prácticas bio-xeo

48
 1 Compendio prácticas laboratorio Bioloxía e Xeoloxía David Casado Bravo - CPI As Revoltas - Cabana de Bergantiños

Upload: biologia

Post on 04-Jun-2018

222 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 1/48

  1

Compendio prácticas laboratorio

Bioloxía e Xeoloxía

David Casado Bravo - CPI As Revoltas - Cabana de Bergantiños

Page 2: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 2/48

  2

ÍndiceÍndice .......................................................................................................................................... 22 - XERALIDADES................................................................................................................... 3

2.1 MATERIAL BÁSICO DE LABORATORIO.............................................................. 32.2 TRABALLAR CON SEGURIDADE NO LABORATORIO...................................... 42.3 MANEJO Y USO DEL MICROSCOPIO ÓPTICO COMPUESTO ........................... 6

2.3 PREPARACIÓN DE COLORANTES....................................................................... 103 - RECOÑECEMENTO DE BIOMOLÉCULAS.................................................................. 123.1.- Identificación de glúcidos con poder reductor ......................................................... 123. 2.- Identificación de polisacáridos: identificación de almidón mediante la prueba delLugol................................................................................................................................. 133.3.- Identificación de lípidos. Reacción de saponificación. ............................................ 143.4.- Identificación de proteínas mediante la reacción el Biuret ...................................... 153.5.- Actividades enzimáticas: especificidad y desnaturalización por cambios de pH ytemperatura ....................................................................................................................... 18

4 - OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA ................................................................................. 204.1 OBSERVACIÓN MICROORGANISMOS EN GOTA DE AUGA.......................... 20

4.2 OBSERVACIÓN DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDO EPIDÉRMICO DECEBOLLA........................................................................................................................ 284.3 OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDOEPIDÉRMICO DEL PUERRO........................................................................................ 304.4 OBSERVACIÓN DE CÉLULAS VEGETALES: CÉLULAS DE LA PULPA DETOMATE ......................................................................................................................... 324.5 MITOSIS EN CÉLULAS DE RAÍZ DE CEBOLLA ................................................ 344.6 OBSERVACIÓN DE CÉLULAS DO EPITELIO BUCAL ...................................... 36

5 - ADN .................................................................................................................................... 385.1 EXTRACCIÓN DO ADN.......................................................................................... 38

6 - A MATERIA....................................................................................................................... 416.1 O método científico e a densidade.............................................................................. 416.2 Os cambios de estado ................................................................................................. 43

7 - ROCHAS E MINERAIS..................................................................................................... 457.1 RECOÑECEMENTO DALGUNHAS ROCHAS CUNHA SINXELA CLAVEDICOTÓMICA................................................................................................................. 45

8 - REINO VEXETAL ............................................................................................................. 468.1 - RECOÑECEMENTO DE ÁRBORES CON CLAVES DICOTÓMICASSINXELAS....................................................................................................................... 46

9 - REINO ANIMAL................................................................................................................ 479.1 - CLASIFICACIÓN DE ANIMAIS CON CLAVES DICOTÓMICAS SINXELAS 47

Page 3: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 3/48

  3

2 - XERALIDADES

2.1 MATERIAL BÁSICO DE LABORATORIO

Page 4: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 4/48

  4

2.2 TRABALLAR CON SEGURIDADE NO LABORATORIO

COMO TRABALLAR:

•  Permanece sentado no teu sitio salvo que se indique o contrario•  A norma xeral é "Está prohibido tocar todo", salvo o material necesario para a

realización da práctica.•  Non actúes ata non escoitar as indicacións do profesor e ter lido as instrucións da

práctica•  O laboratorio debe quedar recollido:

o  . Cando o abandones deberá estar na mesma situación en que o atopaste.o  Fíxate ben na colocación de todos os obxectos antes de usalos

 HAI QUE TENER COIDADO CON .....

•  As conducións e os aparellos eléctricos. Nunca os manipules nin os toques coas mansmolladas, xa que a auga non destilada ao posuír minerais disolvidos é boa condutora dacorrente eléctrica

•  As conducións de gas e os chisqueiros. Se non se utilizan , deben estar pechados. Nonacendas os chisqueiros preto de materiais inflamables.

•  O material de vidro:o  Cando debas quentar un recipiente de vidro, non o collas coas mans. Usa as

pinzas para suxeitalo e retiralo do lume.o  Cando quentes unha substancia nun tubo de ensaio, mantén o tubo suxeito coas

pinzas e en certo ángulo. Nunca mires directamente ao interior do tubo pola súaboca nin a dirixas cara un compañeiro.

•  Os reactivos químicos perigosos. Segundo a normativa do Consello de Europa, as etiquetasdestes produtos deben incluír:

o  Símbolos de perigosidade.

o  O risco específico do reactivo (por exemplo"provoca corrosións graves")o  As normas de seguridade que se deben adoptar ( por exemplo "manter nun

recipiente hermeticamente pechado")

Page 5: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 5/48

  5

 HAI QUE SER PRECABIDO E RESPONSABLE

•  No laboratorio é preciso extremar a orde e limpeza para evitar na medida do posiblecalquera tipo de accidente.

•  Utiliza recipientes apropiados para tirar: vidros rotos, residuos de metais ou as substanciasquímicas que non uses.

•  Non pipetees nunca unha substancia química coa boca, xa que podes inxerila

accidentalmente ou respirar os vapores que desprenden. Ademais con frecuencia, estassubstancias son tóxicas ou corrosivas.•  Non deixes destapados os frascos nin aspires o seu contido. Moitas substancias líquidas

(alcohol, éter, cloroformo, amoníaco...) emiten vapores tóxicos.•  Usa gafas protectoras sempre que manipules substancias quentes ou cáusticas para non

queimarte os ollos se se producen salpicaduras.•  Le sempre con atención as etiquetas dos frascos dos reactivos químicos. Non dirixas cara os

teus compañeiros os tubos de ensaio ou o instrumental capaces de expulsar gases oulíquidos.

•  Cando uses o material de vidro:o  Antes de usalo verifica que non presenta gretaso  Gárdao no seu sitio cando non o uses para evitar que se rompa.

•  Non vertas substancias químicas polo desaugadoiro. No caso contrario sempre co fagasdeixa correr auga en abundancia.

ACTIVIDADE COÑECEMENTO DO LABORATORIO:FICHA TÉCNICA: Coñecemento do laboratorio 

OBXECTIVOS: •  Coñecemento e uso do laboratorio•  Establecer as normas básicas de funcionamento e seguridade no

laboratorio

NIVEL 1º ESOMATERIAIS •  O material básico do laboratorio

Tras mostrar ao alumnado o laboratorio, o alumnado traballando en grupo recolleran no seucaderno:

1.  Normas básicas de seguridade no laboratorio2.  Debuxo, nome e uso do material básico do laboratorio (no caso dos instrumentos de

medida incluirán a súa precisión)3.  Primeiros auxilios en caso de accidente

Un representante de cada grupo lerá o seu traballo o resto das clase facéndose unha nova postaen común. A continuación repartirase en grupos para facer murais para colgalos en lugar visible.

Page 6: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 6/48

  6

2.3 MANEJO Y USO DEL MICROSCOPIO ÓPTICO COMPUESTO

PARTES DE UN MICROSCOPIO ÓPTICO

Sistema iluminación:o  FOCO: Fuente de iluminación que dirige los rayos luminosos hacia el condensador.o  CONDENSADOR: Lente que concentra los rayos luminosos sobre la preparación.o  DIAFRAGMA: Regula la cantidad de luz que entra en el condensador.

Sistema ópticoo  OBJETIVO: Lentes intercambiables situadas en el revolver (cerca de la preparación). Amplían la

imagen de ésta.o  OCULAR: Lente situada cerca del ojo del observador. Amplía la imagen del objetivo.

Los aumentos totales de un microscopio se obtienen de multiplicar los aumentos del ocular porlos aumentos del objetivo, cada uno de los cuales lleva impreso el número de aumentos queproporciona (x5, x10, x15...)

Sistema mecánico o  SOPORTE: Mantiene la parte óptica. Tiene dos partes: el pie o base y el brazo.o  PLATINA: Lugar donde se deposita la preparación.o  CABEZAL: Contiene los sistemas de lentes oculares. Puede ser monocular, binocular, …..o  REVÓLVER: Contiene los sistemas de lentes objetivos. Permite, al girar, cambiar los objetivos.o  TORNILLOS DE ENFOQUE: Macrométrico que aproxima el enfoque y micrométrico que

consigue el enfoque correcto.

Partes de un microscopio óptico 

Page 7: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 7/48

  7

PREPARACIÓN DE LAS MUESTRASPara observar cualquier muestra, primero hay que prepararla. Para realizar la preparación , se

sitúa la muestra sobre una pieza de cristal, llamada portaobjetos.

Salvo algunas preparaciones vegetales en las que poseen abundantes pigmentos, la mayoría de

las preparaciones se verán transparentes, por lo que se facilitará su visión mediante la

realización de una tinción. Las mas usadas son:

  Hematoxilina eosina: como tinción de contraste para observar tejidos. La eosina, ácida tiñe

el citoplasma (básico) de rojo y la hematoxilina que es básica, tiñe el núcleo (ácido) de

violeta

  Tinciones vitales: como rojo neutro o azul de metileno muy diluidos para observar la

actividad de microorganismos vivos.

