o reino medieval de galicia - blukk™

36
O REINO MEDIEVAL DE GALICIA

Upload: others

Post on 16-Oct-2021

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

O REINO MEDIEVAL

DE GALICIA

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 1 18/01/2021 14:46:07

Page 2: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

Blukk™ Editora NacionalSantiago de Compostela · Pontecesures · Portoblukk.com

Título: O Reino Medieval de GaliciaSubtítulo: Contribución a unha historia política Autor: Anselmo López Carreira

Imaxe da capa: Asedio e toma de Ribadavia en 1387 por parte das tropas inglesas do duque de Láncaster dentro da alianza anglo-portuguesa contra Castela. Fonte: Jehan de Wavrin, Anciennes et nouvelles chroniques d’Angleterre. British Library manuscripts, Royal MS 14 E IV: c 1470-c 1480, f. 252r.

Copyright © Abril 2005, primeira edición: Promocións Culturais Galegas, S.A. Copyright © Novembro 2008, segunda edición: Promocións Culturais Galegas, S.A.

Desta edición (terceira): Decembro 2020Copyright © 2020 Anselmo López CarreiraCopyright © 2020 Blukk™ Editora Nacional

Revisión textual: José Dias Cadaveira, Nelle Pérez Franco e Luís Magarinhos IglesiasDeseño e maquetación: Luís Magarinhos Iglesias e Nelle Pérez Franco.

Todos os dereitos reservados de acordo coa lexislación vixente.Esta obra está catalogada pola Biblioteca Nacional de Galicia.

Printed in Galicia by Gráficas Lasa

CDU 9Depósito Legal: PO 427-2020ISBN-13: 978-84-122283-1-1 PapelISBN-13: 978-84-122283-2-8 Ebook

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 2 18/01/2021 14:46:07

Page 3: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

O REINOMEDIEVAL

DE GALICIAContribución a unha historia política

ANSELMO LÓPEZ CARREIRA

TERCEIRA EDICIÓN

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 3 18/01/2021 14:46:07

Page 4: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

A Cibrán, pola axuda

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 4 18/01/2021 14:46:07

Page 5: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

ÍNDICE XERAL

INTRODUCIÓN 13

1. O REINO SUEVO NO SÉCULO V 23

Unha historiografía sesgada 23Os suevos, uns bárbaros descoñecidos? 32Entrada dos suevos no Imperio Romano 35Asentamento en Galicia 37Expansión territorial 42Conflitividade interna 45Reinado de Requiario 49O Reino suevo baixo hexemonía visigoda 55Apoxeo e conclusión da conflitividade social 58Período de escuridade 62

2. O REINO SUEVO NO SÉCULO VI 67

Martiño de Dumio e a reaparición historiográfica do Reino Suevo 67Segunda conversión ao catolicismo 71Galicia no contexto internacional 73Consolidación institucional do Reino no século vi 76Ampliación do marco territorial 85Esplendor cultural 88O final do Reino 98

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 5 18/01/2021 14:46:07

Page 6: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia6

3. GALICIA NA MONARQUÍA VISIGODA 103

Integración política de Galicia na Monarquía visigoda 106Organización administrativa da Galicia visigoda 109O final da Monarquía visigoda 111

4. HISTORIOGRAFÍA E FONTES ALTOMEDIEVAIS 119

Como se construíu a historiografía medieval española 119A inconsistencia das fontes 136

5. FORMACIÓN DA NOVA MONARQUÍA GALAICA (S. VIII-X) 149

Galicia e a instauración do poder musulmán en España 149Século viii: reis ou señores? 155Na procura dunha Corte 163O debate adopcionista 166Un Reino bicéfalo: Monarquía e Episcopado 169O modelo político 174Oposición señorial ao proxecto monárquico 179Os mosteiros na organización do poder monárquico 183A construción do novo tecido político 187Un país xa previamente organizado 190

6. A ÉPOCA DE AFONSO III 195

As crónicas de Afonso iii e o neogoticismo 195Reinado de Afonso iii (866-910) 203A arte, resumo visual dun período 210

7. XEOGRAFÍA DA GALICIA MEDIEVAL 219

O territorio do Reino 219A concepción xeográfica e política de Galicia ao longo da Idade Media 226

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 6 18/01/2021 14:46:07

Page 7: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice xeral 7

8. RECONQUISTA E REPOBOACIÓN: DOUS IDEOLOXEMAS DO MEDIEVALISMO TRADICIONAL 257

Reconquista 257Repoboación 275

9. A MONARQUÍA LEONESA DO SÉCULO X 295

A arte do período leonés como fonte de información histórica 295Mobilización política dos grandes grupos nobiliares 304Perfeccionamento e fraxilidade da institución monárquica 315Consolidación feudal 322

10. O INICIO DO CAMBIO FEUDAL 327

Vermudo iii (1028-1037) 327Reinado de Sancha e Fernando i (1037-1067): innovacións e continuidade 331A sucesión de Fernando e Sancha 338

11. AFONSO VI E A REORGANIZACIÓN DO PODER FEUDAL 345

Novo modelo do poder feudal 345A ampliación do Reino 350A herdanza política de Afonso vi 353Un Imperio galego? 358

12. AFONSO VII E A CONFLITIVIDADE CIVIL DA PRIMEIRA METADE DO SÉCULO XII 367

Pedro Froilaz 368Xelmírez 369A Monarquía 371A irmandade nobiliar 372A burguesía 373Os acontecementos 374Os movementos burgueses composteláns 380

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 7 18/01/2021 14:46:07

Page 8: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia8

Fragmentación territorial da Gallaecia. Nacemento de Portugal 383O imperio de Afonso vii 387

13. FERNANDO II E AFONSO VIII, REIS DE GALICIA E DE LEÓN 391

Reunificación de Galicia e Castela. A decadencia do Reino de Galicia 404

14. AS EFÉMERAS SEPARACIÓNS DO SÉCULO XIV 409

O infante Xoán, rei de Galicia-León (1296-1301) 410Goberno do infante Felipe 413Fernando i de Portugal, rei de Galicia 415Xoán de Gante, duque de Láncaster, rei de Galicia 423

15. O EPÍLOGO DO REINO DE GALICIA NO SÉCULO XV 429

O Reino e os concellos 430Derradeiros episodios de rebeldía nobiliar 434

CONCLUSIÓN 441

LISTA DE REIS DE GALICIA (410-1387) 445

BIBLIOGRAFÍA E DOCUMENTACIÓN 447

Referencias bibliográficas 447Fontes documentais 466

ÍNDICE ONOMÁSTICO 469

ÍNDICE TOPONÍMICO 487

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 8 18/01/2021 14:46:07

Page 9: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

FIGURAS E MAPAS

FIGURAS

Fig. 1. Tremisse suevo coa inscrición “Mvnita Gallica Pax”. 31Fig. 2. Columna de Marco Aurelio. 34Fig. 3. Moeda de Requiario. 51Fig. 4. Lugo, Porta Miñá. 60Fig. 5. Suposto sartego de Martiño de Dumio, na Catedral de Braga. 70Fig. 6. Relevo da igrexa de Saamasas. 76Fig. 7. Lápida dotal do mosteiro de San Pedro de Rocas. 80Fig. 8. O rei Teodomiro (ou Ariamiro) cos bispos Lucrecio, Andrés

e Martiño, no Códice Vigilano de El Escorial. 84Fig. 9. Martiño e o bispo Nitixio de Lugo, no Códice Vigilano. 89Fig. 10. Martiño e o rei Miro, nunha miniatura conservada na Biblioteca

Nacional da Austria en Viena (Cod. 791. f. 109v-115v). 90Fig. 11. Necrópole de San Martiño do Grove. 92Fig. 12. Lápida de Modesta, debuxada por Castelao (1984, p. 36). 93Fig. 13. Cruz epigráfica da igrexa de Churío. 94Fig. 14. Igrexa de San Fructuoso de Montelios, Braga. 106Fig. 15. Igrexa de Santullano, Oviedo. 212Fig. 16 a/b. Elementos construtivos da Catedral de Santiago

da época de Afonso iii. 213Fig. 17. Igrexa de San Miguel de Lillo, Oviedo. 214Fig. 18. Igrexa de Santa Cristina de Lena. 215Fig. 19. Interior da capela do Salvador de Samos. 216Fig. 20. Igrexa do Salvador de Soutomerille. 217Fig. 21 e 22. San Xes de Francelos (o Ribeiro) e pé do altar de

San Pedro de Rocas (Ourense). 298Fig. 23. San Miguel de Celanova. 299Fig. 24. San Martiño de Pazó, Allariz. 299Fig. 25. Santo Estevo de Atán, Terra de Lemos. 300

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 9 18/01/2021 14:46:07

Page 10: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia10

Fig. 26 e 27. Samartín de Salas (Asturias) e San Miguel de la Escalada (León). 300

Fig. 28. Libro de Horas de Fernando e Sancha. 337Fig. 29. Xelmírez ante dous cabaleiros, Tombo de Toxosoutos. 370Fig. 30. Inscrición no Pórtico das Praterías. 376Fig. 31. Afonso vii, no Tombo A da Catedral de Santiago. 389Fig. 32. Fernando ii e Afonso viii no Tombo de Toxosoutos. 394Fig. 33. Fernando ii no Tombo A da Catedral de Santiago. 395Fig. 34. Sepultura de Fernando ii no Panteón Real da Catedral de Santiago. 396Fig. 35. Afonso viii no Tombo A da Catedral de Santiago. 399Fig. 36. Sepultura de Afonso viii no Panteón Real da Catedral de Santiago. 400Fig. 37. Sartego de Paio Gómez Chariño en San Francisco de Pontevedra. 411Fig. 38. Elementos da suposta tumba do infante Felipe en

