ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]ul–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lziff dgqfno lziff ljefu...

40
g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL–k'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h @)&!

Upload: others

Post on 01-Oct-2020

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfnolzIff ljefu

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f;xof]uL–k'l:tsf

g]kfn ;/sf/lzIff dGqfnolzIff ljefu

c;f]h @)&!

Page 2: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

k|sfzsg]kfn ;/sf/lzIff dGqfnolzIff ljefu

;fgf]l7dL, eStk'/

©;jf{lwsf/

lzIff ljefu

c;f]h @)&!

d'b|0f ;f]kfg k|]; k|f=ln=

l8NnLahf/, sf7df8f}+ kmf]g g+=M )!–$$$@@)^

Email: [email protected]

k|sflzt k|ltM @&,)))

Page 3: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

k|fSsyg

g]kfnsf] ljb\ofno lzIff k|0ffnLdf ljb\ofno lzIffsf] ;+/rgf, lzIffsf] u'0f:t/ tyf sfo{;Dkfbgsf] lhDd]jf/L / hjfkmb]lxtfnfO{ ;+:yfut ug]{h:tf ljifodf gofF ;'wf/sf /0fgLltx¿ ;dflji6 /0fgLlts of]hgfsf ¿kdf ljb\ofno If]q ;'wf/ sfo{qmd (SSRP) ;g\ @))(–@)!% sfof{Gjogdf /x]sf] 5 . ljb\ofnodf ljs]lGb|s[t 9fFrfdf of]hgfa4 ;'wf/ cEof;nfO{ sfo{¿k lbg ljut cf=j= @)%*÷%( ;fnb]lv ;a} ljb\ofnox¿df ljb\ofno ;'wf/ of]hgf (School Improvemnt Plan-SIP) sfof{Gjogdf NofOPtfklg o;nfO{ kl/jlt{t ;Gbe{, sfo{ cg'ejdf b]lvPsf c;xhtfnfO{ ;Djf]wg u/L yk k|efjsf/L of]hgf th'{df tyf sfof{Gjog k|lqmofdf ;xhLs/0f ug{ kl/dfh{g ug{ cfjZostf dx;'; u/L o; ;Gbe{df kl/dfh{g ug]{ sfo{ ePsf] 5 .

jt{dfg cj:yfdf ljb\ofno ;'wf/ of]hgfnfO{ SSRP df lgwf{l/t nIox¿ k'/f ug{ ;Ifd ;'wf/–;+oGqsf ¿kdf cfTd;ft\ ul/Psf] 5 . ;d'bfoåf/f–;xhLs[t, ljb\ofnodf–cfwfl/t Joj:yfkgsf] cjwf/0ff adf]lhd o:tf] ;'Id Pjd\ ;+:yfut of]hgf lgdf{0f / To;sf] sfof{GjognfO{ g]kfnsf ;Dk"0f{ ;fd'bflos ljb\ofnox¿df clgjfo{ ul/Psf] 5 . o:tf] cjwf/0ffnfO{ d"t{¿k lbO{ ;'wf/–;+oGqsf ¿kdf kl/is[t ljb\ofno ;'wf/ of]hgfsf] cEof; ;~rfng ug{ lgb]{lzt ug]{ p2]Zon] k|:t't ;xof]uL–k'l:tsf hf/L ul/Psf] 5 . o; kZrft, ;a} ljb\ofnox¿df o;} k'l:tsfåf/f lgwf{l/t dfu{bz{g Pjd\ sfo{k|lqmof cg';f/ dfq of]hgf lgdf{0f sfo{ ;~rfng ug'{ kg]{5 .

o; k'l:tsfdf vf;u/L of]hgf lgdf{0fsf nflu gLltut Pjd\ sfo{ljlwut dfu{bz{g, of]hgf b:tfj]h n]vgsf] lj:tfl/t vfsf tyf of]hgf sfof{Gjogsf nflu cfjZos tf}/tl/sf h:tf kIfx¿nfO{ d'Vo ljifoj:t' agfOPsf] 5 . ;fy}, o:tf of]hgf cEof;sf] P]ltxfl;s ;Gbe{, ;}4flGts cjwf/0ff, xfn;Ddsf] pknlAw, jt{dfg ;dodf o;sf] ;fGble{stf h:tf kIfx¿nfO{ ;d]t ;d]6L of]hgf lgdf{0f ug]{ k|]/0ffd"ns cj:yf k|:t't ul/Psf] 5 . of] k'l:tsf tof/Lsf qmddfM xfn;Ddsf] cg'ejl;4 l;sfO / ;DalGwt ;/f]sf/–;d"x¿;Fusf] k/fdz{ h:tf kIfx¿nfO{ cfwf/ dfgL tof/ ul/Psf] 5 .

o; k'l:tsf tof/Lsf] qmddfM ;~rfng ul/Psf sfo{zfnf, :ynut e|d0f tyf 5kfO nufotsf sfo{x¿sf nflu k|fljlws ;xfotf k|bfg ug]{ JICA nfO{ wGojfb 1fkg ub{5' . k'l:tsf tof/ ug{ ;Nnfx Pjd\ dfu{bz{g k|bfg ug]{ lzIff ljefusf lgb]{zsx¿ >L 6]sgf/fo0f kf08] / >L sdn k|;fb kf]v|]n tyf ;a} zfvf k|d'vx¿nfO{ wGojfb lbg rfxG5' . ;/n, ;xh efiff z}nLdf z}lIfs k]zfsdL{ / ;DalGwt cfd ;/f]sf/jfnfnfO{ ;xof]uL l;4 x'g]u/L k'l:tsf n]vg / kl/dfh{g sfo{df of]ubfg lbg'x'g] lzIff ljefusf tt\sfnLg pklgb]{zs >L lzjs'df/ ;fksf]6f / lzIff ljefusf pklgb]{zs >L hofk|;fb cfrfo{ ljz]if wGojfbsf kfq x''g'x'G5 . To;} u/L n]vg / kl/dfh{g sfo{df of]ubfg lbg'x'g] pklgb]{zs >L hgfb{g g]kfn, >L /fd/fh vs'/]n, >L z+s/axfb'/ yfkf, >L kbd l;+ lji6, pk;lrj >L ab|Laxfb'/ kf7s, zfvf clws[t >L lr/~hLlj kf}8]n, >L d]3gfy zdf{, >L s[i0f kf}8]n, >L ch'{g 9sfn nufot z}lIfs hgzlQm ljsf; s]Gb| Pjd\ kf7\oqmd ljsf; s]Gb|af6 ePsf] of]ubfgsf] sb/ ub{5' .

cGTodf, o; k'l:tsfnfO{ yk k|efjsf/L, pkof]uL t'Nofpg ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿af6 /rgfTds ;'emfj / xf};nf ck]Iff ub{5' .

c;f]h @)&! 8f= njb]j cj:yL

dxflgb]{zs

Page 4: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h
Page 5: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

ljifo–;"rL

v08–s

;fGble{stf / gLltut k|fjwfg ==================================================================================================!

1. k'l:tsf kl/ro ==============================================================================================================!

2. k[i7e"ld=========================================================================================================================@

3. gLltut Joj:yf ============================================================================================================#

v08–v

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f sfo{ljlw ======================================================================================*

1. of]hgfsf] ;ª\lIfKt vfsf==================================================================================================*

2. of]hgf lgdf{0f{sf] lj:t[t vfsf =========================================================================================(

v08–u

cg';"rLM ljBfno ;'wf/ of]hgfsf] vfsf÷¿k/]vf==========================================================================!@

efu –! ljb\ofnosf] kl/ro ====================================================================================================!#

efu –@ cfjZostf klxrfg=====================================================================================================!#

efu –# of]hgf lgdf{0f==============================================================================================================@&

Page 6: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h
Page 7: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

v08–s

;fGble{stf / gLltut k|fjwfg

(Relevance and policy provisions)

Page 8: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

1

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

;fGble{stf / gLltut k|fjwfg (Relevance and policy provisions)

o; v08df vf; u/L ;xof]uL k'l:tsf tof/ ug'{sf] cf}lrTo, p2]Zo / k'l:tsf tof/ ubf{ ckgfOPsf k|lqmof;lxtsf] ;ª\lIfKt kl/ro k|:t't ul/Psf] 5 . To;}u/L g]kfndf z}lIfs Joj:yfkgsf] ljs]Gb|Ls/0f cleofg cGt/ut ljb\ofno ;'wf/ of]hgf (School Improvement Plan–SIP) nufotsf of]hgf cEof;x¿sf] P]ltxfl;s ;Gbe{, p2]Zo / xfn;Ddsf pknlAw ljj/0fnfO{ o; b:tfj]hsf] k[i7e"ldsf ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 . cGTodf, jt{dfg cj:yfdf ljb\ofno ;'wf/ of]hgfsf] cflwsfl/s Pjd\ sfg'gL kl/efiff, of]hgfsf] p2]Zo, bfo/f, ;"Id of]hgfx ¿sf] cGt/;DaGw, of]hgfdf cfwfl/t cg'bfg lgsf;f Joj:yf nufot of]hgf lgdf{0f Pjd\ :jLs[lt k|lqmof;DaGwL gLltut Joj:yf ;d]l6Psf] 5 .

!= k'l:tsf kl/ro

g]kfnsf ;a} ljb\ofnox¿n] cfjlws¿kdf ljb\ofno ;'wf/ of]hgf tof/ u/L To;sf cfwf/df ljb\ofnosf] ;du| Joj:yfkg Pjd\ ljsf; sfo{x¿ ;~rfng ug'{kg]{ gLltut Joj:yf /x]sf] 5 . o; k|of]hgsf nflu ljb\ofno ;'wf/ of]hgf (SIP) lgdf{0f / To;sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{ k|To]s ljb\ofnonfO{ :jMk|of]u (self-help) b:tfj]hsf ¿kdf k|fljlws dfu{bz{g k|bfg ug]{ p2]Zon] of] k'l:tsf tof/ u/L hf/L ul/Psf] 5 . o; k'l:tsf dfkm{t\ ljb\ofnonfO{ o:tf of]hgf th'{df ug]{ pTk|]/0ff (moti vati on), of]hgf cEof; k"/f ug]{ lj:t[t sfo{ljlw, cfjZos ;fwfgx¿ tyf of]hgf b:tfj]h n]vgsf] lj:tfl/t vfsf k|bfg ug]{ k|of; ul/Psf] 5 . ljb\ofnotxsf] of]hgf lgdf{0f ;d"xn] :jtGq¿kdf a'em\g / k|of]u ug{ ;Sg] u/L o; k'l:tsfdf ljifoj:t' ;dfof]hg ul/Psf] 5 . of] k'l:tsf lzIff ljefuåf/f @)^( df hf/L ul/Psf] æljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL–k'l:tsfÆ sf] kl/dflh{t ;+:s/0f xf] .

ljb\ofnox¿åf/f xfn;Dd lgdf{0f u/]sf SIP b:tfj]hx¿sf] u'0f:t/ / pkof]lutfsf] ;dLIff ubf{ o; of]hgf k|lqmof, b:tfj]h n]vg / o;sf] sfof{Gjog Joj:yfdf pNn]Vo¿kdf ;'wf/ ug'{kg]{ dx;'; ul/of] . To;} u/L ljutdf g]kfn ;/sf/af6 ljleGg ;dodf s]Gb| tyf lhNnf:t/df ;~rfng ul/Psf cEof; tyf lzIff ljefuåf/f utjif{ ;f]n'v'Da', ?kGb]xL, h'Dnf, 8f]6L, wflbª / /;'jf lhNnfsf sl/j !()) ;fd'bflos ljb\ofnox¿df ul/Psf] k/LIf0faf6 k|fKt cg'ej tyf l;sfOx¿nfO{ cGo ljb\ofnox¿df klg lj:tf/ ug{ h¿/L 7flgof] .