Un vez situada la muestra sobre el portaobjetos y teñida si es el caso, se cubre con otra pieza de

menor tamaño y cristal más fino denominada cubreobjetos.

MANEJO DEL MICROSCOPIO ÓPTICO

1.  Colocar el objetivo de menor aumento en posición de empleo y bajar la platina completamente. Si el

microscopio se recogió correctamente en el uso anterior, ya debería estar en esas condiciones.

2.  Colocar la preparación sobre la platina sujetándola con las pinzas metálicas.

3.  Comenzar la observación con el objetivo de 4x (ya está en posición) o colocar el de 10 aumentos(10x) si la preparación es de bacterias.

4.  Para realizar el enfoque:

a.  Acercar al máximo la lente del objetivo a la preparación, empleando el tornillo macrométrico.

Esto debe hacerse mirando directamente y no a través del ocular, ya que se corre el riesgo de

incrustar el objetivo en la preparación pudiéndose dañar alguno de ellos o ambos.

b.  Mirando, ahora sí, a través de los oculares, ir separando lentamente el objetivo de la preparación

con el macrométrico y, cuando se observe algo nítida la muestra, girar el micrométrico hasta

obtener un enfoque fino.5.  Pasar al siguiente objetivo. La imagen debería estar ya casi enfocada y suele ser suficiente con

mover un poco el micrométrico para lograr el enfoque fino. Si al cambiar de objetivo se perdió por

completo la imagen, es preferible volver a enfocar con el objetivo anterior y repetir la operación

desde el paso 3. El objetivo de 40x enfoca a muy poca distancia de la preparación y por ello es fácil

que ocurran dos tipos de percances: incrustarlo en la preparación si se descuidan las precauciones

anteriores y mancharlo con aceite de inmersión si se observa una preparación que ya se enfocó con el

objetivo de inmersión.

6.  Empleo del objetivo de inmersión 100x:

a.  Bajar totalmente la platina.

Page 8: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 8/48

  8

b.  Subir totalmente el condensador para ver claramente el círculo de luz que nos indica la zona que

se va a visualizar y donde habrá que echar el aceite.

c.  Girar el revólver hacia el objetivo de inmersión dejándolo a medio camino entre éste y el de x40.

d.  Colocar una gota mínima de aceite de inmersión sobre el círculo de luz.

e.  Terminar de girar suavemente el revólver hasta la posición del objetivo de inmersión.

f.  Mirando directamente al objetivo, subir la platina lentamente hasta que la lente toca la gota de

aceite. En ese momento se nota como si la gota ascendiera y se adosara a la lente.

g.  Enfocar cuidadosamente con el micrométrico. La distancia de trabajo entre el objetivo de

inmersión y la preparación es mínima, aun menor que con el de 40x por lo que el riesgo de

accidente es muy grande.

h.  Una vez se haya puesto aceite de inmersión sobre la preparación, ya no se puede volver a usar el

objetivo 40x sobre esa zona, pues se mancharía de aceite. Por tanto, si desea enfocar otro campo,

hay que bajar la platina y repetir la operación desde el paso 3.

i.  Una vez finalizada la observación de la preparación se baja la platina y se coloca el objetivo de

menor aumento girando el revólver. En este momento ya se puede retirar la preparación de la

platina. Nunca se debe retirar con el objetivo de inmersión en posición de observación.

 j.  Limpiar el objetivo de inmersión con cuidado empleando un papel especial para óptica.

Comprobar también que el objetivo 40x está perfectamente limpio.

MANTENIMIENTO Y PRECAUCIONES

1.  Al finalizar el trabajo, hay que dejar puesto el objetivo de menor aumento en posición deobservación, asegurarse de que la parte mecánica de la platina no sobresale del borde de la misma

y dejarlo cubierto con su funda.

2.  Cuando no se está utilizando el microscopio, hay que mantenerlo cubierto con su funda para evitar

que se ensucien y dañen las lentes. Si no se va a usar de forma prolongada, se debe guardar en su

caja dentro de un armario para protegerlo del polvo.

3.  Nunca hay que tocar las lentes con las manos. Si se ensucian, limpiarlas muy suavemente con un

papel de filtro o, mejor, con un papel de óptica.

4.  No dejar el portaobjetos puesto sobre la platina si no se está utilizando el microscopio.5.  Después de utilizar el objetivo de inmersión, hay que limpiar el aceite que queda en el objetivo con

pañuelos especiales para óptica o con papel de filtro (menos recomendable). En cualquier caso se

pasará el papel por la lente en un solo sentido y con suavidad. Si el aceite ha llegado a secarse y

pegarse en el objetivo, hay que limpiarlo con una mezcla de alcohol-acetona (7:3) o xilol. No hay

que abusar de este tipo de limpieza, porque si se aplican estos disolventes en exceso se pueden

dañar las lentes y su sujeción.

6.  No forzar nunca los tornillos giratorios del microscopio (macrométrico, micrométrico, platina,

revólver y condensador).

Page 9: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 9/48

  9

7.  El cambio de objetivo se hace girando el revólver y dirigiendo siempre la mirada a la preparación

para prevenir el roce de la lente con la muestra. No cambiar nunca de objetivo agarrándolo por el

tubo del mismo ni hacerlo mientras se está observando a través del ocular.

8.  Mantener seca y limpia la platina del microscopio. Si se derrama sobre ella algún líquido, secarlo

con un paño. Si se mancha de aceite, limpiarla con un paño humedecido en xilol.

9.  Es conveniente limpiar y revisar siempre los microscopios al finalizar la sesión práctica y, al

acabar el curso, encargar a un técnico un ajuste y revisión general de los mismos.

Page 10: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 10/48

  10

2.3 PREPARACIÓN DE COLORANTES

1.  Acido-Alcohol: (decolorante para tinción Ziehl-Neelsen)o  Ácido clorhídrico concentrado ..........................................................3 mlo  Etanol 95% ....................................................................................97 ml

2.  Azul de metileno: Colorante de contraste para tinción de flagelos.o  Azul de metileno................................................................................1 go  Agua destilada...............................................................................100 ml

3.  Azul de metileno de Loeffler: Tinciones simples.o  Solución de hidróxido potásico al 1%.................................................1 mlo  Azul de metileno, sol. saturada en etanol al 95%...............................30 mlo  Agua destilada...............................................................................100 ml

4.  Colorante para esporas:o  Solución acuosa saturada de verde malaquita

5.  Colorante para flagelos de Leifson: o  Solución A

  Fucsina básica .........................................................................1,2 g  Etanol 95%.............................................................................100 ml

o  Solución B  Ácido tánico................................................................................3 g  Agua destilada.........................................................................100 ml

o  Solución C  Cloruro sódico..........................................................................1,5 g  Agua destilada.........................................................................100 ml

Para preparar la solución de uso, se mezclan cantidades iguales de lassoluciones A, B y C y se guarda en frasco cerrado herméticamente en lanevera donde es estable durante varias semanas.

6.  Cristal violeta: Para tinción Gram y tinción simple.o  Cristal violeta (violeta de genciana)....................................................0,5 go  Agua destilada.................................................................................100 ml

7.  Eosina: Colorante ácido para tinción de citoplasma.o  Eosina...............................................................................................0,3 go  Ácido acético glacial......................................................................0,025 mlo  Agua destilada...................................................................................100 ml

8.  Fucsina diluida: Para tinción Gram y tinción simple.o  Fucsina fenicada de Ziehl-Neelsen......................................................10 mlo  Agua destilada.................................................................................100 ml

9.  Fucsina fenicada de Ziehl-Neelsen: Para tinción ácido-alcohol resistente.o  Fucsina básica......................................................................................1 go  Etanol 95%........................................................................................10 mlo  Fenol 5% en solución acuosa............................................................100 ml

10. Hematoxilina: Colorante básico para tinción de núcleos celulares.o  Hematoxilina.........................................................................................2 go  Agua destilada......................................................................................1 l

11. Lactofenol: Para preparaciones microscópicas en fresco de mohos.o  Ácido láctico.....................................................................................100 mlo  Fenol................................................................................................100 go  Glicerol.............................................................................................200 mlo 

Agua.................................................................................................100 ml12. Lactofenol al Azul Algodón: Para preparaciones en fresco y tinciones de mohos.o  Solución de azul algodón

  Sol. saturada de azul algodón (azul anilina soluble)......................10 ml

Page 11: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 11/48

  11

  Glicerol.....................................................................................10 ml  Agua.........................................................................................80 ml

Mezclar esta solución con lactofenol a partes iguales13. Lugol: Solución de yodo para tinción Gram.

o  Yodo...................................................................................................1 go  Yoduro potásico..................................................................................2 go

  Agua destilada.................................................................................300 ml14. Orceína A: Tinción de cromosomas.o  Orceína................................................................................................2 go  Ácido acético.....................................................................................45,8 mlo  Ácido clorhídrico 1 mol/l......................................................................8,3 mlo  Agua..................................................................................................45,8 ml

15. Orceína B: Tinción de cromosomas.o  Orceína................................................................................................2 go  Ácido acético.....................................................................................55 mlo  Agua..................................................................................................55 ml

16. Safranina: Colorante de contraste para tinción Gram (preferible a la fucsina) y esporas.o  Safranina.........................................................................................0,25 go  Agua destilada..................................................................................100 m

17. Sudán III: Tinción específica de grasas.o  Alcohol etílico...................................................................................100 mlo  Sudán III...................................................................................hasta saturación

18. Verde de metilo acético: Igual composición que la eosina (Nº 7)

Page 12: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 12/48

 12

3 - RECOÑECEMENTO DE BIOMOLÉCULASEn esta práctica se realizarán reacciones químicas y pruebas características para identificar la

presencia de una o varias biomoléculas en una mezcla y para cuantificar alguna de ellas.

