RASKATOV EN TSJAIKOVSKI’S ‘PATHÉTIQUE’

Radio Filharmonisch Orkest

Otto Tausk dirigent

Maria Milstein viool

Alexander Raskatov 1953In excelsis 2008 - nederlandse premièreconcert voor viool en orkestCantillationPerpetuum mobileShadowsYellow StarsIn exceslis

pauze

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski 1840-1893Zesde symfonie in b opus 74 ‘Pathétique’ 1893Adagio - Allegro non troppoAllegro con graziaAllegro molto vivace Finale. Adagio lamentoso

30 maart 2019 14.15-16.20 uur

serie radio filharmonisch orkest & friends i-5

2 358e seizoen 30 maart 2019

De geschiedenis van Raskatovs vioolconcertMuziekstukken opgedragen aan een persoon: daar zijn er talloze van. Maar een werk dat is geschreven voor één specifiek instrument, dat zie je zelden. Toch schreef de Russische compo-nist Alexander Raskatov (1953) juist zo’n stuk. En niet voor het eerste het beste instrument, maar voor de 400 jaar oude Amati-viool van Emanuel Borok, voormalig concertmeester van het Dallas Sym-phony Orchestra. Dit orkest vroeg Raskatov om de 400ste verjaardag van het instrument te eren met een nieuw vioolconcert. Het is een onvoor-stelbare gedachte, maar deze Amati is een van de oudste (nog bespeelbare) violen ter wereld. Om het maar ‘even’ in perspectief te plaatsen: in 1608, het jaar waarin Girolamo Amati de viool bouwde, werkte Galileo Galilei aan zijn histori-sche ontdekkingen en was Rembrandt een peuter van twee.Aan het monumentale bestaan van deze viool heeft Raskatov een nieuw hoofdstuk toegevoegd. De componist raakte gefasci-neerd door de enorme reis die een instrument van zo’n leeftijd moet hebben afgelegd. Het idee ontstond om in vijf delen de geschiedenis van de viool in het algemeen in muziek te verbeel-den. Deze rode draad verweeft Raskatov met een andere, meer persoonlijke verhaallijn: de geschiedenis van het Joodse volk. “Als een componist met Joodse wortels,” legt Raskatov uit, “beschrijf ik mijn eigen lot, mijn eigen verhaal.” Zo werd In excelsis een vermenging van spirituele en duistere klanken met allerlei stijlen uit de hele muziekgeschiedenis, waar de viool als verteller doorheen reist. Het is een vioolconcert dat de soliste van vandaag, Maria Milstein, aanspreekt: “Ik heb zelf Joodse wortels. En het is een concert met veel emotie, tragiek en lyriek, maar ook grillige klanken. Raskatov weet geweldig goed hoe je voor de viool moet componeren.”

MUZIEK MET EEN VERHAAL

Telefoons in de zaalGeconcentreerd luisteren is voor de meeste Matinee-bezoekers de ideale manier om van muziek te genie-ten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op ‘stil’ te scha-kelen en geen foto’s te maken voordat de muziek is uitgeklonken.

De ZaterdagMatinee op social mediaVia facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons, en praat mee!

ProgrammaboekjesWist u dat u enkele dagen voor ieder concert het programmaboekje al kunt inzien op onze site? zaterdagmatinee.nl

Uitzending NPO Radio 4 en terugluisterenDit concert wordt live uit-gezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzen-ding terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terug-luisteren op nporadio4.nl/

concerten

Matinee Café Na afloop van het concert kunt u in ‘Matinee Café’ de radiogesprekken bijwo-nen van Hans Haffmans en zijn gasten . Vandaag: de componist Alexander Raskatov en de pianist Thomas Beijer.Live vanuit het Concertgebouw café. nporadio4.nl/

matineecafe

Met korting naar de MatineeWist u dat u losse kaartjes voor alle Matineeconcerten met korting kunt kopen als u al een abonnement hebt? Als u als seriehou-der inlogt op de website van het Concertgebouw (in de balk bovenaan de web pagina), wordt u een aparte prijslijst getoond. concertgebouw.nl/

matinee

VERLENG NU NOG UW ABONNEMENTZondag 31 maart is de laat-ste dag om uw abonnement te verlengen. Een nieuw abonnement bestellen kan natuurlijk nog wel. Op 1 juni begint de verkoop van losse kaarten.Bestel of verleng uw abon-nement op concertgebouw.nl/

seriesU vindt de brochure bij de kassa van het Concert-gebouw, en op zaterdagmatinee.nl Wilt u de brochure thuis ontvangen? Mail dan naar info@zaterdagmatinee.nlzie ook pagina 13

Raskatovs Vioolconcert is opgedragen aan een 400 jaar oud instrument. Toen Amati het bouwde, was Rembrandt een peuter van twee.

