río xallas
TRANSCRIPT
![Page 1: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/2.jpg)
LONXITUDE: 64,5 km
SUPERFICIE DA CUNCA: 504,2 km2
CONCELLOS: Coristanco, Santa Comba, A Baña, Zas, Mazaricos, Carnota e Dumbría
![Page 3: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/3.jpg)
CLIMAAtlántico
![Page 4: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/4.jpg)
RÉXIME: Pluvial, con augas altas no inverno e primavera.
CAUDAL: 19,6 m3/s (moi afectado polos encoros)
![Page 5: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/6.jpg)
NACEMENTO: Monte CasteloCabeceiras: Vilamaior, Castiñeiras, Bazar-Xallas
![Page 7: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/7.jpg)
Mira
Braña Rubia, nas cabeceiras do Mira.
Nace na Braña Rubia e xúntase xo Xallas en Castriz (Santa Comba).
![Page 8: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/8.jpg)
Abuín
O Xallas en Santa Comba
![Page 9: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/9.jpg)
BRANDOMIL
Abuín
Maroñas
![Page 10: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/10.jpg)
MazaricosEncoro da Fervenza
![Page 11: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/11.jpg)
PONTE OLVEIRA
O Xallas en Ponte Olveira
O Xallas en Olveiroa
![Page 12: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/12.jpg)
BebaÉ o afluente máis longo do Xallas. Nace no concello de Mazaricos (alto do Cotón) e xúntase co Xallas en Colúns.
O Beba na Pontenova (Mazaricos)O Beba en Fíveda (Mazaricos)
![Page 13: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/13.jpg)
Encoro de Ponte Olveira
O Xallas entre os encoros de Ponte Olveira e Castrelo)
![Page 14: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/14.jpg)
HospitalNace no Chan das Lagoas (Dumbria) e xúntase co Xallas no encoro de Castrelo. Ten un percorrido con grandes desniveis entre penedos graníticos formando rápidos, pozas e pequenas fervenzas.
Encoro de Castrelo
![Page 15: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/15.jpg)
Xestosa
Devesa de Anllares, na marxe esquerda do Xallas.
![Page 16: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/16.jpg)
Val do Xallas entre o Macizo de Buxantes (ao fondo) e A Ruña.
![Page 17: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/17.jpg)
Encoro de Santa Uxía desde os montes de Buxantes
![Page 18: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/18.jpg)
Encoro de Santa Uxía, Entre os Macizos do Pindo (esquerda) e Buxantes (dereita).
![Page 19: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/19.jpg)
ArcosNace nos montes da Ruña e xúntase co Xallas no encoro de Santa Uxía.
Encoro de Santa Uxía.
![Page 20: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/20.jpg)
Canón do Xallas
![Page 21: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/22.jpg)
ÉZARO
DESEMBOCADURA: Enseada de Ézaro (Océano Atlántico)
![Page 23: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/23.jpg)
XEOLOXÍAO Xallas baixa do Monte Castelo e discorre maino e sinuoso, con escasa pendente na maior parte do seu curso, para acabar cun certo encaixamento e aumentando a súa pendente cara á desembocadura, onde cae nunha espectacular fervenza.No seu curso atópase gran variedade de rochas: gabros, xistos, granitos…
![Page 24: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/24.jpg)
O último treito do Xallas forma un profundo canón entre os macizos graníticos do Pindo e Buxantes, e salva un desnivel de 155 m antes da desembocadura, na que cae nun cadoiro de 40 m de altura formando unha profunda poza (máis de 20 m de profundidade).
![Page 25: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/25.jpg)
Fervenza de Castriz (Santa Comba), no río Mira (Xallas).
Nos afluentes do Xallas abondan as fervenzas.
![Page 26: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/26.jpg)
Fervenza de Fírvado no Río Beba. En Coiro (Mazaricos). Hai varios rápidos e saltos pequenos por todo o percorrido do Beba e do seu afluente o Xendiz.
![Page 27: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/27.jpg)
Fervenza da Xestosa. Buxantes (Dumbría). O ría salva un gran desnivel en varios saltos e unha gran escorregadeira.
![Page 28: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/28.jpg)
Fervenzas de Hospital (Dumbría). A máis grande ten 6 m en tres saltos. Fervenza da Xestosa.
![Page 29: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/29.jpg)
Rego da Ribeiratorta, no lugar do Enxilde (Arcos). O río cae sobre o encoro do Xallas formando un salto de varios metros de altura.
![Page 30: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/30.jpg)
Fervenza de Nuveira, no rego de Arcos. Na parroquia de Arcos (Mazaricos).
![Page 31: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/31.jpg)
Cadoiro do Xallas (fervenza de Ézaro): en Ézaro, no concello de Dumbría.O Xallas bótase na enseada de Ézaro desde 40 m de altura formando unha fervenza que co paso do tempo foi excavando unha poza moi profunda.