Finalmente, se estudiarán algunas actividades enzimáticas.

3.1.- Identificación de glúcidos con poder reductorTodos los monosacáridos y los disacáridos con enlace monocarbonilo, cuando se encuentran

en solución a pH alcalino, tienen la capacidad de reducir otros compuestos. Esta capacidad reside en

las características del grupo carbonilo (C anomérico en formas cicladas) libre. Esta propiedad, y por

tanto, la presencia de un azúcar reductor, se pone de manifiesto mediante la reacción de FEHLING.

El reactivo de Fehling consta de :

-Fehling A: CuSO4 disuelto en H2O-Fehling B: NaOH y tartrato Na-K disuletos en agua

Fundamento de la reacción: En medio alcalino, el cobre procedente del CuSO4 se encuentra en

forma de hidróxido cúprico, y se forma la correspondiente sal Na2SO4. Cuando el Cu(OH)2  (de

color azul) se calienta en presencia de un compuesto reductor se forma óxido cuproso (de color rojo

ladrillo).

CuSO4 Cu(OH) (azul)2 Cu O (rojo ladrillo)2NaOH

+Calor+R

 

Si hay un compuesto reductor, el Cu cambia su estado de oxidación de (2+ a 1+), lo que se

evidencia por el cambio de color.

Práctica

Sobre la mesa hay dos soluciones de glúcidos: GLÚCIDO I y GLÚCIDO II. Hay que determinar si

son reductores.

 Método: 

1. Poner en un tubo de ensayo 2 mL de glúcido I y en otro tubo 2mL de glúcido II.

2. Añadir a cada tubo 0.5 mL de Fehling A y 0.5 mL de Fehling B.

3. Calentar a la llama.

Cuestiones 

1. ¿Cúal o cúales son los azúcares reductores?2. ¿Quién se oxida y quién se reduce en la reacción?

3. ¿Para qué sirven el tartrato Na-K y el calor?

4. ¿Que resultado daría la reacción de Fehling con glucosa? ¿y con sacarosa?

Page 13: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 13/48

 13

3. 2.- Identificación de polisacáridos: identificación de almidón mediante laprueba del Lugol

En solución acuosa, la amilosa forma estructuras helicoidales lineales y la amilopectina

ramificadas, gracias a la formación de puentes de H entre los grupos OH de la glucosa y las

moléculas de H2O. Si a una dislución de almidón de le añade I, esta toma un color azul intenso. Estacaracterística es específica del almidón, debido a su estructura, y se debe a la adsorción del I por las

cadenas helicoidales, especialmente de la amilosa. Por tanto no es una reacción química, sino una

interacción física reversible por métodos físicos. Esto se puede comprobar fácilmente, pues al

calentar la mezcla, el color azul desaparece, y al enfriarla vuelve a aparecer.

Práctica

Sobre la mesa hay dos soluciones, solución 1 y solución 2. Hay que identificar cuál de ellas tienealmidón.

 Método:

1. Poner en un tubo de ensayo 2 mL de la solución 1 y en otro 2 mL de la solución 2.

2. Añadir a cada uno de los tubos de ensayo 1 gota de Lugol (solución acuosa de iodo y ioduro

potásico). Observar el resultado.

Para comprobar que es una interacción física1. Calentar a la llama el tubo que contiene almidón (teñido de azul con I), hasta que desaparezca el

color azul.

2. Enfriar en el grifo y observar la aparición de nuevo de color azul.

Cuestiones 

1. ¿Cuál de los dos soluciones contiene almidón?

2. ¿El almidón daría positiva la reacción de Fehling?

3. ¿La celulosa daría positiva la prueba del Lugol?

4. ¿El azul que aparece tras calentar y enfriar es igual de intenso? ¿Por qué?

Page 14: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 14/48

 14

3.3.- Identificación de lípidos. Reacción de saponificación.La presencia de un lípido se puede detectar fácilmente por su insolubilidad en agua.

Además, se puede detectar si un lípido es saponificable, mediante la reacción de saponificación, o

formación de jabón.

Los ésteres de ácidos grasos sufren hidrólisis en presencia de un agente alcalino. Esta

hidrólisis conduce a la liberación del alcohol y a la formación de sales de ácido graso o jabones:

CH2 O CO R 3

CH2

CH

O CO R 1

O CO R 2 + 3NaOH

CH2OH

CH2OH

CHOH

R COO-Na1

R COO-Na2

R COO-Na3

+

Triglicérido GlicerinaSales sódicas de

ac. grasos (JABÓN)

 

Práctica

Sobre la mesa hay un frasco con aceite y un álcali (NaOH). Se trata de saber si en el aceite

existen lípidos saponificables.

 Método 

1. Añadir aceite (sin pipetearlo) a un tubo de ensayo, hasta una altura de aproximadamente 1 cm.

2. Añadir 2 mL de NaOH al 20% (p/v) en agua.

3. Agitar enérgicamente.

4. Calentar al baño María y observar qué ocurre?

Cuestiones 

1. ¿Existen lípidos saponificables en el frasco de aceite?

2. ¿A qué corresponde cada fase de las que aparecen en el tubo?

3. ¿Por qué se da esa disposición de fases?

4. ¿Cómo se prepara la NaOH al 20% en agua?

Page 15: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 15/48

 15

3.4.- Identificación de proteínas mediante la reacción el Biuret

La presencia de proteínas en una mezcla se puede determinar mediante la reacción del

Biuret. El reactivo de Biuret contiene CuSO4 en solución acuosa alcalina (gracias a la presencia de

NaOH o KOH). La reacción se basa en la formación de un compuesto de color violeta, debido a la

formación de un complejo de coordinación entre los iones Cu2+  y los pares de electrones no

compartidos del nitrógeno que forma parte de los enlaces peptídicos.

C

NH

CH

C

NH

CH

R

R

O

O C

NH

CH

C

NH

CH

R

R

O

O

Cu

2+

 

La reacción debe su nombre al biuret, una molécula formada a partir de dos de urea (H 2N-

CO-NH-CO-NH2), que es la más sencilla que da positiva esta reacción, común a todos los

compuestos que tengan dos o más enlaces peptídicos consecutivos en sus moléculas.

Espectrofotometría. Principios básicos

A diferencia de las pruebas realizadas anteriormente, la reacción de Biuret es cuantificable,

es decir, a mayor concentración de proteínas, mayor intensidad de color violeta. Esta reacciones, en

las que el color formado es proporcional a la cantidad de sustancia se llaman reacciones

colorimétricas.

Midiendo la intensidad de color se podría conocer la concentración de la sustancia que lo

produce. Para ello se aplican técnicas fotométricas, empleando un aparato llamado colorímetro (simide sólo un determinado color) o espectrofotómetro (si realiza una medida de todo el espectro de

colores).

La luz es parte de la radiación electromagnética, que se propaga de forma ondulatoria. Las

distintas radiaciones luminosas (los distintos colores) se diferencian unas de otras por sus longitudes

de onda (λ) (distancia entre la cresta de una onda y la siguiente), que se mide en nm. La luz visible

engloba las radiaciones comprendidas entre 380-750 nm, que corresponden a los colores del arco-

iris, de tal forma que cada color corresponde a una radiación con una λ  específica. Elespectrofotómetro dispone de una lámpara que emite luz monocromática, de una longitud de onda

determinada, que incide y atraviesa la muestra coloreada a medir, y de un detector, que medirá la

Page 16: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 16/48

 16

cantidad de luz que no es absorbida por la muestra. Para cada sustancia determinada, se utilizará la

radiación de longitud de onda a la que absorba más cantidad de luz.

Su funcionamiento de basa en la ley de Beer-Lambert: la fracción de luz incidente que es

absorbida por una solución es proporcional a la concentración de soluto y al espesor de la sustancia

atravesada por la luz. La relación entre la luz incidente (I0) y la reflejada (I) dará una idea de la

cantidad de radiación que ha sido absorbida por la muestra. Es lo que se denomina Absorbancia(Abs) o Densidad Óptica (DO)

La Ley de Beer-Lambert se formula como

Abs (DO) = ε  x C x l

Siendo ε el coeficiente de extinción molar (específico para cada sustancia a una λ y en unas

condiciones determinadas) (M-1 cm-1), C la concentración de la muestra a medir (M), y l el espesor

de la muestra. La mayoría de los espectrofotómetros utilizan cubetas para la muestra de 1 cm de

espesor, por lo que l se puede ignorar. Así, la concentración desconocida de la sustancia coloreada

será

C = Abs / ε

Práctica

Sobre la mesa hay una solución de proteínas. Se trata de detrerminar la concentración dedicha solución mediante la reacción del Biuret y el espectrofotómetro.