Page 9: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

2

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

kl/0ffd :j¿k b]zdf xfn;Dd :yfkgf ePsf ;a} sl/a ##,))) ljb\ofnox¿ / cfufdL lbgx¿df :yfkgf x'g] ljb\ofnox¿;d]tdf SIP nfO{ z}lIfs u'0f:t/ s]lGb|t (quality focused) ljb\ofno ljsf; cleofgsf] ;fy{s ;fwg (reform-tool) sf ¿kdf :yflkt ug{ of]hgf b:tfj]hnfO{ ;/n (simple), Jofjxfl/s (practi cal) / ¿lrs/ (user-friendly) t'Nofpg o; k'l:tsfsf] cfjZostf k/]sf] xf] .

of] k'l:tsf tof/ ug]{ k|lqmof :j¿k xfn;Ddsf] ljb\ofnodf cfwfl/t of]hgf cEof;sf] cg'ej, lzIff If]qdf lqmofzLn ljsf; ;fem]bf/ ;+:yfx¿sf] ;'emfj tyf ;DalGwt cGt/f{li6«o÷/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfx¿ (I/NGOs) nufot cGo ;d:t ;/f]sf/–;d'bfo;Fusf] ;xsfo{nfO{ PsLs[t ul/Psf] 5 .

@= k[i7e"ld

g]kfndf ljb\ofno ;'wf/ of]hgfsf] P]ltxfl;s ;Gbe{ :d/0f ug'{kbf{ lj=;+= @)%& ;fndf hf/L ul/Psf] lzIff P]g, @)@* sf] ;ftf}F ;+zf]wgaf6 sfg'gL¿kdf ljs]lGb|s[t z}lIfs Joj:yfkgsf] cEof; k|f/De ePsf] tYonfO{ a'em\g cfjZos 5 . o;} Joj:yfsf] sfof{Gjog :j¿k @)%* ;fnb]lv cfwf/e"t tyf k|fylds lzIff sfo{qmd (BPEP-II) cGt/ut ;a} ljb\ofnox¿n] d"ntM lzIf0f l;sfO ;'wf/ (quality focus) k|of]hgsf nflu ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ug]{ / To;sf cfwf/df ljb\ofnosf] ;Dk"0f{ ultljlwx¿ ;~rfng ug]{ cEof; ;'rf¿ ul/of] . To;} u/L ufpF ljsf; ;ldlt -uflj;_ tyf gu/kflnsf -gkf_ If]qleqsf afnaflnsfx¿sf] lzIffdf kx'Fr lj:tf/ (access focus) ug]{ k|of]hgsf nflu ufpF÷gu/ lZfIff of]hgf (Village/Municipality Educati on Plan) lgdf{0f ug]{ Joj:yf nfu' ul/of] . oL b'j} k|sf/sf of]hgfx¿sf cfwf/df lhNnf txdf cfjlws÷bL3{sfnLg of]hgfsf ¿kdf lhNnf lzIff of]hgf (District Educati on Plan) tof/ ug]{ / To;nfO{ cfwf/ dfgL /fli6«o:t/df jflif{s lzIff of]hgf tyf sfo{qmd :jLs[t ug]{ h:tf] bott om-up planning sf] gd'gf cEof; k|rngdf NofOof] . o:tf] cEof;nfO{ Jofjxfl/s¿kdf :yflkt ug{] k|of; :j¿k cf=j= @)%*÷%( b]lv ;a} ljb\ofnox¿n] ljb\ofno ;'wf/ of]hgfdf cfwfl/t cg'bfg (SIP based funding) sfo{qmd nfu" ul/Psf] lyof] .

ljs]lGb|s[t z}lIfs of]hgfsf] Ps cª\usf ¿kdf sfof{Gjogdf NofOPsf] SIP nfO{ ljb\ofno ;ª\u7gleqsf] ;+:yfut of]hgf (insti tuti onal planning) tyf z}lIfs

Page 10: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

3

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

Joj:yfkgsf] ;a}eGbf :yfgLo txdf aGg] ;"Id of]hgf (micro planning) cEof;sf ¿kdf cjnDjg ul/Psf] 5 .

g]kfn ;/sf/sf] cGt/f{li6«o k|lta4tfsf¿kdf /x]sf “;a}sf nflu lzIff (Educati on For All)” / ;x;|fAbL ljsf; nIox¿ (Millennium Development Goal) åf/f ck]lIft kl/0ffd ;g\ @)!% ;Dddf xfl;n ug{sf nflu Jojl:yt, glthfd"ns / sfo{s'zntfo'Qm k|of; ;~rfng ug]{ p2]Zosf nflu o:tf] ljs]lGb|s[t of]hgf cEof;nfO{ cg';/0f ug'{ k/]sf] xf] . log} k|lta4tfx¿nfO{ k"/f ug]{ ;'b[9 cleofgsf ¿kdf xfn rfn"/x]sf] ljb\ofno If]q ;'wf/ sfo{qmd (SSRP) @))(–@)!% åf/f ck]lIft glthf xfl;n ug{ o:tf] SIP cEof;sf] ;fGble{stf a9]sf] cg'ej ul/Psf] 5 .

xfn;Ddsf] SIP cEof;sf] pknlAw n]vfhf]vf ubf{ pT;fxk|b cj:yf /x]sf] kfOG5 . ;a} ljb\ofnox¿n] cfjlws -% jif]{_ SIP b:tfj]h lgdf{0f u/]sf] / To;sf cfwf/df ljb\ofnosf ultljlwx¿ ;~rfng ug]{ u/]sf] 5 . ljb\ofnoåf/f k]; ul/Psf] SIP sf cfwf/df lglZrt ah]6 cg'bfg lgsf;f ug]{ Joj:yfnfO{ sfg'gL k|fjwfgsf ¿kdf cg';/0f ul/Psf] 5 . ljb\ofno txdf o:tf] ;"Id cyjf ;+:yfut of]hgf th'{df ug{ cfwf/e"t k|fljlws Ifdtf;lxtsf hgzlQm tof/ ePsf 5g\ . ljb\ofno ljsf;sf nflu of]hgf lgdf{0f, sfof{Gjog / ;|f]t kl/rfng h:tf sfo{x¿df :yfgLo ;d'bfox¿sf] ;/f]sf/, ;xeflutf, ckgTj / hjfkmb]lxtfdf pNn]Vo¿kdf a9f]Q/L ePsf]] 5 .

#= gLltut Joj:yf

cflwsfl/s kl/efiff / k|of]hg

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf eg]sf] cfkm\gf] ljb\ofnonfO{ /fd|f] ljb\ofno (bett er school) agfpg], ljb\ofnodf /fd|f] lzIf0f (bett er teaching) ug{] / ljb\ofyL{x¿nfO{ /fd|f] l;sfO (bett er learning) ;'ljwf Joj:yf ug{] h:tf d'Vo kIfx¿nfO{ ;d]l6Psf] u'0f:t/ ;'wf/ cleofgdf s]lGb|t % jif]{ cfjlws ;+:yfut of]hgf xf] . of] of]hgf ljs]lGb|s[t z}lIfs of]hgf cEof; cGt/utsf] ;"Id of]hgf ePsf] xF'bf sfof{Gjog txdf lgdf{0f / k|of]u x'g] ;fwg xf] .

of] ljb\ofno ;'wf/sf nlIft glthf xfl;n ug{ cfGtl/s Ifdtf ljsf; (Capacity Development) sf k|of; / k|lqmof PsLs[t u/L tof/ ul/g] of]hgf xf] . :yfgLo cleefjsx¿, ;dfh;]jLx¿, lzIffk|]dL, ljb\ofyL{x¿ nufotsf ;/f]sf/

Page 11: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

4

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

;d"xx¿sf] ;+nUgtf, ;lqmotf / ckgTj j[l4 u/L ljb\ofnosf] ;jf{ËL0f ljsf; ug]{ bL3{sfnLg Pjd\ lgoldt cEof; :yflkt ug'{ g} o; of]hgfsf] d'Vo p2]Zo (objecti ve) xf] . ljb\ofno ;d'bfosf] ;Dklt ePsfn] ;d'bfosf] ;xfotfaf6 dfq o;sf] ljsf; ;Dej 5 eGg] Jofjxfl/s l;4fGtnfO{ o; of]hgf cEof;n] cfTd;ft\ ub{5 .

of]hgfsf] bfo/f

;a} k|sf/sf ;fd'bflos ljb\ofno / wfld{s k|s[ltsf ljb\ofnox¿ -db/;f, u'Djf÷ljxf/, u'¿s'n÷cf>d_ åf/f afnljsf;b]lv sIff !@ (ECD to Grade 12) ;Dd ;~rfng ug]{ cf}krfl/s, cgf}krf/ls÷j}slNks÷u[x0fL lzIff, v'nf lzIff / k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff wf/ (annex), :jf:Yo tyf kf]if0f cflbnfO{ ;d]6L PsLs[t ljb\ofno ;'wf/ of]hgf th{'df ug'{ o; of]hgf cEof;sf] bfo/f (scope) x'g]5 . ;fy}, ljb\ofnonfO{ cfjZos x'g] dfgjLo Pjd\ ef}lts Ifdtf ljsf; of]hgfnfO{ o;df PsLs[t u/L ;d]6\g' kg]{5 . pbfx/0fsf ¿kdf lzIfs tflnd, g]t[Tj ljsf;, k|zf;lgs r':ttf, cg'udg tyf lg/LIf0f, ;d'bfosf] ;xeflutf, l;sfO ;'ljwf, pknAw ;fwg ;|f]tsf] clwstd pkof]u nufotsf kIfx¿df ljz]if ;'wf/ ug]{ sfo{snfkx¿ PsLs[t u/L o;nfO{ ;dli6ut of]hgf agfpg' kg]{5 .

