propiamente son captivo

Celso Fernández Sanmartín

Formas de citación recomendadas

1 | Por referencia a esta publicación electrónica*Fernández Sanmartín, CelSo (2011 [1997]). propiamente son captivo.

Santiago de Compostela: a.C. amaía, colección letras de Cal. reedi-ción en poesiagalega.org. Arquivo de poéticas contemporáneas na cul-

tura. <http://www.poesiagalega.org/arquivo/ficha/f/286>.

2 | Por referencia á publicación orixinal

Fernández Sanmartín, CelSo (1997). propiamente son captivo. Santiagode Compostela: a.C. amaía, colección letras de Cal.

© O copyright dos documentos publicados en poesiagalega.org pertence aos seus autores e/ou

editores orixinais.

* Edición dispoñíbel desde o 25 de xaneiro de 2011 a partir dalgunha das tres vías seguintes:

1) arquivo facilitado polo autor/a ou editor/a, 2) documento existente en repositorios institucio-

nais de acceso público, 3) copia dixitalizada polo equipo de poesiagalega.org coas autorizacións

pertinentes cando así o demanda a lexislación sobre dereitos de autor. En relación coa primeira

alternativa, podería haber diferenzas, xurdidas xa durante o proceso de edición orixinal, entre

este texto en pdf e o realmente publicado no seu día. O GAAP e o equipo do proxecto agradecen

a colaboración de autores e editores.

celso fernández sanmartín

propiamenteson captivo

propiamenteson captivo

celso fernández sanmartín

propiamente son captivo Celso Fernández Sanmartín

Letras de Cal

Ilustración: Celso Fernández Sanmartín

Edita:A. C. Amaía

Apdo. 142, CompostelaGaliza, abril 1997

Imprime:Litosprint, S.L. - Pontevedra

ISBN: 84-922620-0-1D. L.: PO 109-97

©

7

variedá máis peluda

detrás do depósito do gasoiteño un inventoque é o inventoda miña vida

detrás do depósitodo gasoidei feito un buratiñopolo que vexoa selvasemento o que vexosemello semente

e en cantovivo diante da pila da leñacebo dous porcos e teño unhas galiñas

8

nubes

a sole

9

podo

apu

rar

e di

cir

que

é na

tiva

da s

elva

com

a po

r ex

empl

oun

arm

ario

pin

tado

e s

en p

arte

de

atrá

s po

usad

eiro

de

buqu

es e

stre

mec

idos

do

pesc

ado

e do

mar

barc

os c

oma

enva

rado

s qu

eren

do n

a pr

aia

e de

nav

esm

áis

gran

des

e co

ches

que

cae

ron

e ba

rqui

ñas

dese

dela

s ás

que

lle

salt

an p

or r

iba

peix

es

todo

un

arm

ario

per

o ch

eo -e

est

a é

a pa

rte

que

creo

ver

dade

iram

ente

impo

rtan

te- d

e nu

bes

das

de m

ello

r co

nsis

tenc

ia ó

tact

o ag

rade

cida

s po

la c

arne

com

ún m

oito

mái

s lib

res

sen

punt

o de

com

para

ción

apeg

adas

e c

oma

cata

pult

aac

olle

dora

s co

ma

ning

unha

sve

ntur

eira

s por

nec

esid

ade

e de

aí a

nsio

sas c

os p

eito

s coa

s tet

as c

oas t

renz

as c

on to

do o

cor

po

esas

pal

abri

ñas,

e o

s pa

rabr

isas

caí

dos

dos

coch

es p

ara

fode

r un

pou

co u

n po

uqui

ño á

co

mod

idad

e e

coa

com

odid

ade

e a

econ

omía

dos

trap

ecio

s qu

e na

cero

n de

ase

lar

ás r

andi

as

nas

que

sem

pre

xoga

ron

indi

stin

tam

ente

as

nena

s os

nen

os e

inve

ntan

e a

pren

den

canc

iós

que

cant

an a

lgun

has

vece

s de

sde

o ch

au á

por

exe

mpl

o co

mod

idad

e de

voa

r e

cos

dedo

s e

coa

boca

con

todo

o c

orpo

cub

erto

e in

da e

stan

do lo

nxe

sem

pre

fai c

ousa

s co

ma

mila

gres

po

rque

é q

ue n

on s

e po

de s

aber

nad

a da

mar

abill

a, o

nde

é qu

e na

ce a

ver

dade

ira

com

ida

e es

tas

aper

tas

toda

s no

n en

gana

se

o qu

e ve

s so

n nu

bes

nube

s

11

ómeme os peitos pola parte pequena da puntapolo redondo cara ó cabo do péarríncame o billete do tren talgo que levo no petopóusame a almofadiña dos beizos nos beizos de sangueque veño de facer unha viaxe como nunca fixerade ver un corzo brincandoentre uces das máis altas dos montes antes de que otrenentrou nun túnel pequeno