Método

1. Realización de una recta patrón. Puesto que se desconoce el coeficiente de extinción molar (ε)

de las proteínas coloreadas con el reactivo del Biuret, se procederá a construir una curva (en este

caso recta) patrón, midiendo la Abs de soluciones con concentraciones conocidas de proteína, para,

sobre ella interpolar el valor de Abs de la solución problema y determinar su concentración. Para

ello, se dispone de una solución de 10 mg.mL-1  de ovoalbúmina. A partir de ella se realizarán

diluciones conocidas aplicando la fórmula

Page 17: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 17/48

 17

Ci xVi = Cf x Vf

Ci = concentración de la solución madre inicialVi = volumen a tomar de la solución madre inicialCf = concentración final de la solución a prepararVf = volumen total final de la solución a preparar

En 4 tubos de ensayo se preparan , a partir de la solución madre (Ci = 10 mg.mL-1) las

soluciones de la tabla

Tubo Cf Vi Agua Vf

Blanco 0 mg.mL-1  0 mL 1 mL 1mL

1 2 mg.mL-1  0,2 mL 0,8 mL 1mL

2 5 mg.mL-1  0,5 mL 0,5 mL 1mL

3 10 mg.mL-1  1 mL 0 mL 1mL

Además se prepara un tubo con 1 ml de la solución problema cuya concentración se quiere

conocer

Problema X 1 mL (sol. problema) 0 mL 1 mL

2. Añadir a cada tubo 2 mL de reactivo del Biuret, agitar y dejar reposar 20 min.

3. Transcurrido este tiempo, se mide la DO u Abs en el espectrofotómetro , de la siguiente

manera

a) Seleccionar la longitud de onda de 570 nm (máxima Abs para la reacción del Biuret)

b) Poner en la cubeta del espectrofotómetro el contenido del tubo Blanco, secarla y limpiarla

bien por fuera e introducirla en el espectrofotómetro

c) Se ajusta la lectura a 0 de Abs

d) Se devuelve el contenido al tubo original y se mide la Abs de las soluciones de los otros

tubos, comenzando por el de menor concentración.

e) Limpiar con agua la cubeta, secarla por fuera y medir la Abs del tubo Problema

4. Con las medidas obtenidas de los tubos 1 a 3 y el blanco (Abs = 0), se construye una recta enpapel milimetrado, representando las concentraciones en el eje de abcisas y las Abs en el de

ordenadas.

5. Interpolar la Abs de la proteína problema en la gráfica y calcular su concentración.

Cuestiones 

1. ¿Cuál es la concentración de proteínas de la muestra problema?

2. ¿Se podría determinar la concentración de cualquier muestra de proteínas con esta recta

patrón?

3. ¿Los aminoácidos y los dipéptidos darían positiva la reacción del Biuret?

4. ¿Serviría esta reacción para determinar proteínas en orina?

Page 18: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 18/48

 18

3.5.- Actividades enzimáticas: especificidad y desnaturalización por cambiosde pH y temperatura

Práctica 3.5.1. Especificidad de la invertasaLa invertasa o sacarasa hidroliza el enlace entre los C α1-β2 de la sacarosa, liberando

glucosa y fructosa libres. La enzima sólo rompe este tipo de enlace glucosídico y no otros.

Método

1. Preparar 3 tubos de ensayo con los siguientes reactivos:

TUBO 1 TUBO 2 TUBO 3

1mL solución de sacarosa

1mL solución de invertasa

1mL solución de sacarosa

1mL H2O

1mL solución de almidón

1mL solución de invertasa

2. Agitar los tubos y dejarlos reposar 15 min para que transcurra la reacción enzimática.

3. Realizar la reacción de Fehling a cada tubo.

Cuestiones 

1. ¿En qué tubo/s da positiva la reacción de Fehling?¿En cuál/es negativa?¿Por qué?

2. ¿Qué demuestran el tubo 2 y el tubo 3 respectivamente?

Práctica 3.5.2. Desnaturalización a pH ácido de la amilasaLas enzimas tienen un pH óptimo de actuación. Cambios de pH desnaturalizan la proteína y,

por tanto, inhiben la actividad enzimática. La amilasa es una de las enzimas encargadas de la

digestión del almidón, concretamente hidroliza enlaces 1-4 entre moléculas de α-glucosa. Es una

enzima que se encuentra a lo largo de todo el tracto digestivo de los mamíferos, y que también la

producen las glándulas salivares.

Método

1. Preparar 2 tubos de ensayo con los siguientes reactivos :

TUBO 1 TUBO 2

Amilasa (escupir un poco de

saliva)2 gotas de H2O

Amilasa (escupir un poco de

saliva)2 gotas de HCL 1N

Page 19: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 19/48

 19

2. Agitar los tubos y esperar 5 min.

3. Añadir 1 mL de solución de almidón a cada tubo.

4. Agitar los tubos y dejarlos reposar 10 min para que transcurra la reacción enzimática.

5. Realizar la prueba del Lugol a cada tubo.

Cuestiones 1. ¿En qué tubo/s da positiva la prueba del lugol?¿En cuál/es negativa?¿Por qué?

Práctica 3.5.3. Desnaturalización de la catalasa por calor

Las enzimas tienen una temperatura óptima de actuación. La catalasa se encuentra en todos los

tejidos vivos, donde descompone el H2O2  en H2O y O2, que al ser gas, en solución acuosa se

desprende en forma de burbujas. Por tanto, al añadir agua oxigenada a un tejido vivo, la detección

de desprendimiento de oxígeno gas, indicará actividad catalasa. En la mesa hay dos platos con

trozos de patata. En uno de ellos, la patata ha sido previamente cocida.

Método

1. Introducir en sendos tubos de ensayo un trozo de patata de cada plato.

2. Añadir 1 mL de H202.

Cuestiones 

1. ¿Cúal es el plato que contiene la patata cocida?

2. ¿Qué indica la falta de desprendimiento de O2 al añadir H202 a dicha patata?

Page 20: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 20/48

 20

4 - OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA

4.1 OBSERVACIÓN MICROORGANISMOS EN GOTA DE AUGAFICHA TÉCNICA: Observación microorganismos en gota de auga 

OBXECTIVOS: •  Manexo do microscopio•  Coñecer a biodiversidade

NIVEL ESO, 1º Bach dependendo como se plantexe a práctica dende unha

práctica inicial para aprender a usar o microscopio ata realizar unhaclasificación sistemática da biodiversidade atopada nunha gota de augaMATERIAIS •  Microscopio

•  Portaobjetos•  Cubreobjetos•  Pipetas

•  Auga doce de distintasprocedencias(preferentementeestancada)

•  Colorante vital: VermelloNeutro por exemplo

Introducción 

Dentro de una gota de agua procedente de estanques o charcas, se puede observar la grandiversidad existente en el mundo de los seres vivos. Los organismos más comunes pertenecen aalguno de los grupos siguientes : 

1.-Cianobacterias (Cianofíceas). Son organismos procariotas fotosintéticos, además del pigmentoclorofila presentan ficocianina, los cuales no están en cloroplastos, puesto que se trata de célulasprocariotas. Las células de las cianofíceas se pueden presentar aisladas o reunidas en rosarios demayor o menor número de células. No se trata, sin embargo, de organismos pluricelulares. Entreotras podemos citar los géneros: Oscillatoria, Spirulina, Nostoc , etc.

2.- Protozoos. Son unicelulares y se pueden subdividir en tres tipos, atendiendo al modo delocomoción que predomina. 

2.1. Fitomastigóforos. Se mueven por flagelos. 

2.2. Rizópodos, también llamados sarcodinos. Se mueven por pseudópodos. Un ejemplo comúnes la Amoeba.

2.3. Cilióforos. Se mueven por cilios y se alimentan a través de vacuolas digestivas. Por

ejemplo: Paramecium que es móvil y Vorticella que es fijo, con pedúnculo contráctil.

3.- Algas. Son organismos eucariotas vegetales unicelulares o pluricelulares más o menoscomplejos. Las más comunes en el agua dulce pertenecen a alguno de los siguientes grupos, que seclasifican, sobretodo, atendiendo al color que proporciona la combinación de sus pigmentos. 

3.1. Algas verdes: pueden ser unicelulares o pluricelulares, con una gran diversidad de formas,tamaños, estructuras, etc. Por ejemplo:  Euglena, Cosmarium, Closterium, Pediastrum,

Spirogyra, Zygnema.

3.2. Algas pardo-amarillentas: destacan principalmente las diatomeas  que son unicelulares y

presentan un caparazón estriado de sílice, formado por dos piezas que encajan entre sí como sifueran una caja y su tapa. Tienen el pigmento feofeína que les da el color pardo-amarillento.Son muy variadas en forma y tamaño. 