BENT U AL VRIEND?www.vriendenvandematinee.nl

4 5“Hij heeft voor de blazers een grimmig effect geschreven dat eigenlijk niet uitvoerbaar is,” licht Maria toe. “Deze effecten kunnen namelijk niet echt gespeeld worden door melodie-instrumenten. Daardoor ontstaat er een verschrikkelijk lawaai in de koperblazers, als een schreeuw.” De viool is in dit deel duidelijk een Joods instrument. “Er zijn na de oorlog veel violen teruggevonden. In elk getto werd viool gespeeld.”In excelsis (in den hoge) is niet alleen de titel van het vioolcon-cert, maar ook van het laatste deel. Het representeert zowel het ‘hoogste’ instrument, de viool, als de ziel die rust vindt en, bevrijd van lijden, naar de hemel opstijgt. De muziek van het begin van het vioolconcert is nog eens te horen, waardoor het stuk als het ware een voor- en achterblad krijgt, als een boek met een indrukwekkend verhaal. En dat geldt voor veel van Raskatovs composities. “Hij is een erg geëngageerde compo-nist,” vindt Maria. “In zijn opera’s, koormuziek en orkestwer-ken kiest hij altijd een sterk thema. Kunst heeft voor hem de functie om een boodschap uit te dragen en mensen aan het denken te zetten.”

Het onderbelichte programma van de PathétiqueWaar In excelsis een verhaal vertelt, is de Zesde symfonie van Tsjaikovski juist omgeven door allerlei verhalen, waarvan vele overigens pas na zijn overlijden zijn ontstaan. Zo zou de Pathé-tique een uiting van diepe kwelling zijn, en met het laatste deel zou de componist bewust een requiem voor zichzelf hebben geschreven. Verhalen over een mogelijke zelfmoord kleven al meer dan een eeuw aan het muziekstuk; Tsjaikovski overleed enkele dagen nadat hij zelf de première had gedirigeerd. Raadselachtige geruchten hebben de Pathétique door de jaren heen in een mysterieuze waas gehuld. Maar wat zit daarachter? Welk verhaal vertelt de symfonie zelf?“Eerlijk gezegd ben ik nog nooit van mijn leven zo tevreden geweest met mezelf, zo trots, of heb ik me zo fortuinlijk ge-voeld om iets gecreëerd te hebben dat zo goed is als dit,” schreef Tsjaikovski over zijn Zesde symfonie aan zijn uitgever en vriend Pjotr Jurgenson. Het zijn niet de minste woorden uit de pen van een componist die zelf altijd zijn grootste criticus was. Na zich zo vaak te hebben afgevraagd of zijn artistieke vuur niet was opgebrand, voelde Tsjaikovski dat hij zojuist zijn

De religieuze component van In excelsis krijgt gestalte in het eerste deel, ‘Cantillation’. Zoals de titel van dit openingsdeel al aangeeft, is de muziek gebaseerd op het gezang van een cantor in de synagoge. De soloviool vocaliseert een klaaglijke melodie, een roep aan God, ondersteund door tevens op het gezang gebaseerde harmonieën.

Vanuit die heilige thuishaven begint de viool te zwerven in het tweede deel, ‘Perpe-tuum mobile’. Hiermee doelt Raskatov op de continue beweging van een ziel die niet tot rust kan komen. Het deel drukt dan ook een eindeloze rusteloosheid uit. “Dat is een heel Joods gevoel, volgens Raskatov,” vertelt Maria Milstein, die uitgebreid met de componist over het vioolconcert heeft gesproken. Toen zijn land moest verlaten – in 1994 vertrok hij met zijn gezin uit Rusland, onder meer vanwege antisemi-

