o triunfo da morte · 2017-09-25 · p. brueghel. o triunfo da morte, 1562. 55 tema4 renovación e...

P. Br

uegh

el. O

triu

nfo

da m

orte

, 156

2.

55

Tema

4 Renovación e crise no mundo feudal

1. Renovación agraria e crecemento demográfico

2. O desenvolvemento comercial

3. O renacer urbano4. A consolidación das

monarquías

5. As dificultades dos séculos XIV e XV

* Autoavaliación

Eixe temporal

1169

Conc

esió

n do f

oro a

Pont

eved

ra

1208

Conc

esió

n do f

oro á

Coru

ña12

15Ca

rta M

agna 12

54-1

324

Mar

co Po

lo

RENOVACIÓNAGRARIA

F E U D A L I S M O

CRECEMENTO DA POBOACIÓN

DESENVOLVEMENTO COMERCIAL

REVOLTASSOCIAIS

RENACERURBANO

1000 1050 1100 1150 1200 1250 1300 1350 1400 1450 1500

1274

Fin da

s Cru

zada

s

1337

-145

3Gu

erra

dos C

en A

nos

1348

-50

Peste

Neg

ra13

58Lig

a da

Hans

a.Ja

cque

rie

1381

Rebe

lión d

e Wat

Tyler

1440

Gute

nber

g: im

pren

ta

1453

Os tu

rcos c

onqu

istan

Cons

tanti

nopl

a 1462

-72

Revo

lta ca

mpe

siña e

n Cat

aluña

1455

-85

Guer

ra da

s Dúa

s Ros

as

1467

-69

Irman

diño

s

1492

Desc

ubrim

ento

de A

mér

ica

Mell

ora d

os m

uíño

s de a

uga e

de ve

nto

Arad

o con

roda

s

Rota

ción t

riena

l

Colei

ra pa

ra an

imais

de ti

ro

56

4Tema

Xeografía e Historia 2.º ESO. Baía Edicións

u A partir do século XII, en Europa occidental tivo lugar unha importante expansión da agricultura grazas a:

u A ampliación da superficie cultivada porque:

• Transformáronsemoitosbosquesenterradelabor.

• Reduciuseoespazodedicadoaobarbeito.

u Aparición de avances técnicos tales como:

• Aradosmáisgrandesedeferro,querevolvíanecavabanmáisprofundamenteaterra.

• Melloranosarreosdosanimaisdetiro,demodoquepodíanarrastrarmaiorescargas.

• Mellorasnosmuíñosdeventoedeauga.

u O aumento da produción de alimentos favoreceu o crecemento da poboación.

u Estescambiostiveronconsecuencias na sociedade:

u Comoasnovasterrascultivadasestabanafastadasdoslugaresondevivíanosseño-res,oscampesiñosqueseinstalaronnelasforonliberándosedodominioseñorial.

u Comoascondiciónsxeraiseranboas,osseñoresalixeiraronasobrigasdosservos,demodoqueascondiciónsdevidadestesmelloraron.

1 Renovación agraria e crecemento demográfico

O arado pesado facilitou o traballo agrícola.

57

Actividades


1 A partir de que século foi apreciable, en Europa occidental, a renovación da agricultura?

o IX

o XII

o XV

o VIII

2 Completa as seguintes afirmacións:

• Aexpansióndaagriculturaestivofavorecidapolaaparicióndeavancestécnicostalescomo:

· Aradosmáisgrandesede................................,querevolvíanecavabanmáisprofundamen-tea................................

· Melloranosarreosdosanimaisde................................,demodoquepodíanarrastrarmaio-res................................

· Mellorasnos................................deventoeauga.

3 Que consecuencias tivo para a sociedade a renovación da agricultura e o crecemento da poboación?

o Permitironaconcentracióndapoboaciónencidades

o Melloraronascondiciónsdevidadoscampesiños

o Facilitaronqueosseñoresampliasenosmercados

o Conseguironasuperacióndasrivalidadesentremonarcas

4 Indica se son verdadeiras –V– ou falsas –F– as seguintes afirmación e escribe correcta-mente as falsas:

• Comoasnovasterrascultivadasestabanafastadasdoslugaresondevivíanosseñores,oscam-pesiñosqueseinstalaronnelasforonliberándosedodominioseñorial——

• Comoascondiciónsxeraiseranmalas,osseñoresaumentaronasobrigasdosservos,demodoqueascondiciónsdevidadestesempeoraron——

A coleira permitiu incorporar cabalos aos traballos agrícolas e aproveitar mellor a súa forza (Irmáns Limbourg, Libro de Horas do duque de Berry, s. XV, detalle).