4.- Metazoos. Son animales pluricelulares, con órganos muy diferenciados. Muy abundantes en lasaguas dulces y marinas, al formar gran parte del plancton animal o zooplancton. Son un factor

Page 21: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 21/48

 21

primordial en la alimentación de larvas acuáticas de muchos animales, así como de numerosospeces. Se pueden clasificar en los siguientes grupos: 

4.1 Rotíferos: animales microscópicos cuya porción anterior de su organismo está bordeada poruna doble corona ciliada, que emplea para desplazarse y producir corrientes de agua que llevanlas partículas alimenticias hacia la boca. (Philodina). 

4.2. Cladóceros, llamadas corrientemente pulgas de agua. Son pequeños crustáceos que vivenflotando y nadando en las algas. Tienen un caparazón de quitina, transparente. El patalear

continuo del animal tiene como misión oxigenar su sangre. Presenta dos pares de antenas, de loscuales el primero, es pequeño y tiene una función sensitiva y el segundo, constituye losverdaderos órganos propulsores. Existen muchas especies y son muy corrientes en aguas dulcesde charcas, estanques y lagos. (Daphnia). 

4.3. Copépodos: son también pequeños animales crustáceos, de forma ovoide, con caparazón dequitina y dividido en cefalotórax y abdomen. Este último presenta cerda y largas espinasplumosas que sirven como órganos de sustentación en medio líquido. Tienen también un par deantenas, formadas por varios segmentos que actúan como apéndices nadadores. El género másfrecuente y abundante es Cyclops.

4.4 Anélidos:  normalmente en los sedimentos del agua de estanques, arroyos podemosencontrar diminutos gusanos de color rojo que pertenecen al género Tubifex formado por másde 13 especies

4.5 Larvas de insectos:  Los quironómidos (Chironomidae) son una familia de dípteros dedistribución mundial. Muchas especies se parecen a los mosquitos de la familia Culicidae pero las alasno tienen escamas y las piezas bucales no son alargadas como las de los mosquitos. Es una familiamuy grande con más de 5.000 especies descritas. Los machos se distinguen fácilmente por sus antenasplumosas. A los adultos a veces se los llama moscas de los lagos o moscas de la arena.

Las larvas se encuentran en muchos ambientes acuáticos o semi acuáticos incluyendo huecos entroncos de árboles, material vegetal en descomposición, suelo, aguas cloacales y recipientes artificiales.Las larvas de algunas especies son de color rojo brillante debido a la presencia de hemoglobina, quees muy poco común entre los insectos

También son importantes como especies indicadoras. Su presencia, ausencia y las cantidadespresentes pueden indicar las condiciones de contaminación de masas acuáticas. 

Método y Observación 

Se coloca una gota de agua sobre un portaobjetos y se pone encima un cubreobjetos,teniendo cuidado de que no se formen burbujas de aire. 

Se observa al microscopio, primero con el objetivo de menor aumento y una vez localizadoalgún microorganismo se utilizan otros objetivos de mayor aumento para verlo con detalle.

ACTIVIDADES

Aprender a manexar o microscopio:

1.  Move despacio a palanca que abre e pecha o diafragma, que sucede?2.  Move a palanca do condensador lentamente e describe no teu caderno o que observas3.  Calcula os aumentos aos que estás observando a mostra4.  Realiza unha tinción engacindo a mostra unha gota de Vermello neutro

Clasificación da biodiversidade:

1.  Identifica coa axuda de diferentes esquemas os organismos

2.  Relaciona a presenza dos distintos organismos coa calidade da auga, contrasta com outrosparámetros químicos e físicos..

Page 22: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 22/48

 22

Page 23: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 23/48

 23

GALERÍA IMAXESCIANOBACTERIAS

Oscillatoria sp Spirulina sp

 Nostoc sp

PROTOZOOS

 Amoeba sp Paramecium

Page 24: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 24/48

 24

Vorticella

ALGAS

 Euglena Cosmarium

Costerium Pediastrum, 

Page 25: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 25/48

 25

Spirogyra,. Zygnema 

Diatomeas

METAZOOS

Rotíferos  Daphnia sp

Page 26: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 26/48

 26

CopépodoANÉLIDOS

Tubifex sp

LARVAS INSECTOS

Chironomidae 

Page 27: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 27/48

 27

FICHA ACTIVIDADE OBSERVACIÓN MICROORGANISMOS EN GOTA DE AUGA

NOME: CURSO:Data:

ACTIVIDADES

1.  Ao comezar a observación e para rematar o revolver deberá estar co obxectivo de ................. 

2.  Move amodo o dispositivo que abre e pecha o diafragma, que sucede?

3.  Move o mando do condensador lentamente e describe no teu caderno o que observas

4.  Por que a preparación a observar nun microscopio ten que ser moi fina?

Clasificación da biodiversidade:

5.  Identifica coa axuda de diferentes esquemas os microorganismos que observes:

6.  Relaciona a presenza dos distintos organismos coa calidade da auga, contrasta con outrosparámetros químicos e físicos..

Aumentos: …………………………..Organismo: ……………………………………...…Grupo taxonómico ……………………..……..……Modo vida …………………………………………

Aumentos: …………………………..Organismo: ……………………………………...…Grupo taxonómico ……………………..……..……Modo vida …………………………………………

Aumentos: …………………………..Organismo: ……………………………………...…

Grupo taxonómico ……………………..……..……Modo vida …………………………………………

Aumentos: …………………………..

Organismo: ……………………………………...…Grupo taxonómico ……………………..……..……Modo vida …………………………………………

Page 28: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 28/48

 28

4.2 OBSERVACIÓN DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDO EPIDÉRMICO DECEBOLLA

MATERIAL

-  Microscopio

-  Portaobjetos

-  Cubreobjetos

-  Cubeta

-  Agujas enmangadas

-  Pinzas

-  Escalpelo

-  Verde de metilo acético o azul de metileno

-  Cuentagotas

-  Cebolla

TÉCNICA1.  Separar una de las hojas interna de la cebolla y desprender la tenue membrana que está adherida

por su cara inferior cóncava.

2.  Depositar el fragmento de membrana en un porta con unas gotas de agua. Pon el porta sobre la

cubeta de tinción para que caiga en ella el

agua y los colorantes. Si es preciso, estirarel trozo de epidermis con ayuda de dos

agujas enmangadas.

3.  Escurrir el agua, añadir una gotas de verde

de metilo acético (o azul de metileno)

sobre la membrana y dejar actuar durante

5 minutos aproximadamente. ¡No debe

secarse la epidermis por falta de colorante

o por evaporación del mismo!

4.  Con el cuentagotas bañar la epidermis con

agua abundante hasta que no suelte colorante.

5.  Colocar sobre la preparación un cubreobjetos evitando que se formen burbujas y llevarla al

microscopio.

6.  Observa la preparación a distintos aumentos, empezando por el más bajo. Identifica las distintas

células del tejido epidérmico y las de las hojas del bulbo de cebolla.

Citoplasma

Membrana

Núcleo

Page 29: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 29/48

 29

OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDO EPIDÉRMICO

DE CEBOLLA

NOMBRE: CURSO:

OBSERVACIONES

CONCLUSIONES

Aumento Total ____________ Aumento Total ____________

Aumento Total ____________

Page 30: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 30/48

 30

4.3 OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDOEPIDÉRMICO DEL PUERRO

MATERIAL

-  Microscopio

-  Portaobjetos-  Cubreobjetos

-  Cuentagotas con agua

-  Agujas enmangadas

-  Pinzas

-  Escalpelo

-  Un puerro

TÉCNICA

1.  Retira una parte pequeña de la epidermis de la hoja de puerro y llévala sobre un porta en el que

habrás colocado dos o tres gotas de agua. Ten la precaución de que sea una capa incolora y de que

esté perfectamente extendida.

2.  Pon el cubre y examina la preparación al microscopio.

3.  Identifica en tu preparación la estructura de las células que aparecen en el esquema.

Page 31: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 31/48

 31

OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA DE UN TEJIDO VEGETAL: TEJIDO EPIDÉRMICO

DEL PUERRO

NOMBRE: CURSO:

OBSERVACIONES

CUESTIONES

1.  ¿Qué son los estomas?

2.  ¿Cuál es su función?

3.  ¿Poseen cloroplastos alguna de las células epidérmicas?

Aumento Total ____________ Aumento Total ____________

Page 32: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 32/48

 32

4.4 OBSERVACIÓN DE CÉLULAS VEGETALES: CÉLULAS DE LA PULPA DETOMATE

MATERIAL

-  Microscopio

-  Portaobjetos

-  Cubreobjetos

-  Escalpelo

-  Pinzas

-  Tomate

TÉCNICA

4.  Utilizando un escalpelo, corta en dos mitades el

tomate.

5.  Obtén, ayudándote de unas pinzas, un trozo de

pulpa de tomate de la zona indicada en la figura de

unos 2mm de grosor.

6.  Deposítalo en el centro de un portaobjetos sin

poner agua.

7.  Coloca encima un cubreobjetos y comprime

suavemente con los dedos hasta obtener uncompleto aplastamiento del fragmento de pulpa de tomate.

8.  Lleva la preparación a la platina del microscopio y realiza una observación con pequeños

aumentos. Selecciona el mejor grupo de células y pasa a mayores aumentos.