of]hgf >[ª\vnf

of] of]hgf :yflgotxdf lgdf{0f x'g] ufpF lzIff of]hgf / lhNnftxdf lgdf{0f x'g] lhNnf lzIff of]hgfh:tf ax'–txut of]hgfx¿ (multi -level planning) sf] Pp6f >[ª\vnf xf] . o;n] l;4fGttM ufpF lzIff of]hgfåf/f lgwf{l/t ;]jfIf]qdf /x]sf ;]jfu|fxL ljb\ofyL{x¿nfO{ u'0f:t/Lo lzIff k|bfg ug]{ k|aGw ldnfpg / lhNnf lzIff of]hgfnfO{ lhNnfe/sf] z}lIfs ljsf;sf] cfjZostf k|jfx ug]{ ePsfn] oL tLgcf]6} of]hgfx¿ cGt/;DalGwt (inter-linkage) 5g\ .

ljb\ofno ;]jfIf]q

of]hgf lgdf{0f ubf{ ljb\ofnosf] ;]jfIf]q (catchment area) sf] :ki6 ;Ldfª\sg ug{' cfjZos x'G5 . ;DalGwt ljb\ofno Joj:yfkg ;ldlt -ljJo;_ n] d"ntM lgDglnlvt cfwf/df ;]jfIf]qsf] lgwf{/0f ug'kg]{ 5 M

s_ ljb\ofno gS;fª\sgsf] sfo{ ;DkGg ePsf] eP ;f]xL gS;fª\sg adf]lhd sfod ePsf] ;]jfIf]qnfO{ ljb\ofnosf] ;]jfIf]q dfGg],

Page 12: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

5

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

cyjf

v_ ljb\ofnodf clwstd\ ;ª\Vofdf cWoog ug{ cfpg] ljb\ofyL{x¿ j;f]jf; ug]{ uflj;, j8f, ufpF÷gkf÷6f]nnfO{ ljb\ofnosf] ;]jfIf]q dfGg] / o:tf] lg0f{o ubf{ ;|f]ts]Gb|:t/Lo k|wfgcWofks -k|c_ j}7sdf ;DalGwt k|cx¿;Fu k/fdz{ ug]{ .

of]hgf lgdf{0f / sfof{Gjog lhDd]jf/L

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0fsf nflu ;+:yfut¿kdf ljb\ofno / kbLo¿kdf k|csf] k|d'v lhDd]jf/L (planning responsibility) /xG5 . of] of]hgf th'{df ug{ ;DalGwt ljb\ofno k|csf] ;+of]sTjdf ljb\ofno Joj:yfkg ;ldlt -ljJo;_ sf] ;b:o, cleefjs lzIfs ;ª\3 -lzc;_, lzIffk|]dL, lzIfs, ljb\ofyL{sf] k|ltlglwTj x'g]u/L % hgf;Ddsf] SIP lgdf{0f sfo{6f]nL u7g ug'{kg]{ 5 . o; k|lqmofdf ljb\ofno ;]jfIf]qsf ;a} ;/f]sf/jfnfx¿n] -lzc;, ljb\ofyL{, cleefjs, :yfgLo ;dfh;]jL cflb_ ;xhLs/0f Pjd\ k/fdz{sf] lhDd]jf/L jxg ug{' kb{5 . of] of]hgf :jLs[t ug]{ / ljb\ofno;Fu ldnL ;+o'Qm¿kdf of]hgf sfof{Gjog ug]{ k|d'v lhDd]jf/L ljb\ofno Joj:yfkg ;ldltdf /xG5 .

of]hgf b:tfj]hsf] :j¿k

o; k'l:tsfdf pNn]v ul/Psf] gLltut Joj:yf / tf]lsPsf] 9fFrf Pjd\ sfo{ljlwut dfu{bz{gsf] kl/lw leq /xL ;a} ljb\ofnox¿n] clgjfo{¿kdf gofF % jif]{ of]hgf th'{df ug'{ kg]{5 . o;eGbf cGoyf x'g] u/L s'g} klg ljb\ofnon] o:tf] of]hgf lgdf{0f u/]df To;sf] s'g} cflwsfl/s k|of]hg /xg]] 5}g . o;/L tof/ ul/Psf] % jif]{ of]hgf b:tfj]hdf rfn" jif{sf] lj:t[t jflif{s of]hgf v08 /fVg' kg]{5 . afFsL $ jif{sf] xsdf k|To]s z}lIfs ;qsf] k|f/Dedf rfn" jif{sf] lj:t[t jflif{s of]hgf tof/ ug{ ldNg] u/L jif{}lkR5]sf] jflif{s of]hgf vfsf dfq ;dfj]z u/L Pp6} of]hgf b:tfj]h tof/ ug'{kg]{ 5 . of] of]hgf z}lIfs ;qsf] ;'¿ dlxgfaf6 tof/L u/L h]i7 leq th'{df ul/;Sg' kg]{ 5 .

:jLs[lt k|lqmof

o;/L th'{df ul/Psf] of]hgfsf] d:of}bf b:tfj]h b]xfosf] dfkb08sf cfwf/x¿df n]vfhf]vf (appraisal) u/L ;DalGwt ljJo;n] k|To]s h]i7 dlxgfsf] clGtd xKtfleq :jLs[lt (approval) ug'{kg]{ 5 . :jLs[t of]hgfsf] Ps÷Ps k|lt ;DalGwt uflj;÷gkf, ;|f]ts]Gb| / lhNnf lzIff sfof{nodf clgjfo{ ¿kdf k]; ug'{kg]{ 5 .

Page 13: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

6

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

of]hgf d:of}bf n]vfhf]vfsf cfwf/s_ k|fljlws kIf (technical soundness)M b:tfj]hdf ljZn]if0fsf] ;6Lstf (accuracy) tyf ljifoj:t'sf] k|:t'tLs/0f Pjd\ ;ª\u7g u'0f:t/Lo ePsf] / of]hgf lgdf{0f k|lqmofdf ljb\ofnosf] g]t[Tj /x]sf], ljJo;sf] ;xfotf pknAw ePsf] ;fy} plNnlvt ;/f]sf/ ;d"xsf] ;xhLs/0f /x]sf] cj:yf,

v_ ljQLo kIf (fi nancial viability)M df}h'bf Pjd\ ;DefJo ;|f]tsf] cfsng, nfutsf] cg'dfg / ljb\ofnosf] :jcfh{g Pjd\ cg'bfgaLrsf] tfnd]nsf] cj:yf,

u_ k|zf;lgs kIf (administrati ve feasibility)M sfof{Gjogsf nflu lhDd]jf/L afF8kmFf8df ;Gt'ng, ;+:yfut÷dfgjLo Ifdtf / of]hgf nIoaLrsf] tfnd]n tyf cg'udg Pjd\ sfo{;Dkfbg k/LIf0f ;+oGq lgdf{0f ePsf] cj:yf .

of]hgfdf cfwfl/t ah]6 Joj:yf

k|To]s ljb\ofnonfO{ SIP sfof{Gjogsf nflu jflif{s¿kdf ljb\ofnosf] tx, lzIfs / ljb\ofyL{ ;ª\Vofsf cfwf/df tnaL tyf u}/ tnaL cg'bfg :j¿k ah]6 lgsf;fsf] Joj:yf lg/Gt/ /xg] 5 . o;sf ;fy} SIP lgdf{0f vr{ Joj:yfsf nflu k|lt ljb\ofno Psd'i7 ah]6 (SIP based funding) lgsf;fnfO{ lg/Gt/tf lbOg] 5 . :yfgLo ljsf; dGqfno cGt/ut ;DalGwt uflj;, gkf / lhNnf ljsf; ;ldlt -lhlj;_ åf/f ljb\ofnonfO{ k|bfg ul/g] cg'bfg k|fKt ug{sf nflu clgjfo{ ¿kdf SIP k]; ug'{kg]{ Joj:yf /x]sf] 5 .

of]hgf lgdf{0f Ifdtf ljsf;

o; of]hgfsf] th'{df / sfof{Gjog k|lqmofnfO{ k|efjsf/L t'Nofpg ljb\ofnosf] ljz]if Ifdtf clej[l4 ug{] k|of]hgsf nflu lgDgfg';f/ k|fjwfgx¿ /x]sf 5g\M

s_ of]hgf th'{dfsf nflu cfjZos kg]{ of] ;xof]uL–k'l:tsf k|To]s ljb\ofnosf nflu pknAw u/fOg],

Page 14: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

7

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

v_ ;xof]uL–k'l:tsfsf] k|of]u u/L of]hgf lgdf{0f ug{ ;|f]ts]Gb|ut¿kdf k|c, lzIfs k|ltlglw, ljJo; kbflwsf/Lx¿ / lzc; kbflwsf/Lx¿nfO{ @–# lbg;Dd ;3g¿kn] cled'vLs/0f÷tflnd ;~rfng ug]{,

u_ lgoldt¿kdf ;|f]ts]Gb|:t/ / lhNnf:t/sf] k|c a}7s tyf ;fnj;fnL ¿kdf TPD cGt/ut ;|f]ts]Gb| / cu'jf ;|f]ts]Gb|÷z}lIfs tflnds]Gb|åf/f ;~rfng ul/g] k|c cled'vLs/0f sfo{zfnfdf PsLs/0f u/L ;a} k|cx¿nfO{ sDtLdf Ps lbg] SIP lgdf{0f cled'vLs/0f ug]{,

3_ z}lIfs hgzlQm ljsf; s]Gb| cGt/ut ;fnj;fnL ¿kdf cfof]hgf ug]{ k|cx¿sf nflu Ps dlxg] g]t[Tj Ifdtf ljsf; tflnd kf7\oqmddf o; lgb]{zg k'l:tsfsf ljifoj:t'x¿nfO{ PsLs[t u/L lgoldt¿kdf tflnd ;~rfng lg/Gt/ ug]{,

ª_ lhNnfdf PsLs[t z}lIfs sfo{qmd sfof{Gjog 9fFrf cGt/ut PsLs[t sfof{Gjog Dofg'cn / PsLs[t Ifdtf ljsf; tflnddfkm{t\ SIP lgdf{0fsf nflu ljz]if ;xhLs/0f pknAw u/fOg] .