tisme en het turbulente politieke klimaat – en niet wist waar zijn woonplaats op deze planeet zou kunnen zijn, voelde hij zich net zo rusteloos. De onrust in ‘Perpetuum mobile’ roept ook het beeld op van een volk zonder vaste plek op aarde. Dit drukt Raskatov uit met zigeunerklanken, waar de viool als instrument als van nature bij past. De muziekgeschiedenis komt ook weer om de hoek kijken. “Er zijn veel perpetuum mobile’s voor viool geschreven, door Paganini bijvoorbeeld,” legt Maria uit. “Het hoort een beetje bij de viool.”‘Shadows’ is de titel van het derde deel. Het is gevuld met echo’s, stemmen en herinneringen uit het verleden. Citaten uit allerlei periodes van de muziekgeschiedenis komen voorbij, van de ‘Winter’ uit de Vier jaargetijden van Vivaldi – uiteraard onlosmakelijk verbonden met de viool – tot de Lyrische suite van Alban Berg en flarden van negentiende-eeuwse composities. “Maar de citaten zijn grillig en mysterieus. Ze klinken niet helemaal reëel,” vertelt Maria. “Dit deel heeft een grimmige onderlaag.” Dat sluit aan op het vierde deel van In excelsis, ‘Yellow Stars,’ waarin Raskatov refereert aan een van de donkerste bladzijdes uit de Joodse geschiedenis: de Holocaust. De componist haalt een huiveringwekkende, onnatuurlijke klank uit het orkest.

Alexander Raskatov

6 7durend geboeid door de onbeantwoordbare waaromvragen van het bestaan. Dit werden onderwerpen die in zijn werken zou-den blijven terugkeren – denk aan de rol van het noodlot in Schoppenvrouw en zijn andere opera’s, maar ook in zijn symfo-nieën. Zo verschijnt het onontkoombare Lot in zijn Vierde symfonie in de vorm van een monumentaal thema en impone-rend kopergeschal. Zijn Vijfde symfonie kent eenzelfde soort ontzagwekkend thema dat in allerlei verschijningsvormen de muziek blijft domineren. En Tsjaikovski ging nog verder met het Lot als onderwerp in de volgende stap van zijn zoektocht, een programmatische symfonie die ‘Het leven’ als titel zou gaan dragen. In 1889 begon hij aan dit stuk, dat de kroon op zijn carrière moest worden, maar na een deel op papier te hebben gezet, verwierp hij het werk.

Tsjaikovski lijkt het programma van deze symfonie echter niet te hebben afgewezen. Het komt namelijk verrassend veel overeen met de hoorbare muzikale ideeën van de Zesde symfonie. De eerste twee delen van de Pathétique, bijvoorbeeld, lijken dezelfde onderwerpen te hebben als twee delen van de verwor-pen symfonie: teleurstelling en liefde. In het eerste deel van de Zesde symfonie wisselen donkerte en kou af met een wonderscho-ne melodie van berusting; maar net als in de Vijfde symfonie onderbreekt het Lot de rust met een harde klap, gevolgd door een wanhopige, uit de hand gelopen fuga. Te midden van het tumult drukken de trombones een smeekbede om zielsrust uit. Ze citeren een melodie uit de orthodoxe requiemmis, waarvan de tekst luidt: ‘Met uw heiligen, o Christus, geef rust aan de ziel van uw dienaar.’Het tweede deel van de Pathétique is sierlijk en dansend als een wals. Dit deel is echter niet in een drie-, maar in een verras-sende vijfkwartsmaat geschreven. De hoofdmelodie klinkt

meesterwerk had geschreven. In alle opzich-ten kan de Zesde symfonie de kroon op zijn symfonische carrière genoemd worden: niet alleen behoort de muziek tot de meest inno-vatieve die hij ooit heeft gecomponeerd, ook verwoordt deze een onderliggend verhaal. Tsjaikovski schreef namelijk aan zijn neefje Vladimir Davydov dat de symfonie een ge-heim programma had, “maar zo’n soort programma dat voor iedereen een raadsel zal blijven – laat ze er maar naar raden.”En dat is zeker gebeurd. Door het feit dat het programma geheim is, doordat sommige passages intens melancholiek zijn en de componist zo plotseling overleed, is vaak één bepaalde invulling aan het stuk gegeven: Tsjaikovski zou zó geworsteld hebben met zijn homoseksuele geaardheid, dat hij een einde aan zijn leven zou hebben gemaakt.

Maar zijn brieven en dagboeken laten een heel andere man zien. Hoewel de gedachte aan wat anderen van zijn geaardheid zouden kunnen vinden Tsjaikovski niet bepaald vrolijk stemde, beschouwde hij zelf zijn geaardheid altijd als zijn natuur. Net als ieder mens leefde hij een leven met pieken en dalen, was ontstemd als ongeluk hem overviel en opgelucht wanneer geluk zijn pad kruiste, en altijd had hij oog voor de schoonheid om hem heen. Met name tegen het einde van zijn leven be-schouwde hij zichzelf als een gelukkig persoon. Redenen noch bewijs voor zelfmoord zijn gevonden. Sterker nog, het is zeer aannemelijk gemaakt dat Tsjaikovski aan de gevolgen van cholera is overleden.