Santa Clara de Allariz. 414Fig. 39. Sepultura de Xoana de Castro no Panteón Real da Catedral

de Santiago. 416Fig. 40. Sepulura de Inés de Castro no mosteiro de Alcobaça, Portugal. 417Fig. 41. Entrega de Santiago ao duque de Láncaster acompañado

pola súa muller Constanza. Miniatura do século xv da Crónica de Froissart (BnF MS 2645 f. 122r). 424

Fig. 42. A Mariscala, coa que supostamente foi encadeado Pardo de Cela. Museo de Lugo. 438

MAPAS

Mapa 1. A provincia da Gallaecia no baixo Imperio Romano. 39Mapa 2. Densidade toponímica de orixe xermánica e árabe na Península

Iberica (Lautensach, 1954). 41Mapa 3. Mapa do reino suevo de Galicia no século vi. 74Mapa 4. Mapa de Idrisi, no que o territorio peninsular se divide entre

Al-Ándalus e o país dos galegos. 232Mapa 5. Mapa do Reino medieval de Galicia. 245Mapa 6. Mapamundi das Etimoloxías de San Isidoro. San Millán

de la Cogolla. 248Mapa 7. Mapa de Hugo de San Víctor. 249Mapa 8. Detalle do Mapamundi de Beato de Liébana, copia de

Burgo de Osma. 250Mapa 9. Copia de Saint-Sever. 250Mapa 10. Mapa de Lambert de Saint Omer. 251

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 10 18/01/2021 14:46:07

Page 11: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

figuras e mapas 11

Mapa 11. Mapa de Sawley do “Imago Mundi” de Henrique de Mainz. 252Mapa 12. Diagrama islandés, ca. 1250 (Brincken, 1992, foto 38). 253Mapa 13 a/b. Psalterio de Londres, ca. 1260. 254Mapa 14. Carta Mela. 254Mapa 15. Mapa Borgia. 255

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 11 18/01/2021 14:46:07

Page 12: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

ÍNDICE ONOMÁSTICO

Abaiub iben Alkamiactario, 286Abamora, 286Abd Allah, rei de Granada,

152, 221, 447Abd el-Melik, 317Abda, muller de Almanzor, 268Abdalá, rei de Toledo, 268, 317Abdela, 286Abdelmalec, rei de Zaragoza, 382Abdelmeli, 286Abdelmelic, emir, 156Abderrakeman, 286Abderramán ii, emir, 183, 233Abderramán iii (An-Nasir),

califa, 160, 207, 222, 224, 237, 272, 274, 312

Abderramán Sanchol, fillo de Almanzor, 268

Abderramán, emir, 151Abdezalam, 286Abengamia, rei de Córdoba, 390Abinizar, presbítero, 284Aboalit, xefe de exército, 221Aboamar Hadinit, 286Aboissam, 282Abolfeta iben December, 286Abozahjace, 286Abozehar, 282Abuhab, 286Abulaz (emir?), 234

Abulcasem, 286Abulmundar, 288Acenheiro, 202, 354Addaulgus iben Davi, 286Ademar de Chabannes, 237Adosinda, curmá de Rosendo, muller

de Ramiro ii, 309, 318Adosinda, tía de Afonso ii, 166-167Adrián i, papa, 166, 234Aecio, dux romano, 48Afonso de Fonseca ii,

arcebispo, 434-435Afonso Froilaz, rei, 307, 314, 322, 446Afonso Súarez de Deza,

cabaleiro, 415Afonso i (Henríquez), rei de

Portugal, 387, 390Afonso i o Batallador, rei de Aragón,

237, 368, 372, 374, 381, 392Afonso i, rei, 143, 162, 174, 178,

185, 188, 197, 199, 258-259, 264-265, 268-270, 272, 275-278, 280, 289, 445

Afonso ii, rei, 120, 132, 140-141, 144, 157-158, 162-169,171, 174-177, 179, 181-183, 186, 190, 199-200, 211-213, 216, 220, 222, 227-228, 236-238, 240, 283, 293, 319, 445

Afonso iii, rei, 6, 9, 27, 113-116, 124, 127, 132, 139, 141-144, 153,

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 469 18/01/2021 14:47:48

Page 13: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia470

157, 159, 162, 170-172, 174-178, 181-183, 188-190, 193, 195-210, 212-213, 215, 220, 225, 227, 237-239, 258-259, 264-265, 269-270, 272, 274-275, 279, 282, 285, 288, 291-293, 295, 309-311, 313, 316, 318-319, 324, 360, 445

Afonso iv, rei, 268, 307, 310-311, 313-316, 324-325, 361, 446

Afonso v de Portugal, 435Afonso v, rei, 237, 239, 243, 268,

306-307, 309, 311, 317-318, 320, 325, 362, 446

Afonso vi, rei, 7, 23, 131, 141, 219, 226, 235, 237, 241, 266-267, 273, 290, 318, 331, 338-343, 345-346, 348-364, 367, 369-370, 374-375, 386, 397, 446

Afonso vii (Reimúndez), rei, 7-8, 10, 131, 135, 229, 243, 255, 313, 345, 354, 358-361, 364, 367-371, 374, 379-380, 382-384, 387-393, 397-398, 402, 446

Afonso viii, rei de Castela, 135, 229Afonso viii, rei, 8, 10, 123, 229-230,

243, 271, 391, 393-394, 397-401, 404-405, 446

Afonso x o Sabio, rei, 123, 130, 134, 142, 201-202, 228, 230, 268, 358, 398, 405-406, 409-410, 415

Afonso xi, rei, 413-415Afonso, conde de Toulouse, 387Agrestus, bispo de Lugo, 48Aguado Bleye, P., 43, 447Aiax, 58Airas Pérez, 372, 377, 379Aiulfo, 56, 59Aiuz Medumat, 286Aiza Zitavit, 286Al-Baiasí, rei de Baeza, 274

Al-Bakri, xeógrafo, 124, 225, 233, 385, 447, 465

Al-Cádir, rei de Toledo, 351-352Alcorexi, rei musulmán, 228Alexandre iii, papa, 236Algazel, poeta, 268Alí ben Iúsuf, emir almorávide, 268Ali Muogo (Laurentius), servo, 287Al-Maccari, historiador, 112, 116,

135, 145, 151-154, 158-159, 222, 231, 238, 447

Al-Mamún, rei de Toledo, 351, 397Almanzor, 153, 188, 219, 223, 268,

270, 272, 307, 312, 317, 336, 357Almazán, V., 189, 281, 447Al-Mostaín, rei de Zaragoza, 348Al-Motawáquil, rei de Badaxoz,

351-352, 355Almundir, 205Al-Mutamide, rei de Sevilla, 354Aloito, conde, 183, 288Al-Razí, cronista, 135, 142, 145, 158,

233, 318, 363, 447Altamira, R., 122Álvarez Blázquez, J. M., 79, 447Álvarez, L., 467Álvaro Afonso Pérez de Castro, señor

de Salvaterra, 418, 422Álvaro de Luna, 431Alvaro Ibenzalem, 286Ambrosio de Morales, 226Ambrosio, bispo de Milán, 49Anderson, P., 104, 447Andevoto, dux romano, 43-44, 47Andrade Cernadas, J. M., 13, 95, 186,

190, 340, 448Andrés, bispo, 9, 84Andrés, M. S. de, 130, 449-450Antonino Pío, emperador romano, 33Antonino, bispo de Mérida, 48

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 470 18/01/2021 14:47:48

Page 14: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 471

Apze Ibenaumar, 286Arias Cuenllas, M., 448Ariovisto, rei suevo, 33Arnold von Harff, 256, 430Ascanio, 48, 60Ascarico, 166-167Aspidio, 87, 159Asterio, conde romano, 38Atanaxildo, rei visigodo, 228, 287Audeca, rei suevo, 100-101, 445Augusto, emperador romano, 33, 49Aurelio, rei, 9, 33-34, 163, 267, 445Avezano, 190Avito, bispo do Porto, 107Ávito, bispo, 49Avito, emperador romano, 53-55Balcells, J. M., 448, 463Balconio, bispo de Braga, 48Baliñas, C., 132-133, 175, 177, 179-

180, 187, 190, 192-194, 203-204, 207-209, 231, 277-278, 283, 293, 307, 320, 385, 448

Bamba, rei visigodo, 64, 78, 105, 108-110, 132, 176, 303

Banu Ansúrez, conde, 286Banu Casi, 126, 155, 159, 207, 269Banu Gómez, condes, 222Baptista Ferreira, A., 464Baquero Moreno, H., 448Barbero, A., 448Barlow, C. W., 448Baronio, 72Barrau-Dihigo, L., 448, 467Barreiro, X. R., 448Beato de Liébana, 11, 166, 249-250Bechila, bispo de Lugo, 107Belliti iben Morelliz, 286Ben Bassam, 231Benahabet, rei de Sevilla, 336

Berenguel de Landoira, arcebispo de Santiago, 414-415

Berenguel, bispo de Salamanca, 347Berenguela, muller de

Afonso vii, 390, 404Bernardo, arcebispo de Toledo, 347-

348, 352, 356, 458, 464Bertrand Duguesclin, 418, 421Betotus, servo, 269Biggs, G., 368-369, 371-372, 375,

378-380, 386, 388, 448Bishko, C. J., 111, 129, 184-185, 225,

246, 256, 288, 334, 346, 355, 448Bois, G., 322, 422, 483Bonifacio, bispo, 90Bouza Brey, F., 14, 32, 465Bowden, 281Bragança, J. O., 63, 449Braulio de Zaragoza, 104, 459Brincken, A. D., 11, 253, 449Burgos, Javier de, 231, 243, 339-