Page 15: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

v08–v

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f sfo{ljlw

Page 16: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

8

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f sfo{ljlw

o; v08df d"ntM of]hgf cEof;sf] ;+lIfKt :j?k Pjd\ of]hgf b:tfj]hsf] 9fFrf k|:t't ul/Psf] 5 h;df % jif]{ of]hgf b:tfj]hdf k|To]s jif{ tof/ ug'{kg]{ jflif{s of]hgfsf] cnu–cnu ju{ -;]S;g_ ;dflji6 /xG5 . of]hgf th'{df ubf{ ;~rfng ug'{kg]{ of]hgf cEof;sf ;Dk"0f{ !# cf]6} r/0fx¿sf] lj:t[t k|lqmofut dfu{bz{gx¿nfO{ o; v08sf] d'Vo ljifoj:t' agfOPsf] 5 . o;sf ;fy}, of]hgf b:tfj]hsf] ljifoj:t' k|:t'tLs/0f Pjd\ ;ª\u7gsf vfsfnfO{ ;6Ls ?kdf k|:t't ul/Psf] 5 .

!= of]hgfsf] ;ª\lIfKt vfsf

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf sfof{Gjogsf qmddfM sl/a !) jif{sf] cg'ej tyf o:tf of]hgfsf] zf:qLo 9fFrfnfO{ ;+Zn]if0f u/L tof/ ul/Psf] ;/nLs[t Pjd\ Jojxfl/s :j?ksf] ljb\ofno ;'wf/ of]hgf 9fFrf lgDgfg';f/sf] x'g]5 M

ljb\ofno ;'wf/ of]hgfsf] ;ª\lIfKt vfsf-% jif]{ of]hgf cjlwM ===================== b]lv ======================== ;Dd_

!= ljb\ofnosf] kl/ros_ P]ltxfl;s k[i7e"ldv_ ef}uf]lns cj:yfu_ ljb\ofno ;d'bfosf] k[i7e"ld 3_ ;]jfIf]qsf] kl/efiffª_ sfo{qmd ljj/0f

@= cfjZostf klxrfgs_ jt{dfg cj:yfsf] ljZn]if0f v_ d'Vo ;d:of klxrfg u_ cfjZostfsf] cfsng

#= of]hgf lgdf{0fs_ b"/b[li6 lgwf{/0fv_ nIo lgwf{/0fu_ sfo{snfk klxrfg 3_ ;|f]t Joj:yfkgª_ jflif{s sfof{Gjog of]hgf

klxnf] jif{M lj:t[t sfof{Gjog of]hgf bf];|f] jif{M lj:t[t sfof{Gjog of]hgf t];|f] jif{M lj:t[t sfof{Gjog of]hgf rf}yf] jif{M lj:t[t sfof{Gjog of]hgf kfFrf} jif{M lj:t[t sfof{Gjog of]hgf

Page 17: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

9

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

@= of]hgf lgdf{0fsf] lj:t[t vfsf

o; kl/R5]bdf plNnlvt 9fFrf cg';f/sf] SIP th'{df ubf{ ;Dkfbg ug'{kg]{ lj:t[t sfo{ljlw Pjd\ of]hgf b:tfj]hsf ljifoj:t' ;ª\u7g tyf k|:t'tLs/0f k|lqmofnfO{ dfu{bz{gsf ?kdf ;d]l6Psf] 5 . of] dfu{bz{g ljb\ofnodf /x]sf of]hgf lgdf{0f sfo{6f]nLnfO{ lgb]{lzt ul/Psf] 5 M

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf (SIP) sf] vfsf

!= ljb\ofnosf] kl/ro

-s_ P]ltxfl;s k[i7e"ld M

ljb\ofno :yfkgfsfnb]lv ;lqmo :yfgLo lzIffk|]dL tyf ljb\ofno kl/jf/;Fu cfjZos k/fdz{ u/L ljb\ofno :yfkgfsf] ;Gbe{, gfdfs/0f, ljsf;qmd Pjd\ :yfgLo ;d'bfoaf6 ljb\ofno ljsf;sf nflu pknAw of]ubfgsf] :j¿k;d]tnfO{ ;d]6L ljj/0ffTds k[i7e"ld tof/ ug]{ .

-v_ ef}uf]lns cj:yf M

;DalGwt uflj;÷gu/kflnsfdf pknAw x'g ;Sg] ef}uf]lns gS;f;d]tnfO{ cfwf/dfgL ljb\ofno cjl:yt If]qsf] k|fs[lts agf]6 / ef}uf]lns ljljwtf cflbnfO{ ;d]6L gS;f;lxtsf] ljj/0f tof/ ug]{ .

-u_ ljb\ofno ;d'bfosf] agf]6 M

uflj;÷gu/kflnsf cyjf j8f sfof{nodf pknAw tYofª\ssf cfwf/df ljb\ofno cjl:yt ;d'bfosf] hg;ª\Vof, n}lª\us cj:yf, ;f+:s[lts k/Dk/f, wfld{s ljljwtf, ;fdflhs:t/, eflifs ;+of]hg Pjd\ cfly{s cj:yf emNsg] ljj/0f k|:t't ug]{ .

-3_ ;]jfIf]qsf] kl/efiff M

o; lgb]{zg k'l:tsfsf] ægLltut Joj:yfÆ cGt/ut plNnlvt k|lqmof cg';/0f u/L ljb\ofnosf] ;]jfIf]q ls6fg u/L gS;fTds ljj/0f tof/ ug]{ .

-ª_ sfo{qmd ljj/0f M

;a} lzIfsx¿;Fu ;fd'lxs 5nkmn u/L ljb\ofnoåf/f ;fnj;fnL ¿kdf ;~rfng ul/Fb}

cfPsf afnljsf;, txut cf}krfl/s lzIff, cgf}krfls÷j}slNks÷v'nf÷u[lx0fL lzIff, Pg]S;

(Annex) sIff, :jf:Yo tyf kf]if0f, cltl/Qm sfo{snfk, ljb\ofyL{ d"Nofª\sg÷k/LIff, lgdf{0f÷dd{t

nufotsf sfo{qmdx¿sf] ljj/0f, jflif{s nIo / pknlAw ;d]l6Psf] cfn]v tof/ ug]{ .

Page 18: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

10

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

@= cfjZostf klxrfg

-s_ jt{dfg cj:yfsf] ljZn]if0f Mljb\ofno If]q ;'wf/ sfo{qmd (SSRP), k|fyldstfo'St Go"gtd l;sfO jftfj/0f

(Prioriti zed Minimum Enabling Conditi on-PMEC), afnd}qL ljb\ofno /fli6«o k|f¿k (CFS Nati onal Framework), ljb\ofno :t/Ls/0f kmf/d (School Accreditati on Form) / ljb\ofno :jMd"Nofª\sg (School Self-assessment) ;"rLx¿df plNnlvt ;"rsx¿nfO{ ;+Zn]if0f u/L tof/ ul/Psf b]xfo cg';f/sf gf}cf]6f ;"rs ;d"xsf cfwf/df ljJo; kbflwsf/L, lzc; / ljb\ofyL{ k|ltlglw;Fu k/fdz{ u/L jt{dfg cj:yfsf] ljZn]if0f k|:t't ug]{ . o;sf nflu cg';"rL–! nfO{cg';/0f ug]{ .

;"rs ;d"x!= sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn @= cfGtl/s :fIfdtfsf] cj:yf#= ljb\ofyL{sf] l;sfO pknlAw $= lzIfs k|f]kmfOn%= ljb\ofno ;~rfng Joj:yf^= ef}lts ;'ljwf Joj:yf &= ljb\ofno Joj:yfksLo k|aGw*= z}lIfs ;fdu|Lsf] pknAwtf (= ;|f]tsf] Joj:yf

-v_ d'Vo ;d:of klxrfg M

ljJo; kbflwsf/Lx¿, lzc;sf ;b:ox¿, ljb\ofyL{ k|ltlglwx¿ / ;|f]tJolSt

;lDdlnt sfo{zfnfsf dfWodaf6 ljb\ofno If]q ;'wf/ sfo{qmd, afnd}qL ljb\ofno /fli6«o

k|f¿k, lzIff P]g÷lgodfjnL / ljb\ofno kf7\oqmdx¿ (School Curriculum) åf/f ck]lIft

glthfnfO{ b[li6ut u/L cg';"rL–@ df plNnlvt tflnsf cg';f/sf] ;d:of ljZn]if0fsf

cfwf/df d'Vo ;d:of ljj/0f pNn]v ug]{ .

-u_ cfjZostfsf] cfsng M

ljJo; kbflwsf/Lx¿, lzc;sf ;b:ox¿, ljb\ofyL{ k|ltlglwx¿ / ;|f]tJolSt ;lDdlnt sfo{zfnfsf dfWodaf6 pk/f]St ;d:of ;dfwfgsf nflu cfjZostf klxrfg ug]{ / k|fyldstfsf cfwf/df cfjZostfx¿sf] ;"rL pNn]v ug]{ . o;sf nflu cg';"rL–# df lbOPsf] pbfx/0f x]g]{ .

Page 19: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

11

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

#= of]hgf lgdf{0f

-s_ b"/b[li6 lgwf{/0f M

ljJo; kbflwsf/Lx¿, lzc;sf ;b:ox¿, ljb\ofyL{ k|ltlglwx¿ / ;|f]tJolSt ;lDdlnt

sfo{zfnfsf dfWodaf6 cfufdL kfFrjif{] of]hgf cjlwsf] cGTo;Dddf ljb\ofnon] xfl;n

ug]{ clwstd pknlAw cyjf of]hgfsf] cGTo;Dddf ljb\ofnosf] uGtJolaGb' klxrfg u/L

To;nfO{ b"/b[li6sf] ¿kdf pNn]v ug]{ . pbfx/0fsf nflu cg';"rL–$ x]g]{ .

-v_ nIo lgwf{/0f M

ljJo; kbflwsf/Lx¿, lzc;sf ;b:ox¿, ljb\ofyL{ k|ltlglwx¿ / ;|f]tJolSt ;lDdlnt sfo{zfnfsf dfWodaf6 dfly klxrfg ul/Psf cfjZostfnfO{ cfufdL kfFrjif{df k"/f ug{ cg';"rL–! df plNnlvt ;"rsx¿nfO{ b[li6ut u/L cg';"rL–% df k|:t't ul/Psf] gd"gf tflnsf adf]lhd jflif{s nIo lgwf{/0f ug]{ .

-u_ lj:t[t sfo{snfk klxrfg M

qmlds ;'wf/sf] l;4fGt cg';/0f u/L lgwf{l/t nIox¿nfO{ k"/f ug{ interventi on

sf ¿kdf k|To]s jif{sf nflu 7f]; sfo{snfkx¿ (budgetary and non-budgetary acti viti es) to ug]{ . pbfx/0fsf nflu cg';"rL–^ x]g]{ .