9.  Identifica los distintos orgánulos celulares visibles y

dibuja lo que observes en el apartado observaciones.Vacuola

Nucleo

Cromoplasto

Page 33: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 33/48

 33

OBSERVACIÓN DE CÉLULAS VEGETALES: CÉLULAS DE LA PULPA DE TOMATE

NOMBRE: CURSO:

OBSERVACIONES

CONCLUSIONES

Aumento Total ____________ Aumento Total ____________

Aumento Total ____________

Page 34: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 34/48

 34

4.5 MITOSIS EN CÉLULAS DE RAÍZ DE CEBOLLA 

FICHA TÉCNICA: Mitose en células de raíz de cebola OBXECTIVOS: •  Observar en células e diferenciar as distintas fases da mitose

•  Manexo do microscopio•  Traballo no laboratorio

NIVEL 4º ESO, 1º BachMATERIAIS •  Microscopio•  Portaobjetos•  Cubreobjetos•  Lanceta estéril•  Cubeta de tinción•  Aguja enmangada•  Pinzas

•  Palillos Frasco lavador•  Mechero de alcohol•  Tijeras•  Papel de filtro•  Vaso de precipitados•  Vidrio de reloj•  Orceína A•  Orceína B

TÉCNICA 

1.  Llenar un vaso de precipitados con agua y colocar un bulbo de cebolla sujeto con dos o trespalillos de manera que la parte inferior quede inmersa en el agua. Al cabo de 3-4 díasaparecerán numerosas raicillas en crecimiento de unos 3 o 4 cm de longitud. (favoreceremosla salida de las raíces si retiramos las capas más externas del bulbo secas)

2.  Cortar con las tijeras unos 2-3 mm del extremos de las raicillas y depositarlo en un vidrio dereloj en el que se han vertido 2-3 ml de orceína A.

3.  Calentar suavemente el vidrio de reloj a la llama del mechero durante unos 8 minutos,evitando la ebullición, hasta la emisión de vapores tenues. (¡Ojo! Si se somete ademasiadatemperatura se extropeará la muestra, para evitar esto puede agarrarse el vidrio con la mano,si no se aguanta la temperatura con la mano es que lo estamos calentando demasiado)

4.  Con las pinzas tomar uno de los ápices o extremos de las raicillas y colocarla sobre unportaobjetos, añadir una gota de orceína B y dejar actuar durante 1 minuto.

5.  Colocar el cubreobjetos con mucho cuidado sobre la raíz. Con el mango de una agujaenmangada dar unos golpecitos sobre el cubre sin romperlo de modo que la raíz quedeextendida.

6.  Sobre la preparación colocar unas tiras de papel de filtro, 5 o 6. Poner el dedo pulgar sobreel papel de filtro en la zona del cubreobjetos y hacer una suave presión, evitando que elcubre resbale. Si la preparación está bien asentada no hay peligro de rotura por mucha

presión que se realice.7.  Observar al microscopio.

OBSERVACIÓN MICROSCÓPICA 

Se realizará a fuertes aumentos. La orceína A reblandece las membranas celulares y la B completael proceso de tinción. Con la presión sobre el porta de la preparación se logra una extensión ydifusión de las células del meristemo de la cebolla.La preparación presenta el aspecto de una dispersión de células por todo el campo que abarca elmicroscopio. Se observan células en diversas fases o estados de división celular. Se ven loscromosomas teñidos de morado por la orceína. El aspecto reticulado así como el mayor tamaño de

algunos núcleos corresponde a las células que se encontraban en los procesos iniciales de la divisiónmitótica.

Page 35: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 35/48

 35

FICHA ACTIVIDADE MITOSE EN CÉLULAS DE RAÍZ DE CEBOLA

NOME: CURSO:Data:

ACTIVIDADES

1.  Realiza un debuxo das diferentes células observadas , indica en que fase están e sinala a cantosaumentos se puideron recoñecer 

2.  En que fase da mitose se contan mellor os cromosomas?Por que? Cantos cromosomas cres que ten aespecie observada? 

3.  Puideches ver os nucléolos? En que fase? 

4.  Explica por que para observar células en mitose en vexetais se utilizan células da zona terminal dasraiciñas. 

Page 36: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 36/48

 36

4.6 OBSERVACIÓN DE CÉLULAS DO EPITELIO BUCALO tecido que recobre a cavidade bucal nos seres humanos é un epitelio formado por células que sonplanas, unidas unhas a outras e que recobren, desta forma, a superficie do interior da boca. Trátasedun epitelio de revestimento

PROCEDEMENTO

Raspa suavemente coa torunda de algodón a cara interna das meixelas. Observarás que se acumulaunha pequena cantidade de substancia abrancazada.

Coloca unha gota de auga sobre un portaobxectos e deposita sobre ela a cantidade de materia queextraíches antes. Utiliza agora a agulla enmangadapara realizar un frotis, é dicir, realiza unhaextensión da mostra tomada sobre a superficie do portaobxectos utilizando ese instrumento delaboratorio.

A continuación realiza pases da preparación sobre a chama dun acendedor coidadosamente. Nondebe quentarse rapidamente.

Coloca o frotis sobre a metade dunha placa de Petri e engade unhas gotas de azul de metileno.Deixa actuar o colorante durante un par de minutos e retira o sobrante utilizando o frasco lavador.Coloca o cobreobxectos sobre a mostra e obsérvao polo microscopio.

FICHA TÉCNICA:OBXECTIVOS: •  Manexo do microscopio

•  Observación directa das nosas propias células epiteliais que seatopan na mucosa bucal

NIVELMATERIAIS •  Microscopio

•  Portaobxectos•  Cubreobxectos•  Agulla enmangada•  Placa de Petri

•  Frasco lavador•  Acendedor•  Azul de metileno•  Torunda algodón

Page 37: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 37/48

 37

FICHA ACTIVIDADE OBSERVACIÓN DE CÉLULAS DO EPITELIO BUCAL

NOME: CURSO:Data:

ACTIVIDADES

1.  Realiza un debuxo das diferentes células observadas indicando os aumentos aos que fixeches aobservación. 

2.  Que estruturas podes recoñecer na célula epitelial? 

3.  Ten algo que ver a función que realiza este tecido coa forma das células que observas nomicroscopio? 

4.  Por que cres que se utilizou o azul de metileno?

Aumentos: ………………………….. Aumentos: …………………………..

Page 38: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 38/48

 38

5 - ADN

5.1 EXTRACCIÓN DO ADNFICHA TÉCNICA: Extracción do ADN 

OBXECTIVOS: •  Demostrar que o ADN non é unha molécula "distante"•  Aplicar certos fenómenos físicos e químicos como a plasmolise

celular e a precipitación de moléculas ao volverse insolubles.

NIVEL 1º BACHMATERIAIS •  Auga•  Alcohol 96ª•  Variña fina•  Vasos plástico transparente•  Culleres•  Tubo ensaio•  Lavalouzas•  Cloruro de sodio (Sal común)•  Matraz erlenmeyer

O ácido dexorribonucleico, o ADN constitúe o material xenético dos organismos . No teu ADN estacontida toda a túa información xenética. Utilizando unha simple técnica podes extraelo facilmente:

Método:

1º Preparación do material: Para empezar prepararemos todo o material necesario. Ademais nunmatraz erlenmeyer prepararemos unha disolución de lavalouza ao 25% en auga (Omesturaremos de forma suave evitando a formación de espuma). A cantidade necesaria poralumno/a é moi pequena (uns 10 ml aproximadamente) polo que pódese facer a disolución porgrupos. 

2º - Obtención do ADN:  Poñemos unha cullerada de auga no vaso de plástico. Con esa augaenxaugamos fortemente a boca durante máis ou menos 1 minuto e devolvémola ao vaso.

2º - Extracción do ADN:•  A partir da mostra do vaso enchemos 1/3 de tubo de ensaio como máximo•  Engadimos un volume de auga (1/4 do volume do líquido contido aproximadamente) eaxitamos de forma circular•  A continuación engadimos unha cantidade similar á engadida de auga pero agora coadisolución de lavalouza e axitamos novamente de forma circular e suave evitando a formación

de espuma.. Mediante estes 2 pasos teremos xa extraído o ADN.•  O seguinte paso será facer visible o ADN para o cal agregamos unha cullerada pequena decloruro sódico, e volvemos a axitar. Unha vez disolto o sal engadimos agora moi lentamentealcohol pola parede do vaso aproximadamente a mesma cantidade que de mostra (de maneiraque non se mesture coa disolución acuosa). O alcohol deberá formar unha fase na parte superiordo tubo (importante non axitar para que non se mesture coa auga)•  Deixar en repouso. Aos 15 minutos a separación é optima, o ADN concentrouse e é visible,xa que forma uns fíos longos de cor branca.

Se queremos conservar as mostras de ADN só temos que recoller con moito coidado as febras deADN coa punta da variña, introducilo nun tubo de ensaio, engadirlle unhas gotas de alcohol e

pechalo para evitar a contaminación.

Page 39: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 39/48

 39

FICHA ACTIVIDADE EXTRACCIÓN DO TEU ADN

NOME: CURSO:Data:

ACTIVIDADES

1.  De onde obtés o ADN nesta experiencia?

2.  Cal é a función da auga? (Lembra os fenómenos de ósmose)

3.  Cal é a función do deterxente? (Pensa que tipo de moléculas e capaz de arrastrar). Queoutras macromoléculas é necesario que o lavalouza desnaturalice para que o ADN sedesenvolva?