340, 347, 357, 377, 381, 405, 414, 443, 449, 452, 456, 458, 461-463, 466-467, 480

Cabanes Pecourt, M. D., 333Cabrera, E., 271, 288, 449Cal Pardo, E., 189, 449, 466Calixto ii, papa, 236, 371, 378Calleja Puerta, M., 267, 449Cameron, A., 449Camón Aznar, 304Campos, J., 67, 449Camps Cazorla, E., 96, 449Candelas Colodrón, C., 37, 449Carballo/Carvalho Calero,

R., 403, 449Cardoso, J., 30, 63, 96, 112, 194, 449Carlomagno (Carolus), 165-167, 169Carlos i, rei de España, 266Carrasco, J., 16, 449

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 471 18/01/2021 14:47:48

Page 15: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia472

Carriarico, rei suevo, 50, 71-72, 75, 81-82, 84, 93, 445

Carro Otero, J., 55, 451Castro, A., 132, 449Catalán Menéndez-Pidal, D., 201-

202, 228, 354, 449Caterina de Láncaster, 426Cea Bermúdez, 443Ceballos-Escalera, A., 177, 449Censorio, conde romano, 44, 47César, 33Chilperico, rei franco, 75Chinchilla, gobemador, 434Chindasvinto, rei visigodo, 143, 197Chintila, rei visigodo, 113Cid, 130, 231, 458Cidone, 270Cintila, conde, 203, 243Cirila, xeneral visigodo, 57Cirujano Marín, P., 26, 119, 120-

123, 168, 450Citi, 286, 288Cixila, bispo de León, 133, 292Cixila, legado visigodo, 61Claude, 281Codoñer Merino, C., 69, 79, 450Colmeiro, M., 405, 425, 450Conancio, bispo visigodo, 81Conde Reimundo, 349, 352, 367,

374, 386, 446Constancio, emperador romano, 38Constanza, filla de Pedro i, 422-426Constanza, muller de Afonso vi, 346Corriente, F., 135, 222, 224, 232-233,

246-247, 256, 291, 310-311, 315, 430, 455, 465

Cotarelo Valledor, A., 164, 196, 205, 208, 450

Couselo Bouzas, J., 14Crescenti, 287

Cresconio, bispo, 335, 342-343Dahn, F., 32, 38, 42, 83, 450Dalmacio, monxe de Cluny, 354David, P., 30, 65, 78, 191, 335,

343, 448, 450Díaz Martínez, P. C., 23, 45-46, 61,

78, 111, 113, 451Díaz y Díaz, M. C., 28, 30, 41, 91, 96,

104, 108, 128, 133, 145, 147, 166-168, 182, 196, 201, 241, 334, 451, 455, 460, 465

Díaz-Jiménez, J. E., 285, 451Didacus iben Froila, 286Dídimo, possesor

hispano-romano, 36Diego de Muros, bispo de Tui, 435Diego Páez, bispo de Iria-

Compostela, 343, 348-349, 358, 369-370, 386

Diego Sarmento, Adiantado, 422-423Diego, bispo de Tui, 189Diehl, 177Díez Herrera, C., 160, 261Diocleciano, emperador romano, 231Dogilanus, dux visigodo, 110Domínguez del Val, U., 89,

91, 320, 451Domínguez Ortiz, A., 26, 30, 451Donata iben Hazán, 288Donno, 270Dozt, 146Dozy, 207, 268-269, 312, 464Droysen, H., 33, 451Duby, G., 14, 19, 322Dulce, filla de Afonso viii, 404-405Durany Castrillo, M., 451Ederonio, bispo de Ourense, 23Edson, E., 251, 451Eduardo iii, rei de Inglaterra, 423Egilo, serva, 269

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 472 18/01/2021 14:47:48

Page 16: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 473

Eguileta Franco, J., 451-452Einhard, 227Eladio, bispo visigodo, 81Elipando, arcebispo de

Toledo, 166-168Elorriaga Planes, T., 450Elvira, filla de Afonso vi, 355Elvira, infanta, 338, 341Elvira, muller de Ordoño ii, 318Elvira, sobriña-neta de Rosendo,

muller de Afonso v, 309Ennen, E., 281, 452Ermefredo, bispo de Lugo, 79, 96Ermengario, xefe suevo, 42-43Ermesinda, muller de Afonso i, 162Ero Foficiz, rebelde, 306Ervixio, rei visigodo, 289Estepa Díez, C., 83, 175, 229, 346,

360, 398, 452Estilicón, xeneral romano, 35-37Eurico, rei visigodo, 61Eurico/Eboricus, rei suevo, 81-82,

100-101, 445Eurus, conde, 203Evans, M., 266Exica, rei visigodo, 113-114, 117, 198Exilón, 143, 151, 159, 197Fabze, 288Fáfila, duque, pai de Paio, 113, 198Fáfila, rei, 176, 445Falque Rey, E., 73, 107, 194, 222,

333, 367-371, 375, 377, 382, 450, 452, 455

Farache, 287Fariña Busto, F., 281Febvre, L., 19Feige, P., 235, 348, 352, 362, 387, 452Felipe, infante, Adiantado, 8, 10,

413-414, 446Fernán Pérez de Andrade, 422

Fernández Calo, M., 159Fernández Conde, F. J., 130, 132-

133, 138, 141, 146, 157-158, 164, 168, 171-172, 238, 245, 282, 452, 456, 467

Fernández del Pozo, J. M., 240, 317, 452

Fernández Valverde, J., 113, 115, 130, 134-135, 198, 227-228, 268, 273, 331-332, 334, 352, 354, 374, 391, 396-397, 452, 465

Fernando Afonso, infante, fillo de Afonso viii, 404

Fernando Ansúrez, conde, 363Fernando González, conde

castelán, 313, 319Fernando i, rei de Portugal, 8, 415,

417, 422-423, 426, 446Fernando i (Fredenando), rei, home

de Sancha, 7, 10, 131, 198, 233, 239, 270, 290, 313, 322, 323, 327, 330-338, 340, 345-346, 350, 360-361, 364, 371, 386, 391-392, 397, 446, 457, 460, 463

Fernando ii, rei, 8, 10, 123, 229-230, 289, 358, 365, 391-398, 400-401, 446, 462

Fernando iii o Santo, rei, 123, 228, 230, 266, 274, 397, 404-406, 409

Fernando iv, rei, 410, 412-413Fernando Pérez de Castro, conde de

Trastámara, 418, 422Fernando Pérez de Traba,

387, 391, 396Fernando Ruíz de Castro, 412Fernando, abade, 333Fernão Lopes, cronista 418-419,

421, 423, 452Ferreira de Almeida, C. A.,

25, 46, 76, 452

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 473 18/01/2021 14:47:48

Page 17: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia474

Ferreiro, A., 80 452Ferro Couselo, X., 14, 246, 434, 452Fidel, abade, 167Filgueira Valverde, J., 14Flacidio, conde de Lugo, 208Flavio Constancio, 38Fletcher, R.A., 309, 347, 353, 368-

372, 377-379, 453Florentino, embaixador

franco, 75, 87, 92Flórez, H., 23, 26, 64, 70-72, 81-82,

89, 99, 117, 121, 127, 132-133, 143, 145, 171, 197, 227, 237, 246, 260, 375, 385, 450, 453, 466

Floriano, A. C., 86, 127, 129, 131, 134, 138-139, 141, 156, 161, 164-165, 191, 205, 208, 224-226, 228, 240-243, 245, 260, 283, 291-292, 453, 467

Fox, I., 119, 122, 453Franta, rei suevo, 56-57, 59, 445Fredenando Didaz, 322Freire Camaniel, J., 79, 97, 164, 184,

225, 346, 418, 453Fretimundo, legado visigodo, 47Froarengo, bispo, 189Froilán Díaz, conde, 361 Froilán Vixiliano, 312Froilán Gutérrez, irmán de

Rosendo, 310, 312Froilán i, rei, 132, 153, 164, 174,

176, 181, 199 , 268, 275-276, 278, 289, 445

Froilán ii, rei, 314, 316, 319-322, 446Froilán Lemundi, conde de Lugo, 207Froilán, bispo de León, 306Froilán, conde, 208, 368Froissart, J., cronista, 10, 234, 423-

425, 453, 455Fromarigus, servo, 269

Fronto, legado visigodo, 53Fructuoso, monxe, bispo de Dumio

e Braga, 9, 30, 95, 103-106, 108, 110-112, 173, 184, 194, 451

Frumario, rei suevo, 58, 60, 445Frunimio, bispo de León, 319Fulberto, bispo de Chartres, 247Gali (Thomas), servo, 287Galíndez de Carvajal, L.,

cronista, 453Gambra, A., 24, 83, 171, 206, 241,

244, 290, 337, 346, 348-349, 352-353, 355, 357-360, 362, 364, 453

García Álvarez, R., 17, 136, 139, 147, 185, 225, 231, 283, 453

García Ballester, L., 404, 453García de Cortázar, J. A., 105, 131,

164, 231, 258, 261, 273, 277, 293, 305, 345, 361, 449, 451, 453-454, 461

García Fernández, conde de Castela, 319

García Gómez, E., 221, 233, 307, 318, 363, 447, 453, 456

García i, rei, 205, 324, 343, 364, 445, 461-462

García ii, rei, 241, 343, 364, 446, 461García Moreno, L.A., 29, 73, 454, 463García Oro, J., 436-437, 454, 461, 465García Ramírez, rei de Navarra, 390García Sanchez, conde de