58

4Tema


2 O desenvolvemento comercial

u ApartirdosséculosXII-XIII,aeconomíafeudalexperimentouunimportantedesenvol-vemento do comercio e das actividades artesanais.

u Novos medios de transporte facilitaron o crecemento do comercio:

u Enterramelloraronoscamiñoseoscarrosparaotrasladodemercadorías.

u Nomarconstruíronsenovosbarcos:cocasecarabelas.Inventoscomooastrolabioeocompáspermitíanorientarseechegaraodestinodesexado.

u Destacaron dúas zonas pola actividade comercial:

u OsportositalianosdePisa,XénovaeVenecia,quecontrolabanasrutasdoMedi-terráneoedoExtremoOriente.

u AscidadesdonortedeEuropa:Bruxas,LübeckeHamburgo.Amaioríadelasfor-mabanpartedunhaorganizaciónchamadaHansa.

u Odesenvolvementodocomerciopotenciouaactividadedosmercadosedasfeiras.

u Os mercadostiñanlugarnasvilasecidades.Podíancelebrarsecadadíaouunhavezásemana.

u As feiras reunían a comerciantes de lugaresmoi afastados.Celebrábanse unhavezaoanoedurabanvariosdías.ForonmoiimportantesasquesecelebrabanenChampagne(Francia).

O veneciano Marco Polo viaxou ata China e reco-lleu a súa experiencia no Libro das marabillas.

59

Actividades


5 Desde que século/s foi apreciable en Europa un importante desenvolvemento comer-cial?

o IX-XV o X-XIV o XII-XIII o VIII-XIII

6 Que facilitou o desenvolvemento comercial da Idade Media?

o Aaparicióndenovosanimaisdetiro

o Novossistemasdeembalaxe

o Asmellorasproducidasnoscamiñosterrestres,nosbarcosenossistemasdenavegación

o Aconcentracióndoscomerciantesnosportos

7 Destas cidades, cales destacaron como centros comerciais?

oVenecia oLugo oBruxas oGranada

8 Selecciona un dos seguintes inventos medievais e indica algunha das súas vantaxes.

• Século XIII

· Gafasparaahipermetropía

· Reloxomecánico

• Século XIV

· Pólvoranegraparacanóns

· Vidrosplanosparafiestras

· Reloxosdemesa

· Tornoparafiar

· Fornosmáispotentesparafundirmetais

• Século XV

· Reloxosdepeto

· Imprentadetiposmóbiles(Gutenberg)

9 Relaciona aspectos do comercio medieval.

1 PortoMediterráneo Vilas

2 PortononortedeEuropa Hamburgo

3 Mercadosemanal Champagne

4 Feiraanual Hansa

5 Agrupacióncomercial Venecia

60

4Tema


3 O renacer urbano

u A partir do século XII, en Europa comezou un proceso de renacemento da vida urbana.

u Esteprocesofoiposiblegrazasa:

u O desenvolvemento do comercio

u Ocrecementodapoboación

u Asvantaxesqueofrecíaacidadeaosseushabitantes,demaiorliberdade,fronteaomundorural,máiscontroladopolosseñoresfeudais

u Moitos dos primeiros núcleos de poboación en experimentar o crecemento estaban si-tuados en zonas fronteirizas chamadas burg,deaíqueosseushabitantesfosencoñecidoscomo burgueses.

u Osreisfavoreceronocrecementodecidadesxaexistenteseafundacióndoutrasnovas.Comoconcedíanbeneficios(reduciónde impostos,menosobrigaciónsdeprestarservi-zos),moitaxentetratabadeescapardosdominiosdosseñoresinstalándosenascidades.Porisosedicíaqueo aire da cidade daba a liberdade.

u Os habitantes máis ricos da cidade, a altaburguesíadedicadaanegocioseaocomercio,controlabaogoberno das cidades exercendo oscargosdoConcello:alcalde,concelleiros.

u Nascidades,otraballoestabareguladopolosgremios.Ungremioeraunhaasociacióndeartesánsqueexercíanomesmooficio(zapa-teiros, pescadores, ferreiros...).Os aprendi-ces, logo dun tempo de aprendizaxe do oficio edepasarunhasprobas,convertíanseenofi-ciaiseestes,trasarealizacióndunhaobra,enmestres.

Palacio do Concello de Lovaina. S. XV.