4.  Por que engadimos cloruro sódico e alcohol. Pensa que tras engadir estas 2 substancias asfebras de ADN fanse visibles

5.  Cres que a mostra que conseguiches é pura ou está mesturada con algunha outra molécula?

6.  Que cantidade de ADN obtiveches?

7.  Puideches observar que as mostras de ADN que obtiveches ten a forma de longas febras

abrancazadas. Podes tirar algunha conclusión deste feito? 

Page 40: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 40/48

 40

ACLARACIÓNS PARA O PROFESOR  Canto máis tempo e maior intensidade enxauguemos a boca obteremos maior cantidade de

células epiteliais de descamación da mucosa bucal  Aínda que coa disolución de lavalouza xa se produciría a rotura das membranas, úsase

primeiro a auga soa para matizar que esta por si soa rompe as membranas celulares enucleares por plasmolise. A concentración salina da célula é maior (hipertónica) con respectoa da auga (hipotónica). Estas diferenzas de concentracións fan que a auga ingrese

masivamente ao interior da célula facendo que se rompan as súas membranas, incluso anuclear.O deterxente colabora posteriormente para asegurar esta destrución e arrastrar abicapa lipídica. Desta maneira o ADN xunto a proteínas e restos celulares queda en soluciónna auga.

  Funcion CL Na e alcohol: O ADN ten cargas eléctricas negativas (debido os grupos fosfatopresente na parte externa da estrutura da molécula). Ao agregar o sal as cargas positivas dosións de sodio son atraídos cara as cargas negativas do ADN, neutralizando a carga eléctricado ADN. Isto permite ás moléculas de ADN xuntaerse en vez de repelerse. Para separar oADN doutras moléculas agregamos o alcohol facendo que precipite o ADN debido a que émenos soluble en alcohol que en auga. Ambas substancias fan que precipite e formeagregados sendo visible a simple vista. As outras moléculas de menor tamaño como

carbohidratos e aminoácidos permanecen disoltas no alcohol e na auga non facéndosevisibles.

  O ADN que estamos vendo procede de miles de células obtidas da boca, e polo tanto millónsde xenes.

Page 41: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 41/48

 41

6 - A MATERIA

6.1 O método científico e a densidade

FICHA TÉCNICA: O método científico e a densidade OBXECTIVOS: •  Comprender o concepto de densixade mediante a experimentación

práctica

•  Traballar mediante o método científico•  Coñecemento e uso do material laboratorio•  Aprender a medir masa e volumes de distintos obxectos

NIVEL 1º ESOMATERIAIS •  Balanza

•  Auga•  Aceite•  Cortiza ou poliexpan [ poliestireno expandido (EPS)] •  Caixas estancas (estilo botes tipo Kinder) •  Sólidos irregulares: rocha, canica... 

Traballaremos os seguintes aspectos:  - O método científico  - Coñecemento e uso do material laboratorio  Como medir volumes:

o  Líquidos: probetas, buretas, vasos graduados e pipetas para volumes moi pequenos.A sensibilidade destes recipientes é o volume existente entre 2 divisiónsconsecutivas e a capacidade o volume máximo que se pode medir con eles)

o  Sólidos regulares: por simple medición das súas dimensións e aplicación da fórmula

matemática en función do corpo xeométrico.o  Sólidos irregulares: Mediante unha probeta ou vaso graduado. En 1º lugar mídese un

volume determinado de auga V1 , e introducimos o sólido cuxo volume queremoscalcular na probeta ou vaso graduado. O nivel da auga ascenderá ata ocupar un novovolume V2 . a diferenza entre ambas medidas corresponde ao volume do sólidosomerxido.

Page 42: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 42/48

 42

O método científico e a densidade

Imos realizar varios experimentos seguindo o método científico:

O método científico é o método utilizado nas investigacións científicas para establecer unha teoríaou comprobar algunha hipótese ou suposición

O método científico debe seguir os seguintes pasos:

Partiremos sempre dalgunha dúbida sobre algún feito que chamaremos

incógnita

1. Estableceremos unha posible explicación á incógnita de forma teórica, é o que chamamos ahipótese

2. A parte fundamental do método científico é a realización dunha experiencia práctica paracomprobar que a hipótese é correcta. Deberemos por tanto realizar un experimento  paravalorar a hipótese (debemos intentar reproducir normalmente no laboratorio unha situaciónque sirva para comprobar que a nosa hipótese é certa)

3. Obteremos uns resultados do experimento

4. Por último a partir dos resultados sacaremos unha conclusión, que pode validar ou non anosa hipótese. Nalgúns casos os resultados non nos permiten sacar unha conclusión edeberemos repetir ou arredista o experimento.

Para actuar como un investigador recollerás no teu caderno os seguintes apartados 1. Nome da práctica 2. Incógnita 3. Hipótese: que teoría pensas que podería explicar a incógnita que tes4. Experimento: no que indicarás os seguintes subapartados:

a. Material: material que utilizas no experimentob. Método: que pasos segues para realizar o experimento

5. Resultados 6. Conclusión 

PRÁCTICA 1: A DENSIDADE DA MATERIA

INCÓGNITA: É a densidade unha propiedade específica da materia? HIPÓTESE: a densidade é unha propiedade específica da materia característica de cadasubstancia que relaciona o seu volume coa masa.EXPERIMENTO:Calcula a densidade de distintos materiais: auga, aceite, cortiza (“corcho”) e unhas bolas(“canicas”)Demostra ademais que distintas masas ou volumes dunha mesma substancia teñen a mesma

densidade

PRÁCTICA 2: POR QUE FROTAN CERTAS SUBSTANCIAS NA AUGA?

INCÓGNITA: De que depende cun corpo flote na auga?HIPÓTESE: Non depende nin da masa nin do volume, depende da densidade.Como sabemos a densidade das substancias calculadas no experimento 1. Imos a realizar unhipótese de como quedarían estas substancias ao botalas nun matraz erlenmeyer (Debuxa noteu caderno como sería)EXPERIMENTO:Agora podes realizar o experimento no matraz e ver se coincide coa hipótese de que a

flotabilidade depende das densidades.Fabrica un “barco” cunha caixa estanca é calcula cal será a masa máxima que poderá ter paranon afundirse e proba se acertaches.

Page 43: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 43/48

 43

6.2 Os cambios de estado

6.2.1 Os cambios de estadoFICHA TÉCNICA: Os cambios de estado 

OBXECTIVOS: •  Recoñecer que a materia pode atoparse tanto en estado líquido ,

sólido e gasosoNIVEL 1º ESOMATERIAIS •  Xeo

•  Matraz erlemmeyer•  Chisqueiro Bunsen, de alcohol ou similar

1.  Verte auga en 2 matraces grandes ata encher 1/4 da súa capacidade2.  Quenta un dos matraces. Cando a auga estea fervendo apaga o chisqueiro.3.  Coloca un cubiño de xeo na boca de cada matraz4.  Espera un tempo e observa que ocorre (No que quentamos a auga o vapor de auga

condensarase sobre o vidro aparecendo pingas de auga sobre ela)5.  Describe os cambios que aprecies en cada recipiente. Cal dos 2 matraces contén auga nos 3

estados?6.  Baseándote na teoría cinética responde as seguintes cuestións:

a.  Cando a auga líquida cambia a gas, que cres que ocorre coas partículas que aconstitúen? Razoa a túa resposta.

b.  De que están feitas as burbullas formadas ao ferver a auga?c.  Por que empanouse un dos matraces?d.  Por que aparece unha nube nun dos matraces?De que está formada?

6.2.2 Os cambios de estado e o volumeFICHA TÉCNICA: Os cambios de estado e o volume 

OBXECTIVOS: •  Recoñecer que ao cambiar o estado da materia varía o seu volume epor tanto a súa densidade

NIVEL 1º ESOMATERIAIS •  Conxelador

•  Recipiente de cristal con tapa•  Aceite•  Balanza

1.  Verte aceite nun recipiente de cristal que poidas pechar. Pésao e anota a súa masa2.  A continuación marca cun rotulador o volume que acada o líquido e introduce o recipiente

no conxelador ata que o aceite se solidifique.3.  Unha vez conxelado volve a pesalo e anota a súa masa (seca moi ben o recipiente antes de

facelo). Compara a continuación as masas obtidas e o volume que ocupa agora o aceiteconxelado respecto o que ocupaba en estado líquido

4.  Respondea.  Variou a masa do aceite ao cambiar de estado?E o volume?

b.  En que estado ocupa o aceite maior volume?5.  Deixa que o aceite conxelado se funda a temperatura ambiente durante certo tempo. Observaa posición que ocupa a cara líquida que se vai formando e responde:

a.  Flota o aceite sólido sobre o líquido?b.  En que estado cres que é maior a densidade do aceite?