Castela, 330García-Gallo, A., 359, 361, 363Gardingo, bispo de Tui, 107Gautier-Dalché, J., 249, 290, 454Gayangos, P. de, 135-136, 152-153,

158-159, 222, 231, 238, 447, 454Gil, J., 54, 100, 110, 113, 115-116,

142-143, 153-154, 157, 159, 162, 172, 176, 181-183, 188, 196-199,

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 474 18/01/2021 14:47:48

Page 18: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 475

201, 203, 221, 223, 225-226, 228-229, 238-240, 242, 258-259, 267, 269, 272-273, 275-276, 283-284, 289, 314

Gladila, bispo de Braga, 205Goffart, W., 32-33, 35, 72, 454Gómez Fernández, conde de

Castela, 363Gómez González, conde

de Toroño, 379Gómez-Moreno, M., 94-96, 211, 214,

269-270, 284-285, 297-298, 301, 303-304, 454

Gontrán, rei franco, 67, 75, 87, 101González López, E., 415, 436, 454González Ruiz-Zorrilla, A.,

201, 450, 461González, M., 454, 461Gonzalo Méndez, conde,

306-307, 316Gonzalo Peláez, conde, 449Gonzalo, bispo de León, 308, 361Gosvinta, raíña visigoda, 98Gotomaro, bispo de Iria, 108Gregorio de Tours, 30, 50, 67-72, 75,

82, 84, 88, 92, 98-101, 104, 454Gregorio Magno, papa, 110Gregorio vii, papa, 345, 348, 350, 363Gudesteo, bispo de Iria-Compostela,

343, 368-369Guerreau, A., 19, 123, 183, 454Guerreiro de Sousa, R. J., 458, 464Guido, bispo de Lugo 347Guillelmo, patriarca de

Xerusalén, 247Guillermo de Malmesbury, 237, 454Guillermo o Conquistador, rei de

Inglaterra, 349Gundemaro, 293Gundisalvus, diácono, 205

Gutier Menéndez, pai de Rosendo, 292, 309,

Guzmán el Bueno, 262Habdela Ibenaumar, 286Habzaada, 287Habze, 287Haliffa, 282Hamu, rebelde, 208, 270Hateme, 282Havive, 282Hazme, presbítero, 270, 292Heers, J., 15, 281, 454Henrique de Lorena, conde de

Portugal, 353-355, 357, 386-387Henrique de Mainz, 11, 251-252Henrique ii (de Trastámara), rei, 417-

418, 420-423, 426Henrique iii, rei, 426Henrique iv, rei, 431-433, 435, 437Herculano, A., 228, 260, 262, 275-

276, 353-354, 384-385, 454Hermenerico (ou Hermerico ii), rei

suevo, 64, 445Hermenexildo Gutérrez, conde/dux,

208, 220, 273, 316, 318Hermenexildo Pérez, conde, 208Hermenexildo, príncipe

visigodo, 74, 88, 98Hermerico, rei suevo, 38, 42-43,

45-47, 64, 445Hernando del Pulgar, 259, 439, 455Herwegen, 185Heterio, 166Hixán ii, califa de Córdoba, 312Hodges, 281Holder-Egger, O., 168, 227, 452, 455Honorio iii, papa, 236Honorio, emperador

romano, 35-38, 51Hübner, E. V., 64, 455

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 475 18/01/2021 14:47:48

Page 19: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia476

Huerta y Vega, historiador, 68Hüffer, 363Hugo de San Víctor, 10, 249Hugo, abade de Cluny, 354-355Hugueney, J., 281-282, 456Iahia, senhor do Algarbe, 159, 286Iaia, emir, 114Ibarra, 330, 362Ibn Abd al-Hacam, historiador, 151Ibn al-Athir, 233Ibn al-Kardabús, historiador, 352Ibn al-Qutiya, cronista, 154Ibn Haián, historiador, 114, 135, 142,

145, 154, 158, 222-225, 232-233, 239, 246, 285, 291, 310-311, 314-315, 317, 324, 455

Ibn Hawkal, xeógrafo, 44, 145, 207, 222, 224-225, 231, 233, 247, 271-272, 274, 455

Ibn Khaldún, historiador, 231, 238, 269, 317

Ibn Marwán o Galego, señor de Mérida, 159

Ibn Saíd, cronista, 159Idacio, bispo de Chaves, 24-26,

29-30, 33, 37-39, 41-44, 46-50, 52-62, 105, 449

Idrisi, xeógrafo, 10, 124, 231-232, 455, 464

Ilduara, nai de Rosendo, 187, 292Inés de Castro, 10, 415, 417Inés, muller de Afonso vi, 346Ioannes Alatar, 286Iohannes Zada, servo carpinteiro, 287Iohannes, servo, 237Iohannis Gateira, servo, 287Iordanes, cronista, 43, 52-

54, 56-58, 455Isabel a Católica, raíña, 435-436, 455Isabel ii, raíña española, 119

Isciam, 286Ishaq ibn Maslama, historiador, 114Isidoro de Sevilla, 10, 23, 27, 30, 36,

55, 57, 62-63, 68-69, 71-72, 79, 81-82, 86-88, 99, 101, 103, 108-109, 111, 132-134, 142, 147, 202, 226, 231, 248, 251, 331, 333-334, 336, 355, 450-451, 455, 462, 488

Isla Frez, A., 313, 319-320, 330, 332, 336, 363, 455

Iulius, bispo de Badaxoz, 270Iúsuf ibn Tasufín, emir

almorávide, 351Jiménez Gómez, S., 455Jovellanos, 210Juzif, 287Kátib Ibráhim, 222Kedar, B., 266Krusch, B., 67-69, 71, 75,

84, 92, 454-455Kula, W., 14Kurze, F., 168, 224, 227, 234,

289, 448, 456Lacarra, J.M., 135, 170, 222, 224,

232-233, 246-247, 256, 268, 271, 291, 310-311, 315, 336, 372, 430, 455, 465

Ladero Quesada, M. A., 456Lafuente Alcántara, E., 112, 115-116,

145, 151-154, 158, 233, 447, 456Lafuente, M., 121, 123, 133, 158, 180,

227, 411-412, 423, 425Lambert de Saint Omer, 10, 251Lanza Álvarez, F., 456Latouche, R., 67, 69-71, 75, 84, 88,

98-101, 454, 456Laurentius (Ali Muogo), servo, 287Lautensach, H., 10, 41, 456Lavedan, P., 456Leandro, bispo de Sevilla, 81

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 476 18/01/2021 14:47:48

Page 20: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 477

Leo, F., 67, 69, 75, 88, 243, 456, 465León iii, papa, 167Leovixildo, rei visigodo, 28, 75, 82,

86-88, 98-101, 106, 197, 289Lettenhove, K. de, 453, 455Lévi-Provençal, E., 447, 456Levison, W., 67, 69, 71, 75,

84, 92, 454-455Linage Conde, A., 129, 235, 340,

354-355, 456Liuva, bispo de Braga e Dumio, 108Lomax, D. W., 127, 130, 196, 201,

348, 350, 352, 456López Alsina, F., 78, 137, 139-140,

147, 165, 167, 170, 172-173, 177, 191-192, 203-204, 280, 284, 347, 386, 456

López Carreira, A., 430-431, 448, 456López Ferreiro, A., 14, 64, 83, 93, 137,

171-172, 189, 193, 206, 208, 223, 237, 246-247, 260, 268, 292, 312, 318, 336, 341, 343, 348-349, 354, 357, 361, 364, 367-369, 374-375, 377-380, 388, 390-391, 396-397, 401, 413, 426, 431, 434, 456-457

López Ortiz, 363López Peláez, A., 79, 457López Pereira, J. E., 68, 91, 112-

116, 134, 142, 151, 156, 175, 289, 450, 457

López Santos, 284Lorenzo Fernández, J., 215Lorenzo, R., 210, 215, 238, 268, 289,

317, 355-356, 450, 457Lot, F., 281Lovelle, M. R., 136, 188, 258,

280, 461-462Lucas de Tui, cronista, 134, 142, 144,

166, 171, 181-182, 201-202, 221, 240, 263, 289, 331, 374, 412, 457

Lucrecio, bispo de Braga, 9, 71, 83-84Luitprando de Cremona, 237Lupa, 361Lupi (Martinum Porra), servo, 287Lusidio, cidadán de Lisboa, 61Macías, M., 24, 32, 43, 51, 457Maeloc, bispo britoniense, 80Magalhães Basto, A. de, 450, 457Magallón, M., 244, 362Mahmut, rebelde, 183, 238, 283Mahomet, 270Mahomin, 286Maíllo Salgado, F., 457Maioriano, emperador

romano, 55, 59-60Malarico, xefe suevo, 101, 106Maldras, rei suevo, 56-57, 445Manrique de Lara, conde

castelán, 391Mansilla, D., 235, 270, 457Mansueto, legado romano, 52Mañueco, 377Maravall, J. A., 122-124, 158, 198,

225, 231, 236-237, 251, 259, 261, 269, 457

Marcelino, conde, 35Marco Aurelio, emperador

romano, 9, 33-34Marcos Casquero, M. A., 455, 460María Castaña, 430María Cristina, rexente, 443María de Acuña, 436María de Molina, 410, 412-415Mariana, J. de, 25-26, 40, 78, 84, 121,