dime coas maus

que vivo eucoma unha troita fóra da augaque teño o corazón de maquinaria pesadae que me acaba de voar pola boca

propiamenteson captivo

15

s fábricas xa teñen os teares maduros para me face-lo vestido que eu quero todo de algodón e liñoestampado polo lombo con tres nubes grandes e brancascoa arribada en gris e despois de fondo o ceo azul e negro

de sombreiro a cabeza dunha osa peluda co fociñolevantado outeando cos ollos quedos e mansos o ceopreñado

os pendentes das orellas un de algas e outro de cabaliñosdo mar e dous bailarines con dúas regadeiras mollándoos conauga de sal

por baixo do vestido, co pube decorado de pementón elimón verde e os beizos da vulva con aceite de améndoase pranas de sangue amargas que non derreten desde quelle cortaron a cabeza á osa os que lla cortaron

nos péssen zapatos abro os dedos e vou apañando entreeles todo o que medra no chau ou caeás veces tería que dar un puloporque levo demasiadoscroios e máncanmecroioso que me é máis difícil é saca-las espiñas dos ourizos nestetempo que caenas dos toxos non ardidose as das silvas nas pernas que desengancho da saiaó fin quédalles terra de tódalas coresnon hai falta de unión

16

non semello unha flor andando nen un globo aerostáticopousado arrastrando o canastro non parezo nada que ti non parezascando te espetas e me miras pasar

apousar

eu traio no vestido que teño as castañas asadas e estonadasda casa vou ofrecendo a proba das castañas por mecompracer neste día que vai sol

os gorriós quentiños véñenme á boca pica-las castañas esfaragulladas dos dentesna lingua e na fonte da bocaalgún olla tamén o ceo da bocae éntrame ata a gorxa para pillar unha miga que se vaipero non hai ninguén ninguén que nese momento da

comidamorra por ama-la cabeza da osa que levo derriba da miñacabezaque está moi triste a cabeza da osapero moi triste tan secada ó airesen poder ver caer unha castaña inda que eu me pare todo odía ó pé dun castiñeirosen me sentarsen me anicarsen comer nin bebernin chorar nin rir

17

s osas e os osos nas borras do caféonde as osas e os osos fan reflexopolo visto botáchesme o café no vaso da augardentetoman unha copa e falan cos paisanoscargados de escopetas, mirámonoscos dous canos do nariz inchados e rubiosno primeiro catarro do outonocoma dous canos engraxados de escopetas

vimos engraxados de vendimarvimos e temos roupeiros cheos de motos vellas arranxadasde mosto de augardente de salmós secados e arenquesen viño que se nos acedou e porcos no sal e castañase ouriceira,pero mirade ososa ponte romana coa pedra azuladapintura da marabillaque son as troitassonvos as troitasquevivendebaixo dela á sombraososmirademirademirade,as troitas

18

nós as osas e os osos vímosvos tomar unha chiquita, etraémo-lo vento esgazado detrás nosanon colgamos lámpadas de ningún sitio

só dúas osas dous osos que morreron afogadosporque comeron unhas esponxas ensopadas de melque alguén deixou alí para enganalose que afogaranempezaron a ver lámpadas acesas a pleno día

19

eiteámo-la escopeta e deixámo-las ventás pechadas da casapara que non nos entre o aire e remexa tódolos cuartos epouse follas secas nos cazos da cociña que cocen máis malporque non teñen testo

non o apreciacomo van cambiando de color os veados de lugaras árbores

todo se queda sumidonas pucharcas de pétalos verdes emais nas pucharcas de follas prateadase deixa de alentar

20

n caracol pequeno que vai subindo por unha paredepintada de branco descansa metido dentro da cunchae deixa a alma dunha nube secati mándasme unha caixa con rinocerontes dos peoresco seu corno de diante agranatadopreto do fociñopolo que se airean e o de detrás dese máis pequeno everde preto do medio e medio dos dous ollos das dúasorellas no medio e medio da caraun paxaro ou dous no lombo espinícano todo e déixaosestar o rinoceronte porque se sente benben de que llecoman o picor continuo

o rinoceronte inmenso non ten nada que ver cos coches ataque o cacen baixándose dun coche para recoñecer que eraunha boa peza de rinoceronte

báixanse do coche para ver se o levan consigo ou non olevan consigo

ou collen o trofeoauga na selvagavelas de toxos son da selvarinoceronteo da selva

se non te lembraches de deixar regulado o termostato daauga quente a calefacción hache chegar á cabeza coma unhapreocupación e no encoro os parrulos gárdanse de nós entreas xuncas

no seu corpo atopamos papeis que o acreditan coma uncazador en regra segundo as leis do país