-3_ ;|f]t Joj:yfkg M

ljJo; kbflwsf/Lx¿, lzc;sf ;b:ox¿, ljb\ofyL{ k|ltlglwx¿, uflj;÷gkf, u}/

;/sf/L ;+:yf / rGbfbftf cleefjsx¿ ;lDdlnt sfo{zfnfsf dfWodaf6 k|To]s sfo{snfksf

nflu jflif{s ¿kdf cfjZos kg]{ nfut cg'dfg / ah]6 k|fKt x'g] ;Defljt ;|f]tx¿ emlNsg]

u/L ah]6 of]hgf tof/ ug]{ . pbfx/0fsf nflu cg';"rL–& x]g{ .

of] of]]hgf lgdf{0fsf avt of]hgfsf] klxnf] jif{sf] lj:t[t jflif{s of]hgf cg';"rL–*

adf]lhdsf] 9fFrfdf tof/ ug]{ / ;f]xL 9fFrf cg';f/ k|To]s gofF jif{sf nflu k|To]s h]i7

dlxgfleq lj:t[t jflif{s of]hgf tof/ ug]{ .

Page 20: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

12

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

v08–u

cg';"rLM ljBfno ;'wf/ of]hgfsf] vfsf÷¿k/]vf*-s]lx gd"gf tflnsf, ;fGble{s b[i6fGt / pbfx/0fx¿_

(*of]hgf lgdf{0fsf] k|fljlws cEof; ;Dkfbg ug{ tyf b:tfj]hsf] ljifoj:t'sf] n]vg tyf k|:t'tLs/0f ug]{ Jofjxfl/s ;fwg (Practical tools) sf ¿kdf gd"gf tflnsfx¿, tYofª\s ljZn]if0fsf nflu dfu{bz{g / ;fGble{s pbfx/0f÷b[i6fGtx¿nfO{ o; v08df hDdf * cf]6f cg';"rLsf ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 . o; k'l:tsfnfO{ d"ntM :jMk|of]u b:tfj]hsf ¿kdf k|:t't ug{ ;fjwfgLk"j{s o; v08sf ljifoj:t' rog ul/Psf] 5 . _

efu–!M ljb\ofnosf] kl/ro

efu–@M cfjZostf klxrfg

-s_ jt{dfg cj:yfsf] ljZn]if0f -cg';"rL–!_

-v_ d'Vo ;d:of klxrfg -cg';"rL–@_

-u_ cfjZostfsf] cfsng -cg';"rL–#_

efu–#M of]hgf lgdf{0f

-s_ b"/b[li6 lgwf{/0f -cg';"rL–$_

-v_ nIo lgwf{/0f -cg';"rL–%_

-u_ lj:t[t sfo{snfk klxrfg -cg';"rL–^_

-3_ ;|f]t Joj:yfkg -cg';"rL–&_

-ª_ jflif{s sfof{Gjog of]hgf -cg';"rL–*_

Page 21: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

13

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

efu–!M ljb\ofnosf] kl/ro-efu–! n]vgsf] nflu s[kof k]h ( df plNnlvt vfsfsf] k|of]u ug'{xf]nf ._

efu–@M cfjZostf klxrfg -cg';"rL ! b]lv # ;Dd_

-s_ ljb\ofnosf] jt{dfg cj:yf ljZn]if0f -cg';"rL–!_M tflnsf ! b]lv ( ;Dd jt{dfg cj:yf ljZn]if0fsf nflu tn lbOPsf ( cf]6f ;"rs ;d"xx¿ klxrfg u/L k|To]ssf] df}h'bf cj:yfnfO{ tkl;n adf]lhd sf] tflnsfdf k|:t'tLs/0f ug]{ pbfx/0f dfq k|bfg ul/Psf] xf] . ljb\ofnosf] ljlzi6tf cg';f/ o;df yk36 / yk kl/dfh{g ug{ ;lsg] 5 . tn lbOPsf tflnsfx¿df ljj/0f Pjd\ tYofª\s k|:t't ubf{ cl3Nnf] z}lIfs ;qsf] tYofª\s k|of]u ug'{ kg]{5 . t/, ;|f]t Joj:yfsf] xsdf cl3Nnf] cfly{s jif{sf] tYofª\s k|of]u ug'{ kg]{5 .

!= sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn

tflnsf–!M sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn

qm=;= ljj/0f 5fqf 5fq hDdf!= k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff

@=k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff cg'ej;lxt sIff ! df egf{

#= sIff–!$= sIff–@%= sIff–#^= sIff–$&= sIff–%*= sIff–^(= sIff–&!)= sIff–*

hDdf ;ª\Vof -sIff ! b]lv * ;Dd_!!= sIff–(!@= sIff–!)!#= sIff–!!!$= sIff–!@

hDdf ;ª\Vof -sIff ( b]lv !@ ;Dd_hDdf ;ª\Vof -sIff ! b]lv !@ ;Dd_

Page 22: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

14

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn -tflnsf–! sf] pbfx/0f_

qm=;+= ljj/0f 5fqfx¿ 5fqx¿ hDdf!= k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff #@ #! ^#

@=k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff cg'ej;lxt sIff ! df egf{

@% !( $$

#= sIff–! #! @) %!

$= sIff–@ % !! !^

%= sIff–# !$ ( @#

^= sIff–$ * * !^

&= sIff–% !( $ @#

*= sIff–^ * !! !(

(= sIff–& ( & !^

!)= sIff–* % % !)

hDdf ;ª\Vof sIff !–* ;Dd (( &% !&$

ljZn]if0fM sIff !–* ;Ddsf ljb\ofyL{x¿df sl/j %&Ü 5fqfx¿ 5g\ . o;sf] ;Defljt sf/0f

5fqfx¿ eGbf 5fqx¿ glhs}sf] lghL ljb\ofnox¿df uPsf] x'g ;S5g\ . t'nfgfTds ¿kdf cGo sIffx¿ eGbf sIff ! sf] ljb\ofyL{ ;ª\Vof w]/} 5 . o;sf] sf/0f

of] x'g ;S5 ls ljb\ofno 5f8\g] tyf sIff bf]xf]¥ofpg] ljb\ofyL{x¿ cGo sIffx¿df eGbf sIff ! df a9L 5g\ .

sIff ^–* df ljb\ofyL{ ;ª\Vof Go"g 5 . o;sf] sf/0f pQm sIffx¿sf ljb\ofyL{x¿nfO{ glhs}sf] lghL ljb\ofnon] cfsif{0f ul//x]sf] x'g;S5 .

xfn sIff ! sf w]/}h;f] ljb\ofyL{x¿df k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIffsf] cg'ej /x]sf] 5 .

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df cGt/sIff ljb\ofyL{ egf{sf] cj:yf, sIffut ljb\ofyL{ ;ª\Vofdf n}lª\us ;Gt'ng, ljb\ofyL{x¿sf eflifs k[i7e"ld, ckfª\utfsf] k|s[ltcg';f/ ljb\ofyL{x¿sf] klxrfg nufotsf] cj:yfnfO{ ljZn]if0ffTds k|:t'lt ug]{ .

Page 23: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

15

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

@= cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf

tflnsf–@M cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf

sIff

egf{ ePsf ljb\ofyL{ ;ª\Vof -s_

bf]xf]¥ofpg];ª\Vof

-v_

5f8\g]x¿tyf :yfgfGt/0f

;ª\Vof

-u_

ptL0f{ ;ª\Vof

-3_s–v–u

bf]xf]¥ofpg]b/ -Ü_

v÷s×!))

5f8\g]] b/ -Ü_

u÷s×!))

ptL0f{ b/-Ü_

3÷s×!))

!= Ü Ü Ü%= Ü Ü Ü*= Ü Ü Ü!)= Ü Ü Ü!@= Ü Ü ÜhDdf Ü Ü Ü

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df sIffut cj:yfsf] t'ngfTds cWoog, / pQL0f{ b/ pRr jf Go"g x'gsf d'Vo sf/0fx¿sf ;fy} sIff bf]xf]¥ofpg] / ljb\ofno 5f8\g] ;ª\Vofsf] pRrtf / Go"gtfsf] cj:yf cfpg'sf sf/0f ljZn]if0f u/L k|:t't ug]{ .

cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf -tflnsf–@ sf] pbfx/0f_sIff egf{ ePsf

ljb\ofyL{ ;ª\Vof -s_

sIff bf]xf]¥ofpg] ;ª\Vof

-v_

5f8\g]x¿ tyf :yfgfGt/0f

;ª\Vof -u_

ptL0f{ ;ª\Vof -3_

s–v–u

bf]xf]¥ofpg] b/ -Ü_

v÷s×!))

5f8\g]] b/ -Ü_

u÷s×!))

ptL0f{ b/-Ü_

3÷s×!))

!= %! !# * #) @%=%Ü !%=&Ü %*=*Ü%= #) $ @ @$ !#=#Ü ^=&Ü *)=)Ü*= $% % & ## !!=!Ü !%=^Ü &#=#ÜhDdf !@^ @@ !& *& !&=%Ü !#=%Ü ^(=)Ü

ljZn]if0fM sIff ! sf] ljb\ofno 5f8\g] b/ cln–jl9 5 . o;sf] ;Defljt sf/0f 3/df dft[efiffdf

;Djfb u/]sf afnaflnsfx¿ PSsf;L ljb\ofnodf g]kfnL efiffdf k9\g' kbf{ /ljb\ofyL{x¿sf] ;ª\Vof klg Psbd} w]/} ePsfn] x'g ;Sb5 .

tNnf] sIffx¿df sIff bf]xf]¥ofpg] b/ j9L /x]sf]] 5, o;f] x'g'sf] sf/0f pQm sIffx¿sf ljb\ofyL{x¿ lgoldt ?kdf ljb\ofnodf pkl:yt gePsf]n] x'g ;Sb5 .

Page 24: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

16

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

#= ljb\ofyL{sf] l;sfO pknlAw ljj/0f

-utjif{sf] clGtd k/LIffsf] k|fKtfª\ssf cfwf/df_

tflnsf–#M ljb\ofyL{x¿sf] l;sfO pknlAw ljj/0f

sIffljb\ofyL{ ;ª\Vof

clgjfo{ ljifox¿sf] ljifout cf};t l;sfO pknlAw

sIffut cf};t pknlAwg]kfnL ul0ft c+u|]hL ;fdflhs lj1fg

k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff

sIff–! sIff–@ sIff–# sIff–$ sIff–% sIff–^ sIff–&sIff–* sIff !–* sf] hDdf sIff–( sIff–!) sIff–!! sIff–!@ sIff (–!@ sf] hDdf ljb\ofnosf] hDdf

tYofª\s ljZn]if0fM

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df sIffut, ljifout, txut / l;ª\uf] ljb\ofnosf] z}lIfs pknlAwsf] t'ngf ug]{ / z}lIfs pknlAw pRr jf Go"g x'gsf d'Vo sf/0fx¿ ljZn]if0f u/L k|:t't ug]{ .