142, 226-227, 229, 334, 457Marín, T., 63, 68, 72-73, 79, 81-83,

92, 105, 107-111, 450, 465Marispalla, 64Marques, J., 77, 105, 173, 191, 259,

271, 347, 457, 460

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 477 18/01/2021 14:47:48

Page 21: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia478

Martín, J. L., 457Martínez Díez, G., 175, 205, 457Martínez Salazar, A., 128,

140, 349, 457Martínez Sopena, P., 193,

284, 350, 458Martiño de Dumio (ou de Braga)/

Dumiense, 5, 9, 28-29, 32, 64, 67-69, 70-73, 75-77, 79, 80-84, 89-91, 107, 184, 327, 348, 452, 458, 460

Martiño de Tours, san/Turonense, 67, 69, 71, 73, 80, 91

Martiño Martínez, arcebispo de Santiago, 396

Martinum Porra (Lupi), servo, 287Martinus (Zuleyman), 69Marwán, 160, 207, 286Masilia, 57Mateus (Zaquti), servo, 287Mattoso, J., 186, 260, 327, 336, 347-

348, 386, 458Mauregato, rei, 163, 165-166, 182,

201, 267, 445Mauricio, emperador bizantino, 100Maurocelo, vigario romano, 38Máximo, emperador romano, 36-38,

77, 80, 124, 262, 379, 432Meilán García, A. X., 458Melic (Saluti), presbítero, 270Mendo González, nobre, 311Menéndez Pelayo, M., 27, 167-168,

234, 237, 257, 458Menéndez Pidal, R., 16, 29, 122,

125, 128, 130, 198, 231, 234, 241, 244, 260, 276-277, 285, 330, 332, 341-342, 346, 349, 351-352, 354-355, 359-360, 362-364, 449, 451, 458, 460, 464

Menéndez-Valdés Golpe, E., 17, 458Merêa, M. P., 316, 353, 385, 458

Metcalf, D. M., 25, 31, 38, 45, 51, 62, 81, 85-88, 458, 460

Migne, J. P., 237, 458, 460Miguel Franco, R., 104, 459Mínguez, J. M., 192, 241, 264,

305, 459, 467Miro, rei suevo, 9, 14, 27, 43, 54-55,

59-60, 67-68, 71-75, 80-93, 98-100, 107, 111, 159, 172-173, 176, 181, 188-189, 193, 233, 237, 242, 260, 270, 282, 284, 290-292, 307, 309-311, 313-314, 316, 318-320, 322, 324, 330, 356, 358, 360-363, 369, 392, 445-446, 449, 463

Modesta, 9, 93-94, 364Mohepe, 287Mommsen, T., 24-25, 35, 37-39, 41-

44, 46-49, 52-58, 61-62, 64, 67, 71-72, 79, 81-83, 86-88, 98-101, 107, 110, 112, 145, 159, 228, 289, 455, 459, 465

Moralejo, J. L., 54, 100, 110, 113, 115-116, 142-143, 153-154, 157, 159, 162, 172, 176, 181-183, 188, 196-199, 201, 203, 221, 223, 225-226, 228-229, 238-240, 242, 258-259, 267, 269, 272-273, 275-276, 283-284, 289, 314, 450, 454

Morayta, 135Mosarichi, servo, 287Moscoso, condes, 431Moxó, S. de, 122, 129, 131, 229, 259,

276, 280, 459Mudarrafe, 286Mufamate, servo, 287Mundó, A., 79Muniadona, condesa, 316, 341Munio Fernández, 307Munuza, 156, 159, 267

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 478 18/01/2021 14:47:48

Page 22: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 479

Murguía, M., 14, 17, 26, 32, 38, 40, 42, 64, 68, 70, 72, 78-79, 81, 83, 85, 87, 89, 92-93, 108-110, 120, 135, 165, 215, 222, 234, 369, 450, 459, 463

Musa, xefe musulmán, 146, 151, 153-154, 159, 269, 286

Musset, L., 23, 459Mutarraf, 286Napoleón, 443Nausto, bispo de Coimbra, 189Nazarí, 287Nepociano, magister militiae

romano, 59-60, 176, 181Nicholson, H., 266Nitixio, bispo de Lugo, 9, 68, 79, 89Nogueira, C., 17, 125, 340, 459Novo Guisán, J. M., 459Núñez Rodríguez, M., 93, 95-96, 105,

212-213, 215, 301-302, 304, 460Nuño Freire de Andrade,

418, 421-422Nuño, bispo, 189Nuño, xenro de Pedro Froilaz, 368Odoario, bispo, 141, 190,

208, 280, 284Odoíno, monxe de Celanova, 95Ofilón, abade de Samos,

143, 283, 293Olagüe, I., 264Oleias (Petrus Petri), servo, 287Oliva, abade de Ripoll, 251Oliveira Marques, A. H. de, 460Oliveira Martins, J. P., 421, 460Olmúndez, familia aristocrática, 319Omar, 282, 286Opa, bispo de Sevilla, 116, 151, 157,

159, 168, 258Opa, bispo de Tui, 108Opilio, legado dos aunonenses, 62

Ordoño de Celanova, monxe, 97, 310, 451, 460

Ordoño i, rei, 172, 183, 187, 190, 205, 229, 280, 283, 293, 347, 445

Ordoño ii, rei, 205, 223,-229, 246, 268-269, 273, 292, 308-310, 313-315, 318-319, 321-322, 324, 359-361, 445, 462

Ordoño iii, rei, 228, 284, 291-292, 306, 308, 318, 322, 324, 361, 446, 449

Ordoño iv, rei, 306, 312-313, 316, 322, 446, 449

Orlandis, J., 51, 75, 85, 104, 108-111, 116, 150, 460

Oroncio, bispo de Mérida, 109Orosio, P., cronista, 25, 29-30, 34-40,

42, 46, 48, 226, 231, 460, 464Oroz Reta, J., 103, 109, 111,

226, 455, 460Osorio Díaz, 312Osorio, condes de Lemos, 256,

431, 435, 438Ospidio, 48, 60Otero Pedrayo, R., 79, 460Oveco Rudesíndez, nobre

rebelde, 325Ozmane, 288Paio Gómez Chariño,

Adiantado, 10, 411-412Paio Gundestéiz, 372, 377Paio/Pelayo/Pelagius, 10, 113, 121,

127-128, 130, 142-143, 145, 151, 153, 155-162, 168, 176, 193, 196-198, 258-259, 261, 267, 275, 348, 356, 372, 377, 394, 411-412, 431, 445, 490

Paio, bispo de Astorga, 348, 356Palol Salellas, P de, 460

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 479 18/01/2021 14:47:48

Page 23: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia480

Pardo de Guevara y Valdés, E., 256, 422, 460

Pardo Gómez, M. V., 451, 460Parthey, 236Pascancio, 48Pascasio, monxe, 91Pascual ii, papa, 222, 235, 270, 375Pastor de Togneri, R., 381, 400, 460Patxot y Ferrer, F., 168Paulo, historiador, 33Pedret Casado, P., 14, 32, 460Pedro Álvarez de Soutomaior, “Pedro

Madruga”, 311, 435Pedro Álvarez Osorio, conde de

Lemos, 256, 435, 438Pedro Flaínez, 311Pedro Froilaz, conde de Traba,

7, 367-369, 372, 375, 377-379, 382, 386-387

Pedro González de Lara, conde castelán, 379

Pedro Henríquez de Castro, conde de Trastámara, 422, 426

Pedro Padrón, 431Pedro Pardo de Cela, mariscal,

435-436, 460Pedro Vimáraz, administrador da

diocese de Compostela, 349Pedro, bispo de Braga, 23, 348-349Pedro, bispo de León, 356Pedro, duque de Cantabria, 143, 162Pedro i, rei, 415, 417-417, 422-423Pedro i, rei de Portugal, 415Peixoto Cabral, J. M., 31, 51, 85Pelagius Ribeira, monxe, 287Pelogorio, nobre galaico, 61Pena Graña, A., 460-461Pérez de Urbel, J., 122, 129, 185, 201,

450, 461, 463Pérez Garzón, J. S., 119-123, 168, 450

Pérez González, M., 358, 384, 386, 388, 390, 450, 461

Pérez Outeiriño, B., 281, 461Pérez Rodríguez, F. J., 186, 190, 448Pernoud, R., 21, 461Petrus Maurus, servo, 287Petrus Petri (Oleias), servo, 287Petrus, servo, 269, 287Piel, J. M., 26, 41Pierre de Villaines, 422Pimentel, condes de

Benavente, 256, 434Pinder, 236Pipino, rei franco, 175Pirenne, H., 104Pita Andrade, J. M., 215Pizarro Pinto, N. J., 460Polemio, bispo de Astorga, 91Poncio de Minerva, conde 396Portela Pazos, S., 14, 431, 461Portela Silva, M. J., 415, 461Potamio, bispo de Braga, 111Pradalié, G., 348Procopio, 40Procter, E. S., 175, 346, 398, 405, 461Profuturo, bispo de Braga, 63-

64, 73, 84, 449Prudencio de Sandoval, 113, 226Quiroga, J. L., 136, 188, 258,

280, 461-462Rabinado Núñez, 372, 377Radegunda, raíña franca, 70, 75Ramiro i, rei, 172, 176-177, 182, 188-

189, 260, 292, 330, 362, 445Ramiro ii de Aragón, 362Ramiro ii, rei, 173, 193, 237, 270,

282, 284, 290-291, 307, 309-311, 313-314, 316, 318-319, 322, 324, 361-362, 446, 463

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 480 18/01/2021 14:47:49

Page 24: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 481

Ramiro iii, rei, 310, 316, 363, 446, 449

Randulfo, abade, 246Ranemirus, fillo de Afonso iii, 205Rávago, 145Recaredo, rei visigodo, 16, 28, 107,

110, 128, 197Recaredus, servo, 269Recesvinto, rei visigodo, 72, 109Recimiro, bispo de Dumio, 111Recimiro, gobernante suevo en

