XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 1

Prim

eiro

Cic

lo P

rim

aria

Día

das

letr

as g

aleg

as 2

014

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 2

GRUPO DE TRABALLO «LINGUA E POESÍA. XOSÉ DÍAZCASTRO NO DÍA DAS LETRAS»Barca Gómez, MartaPedrosa Moreno, JulioMagalhaes Alonso, LauraPena Sánchez, IvánDomínguez Pérez, LuísaAndrés Losada, Rosa MaríaSuárez Hermida, Mario RamónGuitián Valeiro, FranciscoHerrero Mayor, Armando XoséSantiso Andrade, Paz

GRUPO DE TRABALLO «XOSÉ DÍAZ CASTRO NA REDE.ACTIVIDADES TICS INFANTIL E PRIMARIA»Barca Gómez, MaríaVidal Dopazo, María JoséPicado Rodríguez, José AntonioGuimarey Cedeira, Eva RaquelHortas González, IsabelFélix Cedeira, María del CarmenRodríguez Rodríguez, CarlosFernández de Sanmamed Maneiro, Mª JoséOjea Montes, María PilarVidal Bariego, Laura

COLEXIOS PARTICIPANTESCEIP Galán, de Oseiro-ArteixoCEIP Milladoiro, de MalpicaCEIP Montel Touzet, da CoruñaCEIP O Cruce, de CercedaCEIP Pardo Bazán, da CoruñaCEIP Ponte dos Brozos, ArteixoCEIP Portofaro, de CambreCEIP Torrente Ballester, de SigrásCEIP W. F. Flórez, de CambreCPI O Cruce, de CercedaCRA de Culleredo

ASESORÍA PEDAGÓXICACelina Santamaría Recio

MAQUETACIÓN E DESEÑO GRÁFICOManuel Paz Anido (www.edugaliza.org)

AGRADECEMENTOSÁ Real Academia Galega, á Asociación CulturalXermolos de Guitiriz, a Nélida, a Carlos GallegoDomínguez, a María Bao Fente, a AlejandraCampo Penín, a Maryem Sali Duque pola súacolaboración, paciencia e xenerosidade.

Día

das

letr

as g

aleg

as 2

014

EDITASeminario Permanente de Formación do Profesorado doCEIP Galán, Oseiro-Arteixo (A Coruña)www.seminariogalan.org

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 3

Xosé María Díaz Castro naceu na parroquiados Vilares, no concello de Guitiriz, o 19 defebreiro de 1914.A súa familia era unha familia labrega, aíndaque o seu pai traballou unha tempada comoescribinte.Xosé María era coñecido no lugar polo nomede Pepe e, de pequeno, axudaba nos laboresdo campo e a coidar as vacas.De neno estudou nunha escola da súa aldeamandada construír polos veciños emigradosa Cuba. A escola era coñecida como « A es-cola da Conchada».De mozo foi estudar para crego no Seminariode Mondoñedo e alí comezou a escribir assúas primeiras poesías e a publicar algunhasdelas no xornal «El Progreso Villalbés», deVilalba, en Lugo.Despois de deixar o Seminario dedicouse aestudar varios idiomas, traballando moitosanos en Madrid como tradutor e profesor deinglés, francés e alemán.Publicou un libro titulado «Nimbos» cos seuspoemas en galego.Este ano a Real Academia Galega dedícalleo Día das Letras Galegas pola defensa e usoque fixo do noso idioma.

Xosé María Díaz Castro

Capa de Nimbos, únicolibro publicado porDíaz Castro.

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO 1º CICLO

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 4

1.- Completa a frase coa palabra axeitada.

CastroCastroCastroCastroCastro 19141914191419141914

PepePepePepePepePepe

labregalabregalabregalabregalabrega

El Progreso VillalbésEl Progreso VillalbésEl Progreso VillalbésEl Progreso VillalbésEl Progreso Villalbés

Díaz Castro naceu na parroquia dos Vilares no ano

No Seminario de Mondoñedo comeza a escribir poesías, algunhas delas

foron publicadas no xornal

O seu segundo apelido é

A súa familia era unha familia

Na súa aldea era coñecido polo nome de

De mozo foi estudar para crego ao Seminario de

QUE PALABRA FALTA?