Symfonie over ‘het leven’De onjuiste verhalen over zijn dood brengen ons dus niet dichter bij het programma van de symfonie, maar de ontstaans-geschiedenis van het stuk wel. De Zesde symfonie is het resultaat van een persoonlijke zoektocht van Tsjaikovski. Al jaren pro-beerde hij een muzikale vorm te vinden voor iets wat hem ontzettend fascineerde: het leven. Hij had ontzag voor de manier waarop het Lot kan toeslaan in het leven en was voort-

Portret van Tsjaikovski, met een dankwoord aan Walter Damrosch, die de componist uitnodigde voor de opening van Carnegie Hall in 1891, waarbij Tsjaikovski zijn Derde suite dirigeerde.

Damrosch dirigeerde de Amerikaanse premières van de Vierde (1890) en Zesde symfonie (1894).

“Hoe kunnen we onsterfelijkheid beschouwen als eeuwige gelukzaligheid? Volgens onze aardse waarnemingen wordt zelfs gelukzaligheid vermoeiend als zij nooit verbroken of onderbroken wordt.”

- Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

98 Otto TauskSinds september 2018 is Otto Tausk de chef-dirigent van het Vancouver Sym-phony Orchestra, waar hij werkt met solisten als James Ehnes, Renee Fleming, de Jussen-broers en Itzhak Perlman en waar hij als artistiek adviseur van de VSO School of Music nauw betrokken is bij het muziekonderwijs van Vancouver. Otto Tausk dirigeerde wereldwijd, van het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Deens Nationaal Symfonieorkest en het Orchestra Sinfonica di Milano Giuseppe Verdi tot het Los Angeles Philharmonic, Melbourne Symphony, het orkest van het Mariin sky Theater, de orkesten van Perth, Tasmanië en Auck-land en het BBC National Orchestra of Wales en BBC Scottish. In Nederland is Otto Tausk bekend bij een groot pu-bliek, als jurylid van tv-programma Maestro, en door zijn samenwerking met de belangrijkste orkesten en compo-nisten. Otto Tausk was zes jaar de chef-dirigent van het Symfonieorkest en het Operatheater van St. Gallen, Zwit-serland. Hier dirigeerde hij onder meer Don Giovanni, Die Entführung aus dem Serail, Jevgeni Onegin, West Side Story, Lohengrin, Ariadne auf Naxos en Korn-golds Die tote Stadt. Eerder deze maand dirigeerde Tausk de première van Micha Hamels Caruso a Cuba bij De Nationale Opera in Amsterdam. Otto Tausk maak-te cd-opnames met het Koninklijk Concertgebouworkest, BBC Scottish en het Radio Filharmonisch Orkest. De Prokofjev-cd die hij opnam met violiste Rosanne Philippens werd door BBC

Music Magazine gekozen tot ‘concert-cd van de maand’ (2018). Zijn debuutcon-cert in de BBC Proms in Londen werd in 2018 live uitgezonden door de BBC. De in Utrecht geboren Otto Tausk studeer-de aanvankelijk viool en vervolgde zijn opleiding bij professor Jonas Aleksa aan het Conservatorium van Vilnius. Van 2004 tot 2006 was hij vaste assistent van Valery Gergiev bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest; een belangrijke periode voor zijn vorming als dirigent. In 2011 ontving Otto Tausk ‘de Olifant’ prijs van de stad Haarlem, waar hij van 2007 tot 2013 chef-dirigent van Holland Symfonia was. Eerder in de Matinee o.a. Jeths (2007), Ravel­ & L.­Andriessen (2008), Ter­Veld-

onbezorgd en vreugdevol, als gelukza-lige liefde. Het derde deel is een gepas-sioneerde mars die bruist van trots en bravoure. Het lijkt wel de finale van de symfonie, maar niets is minder waar. De euforie stort in elkaar met het schrikwekkende openings akkoord van het langzame slotdeel, dat uiteindelijk uitdooft in de dood – ook ideeën die zijn voortgekomen uit het programma van de verworpen symfonie. De muziek wordt steeds zachter en lager, begeleid door een hartslag in de contrabassen. Het is de ultieme en laatste slag van het Lot, het onontkoombare einde van het leven. Geen snel, maar een langzaam deel als finale – het zou baanbrekend blijken in de geschiedenis van de symfonie als genre.Maar er is één belangrijk verschil