Roma, 43, 54-55, 60Recuero Astray, M., 356, 367-368,

374, 375, 377-380, 388, 390, 392, 394, 396, 400-401, 462

Reilly, B.F., 164, 336, 340, 347, 358, 393, 462

Reimundo de Borgoña, conde, 349, 352-353, 364, 367, 370, 374, 386

Reinhart, W., 25, 33, 35-38, 40-42, 45, 49, 51, 62, 65, 72, 82, 85-86, 462

Reis Católicos, 20, 121, 123, 198, 256, 262-263, 265, 434-437, 439

Remismundo, legado visigodo, 61Remismundo, rei suevo,

57-59, 65, 445Requiario, rei suevo, 5, 9, 31, 38, 41,

43, 49-56, 58-59, 81, 83, 86, 445Requila, rei suevo, 38, 42-

45, 47, 49, 445Riley-Smith, J., 266Risco, M., 64, 87, 185, 349, 367, 379,

390, 392, 462Rivas Fernández, X. C., 95,

298, 302, 462Rivera Recio, J. F., 166-167, 234, 462Roberto, bispo de Astorga, 347Roderigo, diácono de

Coimbra, 241, 283Roderigus (Abulmundar), 288

Rodrigo, fillo de Pedro Froilaz, 368Rodrigo, rei visigodo, 114-117, 128,

130, 143, 149, 151,197, 267Rodrigo de Luna, arcebispo de

Santiago, 431Rodrigo de Moscoso, arcebispo de

Santiago, 420Rodrigo Henríquez de Castro, conde

de Lemos, 256, 435, 438-439Rodrigo Ovéquiz, conde, 348Rodrigo Vázquez, gobernador de

Viseu e Coimbra, 312Rodrigo Ximénez de Rada, arcebispo

de Toledo, 130, 145, 412, 420Rodrigues Lapa, M., 402-403, 462Rodríguez Alonso, C., 23, 36, 55, 57,

62, 88, 99, 101, 142, 455, 462Rodríguez Castelao, A., 369, 449Rodríguez Fernández, J., 16, 126-127,

130, 134, 200, 229, 231, 237, 260, 269-270, 278, 284, 314, 316, 318-319, 324, 361, 462-463

Rodríguez González, J., 97, 302, 462Román, J., 64, 185Romaní Suay, M. J., 44, 207, 222,

224, 231, 233, 247, 271-272, 274, 455, 463

Rosendo i, san, bispo de Mondoñedo (Rosendo de Celanova), 97, 173, 186, 189, 282, 292-293, 302-303, 307, 309-313, 320, 323, 327, 336, 451, 460

Rosendo González, magnate rebelde, 307

Rubio, J. M., 26-27, 29, 463Ruíz de la Peña, J. I., 133, 144-

146, 157, 463Russell, E., 423-424, 463Sabino, bispo de Sevilla, 49, 57Sach, G., 41

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 481 18/01/2021 14:47:49

Page 25: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia482

Salla, legado, 61Salrach, J. M., 16, 449, 464Saluti (Melic), presbítero, 270Salviano, escritor, 42Sampiro, cronista, 201, 237, 311,

319, 461, 463Samson, abade, 129Sancha e Fernando i, 7, 331, 446Sancha, filla de Afonso viii, 404-405Sancha, filla do rei Sancho Garcés i

de Navarra, 318, 324Sancha, infanta, filla de

Afonso vii, 392Sancha, raíña, 7, 10, 198, 290, 328,

330-341, 345-346, 360, 391, 446Sánchez Alonso, B., 238Sánchez Candeira, A., 359, 463Sánchez Marcos, F., 27, 463Sánchez-Albornoz, C., 86, 125-130,

134-135, 138-141, 145-146, 152-154, 158, 169, 176-177, 181, 187, 190, 197, 200, 231, 240, 257-258, 260, 272, 275-278, 280, 283-285, 293, 327, 463

Sancho Garcés i de Navarra, , 324Sancho Garcés ii de Navarra, 268Sancho Garcés iii de Navarra, 329Sancho García de Pamplona, 363Sancho García, conde

castelán, 269, 329Sancho i, 309, 449 Sancho ii o Gordo, rei, 308, 312-313,

316, 320, 322-324, 446Sancho ii, rei de Castela, 235, 246,

338-343, 346, 348-349, 369, 446 Sancho iii o Maior, rei de Navarra,

233, 244, 325, 328-331, 362, 397Sancho iii, rei de Castela,

391-392, 396Sancho iv, 202, 409-410

Sancho Ordoñez, rei, 309-310, 313-314, 316, 319, 321, 322, 446

Sancho Alfónsez, infante, fillo de Afonso vi, 268, 354-356, 358, 367

Sandoval, P. de, historiador, 113, 226, 241, 268, 355, 463

Sarmiento, M., 79, 91-92, 463Sarraceno, conde, 208-209Sarracino iben Lopelle, 288Sarrazinus, 282Sayas Abengoechea, J. J., 81, 463Schlunk, H., 76, 92, 463-464Seara Carballo, A., 97, 302, 462Sebastián, bispo de Ourense, 113,

116, 132, 142, 157, 171, 176, 196-197, 201, 238, 275

Sendinus (Sereniamus), 270Señor de Caumont, 256, 430Serrulla Rech, F., 281, 452Siagrio, bispo, 48Sicart, A., 464Silo, rei, 138-139, 161, 163, 165-166,

181-182, 186, 201, 238, 242, 267, 291, 335, 339, 364, 378-379, 388, 390, 445, 467, 490

Simeón de Armenia, eremita, 247Simonet, F. J., 126, 129, 133, 171, 207,

226-227, 231, 255, 270, 273, 283, 285, 348, 351-352, 464

Simson, A., 169Sindina, 208-209Sinfosio, bispo, 48Sirgado Ganho, M. L., 82,

91, 458, 464Sisebuto, rei visigodo, 108Sisenando, rei visigodo, 113Sisnando, presbítero, 279, 309Sisnando Davídiz, conde mozárabe,

152, 180, 210, 223, 290, 336, 343Sisnando, bispo de Iria, 170

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 482 18/01/2021 14:47:49

Page 26: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 483

Soeiro, coengo portugués, 70Sonna, bispo britoniense e de

Ourense, 108Soutomaior, condes, 431, 435-436Stubbs, W., 237, 454, 464Sueiro Iáñez de Parada, nobre, 420Sueiro, rebelde, 306, 420Suintila, rei visigodo, 28, 108, 113Sunerico, conde visigodo, 59-60Sunila, bispo de Viseu, 107Tareixa, condesa de Portugal, filla

de Afonso vi, 353-354, 357, 386-387, 397

Tareixa, curmá de Rosendo, muller de Sancho i, 309

Tareixa, irmá de Afonso v, 317Tareixa, muller de Afonso viii, 404Tariq, xefe musulmán, 146, 152-154Tavani, G., 402-403, 464Teixeiros, irmáns, 436Teodemundo, 64, 445Teodesindus, 287Teodomiro, bispo de Iria, 193 Teodomiro, rei suevo, 9, 71-72, 80-

84, 107, 159, 320, 445Teodomiro, señor mozárabe, 159Teodoredo, rei visigodo, 52Teodorico, rei visigodo, 52-62Thomas (Gali), servo, 287Thomas Moriaulx,

mariscal inglés, 425Thomas de Persey, militar inglés, 425Thompson, E. A., 27, 49, 64, 464Toresario, 141Toribio, bispo, 48-49Torre, A. de la, 261, 464Torres López, M., 29, 83, 464Torres Rodríguez, C., 25, 27, 34, 36-

38, 40-44, 48, 50, 52-53, 55, 57-58, 68, 72, 80, 83, 87, 89, 226, 464

Totila, rei ostrogodo, 69Tranoy, A., 37, 46, 48, 464Trastámara, dinastía, 391, 415, 417-

418, 421-423, 425-426, 429Traxano, emperador romano, 130Turismundo, rei visigodo, 52-53Ubieto Arteta, A., 144, 231-232, 257,

350, 372, 374-375, 377, 381, 450, 455, 464, 467

Urbano ii, papa, 349, 456Urbano vi, papa 423Uría Ríu, J., 170, 247, 268, 271,

337, 372, 465Urraca, filla de Afonso vi,

353-354, 356Urraca, filla de Afonso vii, 390, 392Urraca, filla de Fernando

González, 318Urraca, infanta, filla de Fernando i e

Sancha, 334, 338, 340, 342, 360Urraca, nai de Sancho o Gordo, 324Urraca, raíña, 135, 237, 243-244,

268, 353-354, 356-358, 361, 364, 367-375, 377-379, 382, 386, 388, 392, 397, 446

Valdeón, J., 449, 464Valerio, monxe, 103-104, 112Valia, rei visigodo, 38, 43Varela, señor de Cangas, 401Vasalle, 282Vasco da Ponte, 436-437, 465Vázquez de Parga, L., 170, 247, 268,

271, 336, 372, 465Vela Ovéquiz, conde, 348Velasquita, sobriña de Rosendo, 309Veloso, F. J., 81, 465Venancio Fortunato, poeta franco,

30, 67, 69-70, 75, 88, 465Ventura Bernardo, L. M., 82, 91, 464

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 483 18/01/2021 14:47:49

Page 27: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia484

Veremudus, conde, 203, 243-244, 360, 362

Veremundo (ou Vermudo), rei suevo, 64, 164, 242, 445

Veremundo, pai de Paio, 64, 164, 242, 445

Veriniano, possesor hispano-romano, 36

Vermudo i, rei, 166, 176, 182, 446Vermudo ii, rei, 244, 306-307, 309,

311, 316-319, 322-323, 325, 336, 385, 446, 449

Vermudo iii, rei, 7, 311, 317, 323, 325, 327-329, 331-335, 362, 446, 452, 462

Vermudo, fillo de Pedro Froilaz , 368Veto, xeneral visigodo, 44, 47Vicens Vives, J., 29, 63, 68, 72-73,