Page 44: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 44/48

 44

6.2.3 Separación de mesturasFICHA TÉCNICA: Separación de mesturas 

OBXECTIVOS: •  Coñecemento e uso do material laboratorio•  Coñecer as distintas técnicas de separación de mesturas

NIVEL 1º ESO

MATERIAIS •  Funil decantación•  Funil•  Papel filtro•  Vaso precipitados•  Imán•  Peneira•  Chisqueiro bunsen de alcohol ou similar•  Columna destilación•  Auga•  Alcohol•  Aceite•  Limaduras de ferro, alfinetes ou similares•  Arxila, grava e area•  Sulfato de cobre ou cloruro sódico•  Café moído

Presentarase ao alumnado distintas mesturas e deberán expor como separar cada mestura. Acontinuación se explicará a técnica idónea e realizarán ditos métodos:

•  Separación de auga e aceite no funil de decantación por distinta densidade•  Separación de auga e café moído por filtración cun funil e papel de filtro•  Separación de limaduras de ferro de area mediante un imán •  Separación mediante unha peneira unha mestura de grava, area e arxila•  Separar mediante unha cristalización auga dunha sal (sulfato de cobre ou cloruro sódico),

para acelerar a evaporación do líquido e que cristalice a sal, quentaremos a disolución ata opunto de ebulición ata evaporarse case todo o líquido. O líquido é recollido nun cristalizadorou placa de petri e o deixamos arrefriar e repousar para que se produza a cristalización

•  Separaremos 2 ou mais líquidos solubles entre si mediante unha columna de destilación.Cando a disolución quéntase e comeza a ferver oslíquidos se separan porque posúen distintos puntosde ebulición. O líquido cun punto de ebulición mais

baixo evapórase antes, os vapores recóllense notubo refrixerante, onde se arrefrían e volven acondensarse, co que pasan de novo a estado líquido.Este líquido que se denomina destilado recóllese denovo nun vaso colector.

Page 45: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 45/48

 45

7 - ROCHAS E MINERAIS

7.1 RECOÑECEMENTO DALGUNHAS ROCHAS CUNHA SINXELA CLAVEDICOTÓMICA

FICHA TÉCNICA: Recoñecemento dalgunhas rochas cunha sinxela clave dicotómica OBXECTIVOS: •  Recoñecemento das rochas segundo as súas propiedades

•  Uso de claves dicotómicas

NIVEL 1º ESOMATERIAIS •  Granito•  Basalto•  Lousa ("pizarra")•  Micacita•  Gneis•  Mármore•  Pedra de gra ("arenisca")•  Sal xema•  Hulla•  Arxila•  Conglomerado

ACTIVIDADEIdentifica as rochas expostas seguindo en orde os pasos que aparecen nesta clave de identificación,

observando determinadas características das rochas que poden apreciarse a simple vista:

1. Ten aspecto heteroxéneo formada por un mosaico de minerais:a.  Si, diferéncianse distintos compoñentes a simple vista Pasa ao nº 2.b.  Non, o seu aspecto e homoxéneo, pasa ao nº 4

2. A rocha está formada por un mosaico de cristais distintos:a.  Si: pasa ao nº 3.b.  Non: está formado por cantos ou gravas dentro dunha matriz, entón é un conglomerado 

3. Presenta grandes cristais dispostos en bandas anchas:a.  Si, é o gneis :b.  Non, os cristais son mais pequenos e non seguen unha estrutura bandeada, entón é o granito 

4. Está formada por graos similares á area, observables a simple vista, e presenta un tacto moi áspero:a.  Si: Trátase de pedra de gra.b.  Non: Pasa a 5

5. Ten cor escura cristais moi pequenos e as veces posúe orificios producidas ao atrapar gas ao arrefriarserapidamente o magma que a formou:

a.  Si: é basalto b.  Non: pasa ao 6

6. Obsérvanse láminas ou bandas na rocha:

a.  Si: pasa ao nº 7b.  Non: pasa ao nº 8

7. Presenta láminas finas, aspecto homoxéneo e sen brillo:a.  Si: é a lousa b.  Non, é similar a lousa pero presenta cristais de mica que lle dan un aspecto brillante, é a micacita.

8. A rocha ten un aspecto compacto, cor clara formada por cristais do mesmo mineral:a.  Si: é mármore b.  Non: ten un aspecto pouco compacto, pasa ao nº 9

9. Ten cor clara e sabor salgado:a.  Si: é a sal xema.b.  Non: pasa ao 10

10.  Non se distinguen os minerais que a compoñen, presenta tacto suave, cor terroso e raiase con

facilidade.a.  Si: é arxila b.  Non, é de cor negra con aspecto de carbón, é a hulla

Page 46: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 46/48

 46

8 - REINO VEXETAL

8.1 - RECOÑECEMENTO DE ÁRBORES CON CLAVES DICOTÓMICASSINXELAS

FICHA TÉCNICA: Recoñecemento dalgunhas árbores cunha sinxela clave dicotómica OBXECTIVOS: •  Recoñecemento dalgunhas árbores segundo as súas follas

•  Uso de claves dicotómicas

NIVEL 1º ESOMATERIAIS • 

Para identificar as árbores da túa contorna, é necesario que observes primeiro con detemento as follase que utilices despois unha clave dicotómica como a que tes a continuación. Na observación das follasdeberás prestar atención as seguintes características:  Follas aciculares: con forma de agulla, como no caso dos piñeiros.  Follas en verticilos: nacen do mesmo nivel do talo, como nos xenebreiros ("enebros")  Follas escamudas: teñen forma de escamas, como no ciprés.

1.  Follas aciculares ..................................................................... pasa ao nº 2Follas non aciculares .............................................................. pasa ao nº 6

2.  Follas solitarias arredor da rama ............................................ Abeto Follas agrupadas .................................................................... pasa ao nº 3

3.  Follas en verticilos de tres ..................................................... Xenebreiro ("Enebro")Follas reunidas en grupos por unha vaina .............................. pasa ao nº 4

4.  Follas reunidas de dos en dos ................................................ pasa ao nº 5Follas reunidas en feixes de 10-15 agullas .............................Cedro 

5.  Follas de 3 - 6 cm de largo .................................................... Piñeiro silvestre Follas de 10 - 20 cm de longo ............................................... Piñeiro de piñóns ("piñonero")

6.  Follas escamudas ....................................................................Ciprés Follas non escamudas ............................................................. pasa ao nº 77.  Follas simples ........................................................................ pasa a o nº 8

Follas compostas ................................................................... pasa ao nº 148.  Nerviación pinnada ............................................................... pasa ao nº 9

Nerviación palmada .............................................................. pasa ao nº 139.  Folla asimétrica na base ........................................................ Olmo 

Folla simétrica na base .......................................................... pasa ao nº 1010. Limbo de borde enteiro ....................................................... Eucalipto 

Limbo de borde non enteiro ................................................. pasa ao nº 1111. Limbo de borde dentado ou serrado ..................................... pasa ao nº 12

Limbo de borde lobulado ...................................................... Carballo ("Roble")12. Follas estreitas (miden o dobre de largo que de ancho) ..................... Salgueiro (Sauce)Follas non estritas.................................................................. pasa ao nº 15

13. Limbo dividido en 5 lóbulos con puntas afiadas ............................Plátano de sombra Limbo dividido en 5 lóbulos profundos con puntas redondeadas ...... Figueira ("Higuera")

14. Nerviación pinnada ................................................................ Fresno Nerviación palmada ...............................................................Castiñeiro de Indias

15. Follas ovoides ........................................................................ Castiñeiro Follas romboidais ou triangulares ......................................... Álamo negro ou chopo 

Page 47: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 47/48

 47

9 - REINO ANIMAL

9.1 - CLASIFICACIÓN DE ANIMAIS CON CLAVES DICOTÓMICAS SINXELASFICHA TÉCNICA: Clasificación dalgúns animais cunha sinxela clave dicotómica 

OBXECTIVOS: •  Clasificación dos principais grupos de animais•  Uso de claves dicotómicas

NIVEL 1º ESO

MATERIAIS •  Imaxes de animais

Observa as fotografías e utiliza a clave dicotómica para identificar o tipo ou clase á que pertence cadaanimal.

1.  Ten columna vertebral?Si .....................................................................Tipo cordados: pasa ao nº 7Non ................................................................. pasa ao nº 2

2.  Ten forma de saco?Si ..................................................................... pasa ao nº 3

Non ................................................................. pasa ao nº 43.  O corpo do animal presenta poros?

Si .................................................................... Tipo poríferos Non .................................................................Tipo Cnidarios 

4.  Ten un dermoesqueleto con espiñas?Si .....................................................................Tipo equinodermosNon ................................................................. pasa ao nº 5

5.  Ten un exoesqueleto articulado?Si .....................................................................Tipo artrópodosNon ................................................................. pasa ao nº 6

6.  Ten un corpo brando segmentado?Si .....................................................................Tipo anélidosNon .................................................................Tipo moluscos 

7.  O corpo do animal presenta pelo?Si .....................................................................Clase mamíferosNon ................................................................. pasa ao nº 8

8.  Ten plumas?Si .....................................................................Clase avesNon ................................................................. pasa ao nº 9

9.  Ten aletas?Si .....................................................................Calse peces

Non ................................................................. pasa ao nº 1010. Ten escamas?Si .....................................................................Clase réptilesNon .................................................................Clase anfibios 

Page 48: Prácticas Bio-Xeo

8/13/2019 Prácticas Bio-Xeo

http://slidepdf.com/reader/full/practicas-bio-xeo 48/48