tussen de verworpen symfonie en de Pathétique: het programma van de Zesde symfonie lijkt niet een beschouwing van het leven in het algemeen te zijn, maar van Tsjaikovski’s eigen leven. De componist vertrouwde zijn neefje toe dat het stuk is ‘doordron-gen van subjectiviteit’. Net zoals In excelsis vertelt de Pathétique het verhaal van een ziel, opgejaagd door het Lot, op zoek naar vrede. En beide stukken vertellen dat de ultieme rust voor iedereen uiteindelijk komt met de dood: de muziek in In excelsis stijgt op en de laatste klanken van de Zesde symfonie lossen op in het niets. Maar wat na de dood volgt, kan alleen maar in vragen en raadsels gevangen worden. “Ik weet niet zeker of een leven na de dood wenselijk is,” schreef Tsjaikovski daarover, “want zonder zijn afwisseling tussen blijdschap en verdriet, zijn strijd tussen goed en kwaad, duisternis en licht, zou het zijn charme kwijtraken. Hoe kunnen we onsterfelijkheid beschouwen als eeuwige gelukzaligheid? Volgens onze aardse waarnemingen wordt zelfs gelukzaligheid vermoeiend als zij nooit verbroken of onderbroken wordt.”

Simone Leuven

Het begin van de finale van de Zesde symfonie, waarin Tsjaikovski van het Andante lamentoso een Adagio lamentoso maakte.

UIT

VO

ER

EN

DE

N

RO

NA

LD­K

NA

PP

10 11conductor). Het orkest werkte boven-dien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, John Adams, Christoph Eschenbach, Vasily Petrenko, Vladimir Jurowski en Pablo Heras-Casado.Vanaf 1 september 2019 neemt de Amerikaanse Karina Canellakis het stokje van Markus Stenz over. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke chef-dirigent van een Nederlands symfonie-orkest. De Amerikaan James Gaffigan, vaste gastdirigent sinds 2011, tekende bij tot en met seizoen 2022-2023.In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor het Nederlandse muziekleven, in 2017 de Concertgebouw Prijs (samen met het Groot Omroepkoor). www.radiofilharmonischorkest.nlWordt u ook vriend van het Radio Fil-harmonisch Orkest? Zie www.radiofilharmonischorkest.nl/

vrienden-van-het-rfo

Radio Filharmonisch OrkestHet Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziekle-ven. Behalve het grote symfonische repertoire speelt het orkest, meer dan welk ander Nederlands symfonieorkest, muziek van dit moment. Het betreft vaak premières van werk dat in op-dracht van de omroepseries NTR Zater-dagMatinee en AVROTROS Vrijdagcon-cert wordt geschreven. Vernieuwende concertideeën als Pieces of Tomorrow en Out of the Blue bereiken een opval-lend jong publiek. Vrijwel alle concer-ten worden rechtstreeks uitgezonden op NPO Radio 4. Dat betekent vanzelf dat het Radio Filharmonisch Orkest optreedt voor een live-publiek dat vele tientallen malen groter is dan een concertzaal ooit zou kunnen herber-gen.Het orkest wordt sinds 2012 geleid door chef-dirigent Markus Stenz. Hij heeft illustere voorgangers als Bernard Haitink (beschermheer), Jean Fournet, Hans Vonk, Edo de Waart (eredirigent) en Jaap van Zweden (honorary chief

Hanna Shybayeva, met sonates van Poulenc, Janácek en Prokofjev, won de Edison Klassiek in de categorie Kamer-muziek. Samen met haar zus, pianiste Nathalia Milstein, vormt zij Duo Mil-stein. In 2017 brachten zij hun eerste cd uit: ‘La sonate de Vinteuil’, met daarop werken rondom Prousts À la recherche du temps perdu. In januari 2018 ontving Milstein de Nederlandse Muziekprijs, de hoogste onderscheiding die door het Fonds Podiumkunsten, namens de minister van OC&W, aan jonge getalen-teerde musici wordt toegekend. Sinds september 2014 is Maria Milstein als docente aan het Conservatorium van Amsterdam verbonden. Zij bespeelt een viool van Michel Angelo Bergonzi (Cremona, ca. 1750) die zij in bruikleen van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds heeft. Op In maart 2017 speelde zij, begeleid door het Radio Filharmo-nisch Orkest en Vasily Petrenko, het Vioolconcert van Glazoenov in het AVRO-TROS Vrijdagconcert in TivoliVreden-burg.