79, 81-83, 92, 105, 107-111, 122, 176, 463, 465

Vicetto, B., 14, 17, 26, 32, 43, 63, 68, 72, 82, 93, 120, 241, 343, 421, 465

Víctor, santo, 10, 173, 194, 249Vidal Beltrán, E., 447, 455, 465Vigil, M., 42, 52, 163-164,

236, 258, 448Viguera, M. J., 16, 114, 135, 222, 224,

232-233, 246-247, 256, 291, 310-311, 315, 430, 449, 455, 465

Vilariño Pintos, D., 97, 302, 310, 451, 460

Vimara Pérez, 220Violante, muller de

Afonso x, 405, 415Vistrario, bispo de Lugo, 348Vitimiro, bispo de Ourense, 91Vitiza, rei, 107, 110, 113-117, 125-

126, 143-144, 149-152, 157, 159, 197-198, 208, 306, 445

Vixilio, papa, 63-64, 69, 73-74, 84

Wadila, bispo de Viseu, 108Wilifonso, bispo de Viseu, 108Williams, J., 376, 465Xelmírez, arcebispo de Santiago, 7,

10, 132, 137, 173, 194, 222, 236, 357-358, 367-373, 375, 377-382, 385-386, 392, 398, 448

Xelmiro, pai de Xelmírez, 358, 369Xemena, 288, 329Xeroncio, xeneral romano, 36Xerónimo, bispo de Salamanca, 357Ximénez de Rada, R., 113-115, 130,

132-135, 142, 144, 198, 201-202, 227-228, 268, 273, 331-332, 334, 352, 354, 374, 391, 393, 396-397, 412, 465

Xiraldo, arcebispo de Braga, 30, 356Xoán Afonso, alguacil maior, 422Xoán de Bíclaro/Biclarense, cronista,

30, 67, 82, 86-88, 98, 100-101, 107, 110, 465

Xoán de Gante, duque de Láncaster, 8, 418-426, 446

Xoán de Viveiro, señor, 436-437Xoán Fernández de Andeiro, nobre,

418, 422-423Xoán García Manrique, arcebispo de

Santiago, 426Xoán i, rei de Portugal, 425-426Xoán i, rei, 422Xoán ii, rei, 346, 348, 431-432 Xoán viii, papa, 164, 227, 237-238Xoán, bispo de León, 347Xoán, bispo de Tui, 227, 420-421Xoán, infante, 8, 410, 412Xoana a Beltranexa, raíña, 435-436Xoana de Castro, muller de

Pedro i, 10, 415-416Xulián, arcebispo de Toledo, 171Xulián, bispo de Málaga, 271

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 484 18/01/2021 14:47:49

Page 28: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice onomástico 485

Xulián, conde, 116, 149Xustiniano, emperador bizantino, 35,

63, 69, 73-74, 80, 104, 177, 303Xustiniano, legado romano, 53Xustino, emperador bizantino, 86Xusto Rodríguez, M., 281, 452Yberia 208Yepes, A. de, 64, 465Zafadola, rei de Roda, 387, 390Zahada, 287Zaida, princesa musulmá, muller

Afonso vi, 268, 286, 352, 354-355, 364

Zalama, 287Zaquti (Mateus), servo, 287Zitello iben Aloito, 288Zoleimán iben Cascita, 288Zoleimán iben Salomón, 288Zuar iben Mohaiscar, 286Zuleiman Ibenapelai, 286

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 485 18/01/2021 14:47:49

Page 29: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 486 18/01/2021 14:47:49

Page 30: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

ÍNDICE TOPONÍMICO

A Coruña, 63, 418, 421-423, 430, 448, 451, 453-454, 457-460, 463-465Pescadería, 423

África, 40, 42, 73, 76, 104, 141, 151, 153, 238, 455, 465

Al-Ándalus, 10, 86, 152, 160, 171, 188, 206, 219, 221, 223-224, 229, 232, 235-236, 238, 248, 263, 267, 270-271, 273, 287, 298, 301, 303-304, 352, 365, 402

Alarcos, 355Albarellos, 317, 335Alcalá, 405Allariz, 10, 281, 299, 405, 414-

415, 418, 461 Santa Clara, mosteiro, 10,

405, 414-415 Almada, 225Almería, 390Alxeciras, 351Amaía, 370A Mezquita, 270, 287Andalucía, 88, 98, 206, 263, 266,

284, 406, 454Aquisgrán, 169Aquitania, 76, 168, 237Aragón, 207, 348, 362, 368-369, 374,

377, 381, 390Ardón, 240Arles, 55

Astorga, 37, 48, 54-56, 59, 62, 77, 85, 91, 152, 154, 178, 200, 206, 223, 227, 231, 233, 256, 278-279, 309, 317, 321, 335, 340, 347-348, 356-357, 377, 394, 466

Asturias, 10, 39, 100, 108-109, 120, 127-128, 130-133, 136, 138, 144, 146, 152, 155-156, 158-159, 161-164, 171, 178, 185, 193, 196-197, 199-200, 202-203, 205, 213, 225-231, 233, 237, 239-240, 242-243, 245, 250, 258, 276, 289, 300-301, 304, 313-314, 321-322, 341, 383, 392, 409, 452, 463

Avilés, 392Aviñón, 423, 426Badaxoz, 224, 270, 351-352, 355Baeza, 274, 390Baiona, 231, 400, 418-419, 425Barbastro, 199Barcelona, 362, 387, 390, 448-

449, 451, 453-454, 456, 459-461, 463-464

Baroncelle, 23Benavente, 256, 289, 405, 430,

434, 466, 473Bergantiños, 189Betanzos, 93, 425, 430, 434Beteka, 109

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 487 18/01/2021 14:47:49

Page 31: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia488

Bierzo, 20, 112, 133, 193, 208, 245, 256, 278, 298, 315, 392, 429-430, 439

Bizancio, 70, 73-74, 104, 184, 360Bobastro, 159-160, 207Borgoña, 67, 349, 352-353, 364, 367,

370, 374, 386Bosnia, 266Braga, 9, 23, 30, 41, 43, 46, 48, 51, 54,

59, 61, 63-64, 70-72, 77-78, 81, 83-84, 89, 93, 100, 105-106, 108, 111, 113, 163, 167, 169-170, 172-173, 184, 189, 193, 204-205, 220, 223, 235-236, 272, 320, 347-349, 356, 370, 385-387, 392, 421, 426, 449-452, 458, 460, 463, 465

Britonia, 77, 204, 223Burdeos, 37Burgo de Osma, 11, 250Burgos, 231, 243, 339-340, 347, 357,

377, 381, 405, 414, 443, 449, 452, 456, 458, 461-463, 466-467

Cacabelos, 256Cádiz, 443Calabria, 247Caldas de Reis, 83Caliabria, 105Camiño Francés, 271, 373, 381Camponaraia, 256Campos Cataláunicos, 52Cancellata, 291Cangas de Onís, 160Cantabria, 109, 135, 143-144, 162-

163, 226, 231Cardeña, 349Carrión, 307, 380-381Castela-León, 39, 377Castro León, 112Cataluña, 116-117, 128, 150, 152, 166Cebreiro, 256

Celanova, 10, 95, 97, 173, 185, 187, 191, 242-243, 270, 282, 287, 290-293, 299, 302-304, 306, 309-310, 312, 317, 320-322, 330, 332, 334-335, 338, 350, 361-362, 364, 378, 447, 451, 460, 466

Chartres, 247Cillanueva, 240Cinis, 95, 302Clunia, 224, 232Cluny, 256, 327, 334, 345-346,

348, 354, 362Coianza, 55-56, 336, 347Coimbra, 61, 77, 105, 109, 180,

188-189, 193, 204, 210, 220-221, 223-224, 240, 272-273, 287, 290, 312, 317, 336, 347-348, 353, 358, 384-385, 448, 450, 462

Coimbraos, 285Congosto, 243Conímbriga, 76-77Constantinopla, 69, 76, 266Cordilleira Cantábrica, 156, 178, 222Córdoba, 116-117, 129, 145, 147, 156,

159-162, 165-166, 172, 180, 182, 187, 206-207, 219-222, 224, 228-229, 258, 266, 268, 283, 287, 304, 312, 316, 318, 325, 328, 390, 447, 453, 455, 465

Coria, 223Cornelhá, 292Covadonga, 113, 126, 128, 130, 142-

144, 156-157, 261, 266Crimea, 266Cuenca, 355, 458Degio, 272Dumio, 5, 9, 28-29, 32, 67-68, 70-72,

77, 79-82, 84, 89, 105, 108, 111-112, 167, 172-173, 184-185, 189, 193, 223, 310, 348, 458

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 488 18/01/2021 14:47:49

Page 32: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice toponímico 489

El Escorial, 9, 84, 89Eminium, 77Estella, 231Estremadura, 229, 265, 378,

405, 409, 448Etiopía, 247Europa, 13, 17, 20, 29, 98, 103-104,

126-127, 130, 175, 203, 247, 253, 261-262, 265, 271, 277, 281, 345, 348, 359, 401-402, 406, 454

Évora, 271Faro, 189, 287Ferrol, 63, 422, 425, 430, 465Flandes, 247Foncebadón, 357Francia, 70, 72-73, 75, 87, 152, 162,