61

Actividades


10 A partir de que século comezou en Europa occidental o renacemento da vida urbana?

o IX

o XIV

o XII

o VIII

11 O crecemento da vida urbana na Idade Media foi posible grazas a:

o Odesenvolvementodaagricultura

o Ocrecementodosmediosdecomunicación

o Odesenvolvementodocomercioeoaumentodapoboación

o Osnumerososinventostécnicos

o Adecisióndosalcaldes

o AsleisdasCortes

12 Por que moita xente que vivía no mundo rural trataba de marcharse a vivir na cidade?

o Porquenascidadeshabíaqueprestarmenosservizosaosseñores

o Porqueeranmáisfácilcultivar

o Porquesepodíavivirconmáisluxoecomodidade

o Porquehabíamáisdiversióneentretemento

13 Completa as seguintes frases:

• Nascidades,otraballoestabareguladopolos................................

• Ungremioeraunhaasociaciónde................................queexercíanomesmooficio(zapateiros,pescadores,ferreiros...)

• Osaprendices,logoduntempodeaprendizaxedooficioedepasarunhasprobas,convertíanseen...............................eestes,trasarealizacióndunhaobra,pasabanaser...............................

14 Que eran os gremios?

o Agrupaciónsdecarpinteirosecanteiros

o Reuniónsdexentesdeoficiossimilares

o Asociaciónsdeartesánsqueexercíanomesmooficio

o Locaisondesereuníanosdamesmafamilia

o Lugaresondesecelebrabanasfestasdopatrón

o Asociaciónsdeartesánseagricultores

62

4Tema


4 A consolidación das monarquías

u DesdeoséculoXIIforonconfigurándoseamaioríadosestadoseuropeos.Estesestadoseran monarquíasdirixidaspormonarcas(reiseraíñas).

u Os monarcas lograron recuperar o poderqueperderanamansdosseñoresduranteosprimeirosséculosdaIdadeMedia.Paraisotomaronmedidascomo:

u Someteranobrezaáautoridadedomonarca,castigandocondurezaaosnobresqueseresistíanaobedecerassúasordes.

u Formarunexércitodoreinoconsoldadosprofesionaisquerecibíanunhapaga.Des-temodoforondesaparecendoosexércitosdosseñores.

u Crearuncorpodefuncionariosqueaxudabanaosmonarcasnastarefasdegoberno.

u Solicitarapoioáburguesíaparadominaraosqueseopoñíanaosmonarcas,especial-menteanobreza.

u En Inglaterra,osreisestableceronpactoscosgrupossociaismáispoderosos(Igrexa,no-brezaeburguesía),demodoqueospoderesdosmonarcasquedaronlimitadoserecollidosnun documento escrito: a Carta Magna(1215).

Nobre axeonllado ante un monarca (Miniatura, s. XIV).

63

Actividades


15 En que século iniciaron a súa consolidaron a maioría dos reinos europeos?

o XI

o XV

o XII

o XIII

16 Que medidas levaron a cabo os monarcas de finais da Idade Media para recuperar o po-der nos seus reinos? Completa o seguinte texto:

• Paraaseguraradefensadoreino,osmonarcasorganizaronoseupropio................................

• Paraaxudaraosmonarcasnastarefasdegobernocrearonuncorpode................................

• Tiveronquesometerá................................áautoridadedomonarca,castigandocondurezaaosnobresqueseresistíanaobedecerassúasordes.

• Solicitaronoapoioda................................paradominaraosqueseopoñíanaosmonarcas.

17 Que tiveron que facer os monarcas ingleses para conservar o trono?

o RecoñeceraCartaGrande,naqueseestablecíacomoseherdabaotrono

o Pactarcoasmasaspopularesparaquetivesensalariosdignos

o RecoñecerquedebíanexerceropoderenbeneficiodaIgrexa

o AsinaraCartaMagna,undocumentoquelimitadaopoderdorei.

O apoio da burguesía foi decisivo para a recuperación do poder dos monarcas medie-vais (Unha familia burguesa: o matrimonio Arnolfini. (Jan Van Eyck, 1434).

64

4Tema


5 As dificultades dos séculos XIV e XV

u OsdousséculosfinaisdaIdadeMediaestiveronmarcadospormúltiplesdificultades, entre as que destacan:

u Fameedesnutriciónxeneralizadanapoboacióneuropea;asrazónsforonasmalascolleitas,consecuenciadaclimatoloxíaadversa.

u Pestes que afectaron moi negativamente sobre esa poboación mal alimentada.AmáisterriblefoiaPeste Negra(1348)queorixinouaperdadaterceirapartedapoboacióneuropea.

u Guerrasentreestados.AmáisgravefoiaGuerra dos Cen Anos(1337-1453)queenfrontouaFranciaeInglaterra.

u Revoltas sociaisentodososámbitos:

• Nascidades:

· Conflitosentreosartesánseosgobernosdascidades

· Enfrontamentoentreasmasaspopularesempobrecidaseaburguesíaacomo-dada

• Nocampo:

· Enfrontamentoentreoscampesiñoseosseñoresnobrespolosintentosdestesdeendureceroréximeseñorial(imposicióndenovosimpostoseobrigas).