MondoñedoMondoñedoMondoñedoMondoñedoMondoñedo

ISTE VAISE E AQUEL VAISE...

2.- A que país emigraron os veciños que mandaron construír a escola daaldea de Díaz Castro? Colorea o correcto.

CUBA ALEMAÑA ITALIA ARXENTINA

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 5

O ENCRUCILLADO DE XOSÉ DÍAZ CASTRO

HORIZONTAIS 1.- Cidade española na que traballou de maior Xosé María. 2.- Segundo nome de Díaz Castro. 3.- Idioma no que escribiu os seus poemas. 4.- Etapa da súa vida na que foi estudar ao Seminario. 5.- Traballo para o que estudou en Mondoñedo. 6.- Un dos idiomas que coñecía moi ben. 7.- Título do único libro que publicou. 8.- Profesión na que traballou en Madrid. 9.- Oficio que tiñan os pais de Xosé María.10.- Primeiro nome de Díaz Castro.

1.- MA

DR

ID 2.- M

AR

ÍA 3.- G

ALEG

O 4.- M

OZO

5.- CR

EGO

6.- FRA

NC

ÉS 7.- NIM

BO

S8.- TR

AD

UTO

R 9.- LA

BR

EGO

S 10.- XOSÉ

1 D

2 Í3

4 Z

5 C

6 A

S

T

9 R

10 O

7

8

A

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 6

Xa se fincou nas pereirasa primavera. Sentíno vou-e-non-vou de marzo.¡Xa non hai piedade pra min!

Pasou rispándome a quinadun cabalo que non vin.Brandéuse o ceo de vidroaló por Ponte-Gafín.

Crebóuse a paz coma un fíonos dentes fríos de abril.Perdido no remuíño,¡xa non hai piedade pra min!

Ti, cabelos de ouro e de aire,nena, ¿en que ceo te vin?Chuchoume unha meiga os ollos,ti xa non es metá de ti.

REMUÍÑO Xosé María Díaz Castro

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 7

3.- Que estación do ano se fincou nas pereiras? Colorea.

4.- Que foi o que non viu o poeta e que lle pasou rispando? Ordena ecopia.

5.- Colorea da mesma cor as palabras do poema «Remuíño» de DíazCastro que están relacionadas.

CABALO

A

DUN

de marzoVou e non vou

dun cabalo

A quina de vidro

O ceo

de abril

Os dentes fríos

de ouro e de aire

Os cabelos

LÉMBRASTE DO POEMA?

PRIMAVERA

VERÁNINVERNO

OUTONO

QUINA

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 8

XANEIRO FEBREIRO MARZO ABRIL

6.- Na poesía noméanse dous meses. Cales son? Localízaos neste ca-lendario. Arrodéaos, cópiaos e escribe o mes anterior e posterior a cadaun deles.

7.- O froito é só unha parte máis da árbore. Poderías colocar o nome decada parte da árbore onde lle corresponde?

MAIO XUÑO XULLO

AGOSTO

DECEMBROOUTUBRO

NOVEMBROSETEMBRO

pólaraíz

tronco

follas

froito

flor

chupón

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 9

9.- O poeta cóntanos que unha meiga lle chuchou os ollos. É incribleporque os ollos non se poden chuchar, pero nesta lista si que hai cincocousas que podería chuchar a meiga. Coloréaas e escribe os seus nomes.

LEITE

BOTA

8.- No poema, as palabras que riman, teñen sempre a vogal «i» na últimasílaba. Atópaas e escríbeas.

Sentín

AUGA

LIBRO

GARFOFERRADURA

UVAS

PERA

ZUME

ESCARAVELLO

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 10

¡Chorar, chorar, mentres o barco rompecontra o solpor, na noite!

A túa pipa non verán meus ollosfomegar máis;nin o teu riso, para sempre inmensoabrente na mar.Lume che din, cinza me queda. ¡Cinza,capitán!

