

Equipo DD, ÒRoberto Blanco Torres.Insigne escritor y periodista. En el107 aniversario de su nacimiento(Cuntis 1891-Ourense 1936)Ó,Diario de Pontevedra, 22.03.98.

Feijoo Barreiro, Pedro, Cousas doGalicia, por Castelao, Edici�ns doCastro, 1997, p�xs. 46-47.

Fern�ndez del Riego, Francisco,Escolma da poes�a galega. Vol. IV, Oscontempor�neos, Ed. Galaxia, Vigo,1955, p�xs. 81-86.

_____Historia da literatura galega, Ed.Galaxia, Vigo, 2» ed., 1971, p�xs.149-150 e 184.

_____ÓRoberto Blanco Torres na lem-branzaÓ, Alborada (Barcelona),1986, p�xs. 21-22.

_____ÓBlanco Torres, RobertoÓ,Diccionario de escritores en linguagalega, Edici�ns do Castro, 2» ed.,1992.

_____ÓBlanco Torres, xornalista epoetaÓ, supl. Culturas, La Voz deGalicia, 16.12.1997.


Fern�ndez Mazas, Armando, ÒLetrasorensanas: los periodistas Robertoy JacintoÓ, Faro de Vigo (Faro deOrense), 27.01.85.

Fuente, Manuel de la, ÒPostal del a�o17: Roberto Blanco Torres. I. LaluchaÓ, Faro de Vigo, 12.09.92 e ÒII.El castigoÓ, idem, 13.09.92.

Garrido Couceiro, Xo�n Carlos, ÒAesperanza que agromou co orballoda media noite foise coa xeada doamencer: Roberto Blanco TorresÓ,Os m�rtires do 36, A Nosa Terra(Col. A nosa historia, vol. 7), 1996.

Gonz�lez Mart�n, Gerardo, ÒBlancoTorres, RobertoÓ en Periodistas,impulsores del viguismo. 1874-1923.El Ònoventa y ochoÓ y otros hitoslocales, Instituto de EstudiosVigueses, 1996, p�x. 264.

Gonz�lez P�rez, Clodio, Roberto BlancoTorres, Edici�ns Toxosoutos, 1998.

_____Roberto Blanco Torres. Arti-gos e poemas galegos, Edici�nsToxosoutos, 1999.

Luca de Tena, Gustavo, ÒHist�riadunha foto sen Roberto BlancoTorresÓ, A Nosa Terra, 18.12.86.

Navia, Rosa, ÒA conciencia � espreitaÓ,O Correo Galego, 02.04.98.

Neira Vilas, Xos�, A prensa galega deCuba, Edici�ns do Castro, 1985,p�xs. 33-34, 84-85, 95 e 105.

N�s [ÀVicente Risco?], recensi�n deOrballo da media noite, n�m. 75(1939), p�xs. 66-67 [reprod. en J. L.Blanco Vald�s, 1998, 344-345].

Otero Pedrayo, Ram�n, ÒRobertoBlanco TorresÓ, O libro dos amigos,Ediciones Galicia del CentroGallego de Buenos Aires, 1953,p�xs. 77-79.

Paz-Andrade, Valent�n: ÒEl paso deUnamuno como desterrado porVigoÓ, El Progreso, 12.05.68.

P�rez G�mez, Jos� Juan (Carami�as),recensi�n de Orballo da medianoite, Vida Gallega, (Vigo), n�m.438, 31.01.30.

Rodr�guez Pi�eiro, Xos� [Xes�sGonz�lez G�mez], ÒRobertoBlanco Torres: un periodista parao seu tempoÓ, Alborada(Barcelona), 1986, p�xs. 5-6.

Rodr�guez Santos, Abd�n, ÒFrayRoblantoÓ, Eco de Galicia, n�m. 18,04.11.17 [reprod. en J. L. BlancoVald�s, 1998, 31-32].

Santos Gayoso, Enrique, Historia de laprensa gallega, Volume I. 1800-1986,1990. Volume II: 1800-1993,Edici�ns do Castro, 1995, p�xs.467-468; 498 e 616 (vol. I) e p�x.128 e s.v. Blanco Torres (vol. II).

Seixo Pastor, Marcos, Roberto BlancoTorres, Edici�ns A Nosa Terra,1998.




_____Blanco Torres, xornalismo irmandi-�o, ed. A Nosa Terra, 1999.

Sig�enza, Julio, recensi�n de Orballo damedia noite, Galicia, Revista doCentro Galego de Montevideo, n�m.154-155, nov.-dec. 1929.

Temporada de Mondariz, La, recensi�nde Orballo da media noite, LaTemporada de Mondariz, n�m. 7,xullo de 1930.

Valc�rcel, Marcos, A prensa en Ourense ea s�a provincia, Deputaci�n pro-vincial, Ourense, 1987, p�xs. 185--189 e 197-201.

Vidal, Carme, ÒRoberto Blanco Torres,o Ôxornalista desco�ecidoÕÓ, ANosa Terra, 19.03.98.

Vilavedra, Dolores (coord.), ÒBlancoTorres, RobertoÓ, Diccionario daliteratura galega. I. Autores, Ed.Galaxia, 1995; e II. Publicaci�nsperi�dicas, Ed. Galaxia, 1997 [debeconsultarse o �ndice onom�stico,p�x. 527].

Villar, Miro, ÒRoberto Blanco Torres(1891-1936), unha obra po�ticacrebada polo fascismoÓ, A NosaTerra, 23.01.92.

Villar, Miro (ed.), Orballo da media noite,Biblioteca das Letras Galegas,Edici�ns Xerais de Galicia, 1998.

Villar Ponte, Ant�n, recensi�n deOrballo da media noite, C�ltiga, BosAires, ano VII, n�m. 127, 10 deabril de 1930.

VV. AA., Roberto Blanco Torres. Xornadasde alerta e agon�a, Edici�ns Xeraisde Galicia, 1999.


roberto blanco torres: os trazos dunha vida ...os trazos dunha vida. dÍa das letras galegas 1999...

Documents