O triunfo da morte (P. Brueghel, 1562).

65

Actividades


18 Relaciona aspectos xerais da crise dos últimos séculos da Idade Media.

1 Fame 1348

2 Peste Campesiñoscontraseñores

3 Guerras 1337-1453

4 Conflitosnascidades Desnutrición

5 Conflitosnomundorural Artesánscontragobernantes

19 Completa as seguintes frases:

•OdescensodapoboacióneuropeaduranteosséculosXIVeXVfoidebidoámalaeescasa........

...............................

•Apestede1348écoñecidacomoa.......................................

•AmáislongadasguerrasmedievaisfoiaGuerrados.......................................

•AGuerradosCenanosenfrontouaFranciacon.......................................

20 Fíxate neste fragmento da obra de Bocaccio e responde: Como se manifestaba a peste? Por que se chamaba peste bubónica? Cales eran as súas consecuencias para os afecta-dos?

As manifestacións da peste

Candocomezaaenfermidade,sáenlleásmullereseaoshomesnasinguaseaxilasunsavulta-mentosqueacadabanotamañodunhamazaouunovo.Axentecomúnchamaaestesavulta-mentosbubas.E,enpoucotempo,estasmortíferasinflamaciónscobrentodasaspartesdocor-po.Logo,ossíntomasdaenfermidadetrocanenmanchasnegrasoulívidasnosbrazos,pernasedemaispartesdocorpo,bengrandesediseminadasoubenpequenaseapertadas.Así,abubaprimitivaconvertíaseensignosegurodefuturamorte.

BOCACCIO.O Decamerón.1348

21 Completa este cadro indicando o tipo de conflito e os grupos que se enfrontaron.

As revoltas sociais dos séculos XIV e XVNas cidades No campo

66

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

4Tema

AutoavaliaciónRenovación e crise no mundo feudal


1. A partir de que século foi apreciable, en Europa occidental, a renovación da agricultura?

o IX

o XII

o XV

o VIII

2. Que facilitou o desenvolvemento comercial da Idade Media?

o Aaparicióndenovosanimaisdetiro

o Novossistemasdeembalaxe

o Asmellorasproducidasnoscamiñosterrestres,nosbarcosenossistemasdenavegación

o Aconcentracióndoscomerciantesnosportos

3. Que tiveron que facer os monarcas ingleses para conservar o trono?

o RecoñeceraCartaGrande,naqueseestablecíacomoseherdabaotrono

o Pactarcoasmasaspopularesparaquetivesensalariosdignos

o RecoñecerquedebíanexerceropoderenbeneficiodaIgrexa

o AsinaraCartaMagna,undocumentoquelimitadaopoderdorei

4. Cal foi a guerra medieval máis longa? A que estados enfrontou?

•.........................................................................................................................................................

•.........................................................................................................................................................

5. Que eran os gremios?

•.........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

67

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

4Tema

AutoavaliaciónRenovación e crise no mundo feudal


1. Que consecuencias tiveron para a sociedade medieval a renovación da agri-cultura e o crecemento da poboación?

o Permitironaconcentracióndapoboaciónengrandescidades

o Amelloradascondiciónsdevidadoscampesiños

o Facilitaronqueosseñoresampliasenosmercados

o Eliminaronaobrigadopagoderendas

2. Desde que século/s foi apreciable en Europa un importante desenvolvemen-to comercial?

o IX-XV o X-XIV o XII-XIII o VIII-XIII

3. Lograron todos os reis europeos impoñerse sobre todos os grupos sociais e reinar de forma autoritaria?

o Non,porquealgúnsforonderrotadosnasguerras

o Si,porquetodosdominaronánobrezaeáIgrexa

o Si,porquetodosconseguironvencernaguerraaosseusrivais

o Non,porqueenInglaterrativeronqueasinaraCartaMagna,quelimitabaoseupoder

4. Responde ás seguintes cuestións sobre a Peste Negra:

•Quefoi?

•Candotivolugar?

•Comosemanifestaba?

•Caleseranasconsecuencias?

5. Completa este cadro indicando o tipo de conflito e os grupos que se enfron-taron.

As revoltas sociais dos séculos XIV e XV

Nas cidades No campo

o triunfo da morte · 2017-09-25 · p. brueghel. o triunfo da morte, 1562. 55 tema4 renovación e...

Documents