Page 25: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

17

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

cf};t l;sfO pknlAw lgsfNg] tl/sf

!= ljifout cf};t l;sfO pknlAwljifout cf};t l;sfO pknlAw b]xfosf] cfwf/df lgsfNg ;lsG5 .

klxnf] r/0fM

s'g} ! ljifodf ljb\ofyL{x¿n] k|fKt cª\s hf]8\g] h:t} sIff ! g]kfnL ljifosf] cf};t pknlAw lgsfNbf

/f]n gDa/ ! @ # $ % ^ &

g]kfnLdf k|fKt u/]sf] cª\s ^$ %) &@ ## @) &* !)

hDdf ljb\ofyL{ ;ª\Vof M & hDdf k|fKtfª\s M #@&

ljb\ofyL{sf] l;sfO pknlAw -tflnsf–# sf] pbfx/0f_

sIffljb\ofyL{;ª\Vof

clgjfo{ ljifox¿sf] ljifout cf};t l;sfO pknlAw sIffut

cf};t pknlAwg]kfnL c+u|]hL ul0ft ;fdflhs lj1fg

k|f/lDes afnljsf;/k"j{k|fylds sIff

^# ^@=)Ü ^@=)Ü

sIff–! %! #@=%Ü @@=)Ü @#=*Ü #@=)Ü @*=@Ü @&=&ÜsIff–@ $# $)=@Ü @%=*Ü #)=^Ü #^=@Ü @$=)Ü #!=$ÜsIff–# $) $%=%Ü #*=@Ü $$=)Ü $(=*Ü #)=*Ü $!=&ÜsIff–$ #* $#=)Ü @%=)Ü @$=*Ü #%=$Ü @@=*Ü #)=@ÜsIff–% #) #%=*Ü #)=*Ü @^=*Ü #&=@Ü @^=$Ü #!=$ÜsIff–^ !( ##=^Ü #%=^Ü #)=*Ü $@=^Ü #@=)Ü #$=(ÜsIff–& !^ $)=@Ü $*=)Ü #%=^Ü $)=%Ü #(=*Ü $)=*ÜsIff–* !) #^=%Ü $@=#Ü #$=)Ü #%=^Ü $%=)Ü #*=&ÜsIff !–* sf] hDdf @$& #*=&Ü #)=$Ü #)=%Ü #*=#Ü @*=^Ü ##=#Ü

Page 26: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

18

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

bf];|f] r/0fM

klxnf] r/0fsf] hf]8kmnnfO{ hDdf ljb\ofyL{ ;ª\Vofsf] of]ukmn & n] efu ug]{ . dflysf] tYofª\s cg';f/ $^=&! g]kfnL ljifosf] cf};t pknlAw eof] .

@=sIffut l;sfO pknlAw

klxnf] r/0fM

h'g sIffsf] cf};t l;sfO pknlAw lgsfNg] xf] ;f]xL sIffsf] ;a} ljifosf] cf};t pknlAw lgsfNg] .

bf];|f] r/0fM

k|To]s ljifosf] cf};t k|fKtfª\snfO{ ToxL ljifodf hfFr lbg] ljb\ofyL{ ;ª\Vofn] u'0fg u/L ;f] u'0fgkmnnfO{ / pSt sIffdf k|To]s ljifosf] hfFrdf ;xeflu ePsf ljb\ofyL{x¿sf] ;ª\Vofn] efu ug]{ .

pbfx/0fsf nflu sIff !) sf] ljifout cf};t k|fKtfª\snfO{ M / kl/Iffdf ;lDdlnt hDdf ljb\ofyL{ ;+VofnfO{ N dfGbf

ljifo g]kfnL c+u]|hL ul0ftcf};t cª\s M1 M2 M3

k/LIffdf ;lDdlnt ljb\ofyL{ ;ª\Vof N1 N2 N3

;fdflhs lj1fg :jf=h=jf= P]lR5s ! P]lR5s @M4 M5 M6 M7 M8

N4 N5 N6 N7 N8

sIff !) sf] cf};t Ö

#= ljb\ofnosf] cf};t pknlAw lgsfNg] tl/sf

cf};t txut jf k"/} ljb\ofnosf] lgsfNg ;lsG5 . dfgf+} sIff ! b]lv % ;Ddsf] dfq lgsfNg' 5 eg], sIffsf] cf};t l;sfO pknlAw lgsfNbf Pp6f ljifosf] cf};tnfO{ M1 dfg]sf]df oxfF Pp6f sIffsf] cf};tnfO{ M1 dfGg] . To;}n] sIff ! sf] cf};t cª\snfO{ M1dfGg], sIff @ sf] cf};t M2,====o;} u/L sIff % sf] cf};t M5 dfGg] . To;}u/L ljb\ofyL{ ;ª\VofnfO{ klg ;f]xL cg'?k g} qmdzM sIff ! sf] ljb\ofyL{ ;ª\VofnfO{ N1dfGg], sIff @ sf] ljb\ofyL{ ;ª\VofnfO{ N2,=======o;} u/L sIff % sf] ljb\ofyL{ ;ª\VofnfO{ N5dfGg] . To;kl5 dflys} sIffsf] cf};t l;sfO pknlAw lgsfNbf h:tf] ;"q cg';f/, !—% sf] cf};t lgsfNg] .

Page 27: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

19

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

tYofª\s ljZn]if0fM

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df lzIfsx¿sf] of]Uotf Pjd\ tflnd / ljifout lzIf0fsf aLrsf] tfnd]n ljZn]if0f, :yfoL / cGo -c:yfoL÷/fxt÷lghL:f|f]t_ lzIfsx¿sf] sfo{:fDkfbgsf] t'ngfTds cj:yf n]vfhf]vf, lzIff lgodfjnLåf/f lgwf{l/t lzIfs–ljb\ofyL{ cg'kftsf cfwf/df df}h'bf lzIfs ;ª\Vofsf] ljZn]if0f lzIfssf] sdhf]/ sfo{ ;Dkfbg /xg'sf d'Vo–d'Vo sf/0fx¿ klxrfg nufot kIfx¿nfO{ ;d]l6 ljj/0f k|:t't ug]{ .

$= cf};t l;sfO pknlAwsf] k|of]u

!_ lzIfsut, ljifout sIffut Pjd\ ljb\ofnosf] l;sfO pknlAwsf] k|fKt tYonfO{ clgjfo{ ?kdf ljb\ofno Joj:Yffkg ;ldlt, lzIfs, lzIfs cleefjs ;ª\3sf] a}7sdf k]; u/L ;'wf/sf] of]hgfsf ljifodf lg0f{o ug'{kg]{5 .

@_ l;sfO pknlAwdf ;'wf/sf sfo{qmdx¿ ljb\ofno ;'wf/ of]hgfdf ;dfj]z ug]{ Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

#_ ljb\ofnodf pTs[i6 l;sfO pknlAw xfl;n ug]{ lzIfsx¿nfO{ k'/:sf/sf] Joj:yf ldnfpg] / ck]lIft ?kdf l;sfO pknlAw xfl;n ug{ g;Sg] lzIfsnfO{ ;'wf/ of]hgf k]; ug{ nufpg] .

$= lzIfs k|f]kmfOn

tflnsf–$M lzIfs k|f]kmfOn

qm=;= gfd lgo'lQmsf] k|sf/-:yfoL÷c:yfoL÷ /fxt÷lghL:f|f]t_

lgo'lQm ldlt

tx cWofkg ug]{ ljifo

z}lIfs of]Uotf

;DkGg tflndsf]cjlw ljifo

!=

@=

#=

$=

%=

^=

&=

*=

(=

!)=

Page 28: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

20

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

%= ljb\ofno ;~rfng Joj:yf

tflnsf–%M ljb\ofno ;~rfng Joj:yf

qm=;= ljj/0f jflif{s cf};t lbg

s}lkmot

!= sIff !–% sf ljb\ofyL{sf] xflh/L /fli6«o dfkb08df Go'gtd @!) lbg

@= sIff ^–* sf ljb\ofyL{sf] xflh/L Æ Æ

#= sIff (–!) sf ljb\ofyL{sf] xflh/L Æ Æ

$= sIff !!–!@ sf ljb\ofyL{sf] xflh/L

Æ Æ

%= ljb\ofno v'n]sf] lbg @!) lbgeGbf a9L

^= k7gkf7g ePsf] lbg /fli6«o dfkb08df Go'gtd @!) lbg

&= lzIfsx¿sf] xflh/L ljb\ofno v'n]sf] lbgdWo] (@Ü lbg

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df txut ljb\ofyL{sf] cf};t dfl;s Pjd\ jflif{s xflh/Lsf] t'ngf, ljb\ofno v'n]sf] lbg / ljb\ofyL{ tyf lzIfssf] xflh/L cGt/ n]vfhf]vf, k7gkf7g ePsf] / ljb\ofno v'n]sf] ;dosf] u0fgf, xflh/L Pjd\ ljb\ofno k7gkf7gsf] ;do Go"g x'gsf d'Vo sf/0fx¿ ljZn]if0f nufotsf kIfx¿nfO{ ;d]6L JofVofTds k|:t'lt ug]{ .

Page 29: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

21

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

^= ef}lts ;'ljwf Joj:yf

tflnsf—^M ef}lts ;'ljwf Joj:yf

qm=;= ljj/0f ;ª\Vof kof{Kt ckof{Kt dd{t÷;'wf/ cfjZos s}lkmot!= ljb\ofno ejg@= sIff sf]7f#= kmlg{r/$= zf}rfno%= 5fqf zf}rfno^= ljb\ofno sDkfp08,

3]/faf/&= vfg]kfgL*= v]ns'b d}bfg

(= k|of]uzfnf(=!= sDKo'6/÷ICT k|of]uzfnf(=@= lj1fg k|of]uzfnf!)= k':tsfno ejg jf sf]7f

jflif{s cf};t pkl:ylt lbg lgsfNg] tl/sf -tflnsf–% sf] pbfx/0f_

sIff ljb\ofyL{ ;ª\Vof jif{df slt lbg, slthgf ljb\ofyL{ pkl:yt eP <

sIff–! !)

olb ljb\ofyL{ !Ö!$! lbg, ljb\ofyL{ @Ö!!@, ljb\ofyL{, #Ö!#@ ================u/L !) hDdf ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt Ö !!)@ 5 eg], cf};t pkl:ylt lbg lgsfNbf hDdf lbgnfO{ ljb\ofyL{ ;ª\Vofn] efu ug]{ -!!)@÷!)Ö!!) lbg_

sIff–@ &olb & hgf ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt (#$ lbg 5 eg], cf};t pkl:ylt lbg -(#$÷&Ö================== lbg_

sIff–# ^olb ^ hgf ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt &*( lbg 5 eg], cf};t pkl:ylt lbg -&*(÷^Ö================== lbg_

sIff–$ ^olb ^ hgf ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt *&^ lbg 5 eg], =================

sIff–% %olb % hgf ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt *() lbg 5 eg], =================

sIff !–% #$sIff !–% sf ;a} ljb\ofyL{x¿sf] jflif{s pkl:ylt $,%(! lbg /x]sf] 5 eg], jflif{s cf};t pkl:ylt lbg $,%(!÷#$Ö!#% lbg x'G5 .