21

erá pola mañáazulado está o ceodos ósos azuisdas nubes que pasan desfeitas

desfanse de todoas nubes

22

archo para a selvaatrás miña veñen os gueiteirose a banda, eu cruzo o ríoe eles quedan no sitiovanse abrindo en rigleira ó longo da orela

25

TODO FOI GLORIAVER FLOREA-LO PRADO COS LEÓS DEITADOSLEVANTÁRONSE OS LEÓS PARA COMERE DEBAIXO DELESHABÍA ARBORIÑAS COMA ORINA AZULADADE TÓDOLOS DÍAS

FRESAS E MÁIS FRESASNON DABA NINGUNHAS ESTE TEMPO SECOA SELVAMIRÁMOLA MOITOO RÍO DERRIBA DAS MULAS

26

on máte-la leona enferruxadanon é un aburrimento grande o que teninda que é a hora de máis calor de toda a vidaela pode descansar mellor ca ti e ca min

derribacoas flores ofrecidas ó pelo, quentese herbas e rastrollos no camiñoos pés tan bonitos de florearfloreadosde tanto andar

A SELVAESTÁ EMPINADA

os barcos vellos rabean por saír ó mar pintadoscoleta de palla e de lama rubiao antílope é un dos que remoe herbase a calor a que remoenos mares de toda galiciaata que os barcos rebentan pola barrigainchados coma nubes felicese as gacelas brincane os corzos taménestoupan e alentane nadan

27

QUÉROTECOMA A VIRAXEDUN BARCO CARGUEIRONA ALTA MARsen ter esquecido nada,por brincar

cando dentro do armario semella que choveé porque se choran as alegrías da roupa que leva ó mar

o río a cabalodas mulaspasea

todo foi gloriaver florea-lo prado cos leós deitadoslevantáronse os leós para comere debaixo deleshabía arboriñas coma orina azuladade tódolos días

fresas e máis fresasnon daba ningunhas este tempo secoa selvamirámola moitoo río derriba das mulas

28

a luz dos tres días máis longos,no ano enteiro non se venestes paxaros alcumados co nomede varios vasos de viño tintofoi así que a calor lles chegou ás vease perderon a plumatodo en tres díasde cada tres naveganteshai un que non quere chegar nuncacurvea pola sabana polos prados secosben gardados da augacolorada de lamaringleiras de ruxidosos leós á tarde espertarone ela abreu a ventápero non ve se comen ou nonpensa que son os leós que comen os repolos polo olloas coliflores pola flore non me comer a minpolo cariño que me teñen

e nonme comera min

miraba eses tres díasde pétodo canto se movía

29

a luz no bico da botellano cu groso dun vaso meténdolle follasverdes e duras pola bocaó bico da botella dándolle un bicovagaroso coma un caracol

para a cabeza e o pescozo quero os meus trespanos molladosquentes ás dúas da tarde

31

stampas da selva

33

stoume preparando tódolos días para mandarcheO LIBRO DOS rinocerontes

páceno tódolos días e non llopodes coller porque o defenden

pero é un libro con tantosrinocerontes sen estabular

é un libro que ten tantos rinocerontes

se non comes hoxe na casapasa sen comer e ven ver

o pacer dos rinocerontesna planta do prado salvaxe

e cultivan na herba que tocancortan só para eleso seu libro

35

selva estampada

37

n sen fin de plantiñasun sen fin de macetasun sen fin de hortasun sen fin de devesasun sen fin de selvas

38

escansar á sombranunha das poucas que hai nasabana e está chea de leós

queda amodorrado no chauo saco das cartas

aspegadas dos elefantes e das elefantasrecompoñen a escena dun correopor carreiro de trompetassen haber tronadacorreo molladoé porque pasámo-lo ríofomos bebera nos enlamear nunha tosta

39

en moito procuroa cebra

achégaseá leonaque está deitada

e ólea

queda emocionadae mantense emocionada por máis tempomantense porque ve no ceoaí mesmopolos rubios aguias volantinas e leós

aímáisarribaca ollotristede xirafa

40

oa boca a leona

ven pasar un pau no ríopousado derriba do ríocunha póla altaigual ca un brazo que non descansavai o acio de fresas bravas na puntaespinicado algo do sol dos paxaros e dos bichosrandeándose co pauvano paue o acio derriba del

randeándose

a leona que se bota ó ríoe cría dous leós e unha leona ó mesmo tempoque a miranbrincar polo pau con alegría

a bárbara alegría

e canto procuro teñenponlles medo a auga con velocidáós pequenos e á pequena

41

ñu a gacela

acabousepacer na herbao fuxir dos lobos con pintastrotando e couceando pola sabana adiante,inda que cotedes e vos revolvadesos paxaros son arramadosna vosa presencia,que rica vai seguir estando a herba

e a sede coa auga

42

s leós no prado descansane levántanse pola mañá frescaa tentar nas toupeiras

43

orque son os que semellan estarsempre quedose agallopan pola selva e apoliñancomase moscaran