huis, Weill & R.­Strauss (2008), Copland, Van­Norden, Vleggaar & Ives (2009), Ravel, Loevendie & Borodin (2009), Beet-hoven Ouverture Coriolan, Bartók Derde pianoconcert, Schumann Konzertstück & Dutilleux Tweede symfonie ‘Le double’ (2012), Ives Orchestral Set no. 2, Van­Ros-sum “a young woman came up to me” & Berio Sinfonia (2014), De­Vries Schizzo, Mendelssohn Vioolconcert, Ravel Pavane pour une infante défunte & Stravinsky Symfonie in drie delen (2015)

Maria MilsteinMaria Milstein (1985) werd geboren in Moskou, maar groeide op in Frankrijk. Ze studeerde bij Ilya Grubert in Amster-dam en David Takeno in Londen. Zowel haar bachelor- als haar masterdiploma behaalde ze met hoogst mogelijke onderscheiding. Van 2011 tot 2014 was zij artist in residence van de Muziekka-pel Koningin Elisabeth, waar ze bij Augustin Dumay studeerde. Zij won de tweede prijs bij het internationale concours ‘Città di Brescia’ in 2007, de Vioolbeurs van het Kersjes Fonds in 2010 en de tweede prijs bij het interna-tionale concours ‘Rodolfo Lipizer’ in 2011. Met pianist Hannes Minnaar en cellist Gideon den Herder vormt de violiste het Van Baerle Trio. Het Trio maakte een tournee langs Europa’s belangrijkste concertzalen, kreeg de hoogste prijzen op het ARD Concours in München en het Internationale Kamer-muziek Concours van Lyon, en won in Nederland het Vriendenkrans Concours en de Kersjes Prijs. De cd ‘Sounds of War’ (2015) van Milstein en pianiste

“Behalve in vocale verrukkingen schuilt de bekoring van Delius’ opera vooral in het orkestaandeel, dat bij het Radio Filharmonisch Orkest onder Sir Mark Elder een grootse luister krijgt.” *****

- Frits van der Waa, de Volkskrant 15 december 2018: Delius A Village Romeo and Juliet

“Under the vigilant [Markus] Stenz, the Netherlands Radio Philharmonic rendered the score with great plasticity and eye for detail. The conversation between the musicians and singers could not have flowed more naturally.”

- Jenny Camilleri, Bachtrack.com 7 maart 2019: Kurtág Fin de Partie

MA

RC

O­B

OR

GG

RE

VE

13BESCHERMHEERBernard Haitink

CHEF-DIRIGENTMarkus Stenz

HONORARY CHIEF CONDUCTORJaap van Zweden

ERE-DIRIGENTEdo de Waart

VASTE GASTDIRIGENTJames Gaffigan

ASSISTENT-DIRIGENTENFrans-Aert BurghgraefSander Teepen

EERSTE VIOOLElisabeth PerryAlexander BaevRoswitha DevrientAlberto JohnsonMariska GodwaldtJosje ter HaarJulija HartigMasha IakovlevaKerstin KendlerAnna KorpalskaPamela KubikLeonie MensinkPedja MilosavljevicTheo PloegerRuud WagemakersJanneke van Prooijen

TWEEDE VIOOLAndrea van HarmelenSarah LoerkensZofia BalcarIan van den BerkEsther de BruijnYvonne HamelinkAnnemarie van HelderenEsther KövyDana MihailescuRenate van RielNina de WaalFrits WagenvoordeLeonie KleissLaura Frenkel

ALTVIOOLFrancien SchatbornFrank BrakkeeArjan WildschutIgor BobylevSabine DuchMarije HelderErik KrosenbrinkAnnemijn den HerderAnnemarie KonijnenburgLotte de VriesEwa WagnerSofie van der SchalieLotus de Vries

CELLOMichael MüllerEveline KraayenhofWinnyfred BeldmanMirjam BosmaCrit CoenegrachtSebastiaan van EckAnneke JanssenAnsfried PlatRebecca SmitGeneviève Verhage

CONTRABASWilmar de VisserWalter van EgeraatAnnika PigorschEdward MebiusJim SchultzSjeng SchuppStephan WienjusEduard Zlatkin

FLUITBarbara DeleuEllen Alberts

PICCOLOMaike Grobbenhaar

HOBOAisling CaseyGerard van Andel (+ althobo)

KLARINETFrank van den BrinkDiede Brantjes (+ es- en bas-klarinet)