Page 30: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

22

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df ljb\ofnodf pknAw ef}lts ;'ljwfx¿sf] cj:yf, pkof]u Pjd\ ljb\ofnosf] cfjZostf / df}h'bf ;'ljwfsf aLr tfnd]nsf] n]vfhf]vf tyf ;'ljwfsf] ckof{Kttfsf] cj:yf /xg'sf] d'Vo sf/0fx¿ klxrfg nufotsf kIfx¿nfO{ ljZn]if0f u/L k|:t't ug]{ .

&= ljb\ofnosf] Joj:yfksLo k|jGw

tflnsf–&M ljb\ofnosf] Joj:yfksLo k|jGw

qm=;= ljj/0f ePsf] gePsf] s}lkmot!= lzIff lgodfjnL cg';f/ ljJo;sf] u7g

@= lzIff lgodfjnL cg';f/ lzc;sf] u7g

#= lzIff lgodfjnL cg';f/ k|csf] lgo'lQm

$= lzIff lgodfjnL cg';f/ ;fdflhs k/LIf0f

%= jflif{sf]T;j÷cleefjs e]nf

^= rf}dfl;s ¿kdf ;/f]sf/jfnf aLr ;'g'jfO Joj:yf

&= lzIff lgodfjnL cg';f/sf] cfrf/;+lxtfsf] Joj:yf

*= k|To]s @ dlxgfdf ljJo;sf] a}7s ;~rfng

(= ljb\ofno lg/LIfs÷;|f]tJolStaf6 ;do–;dodf ljb\ofnosf] lg/LIf0f, cg'udg tyf k|fljlws ;xfotf k|bfg

!)= ljJo; / lzc;af6 ljb\ofno e|d0f / cg'udg

!!= jflif{s z}lIfs kfqf] -Sofn]08/_

!@= ljb\ofnodf k|fylds pkrf/ afs; (First Aid Kit)sf] Joj:yf

!#= lgoldt ljb\ofyL{ :jf:Yo k/LIf0f, h'sfsf] cf}ifwL ljt/0f tyf vf]ksf] Joj:yf

!$= ljb\ofyL{nfO{ lbjf vfhfsf] Joj:yf

Page 31: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

23

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df plNnlvt Joj:yfksLo kIfx¿ ;'rf? /xFbf ljb\ofnosf] k|efjsfl/tfdf k'u]sf] of]ubfgsf] n]vfhf]vf, tL kIfx¿ ;'rf? gx'g'sf d'Vo sf/0fx¿ klxrfg nufotsf ljifox¿ ;d]6L ljj/0ffTds k|:tl't ug]{ .

*= z}lIfs ;fdu|Lsf] Joj:yf

tflnsf–*M z}lIfs ;fdu|Lsf] Joj:yf

qm=;= ;fdu|L k|sf/ pknAw /x]sf]

pknAw g/x]sf]

kof{Kttfsf] cj:yf k|of]usf] cj:yf

ePsf] gePsf] ePsf] gePsf]

!= txut÷ljifout kf7\oqmd

@= ljb\ofyL{x¿nfO{ ljifout kf7\ok':ts

#= ljifout lzIfs lgb]{lzsf

$= ;Gbe{ ;fdu|L;d]tsf] k':tsfno÷a'ssg{/

%= v]ns'bsf ;fdu|Lx¿

^= lj1fg÷:jf:Yo÷zf/Ll/s ljifosf pks/0f÷;fdu|L

tYofª\s ljZn]if0fM

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df plNnlvt ;fdu|Lx¿sf] pknAwtfn] k7gkf7gsf] k|efjsfl/tfdf kf/]sf] cg's"n k|efjsf] ;dLIff tyf tL ;fdu|Lx¿ pknAw gx'g'sf d'Vo sf/0fx¿ klxrfg nufotsf ljifox¿ ;d]6L ljZn]if0f k|:t't ug]{ .

Page 32: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

24

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

(= ;|f]tsf] Joj:yf

tflnsf–(M cfly{s ;|f]tsf] Joj:yf

qm=;= ljj/0f /sd s}lkmot

!= ljb\ofnonfO{ ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg÷ah]6

@= ljb\ofnonfO{ ;d'bfo cyjf cGo ;ª\3;+:yfaf6 k|fKt /sd

#= ljb\ofnonfO{ ;d'bfo cyjf cGo JolQm jf ;ª\3;+:yfaf6 k|fKt lhG;L ;xfotf -/sddf kl/0ft ubf{_

$= ljb\ofno;Fu pknAw hldg÷3/÷k;n÷Joj;fo -/sddf kl/0ft ubf{_

%= ljb\ofnosf] cfGtl/s cfDbfgL, ef8f, z'Ns cflbaf6 pknAw

^= cGo ePdf =============

&=

*=

(=

hDdf cfo -! b]lv ( ;Dd_

hDdf vr{ ePsf] /sd

n]vf k/LIf0f ePsf] /sd

j]¿h" cf}+NofPsf] /sd

tYofª\s ljZn]if0f M

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] ljj/0fsf cfwf/df ljb\ofonsf] l:y/ k'FhL, lgoldt cfDbfgL / vr{sf aLrsf] tfnd]n n]vfhf]vf, pknAw cfDbfgLn] ljb\ofnosf] cfjZostf kl/k"lt{ u/] gu/]sf] cj:yf cfsng, lgoldt n]vfk/LIf0faf6 cf}+NofOPsf ;'emfjx¿sf] sfof{Gjogsf] l:ylt ;dLIff Pjd\ ljb\ofnosf] cfDbfgL Go"g /xg'sf d'Vo sf/0fx¿ klxrfg cflb kIfx¿nfO{ ;dfj]z u/L ljZn]if0f k|:t't ug]{ .

Page 33: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

25

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

-v_ d'Vo ;d:of klxrfg -cg";''rL–@_

dflysf] cg';"rL–! df k|:t't ljb\ofnosf] jt{dfg cj:yf ljZn]if0fsf cfwf/df ;"rs ;d"xut¿kdf d'Vo ;d:of / ltgsf sf/0fx¿ ;+Zn]if0f u/L b]xfosf] tflnsfdf k|:t't ug]{

;d:of ljZn]if0f ;f/f+z tflnsf

qm=;= ;"rs ;d"x d'Vo ;d:of ;d:ofsf] sf/0f

!= sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn !=@=#=

@= cfGtl/s :fIfdtfsf] cj:yf!=@=#=

#= ljb\ofyL{sf] l;sfO pknlAw !=@=#=

$= lzIfs k|f]kmfOn!=@=#=

%= ljb\ofno ;~rfng Joj:yf!=@=#=

^= ef}lts ;'ljwf Joj:yf !=@=#=

&= ljb\ofno Joj:yfksLo k|aGw!=@=#=

*= z}lIfs ;fdu|Lsf] pknAwtf !=@=#=

(= ;|f]t Joj:yf!=@=#=

Page 34: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

26

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

-u_ cfjZostfsf] cfsng -cg';"rL–#_

ljb\ofnosf] jt{dfg cj:yf ljZn]if0faf6 kQf nufOPsf ;d:ofx¿sf] ;dfwfgsf nflu lgDgfg';f/ cfjZostf klxrfg ug{ ;lsg] ePsfn] o;nfO{ pbfx/0fsf ¿kdf k|of]u ug{ ;lsg] .

pbfx/0fx¿1. ljb\ofyL{ cfslif{t ug]{ .2. z}lIfs Iflt Go"gLs/0f ug]{ .3. ljb\ofyL{sf] cf};t l;sfO pknlAw ;'wf/ ug]{ .4. l/Qm kbx¿df of]Uo / k|lta4 lzIfsx¿ 5gf]6 ug]{ .5. lzIfssf] lzIf0f sfo{snfkx¿nfO{ k|efjsf/L / hjfkmb]xL t'Nofpg] .6. lzIfs–ljb\ofyL{ ;Dks{ ;do (Teacher-Student Contact Hours) nfO{ cTolws t'Nofpg] .7. ef}lts ;'lawf, To;sf] ;'/Iff / pkof]udf a9f]Q/L Nofpg] .8. z}lIfs ;fdu|Lsf] ;ª\sng, lgdf{0f, ;'/If0f / pkof]udf ljz]if a9f]Q/L Nofpg] .9. cfly{s ;|f]tx¿ a9fpg / ah]6 kl/rfng Pjd\ vr{ k|0ffnL hjfkmb]xL t'Nofpg] .10. ljb\ofno Joj:yfkgsf ;+oGqx¿sf] k|efjsf/L lqmofzLntf clej[l4 ug]{ .

;d:of ljZn]if0fsf] pbfx/0f

qm=;= ;'wf/ sfo{snfk ;"rs d'Vo ;d:of ;d:ofsf] sf/0f!= sIffut ljb\ofyL{sf]

k|f]kmfOn- =======================- ======================- ======================

- =======================- ======================- =======================

@= cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf-pbfx/0fsf nflu_

- sIff ! df ljb\ofno 5f8\g] ljb\ofyL{x¿sf] b/ pRr /x]sf] .

- dflyNnf] sIffsf ljb\ofyL{x¿df sIff bf]xf]¥ofpg] b/ pRr /x]sf] .

- g]kfnL l;Sgsf nflu s7Lg ;do

- kf7\ok':tssf] cefj /x]sf] tyf ckof{Kt lzIf0f tyf l;sfO ljlw

#= ljb\ofyL{x¿sf] l;sfO pknlAw

- =======================- ======================- ======================

- =======================- ======================- =======================

$= z}lIfs ;fdu|Lsf] pknAwtf

- =======================- ======================- ======================

- =======================- ======================- =======================

Page 35: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

27

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

efu–#M of]hgf lgdf{0f -cg';"rL $ b]lv * ;Dd_

-s_ b"/b[li6 lgwf{/0f -cg';"rL–$_

ljb\ofnon] cfkm\gf] ljb\ofnosf] b"/b[li6 lgwf{/0f ubf{ tn lbOPsf gd"gfx¿ h:t} b"/b[li6 jfSof+zx¿ l;h{gf u/L s'g} Ps jfSof+znfO{ ljb\ofnosf] b"/b[li6 to ug{ ;lsg] .

s]xL pbfx/0fx¿ Mo; of]hgfsf] cGTodf of] ljb\ofno lgDg uGtJodf k'Ug] b"/b[li6 /fVb5 .