45

o dí

a es

tá h

oxe

tan

pech

ado

de n

éboa

porq

ue á

s po

ucas

flo

res

hain

as q

ue d

eixa

r se

r ho

xe v

iole

ntas

47

co sostén azul coa calor que vai, entre a herba hai trigo, non está alto, inda non ten espiga, pero sábeselle ben que é trigo, aquí sabémolo ben, pero ti non sábe-lo que é, apártalo coa mau porque che vén á cara e despois apárta-la cabeza, ti así estás inqueda pero a el non o podes inquietar, non entende ren, e ti tampouco

o primeiro lume do ano xa arde entre eses dous montes con alcolitros, aí no frente, se non o atallan de seguida irá subindo, o fume que bota semella o de quentar polo pouco cen fornos de pan con estrume do monte: con toxos con xestas con uces e carqueixas e bichos revoltos con terra e meigas verdes e carpazas e espiños albares e toda a carraxe enlameada

non lle van acudir, nótase ben, sen caste de animais vai quedar o monte baixo cando estea ardido, faría xa falta un avión que trouxera auga de aquí a un pouco, ti deitada ó pé deste chorón, á sombra, neste xardinciño, e eu deitado ó pé deste chorón, á sombra, neste xardinciño, claro, empézache a estorbar de máis e sáca-lo sostén, primeiro baixas unha cinta do ombreiro por unha manga curta da camiseta, méte-lo brazo dentro e vólvelo sacar, logo o mesmo coa outra cinta, a do outro ombreiro, sóbe-las maus polo lombo e desabróchalo, sacas por fin o sostén, tiras rápido por el e non é azul, por onde a barriga e o cinto

48

a saia tendida ó solten plantas máis ca ningunhaque miña avoa tivo ese atinodo sol ventaneiro

49

veu a tronada e nunha campaíña do prado quedou preso un abesouro, pasou a tronada e veu lila segar á herba, traía consigo a arpilleira, a corda, a gadaña coa pedra de afiar metida nun corno retorto, e unha codela de pan seco na boca, segou un bo sebón dela, upouno ás costas e botou un aturuxo pequeno que petou no chau

encheulle o comedeiro ás ovellas e apartoulle dous ramallos de estalitroques que ían no medio, alabado, se comen isto as ovellas abofé que tolean de vez, e despois brincan e pintan a cana verde, deben pensar que están ceibas no monte e ven todo colores achispadas, botounos contra un recanto, e saíu o abesouro que zoou unha miga polo cortello adiante, marchou por un tragaluz, e xa abandou para outro sitio a tronada que veu nestes últimos do mes de abril

sendo eu rapaza ben pequena, vin como lle abrían a barriga a unha egua que había na casa, e lle sacaron dela o cabaliño que agora ten meu avó, a egua esvarou e foise polo terraplén da rigueira abaixo, eu vin como lle sacaban o cabaliño e maila egua non morreu, saíulle tamén da tripa un abesouro que alumeou na corte máis có quinqué de carburo e foise á luz do día pola porta para fóra

50

deitouse na lama

51

chégame con saberque algunha vez te secas ó aire

53

sen

fin

Este libro rematouse de imprimir nos talleres de Litosprint

cando se facían 23 anos da Revolución dos Cravos.

chamo celso, celsiño, cielso ou selso, pronunciaciós distintas que teñen moita importancia pola gracia de quen as nomeou, nacín no ano 69 alá cando se vén acabando a calor, no barrio da cacharela, en lalín, este libro foi feito con rabia e emocionado

leuse xa moitas veces, en lecturas de nacemento, e entre elas, as máis necesarias levounas sempre con amizades miñas da almadoutra banda, a lectura coa que máis me asaltou fíxenlla unha tarde despois de picar na leña, derriba da morica das achas de carballo feitas de travesas, sentado, nunha sombra clara de nogueiras, carballos e pireiras de pé; estas e algunhas outras fóronlle ó libro precisas impacientes e preciosas, para que agora vós o escoitedes ou leades, por iso volas manifesto

propiamente son captivo, coma un cadelo preso a tarmbollo, sería un captiverio así; pero claro, tamén teño a boca chea de zanefas, árbores sen espolar, doume conta sobre todo por ela, ben distingo as catro estacións que van escachando a diario coma ovos pinturuxados

teño publicados tres libros máisDivagacións iú (1991), o tigre das cenorias (1994), un sen título pero cun debuxo na portada (1995), e outro que non está nin publicado nin moi gardado ó que eu lle chamo todo o día, os traballos (1996), e estevo lle chamou sempre, os poemas do aviador.