FAGOTJos LammerseFreek Sluijs

CONTRAFAGOTDésirée van Vliet

HOORNAnnelies van NuffelenFréderick FranssenRebecca GrannetiaLies Molenaar

TROMPETHessel BumaRaymond Rook

TROMBONEHerman NassJaume Gavilan Agullo

BASTROMBONEMax van den Brand

TUBAArjan Stroop

PAUKENPaul Jussen

SLAGWERKMark HaeldermansVincent CoxEsther Doornink

HARPMarianne Smit

PIANO/CELESTA/KLAVECIMBELStephan Kiefer

RA

DIO

FIL

HA

RM

ON

ISC

H O

RK

ES

T

Met twintig (!) premières van nieuwe muziek, onbekende barokgiganten als Stradella, Torri en Conti, maar ook ‘gewoon’ Sjostakovitsj met Valery Gergiev, of de Jussen-broers in werk van Zimmermann, Bartók en Messiaen is het 59ste seizoen van de NTR Zaterdag-Matinee spannend als altijd.

U kunt uw abonnement nu bestellen of verlengen concertgebouw.nl/series U vindt de brochure bij de kassa van het Concertgebouw, en op zaterdagmatinee.nl wilt u de brochure thuis ontvangen? Mail dan naar info@zaterdagmatinee.nl

U kunt alvast uitzien naar Karina Canellaki’s eerste optreden als chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest (Beethoven, Currier en Sjostako-vitsj’ Tiende). Naar The Only One, dat Louis Andriessen schrijft voor Nora Fischer, en een programma rond Vivier met Reinbert de Leeuw. Anne Sofie von Otter zingt Kaija Saariaho, de Zweedse Karin Rehnqvist schrijft een nieuw werk voor de NTR ZaterdagMatinee en het Groot Omroepkoor.

In de operaserie staan Semiramide van Rossini en Wagners Die Walküre op het programma. Als er één dirigent is die het Concertgebouw tot een muzikaal Walhalla kan transformeren, is het Jaap van Zweden wel… En wacht dacht u van Purcells The Fairy-Queen, of de door pers en publiek bejubelde opera Hamlet van Brett Dean? Rachmaninovs Tweede pianoconcert door Alexander Gavrylyuk, Saint-Saëns Vijfde met Hannes Minnaar, John Adams die oud en nieuw werk van zichzelf dirigeert?

Veel plezier in ons nieuwe seizoen in Het Concertgebouw in Amsterdam!

KOMEND SEIZOEN IN DE NTR ZATERDAGMATINEE

20192020

14 15

zaterdag 13 april, 13.30-ca 16.40 uurConcertgebouw Amsterdamopera-4

GIANCARLO ANDRETTA DIRIGEERT NABUCCO Radio Filharmonisch OrkestGroot OmroepkoorGiancarlo Andretta dirigentKlaas-Jan de Groot koordirigent

Nabucco Franco Vassallo baritonIsmaele Giordano Lucà tenorZaccaria John Relyea basAbigaille Tatiana Serjan­sopraanFenena Iris van Wijnen mezzosopraanIl­gran­sacerdote Jasper Leever basAbdallo Fabricio Gori tenorAnna Jeannette van Schaik sopraan

Verdi Nabucco

zaterdag 6 april, 13.15-ca 16.15 uurConcertgebouw Amsterdamrfo & friends ii-5

PABLO HERAS-CASADO EN ODES AAN HET VERLEDEN

13.15 uur Asko|SchönbergPablo Heras-Casado­dirigent

Nas A horseless carriage opdrachtwerk ntr zaterdagmatinee - wereldpremière(+ interview met mayke nas)

14.15 uur Mahler Chamber OrchestraPablo Heras-Casado­dirigentAlexander Melnikov­pianoMarina Heredia­mezzosopraan

Stravinsky Pulcinella (suite)Beethoven Eerste pianoconcertDe Falla El amor brujo (balletversie)

Giancarlo Andretta dirigeert Verdi’s Nabucco‘Va, pensiero...’. Na eerdere tegenslagen kreeg Giuseppe Verdi vleugels en componeerde zijn opera Nabucco. Het slavenkoor werd het officieuze volkslied van Italië, en Nabucco groeide uit tot een van zijn populairste werken.

‘Va, pensiero...’‘Va, pensiero, sull’ali dorate…’ zingen de Hebreeuwse slaven in Nabucco: ‘Vlieg, gedachte [aan vrijheid], op gouden vleugels…’ De directeur van de Milanese Scala had Verdi dit libretto voorgelegd – zou hij dat niet op muziek kunnen zetten? De componist wilde eigenlijk weigeren. Hij had alleen maar mislukkingen achter de rug en ook nog eens zijn vrouw en beide kinderen verloren. Deze woorden deden de artistieke vlam echter weer ontwaken.