Soia a sirea do teu barcotoda a eternidá.Fume nos ollos, area fríanas miñas maus.E en boca que perdín, a longa pipafumando a miña vida, capitán.

¡Chorar, chorar,como sempre choraron as mulleres,ai capitán, con barcos ou sen eles!

AI, CAPITÁN! Xosé María Díaz Castro

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 11

12.- No poema «Ai, capitán» aparecen citadas varias partes do día: osolpor, a noite e o abrente, pero o día ten máis partes. Saberías colocaras diferentes partes do día por orde?

AAAAA

OOOOO

ÑÑÑÑÑ

DDDDD

CCCCC

DDDDD

RRRRR

1

2

3

4

5

6

7

LÉMBRASTE DO POEMA?

ABRENTE

NOITE

MEDIODÍA

LUSCOFUSCO

SOLPOR

MAÑÁ

TARDE

10.- Que pasa mentres o capitán chora e chora?

11.- Que cousa non verán máis os ollos do capitán? Completa.

un café quente.a túa pipa fomegar.

Non verán os meus ollos ...

un avión polo ceo.

un porco ben gordo.

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 12

13.- Que comida fas a cada hora do día? Une e colorea da mesma corcada parella.

ALMORZO

CEA

PARVA

MERENDA

XANTAR

14.- Localiza as cinco diferenzas nos debuxos do capitán. Escríbeas.

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 13

15.- «Abrente» é unha palabra do texto con -br- . Clasifica estoutras pa-labras con -br- na seguinte táboa.

brazo

abrigobruxa

broma

bruar

ombro

brío

braga

abrente

Breixo

bra bre bri

bro bru

16.- O texto de «Ai, capitán» é unha poesía. As poesías están formadaspor versos. Cada liña é un verso. Un conxunto de versos agrupadosforman unha estrofa. De cantas estrofas consta este poema? Colorea.

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 14

Tódolos ríos pasan pola miñaalma, cheos de Deus, música e lapas.Tódalas pombas fan o meu amor.A beleza feriume para sempre.

Ó traveso da escura teadarañadeste mundo unha estrela cai no ríoda miña vida e quédame chamando.A beleza feriume para sempre.

En cada voz eu oio unha chamadacun longo eco de adeus que non entendo,pro que me fire coma espada ardendo.A beleza feriume para sempre.

E as falopas dos anos van caendosobre a sede inmortal e os ollos tristes,¡pro non enterran a boca da ferida!A beleza feriume para sempre.

COMA UNHA ESPADA Xosé María Díaz Castro

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 15

COELLO

GATO

17.- Que animal se cita no poema «Coma unha espada»? Coloréao eescribe o seu nome.

POMBA

SAPO

18.- O eco é o son que rebota. Saberías atopar e arrodear neste rebum-bio o nome de outras cinco cousas que poden rebotar?

PELOTARODABOTELLA

AFÍA

LARANXA

MOEDA

GOMA

FOLIO

PEDRA

ANTEOLLOS

LATA

PORTA

LIBROESTOXO

19.- Os ríos, aparte de auga, tamén teñen os seus propios animais. Nesterebumbio aparece o nome de catro peixes que poden vivir na auga dosríos. Localízaos e escríbeos onde lles corresponda.

LÉMBRASTE DO POEMA?

Ó

M

T

G

SALMÓN

LAMPREA

TROITA

BONITO

SARDIÑA

ANGUÍA

NÉCORA

XOSÉ MARÍA DÍAZ CASTRO. LETRAS GALEGAS, 2014 16

21.- Une os puntos, contando de dous en dous do 0 ao 42, e descubriráso debuxo. Coloréao.

20.- Resolve este encrucillado de imaxes con palabras que aparecen nopoema «Coma unha espada», de Díaz Castro.

DEUS

TEADARAÑA

S

M

M

U

SLAPAS

40

38

3634

32 30 28 26

24

2220

18

16

14

12

10864

20

42

MÚSICA

POMBAAMOR