![Page 32: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/32.jpg)
FLORANas marxes consérvanse bosques de ribeira con amieiras, salgueiros, freixos, sabugueiros e, máis lonxe da auga carballos. Na beira do río hai pé de boi, oucas, fentos, brións…
![Page 33: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/33.jpg)
Nas brañas viven plantas adaptadas ao asolagamento temporal: xuncos, gramíneas, espadainas, rorelas, esfagnos, orquídeas, liño bravo, queirugas, xesta das brañas, toxos...
![Page 34: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/34.jpg)
Lisimaquia
Espigas de auga (Potamogeton natans)
Xunco (Juncus bulbosus)
![Page 35: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/35.jpg)
FAUNAO máis representativo da fauna son as aves, sobre todo paxaros (pimpín, escribentas, carrizos, pegas...), miñatos, lavancos... os anfibios (pintafontes, sapos, ras) e os insectos (libeliñas, cabalos do demo, bolboretas...).Destaca a gran cantidade de cangrexo de río americano, especie invasora moi prexudicial para os ecosistemas.
![Page 36: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/36.jpg)
Ra patilonga (Rana Iberica)
Efímera Bolboreta (Cabera Pusaria)
![Page 37: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/37.jpg)
ESPAZOS PROTEXIDOSParte do Xallas (desde o remate do encoro de Santa Uxía ata Ézaro) está incluído no LIC “Carnota-Pindo”. Este espazo carece dunha figura de protección xurídica, polo que moitas asociacións intentan que se declare ao Monte Pindo parque Natural.
![Page 38: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/38.jpg)
“Brañas do Xallas” un espazo proposto como LIC, pendente de aprobación.
![Page 39: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/39.jpg)
APROVEITAMENTOSubministro de auga para as poboacións, a agricultura e a industria; enerxía hidroeléctrica; pesca; turismo; lecer…
Muíño no río Beba Muíño en Dumbría
![Page 40: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/40.jpg)
ENCOROS: A Fervenza, Ponte Olveira, Castrelo, Santa Uxía, (Central Pindo-Xallas)
A FervenzaSanta Uxía
Central do Xallas (Ézaro)
![Page 41: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/41.jpg)
DATOS HISTÓRICOSToda a cunca do Xallas estivo poboada desde tempos moi antigos como testemuñan as mamoas e castros.
As primeiras construcións para obter enerxía hidroeléctrica do Xallas datan de 1897, en que se instalou a empresa Sociedade Española de Carburos Metálicos (hoxe forma parte do grupo FerroAtlántica).
![Page 42: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/42.jpg)
PONTES
Ponte de Brandomil sobre o Xallas
Ponte sobre o Fírveda (Beba) Ponte sobre o Xallas en Dumbría
Ponte sobre o Beba
![Page 43: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/43.jpg)
TRADICIÓNSArredor do cadoiro do Xallas hai unha chea de lendas: desamores de princesas, poderes sobrenaturais, encantamentos, ritos... Contan que detrás da fervenza existe unha porta máxica gardada por bruxas que levará embaixo do río ao mozo que se atreva a pasar, podendo casar cunha bela princesa encantada e posuír unha enorme fortuna.
![Page 44: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/44.jpg)
CURIOSIDADESO Cadoiro do Xallas ou Fervenza de Ézaro, na desembocadura do Xallas, é unha das máis destacadas de Galicia, pola súa beleza e por ser o único río de Europa que cae directamente no mar formando un salto. Foi citada por Frei Martín Sarmiento. Textos de 1724 falan xa da fervenza, describíndoa coma unha enorme fumareira que podía ser ollada desde varios quilómetros mar adentro.
![Page 45: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/45.jpg)
A partir da construción do encoro de Santa Uxía quedou sen auga e so se podía ver en días de moita enchente cando sobrepasaba o nivel do encoro. Despois de numerosas protestas, no ano 2000 conseguiuse que deixaran pasar a auga unhas horas á semana e, no 2012 gañouse un recurso que obriga á empresa a deixar pasar un caudal ecolóxico (arredor de 2 m3/s).
![Page 46: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/46.jpg)
PROBLEMASEncoros que destrúen os ecosistemas, especies invasoras (especialmente cangrexo de río americano), contaminación...En setembro de 2013 houbo un incendio forestal de nivel 1 que afectou ao contorno da desembocadura do Xallas.
Cengrexo de río americano
![Page 47: Río Xallas](https://reader035.vdocuments.co/reader035/viewer/2022081421/5555245eb4c905b9318b558b/html5/thumbnails/47.jpg)
MONTAXE E FOTOS: Adela Leiro, Mon Daporta