Meer dan het SlavenkoorBij de première in 1842 in Milaan werd de opera een eclatant succes, en het slavenkoor werd het officieuze volkslied van Italië. Maar Nabucco is veel meer dan alleen een koorlied. Verdi ontdekte er zijn eigen hoog-dramatische stijl mee, en schreef bijzondere vocale partijen voor de dramatische bariton Nabucco, de lyrische mezzosopraan Fenena en de dramatische sopraan Abigaille. Ook horen we voor het eerst de schetterende fanfares van koperbla-zers, die hier de staatsmacht van de Assyrische koning representeren. Nog altijd is Nabucco terecht een ongekend geliefde titel.

Beethovens Eerste pianoconcert door Alexander MelnikovPablo Heras-Casado, die met hetzelfde gemak Monteverdi als Stockhausen dirigeert, presenteert hier een mix van Weense klassiek en neoklassiek. Met de Russische pianist Alexander Melnikov zet hij Beethovens Eerste pianoconcert op het podium. Met dat werk sleepte Beethoven in 1800 de erfenis van Mozart over de drempel van de negen-tiende eeuw.

Stravinsky, De Falla en Mayke NasDe Rus Stravinsky was vanuit Frankrijk een van de grote gangmakers van het neoclassicisme. In zijn ballet Pulcinella citeerde hij zijn achttiende-eeuwse collega’s bijna letterlijk.

Zijn iets jongere Spaanse collega Ma-nuel de Falla begon in de lijn van operacomponist Mascagni maar koos in Parijs voor de nieuwe trend, ook geïn-spireerd door wat hij leerde van Ravel. El amor brujo begon in 1915 als een gitaneria – een kruising tussen een dans- en een toneelstuk. Een flop. Maar hij maakte er een orkestsuite van, doorspekt met solozang in flamenco-stijl. En dat werd een tophit.

Mayke Nas schrijft prettig gestoorde muziek waaraan altijd een ironisch rafeltje zit. A horseless carriage is een ode aan Henry Ford, die niet alleen de ‘allesmans-auto’, maar ook de eindeloos repeterende beweging aan de lopende band uitvond. Minimal music, maar dan neo.

VO

LGE

ND

E C

ON

CE

RTE

N

ALLERLAATSTE KAARTEN!

FE

RN

AN

DO

­SA

NC

HO

16

zaterdag 20 april, 14.15-ca 16.10 uurConcertgebouw Amsterdamoude muziek-5

NIEUWE JUWELEN UIT DE BAROKCappella MediterraneaChoeur de Chambre de Namur

Leonardo García Alarcón dirigent

Mariana Flores sopraanJulie Roset sopraanCarlo Vistoli countertenorValerio Contaldo tenorAlejandro Meerapfel bas

Colonna Mis in eColonna Dixit DominusColonna Sacre lamentazioniGiorgi Improprium expectavitGiorgi Ave MariaGiorgi Dextera Domini

Houdt u ook zo van Giovanni Paolo Colonna? Van Giovanni Giorgi? Na dit concert vast en zeker. Leonardo García Alarcón brengt met zijn Cappella Medi-terranea twee onbekende meesters uit de barok naar de NTR ZaterdagMatinee.

Ontdekkingen met Leonardo García AlarcónDe ZaterdagMatinee staat niet alleen bekend om de uitvoering van een grote hoeveelheid nieuwe werken. Ook de introductie van geheel vergeten groot-meesters uit voorbije eeuwen is al jaren een van de rode draden in de program-mering. De Argentijnse dirigent Leo-nardo García Alarcón, die eerder al de barokke componist Michelangelo Falvetti introduceerde, brengt met zijn Choeur de Chambre de Namur en de door hem in 2005 opgerichte Cappella Mediterranea opnieuw twee ware ontdekkingen voor het voetlicht.

Het Ave Maria van GiorgiDe Italiaan Giovanni Paolo Colonna (1637-1695) was als kapelmeester van de San Petroniobasiliek de grote motor achter de religieuze muziek in Bologna. Onder anderen Händel leerde veel van Colonna’s werk. Diens volkomen vergeten landgenoot Giovanni Giorgi, die stierf in 1762, was vooral actief in Rome en Lissabon. Zijn immense oeuvre van voornamelijk religieuze werken bevat een groot aantal juwelen, zoals het eerder door Alarcón op cd gezette Ave Maria. De spannende overgang van de barokke meerstemmigheid naar de klassieke stijl maakt zijn muziek absoluut intrigerend.