1. ljb\ofyL{sf] l;sfO pknlAw :t/sf] b[li6sf]0fn] of] ljb\ofno lhNnfs} gd"gf ljb\ofnosf] ?kdf :yflkt ePsf] x'g]5 .

2. æ;]jf If]qÆ leqsf ljb\ofno pd]/ ;d"xsf ;a} afnaflnsfx¿ ljb\ofnodf egf{ ePsf x'g]5g\ .

3. k|To]s lzIfsn] kf7of]hgf ;lxt sDtLdf k|bz{g, ;d"xsfo{ / cGt/lqmofTds tyf l;sf? s]lGb|t cjwf/0ff h:tf ljlw k|of]u u/L lzIf0f u/]sf] cj:yf b]Vg ;lsg]5 .

4. ljb\ofnon] ljutsf] t'ngfdf o; uflj;÷gu/kflnsfsf cGo ljb\ofnox¿eGbf j9L cfDbfgL÷;|f]t kl/rfng u/]sf] x'g]5 .

5. ljb\ofno ;~rfngsf ;a} kIfx¿df lhNnfe/sf] ægd"gf ljb\ofnoÆ sf ¿kdf o; ljb\ofnonfO{ klxrfg k|fKt ePsf] x'g]5 .

6. o; ljb\ofnon] afnd}qL ljb\ofnosf] ?kdf pTs[i6 :yfg xfl;n ug]{5 .

7. /fd|f] ljb\ofno tyf u'0f:t/Lo lzIffsf nflu lzIfs, ljb\ofyL{ tyf cleefjsx¿n] nugzLn eO{ sfo{ ug]{5g\ .

-v_ nIo lgwf{/0f -cg';"rL–%_

ljb\ofnosf] jt{dfg cj:yfsf] ljZn]if0f -cg';"rL–! sf] cEof;;d]t_ æd'Vo ;d:ofÆ / k|fyldstfsf cfwf/df klxrfg ul/Psf] æcfjZostf ;"rLÆ nfO{ b[li6ut u/L % jif{sf] cjlwdf ljb\ofnosf] ;jf{ª\uL0f ljsf;sf nflu ;~rfng ug{' kg]{ 7f]; ;'wf/sf k|of;x¿nfO{ ;"rsa4 u/L tnsf] tflnsf adf]lhd jflif{s nIo lgwf{/0f ug]{ .

Page 36: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

28

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

nIo lgwf{/0f tflnsfsf] pbfx/0f

qm;=

;'wf/ lqmofsnfk ;"rs

jt{dfg cj:yf* % jif{sf] nIo

jflif{s nIo**klxnf] jif{

bf];|f] jif{

t];|f] jif{

rf}yf] jif{

kfFrf}] jif{

!=

sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn

@=

cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf-pbfx/0fsf nflu_

- sIff ! df ljb\ofno 5f8\g] b/M @%Ü

!= sIff ! df ljb\ofno 5f8\g] b/M )Ü

@)Ü !%Ü !)Ü %Ü )Ü

- hDdf sIff bf]xf]¥ofpg] b/M !&Ü

@= hDdf sIff bf]xf]¥ofpg] b/M %Ü

!%Ü !!Ü *Ü ^Ü %Ü

#=ljb\ofyL{x¿sf] l;sfO pknlAw

==================== =====================

$=z}lIfs ;fdu|Lsf] pknAwtf

nIo lgwf{/0f tflnsfsf] gd"gf

qm=;= ;'wf/ sfo{snfk ;"rs

jt{dfg cj:yf*

jif{ut nIo**klxnf] jif{ bf]:f|f] jif{ t];|f] jif{ rf}yf] jif{ kfrf}F jif{

b|i6JoM *cg';"rL–! sf tflnsfx¿df sfod ul/Psf] jt{dfg cj:yfnfO{ kl/df0ffTds (numerical) ¿kdf pNn]v ug]{ .

**k|To]s ;"rsut nIonfO{ kl/df0ffTds ¿kdf pNn]v ug]{ .

Page 37: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

29

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

-u_ lj:t[t sfo{snfk klxrfg -cg';"rL–^_

ljb\ofnosf] lgwf{l/t b"/b[li6 / nIonfO{ ;Daf]wg ug]{ u/L of]hgf lgdf{0f sfo{6f]nLn] pko'Qm Pjd\ Jofjxfl/s sfo{snfk lj:t[tLs/0f plNnlvt æ;'wf/ sfo{snfk ;"rsutÆ ¿kdf tof/ ug]{ .

%–jif]{ lj:t[t sfo{snfk tflnsf

qm=;= ;'wf/ sfo{snfk ;"rs lj:t[t sfo{snfk

!=

@=

lj:t[t sfo{snfkx¿sf] pbfx/0f

% jif]{ lj:t[t sfo{snfk tflnsf

qm=;=;'wf/ sfo{snfk

;"rslj:t[t sfo{qmd tyf sfo{snfk

!=

sIffut ljb\ofyL{sf] k|f]kmfOn

!= =============================================================================@= ============================================================================#= ============================================================================

@=

cfGtl/s ;Ifdtfsf] cj:yf

!= sIff ! df dft[efiffdf k7gkf7g u/fpg z'¿jft ug]{ .@= ;a} sIffdf cGt/lqmofTds lzIf0f l;sfOsf] z'¿jft ug]{ .#= ljb\ofyL{ lgoldt pkl:yt gePdf lzIfsn] 3/b}nf], e]63f6 ug]{ .$= ljb\ofyL{x¿sf] a'emfO{ Ifdtf yfxf kfpgsf nflu 5f]6f] hfFr lng] . %= ljJo;, lzc; tyf cleefjsåf/f sIff lg/LIf0f ug]{ .

#=

ljb\ofyL{x¿sf] l;sfO{ pknlAw

!= =============================================================================@= ============================================================================#= ============================================================================

$=

z}lIfs ;fdu|Lsf] pknAwtf

!= =============================================================================@= ============================================================================#= =============================================================================

Page 38: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

30

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

-3_ ;|f]t Joj:yfkg -cg';"rL–&_

of]hgf cjlwe/sf] nIo lgwf{/0f -cg';"rL–%_ ubf{ klxrfg ul/Psf] æ;'wf/ sfo{snfk ;"rsutÆ nIo k"/f ug{ lj:t[t nfut / ;DefJo ;|f]t cfsng u/L tnsf] gd"gf tflnsf cg';f/ % jif{s} jif{ut ;dli6ut ah]6 of]hgf tof/ ug]{ .

% jif]{ ah]6 of]hgf tflnsf

qm=;=ah]6 cfjZos

kg]{ d'Vo sfo{snfkx¿

ah]6sf] ;|f]tklxnf] jif{

bf];|f] jif{

t];|f] jif{

rf}yf] jif{

kfrf}+ jif{

kfFr jif{sf] hDdf

!=

hDdf cg'dflgt ah]6*!_ ;/sf/L cg'bfgaf6 k|fKt x'g ;Sg] ah]6**@_ cfGtl/s ;|f]taf6 k|fKt x'g ;Sg] ah]6***

@=

#=

b|i6JoM *lgwf{l/t nIo k"/f ug{ nfut cg'dfg tof/ ubf{ ;DefJo ah]6 ;|f]t tyf cfly{s P]g÷lgodfjnLåf/f tf]lsPsf] vr{ ug]{ Norms nfO{ cfwf/ dfGg' kg]{,

**lhNnf lzIff sfof{no Pjd\ :yfgLo lgsfo -lhNnf ljsf; ;ldlt÷gu/÷uflj;_ dfkm{t\ k|fKt x'g;Sg] cg'bfg cyjf ah]6 Joj:yfnfO{ æ;/sf/L cg'bfgÆ dfGg'kg]{,

***ljb\ofnoåf/f jflif{s¿kdf ljb\ofyL{x¿af6 ;ª\sng ug]{ z'Ns, ef8f, Pjd\ pTkfbg jfkt cflh{t /sd, :yfgLo JolSt, ;d'bfo Pjd\ ;ª\3;+:yfx¿af6 k|fKt k6s]÷lgoldt ;xfotf÷rGbf jfktsf] /sdnfO{ æcfGtl/s ;|f]tÆ dfGg'kg]{ .

Page 39: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

31

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

-ª_ jflif{s sfof{Gjog of]hgf -cg';"rL–*_

!= sfo{qmd ljj/0f

dfly plNnlvt ;"rsut jflif{s nIox¿ k"/f ug{ lj:t[t sfo{snfk klxrfg u/L ltgsf] sfof{Gjogsf nflu jflif{s¿kdf cfjZos ah]6 k|fKt ug]{ ;|f]t cg'dfg u/L lgDg adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ug]{ .

@)============= ;fnsf] nflu lj:t[t jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 tflnsf

qm=;= ;'wf/ sfo{snfk ;"rs nIolj:t[t

sfo{snfkcg'dflgt nfut

;DefJo ;|f]t

!=

@=

#=

$=

%=

Page 40: ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f ;xof]uL–k 'l:tsf · g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu ljb\ofno ; 'wf/ of ]hgf lgdf {0f;xof]uL–k 'l:tsf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfno lzIff ljefu c;f]h

32

ljb\ofno ;'wf/ of]hgf lgdf{0f ;xof]uL k'l:tsf [@)&!]

@= sfof{Gjog ;+oGq tyf sfo{ljlw

ljJo;n] ljb\ofno;Fusf] ;xsfo{df of]hgf sfof{Gjog ug]{ u/fpg] d'Vo lhDd]jf/L lng], sfo{snfkut lhDd]jf/ JolStsf ¿kdf lzIfsx¿ cyjf ljJo; ;b:ox¿nfO{ tf]Sg] u/L lgDg tflnsf cg';f/sf] sfo{of]hgf tof/ ug]{, cg'udg tyf lg/LIf0fsf nflu lzc; / ljJo; hjfkmb]xL x'g], k|rlnt cfly{s P]g lgod cg';f/ ah]6 vr{ ug]{, ;fdflhs k/LIf0f u/fpg], n]vf k/LIf0f u/fpg] / k|To]s jif{sf] cGTodf ;Dk"0f{ cleefjsx¿sf] e]nf u/fO{ k|ult ;dLIff;lxt cfoJoo ;fj{hlgs ug]{ nufotsf ljifox¿ ;d]6L lj:t[t sfof{Gjog ;+oGq tyf sfo{ljlw pNn]v ug]{ .

@)========== ;fnsf] sfo{of]hgf tflnsf

qm=;= lj:t[t sfo{snfk lhDd]jf/ JolSt rf}dfl;sut ;do ;Ldf

klxnf] bf];|f] t];|f]