166, 169, 175, 199, 205-206, 211, 221, 231, 247, 271, 323, 349, 370-371, 388, 390, 423, 439

Frankfurt, 166, 168, 234, 236, 457, 465

Galia, 24, 33, 35-36, 47, 49, 55-59, 61, 70, 73, 86, 104, 110, 116, 124, 149, 152, 166, 168, 237, 348

Gallaecia/Yilliqiyya, 8, 10, 19-20, 30, 37-40, 43-44, 46, 56, 59, 77, 85, 88, 96-97, 100-101, 108, 124, 131, 133, 135, 152, 160, 162-163, 167, 171, 178-179, 188-190, 192, 221-222, 224, 225-226, 229, 231-233, 239, 241, 245-246, 255, 264, 272, 275, 278, 282, 284-285, 291, 293, 342, 357, 377, 380, 383-384, 387, 403-404, 429, 441, 447, 451, 459, 461, 463-464

Galicia, 1-3, 5-6, 8, 10, 13-21, 23-28, 30-32, 34-35, 37, 39-41, 44, 46-47, 49-50, 52, 55-57, 61-63, 67-77, 79-81, 83-89, 91, 95-101, 103-104, 106-113, 116-117, 119-120, 122,

124, 128, 131-136, 140, 146-147, 149-150, 152-156, 158-163, 166-170, 172, 175, 179, 181, 183-185, 187, 189-194, 196-197, 200, 204, 206, 210, 213, 215, 217, 219-251, 253, 255-256, 258, 264-265, 268-269, 271, 273-278, 281-283, 287, 289, 291, 293, 298, 302-304, 309-310, 312-316, 321-322, 324, 328-330, 332-335, 338-343, 349, 353-354, 356-358, 361, 364, 367-369, 371-375, 377-381, 383-387, 391-393, 397-398, 401-406, 409-413, 415, 417-423, 425-427, 429-436, 439, 441-443, 445, 447-448, 450-454, 456-466

Gargantós, 270Gascuña, 388Gotia, 168, 237Granada, 121, 219, 221, 259, 261-

263, 265-266, 270, 410, 439, 447, 456, 465

Guadalaxara, 225-226, 233Guimarães, 421Haro, 405Hispania Citerior, 248Hispania Ulterior, 248Hungría, 68Idaña, 77, 105, 109, 204, 224, 347Illas Británicas, 80Imperio franco, 150, 167,

169, 217, 234Imperio Romano, 5, 10, 20, 28, 34-35,

39-40, 45, 50, 73, 78, 243, 275India, 96Inglaterra, 247, 349, 417-418, 422-

423, 425-426, 430, 471Iria, 23, 68, 73, 77, 82, 93, 95, 108,

172, 193, 204, 343, 358, 370, 456Irixoa, 93

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 489 18/01/2021 14:47:49

Page 33: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia490

Italia, 55-56, 69, 73-74, 168, 237, 348Lamego, 77, 105, 109, 189, 204, 210,

220, 223, 335-336, 347, 385Leiría, 225Lentrobe, 191León/Legio, 8, 10, 16-17, 46, 64, 83,

85-87, 95, 109, 112, 120, 126-128, 131, 133, 135, 147, 163-164, 167, 172-173, 176, 178, 187, 193, 197, 205-206, 208, 210, 222-223, 225-231, 233, 239-246, 253, 255-256, 282, 284-286, 293, 295, 297, 300, 306, 308, 312-314, 316-317, 319, 321-325, 329-336, 338-342, 347, 349, 355-359, 361, 364, 377-380, 383-385, 387, 391-392, 396-397, 402-403, 405, 423, 429, 445, 450-455, 457, 460-463, 465-467San Clodio, mosteiro, 64San Isidoro, 11, 248, 331, 333-334, 355, 474

Liébana, 11, 166, 185, 193, 249-250, 279, 298, 307, 469

Limia, 256, 292, 384-385, 387, 397Lisboa, 57, 59, 61, 77, 86, 199, 224-

225, 228, 265-266, 272, 352, 355, 419, 449, 458, 460, 464, 467

Lleida, 52Lobios, 281, 452Logroño, 231Lombardía, 247Lugo, 9-10, 30, 48-49, 60, 68, 72,

77-78, 83, 89-90, 107, 110, 113, 141, 153-154, 163, 167, 172-173, 187, 189-190, 203-204, 207-208, 213, 240-241, 243, 280, 284, 309, 316, 340-342, 347-349, 356, 367-368, 377, 394, 400, 414-415, 418, 421, 430, 434, 438, 457, 460-464, 466, 469, 471

Porta de San Pedro, 414, 473Porta Miñá, 9, 60, 473Santa María de Lugo, 213

Lugo de Asturias, 132Lusitania, 38, 42-43, 48, 56-57, 59,

61-62, 77, 85, 107, 109, 149, 223, 232, 236

Macizo Galaico, 178, 241Madrid, 443, 447, 449-467Mainedo, 25Málaga, 270Malta, 266Manín, 281, 452Marrocos, 121, 260, 266, 410Martili, 47Maurés, 423Medina del Campo, 414Melide, 422Mérida, 43-44, 55, 61, 105, 109, 154,

159-160, 207, 223, 225, 393Merza, 192Meseta, 130, 219, 224-225, 232, 245,

270, 284, 379, 403, 429Meuma, 291Milán, 49Molgas, 335Monção, 426Mondoñedo, 95, 167, 172-173,

189, 204, 223, 309, 340, 394, 430, 436, 466

Monforte, 430Monterrei, 421Montes das Serras, 232Morrazo, 192Murcia, 160, 390Muros, 55, 431, 435Nafza, 225Nantes, 211

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 490 18/01/2021 14:47:49

Page 34: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice toponímico 491

Navarra, 156, 222, 239, 244, 247, 268, 289, 318, 323-325, 327-331, 333, 348, 362, 372, 387, 390, 397

Náxera, 231Nendos, 189Noia, 431, 449, 464Oca, 223Ocaña, 355Oriente, 40, 69, 73, 76-77, 96, 225,

241, 286, 349Orihuela, 159Osma, 11, 222, 250Ossonoba, 159-160Ourense, 9, 14, 23, 77, 91, 93, 108,

196, 209, 272, 280, 282, 290, 298, 340, 394, 414, 418-421, 425-426, 430-432, 434, 447, 450-452, 456-457, 460-462, 466-467Trindade, Igrexa, 280

Oviedo, 9, 16, 64, 76, 109, 120, 130, 132-133, 140, 143-144, 157-158, 162-163, 167-168, 170-175, 180-181, 187, 197-198, 201, 203, 205-206, 209, 212-214, 217, 222-223, 229, 240-242, 272, 279, 282, 293, 296-297, 304, 321-322, 332, 340, 360, 380, 394, 445, 450, 452-454, 456, 463, 466-467San Vicente de Oviedo, 163, 322, 467San Salvador de Oviedo, 158, 213

Padornelo, 221Padrón, 390, 418, 431, 473Países Baixos, 247País Vasco, 40, 44, 133, 225, 289Palencia, 55-56, 340, 357Palestina, 69-70Pamplona, 64, 207, 222, 231, 243,

330-331, 363, 465Panonia, 68-69

París, 75, 87, 454, 456Penna, 291Pertalini, 343Pineto, 291Pireneos, 26, 36, 124, 156,

244, 315, 324Poitou, 423Ponferrada, 256, 429-430, 466Pontedeume, 430Pontevedra, 10, 393, 401, 411, 418,

425-426, 430-431, 467Pontubio, 153Porta de San Pedro, 414Porta Miñá, 9, 60Porto, 25, 54, 56, 59, 77, 107, 189,

220, 223, 272, 321, 342, 347, 421, 448-450, 452, 454, 456-458, 460

Porto de Bois, 422Portomarín, 307Portugal, 8, 10, 41, 79-80, 133, 169,

184-185, 202, 219, 223-226, 228, 230, 232-233, 255-256, 264-265, 276, 279, 290, 292, 313-316, 321, 323-324, 338-343, 353-355, 357, 365, 373, 379-380, 383-387, 390, 392-393, 397, 402-404, 407, 410, 412, 415, 417-423, 425-427, 430, 435-436, 439, 446, 448-450, 452, 454, 456-458, 460-461, 463

Posmarcos, 370Puente la Reina, 231Rávena, 76, 236Recelle, 307Redondela, 418, 421Reims, 336Rías Baixas, 79Ribadavia, 2, 414, 425, 427, 430Ribadeo, 422, 456Ribeira Sacra, 79, 298Rioxa, 185, 298

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 491 18/01/2021 14:47:49

Page 35: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

o reino medieval de galicia492

Ripoll, 251Roda, 196, 386-387, 390Roma, 33, 38, 42, 44-45, 48, 52-54,

59, 61, 63, 166, 169, 247, 327, 335, 355, 370, 385, 426, 452, 456-457

Roncesvalles, 87Ronda, 159, 207Ruellès, 423Sabaria, 87, 159Sacro Imperio Romano-

Xermánico, 359Sahagún, 144, 156, 164, 209, 229,

241-244, 264, 270, 282, 285-286, 288-290, 306, 309, 312, 315, 317, 322, 329, 332-335, 339-342, 347-350, 360-361, 363, 372-375, 378, 381, 396, 411, 450, 464, 467

Saint-Sever, 11, 250Salamanca, 87, 196, 223, 347, 357,

380, 403, 450, 455Saldaña, 222, 286, 307, 323Salnés, 192Salvaterra, 418San Isidoro, 11, 248, 331,

333-334, 355San Martiño de Mondoñedo, 95San Martiño de Xubia, 189San Martiño do Grove, 9, 91-92San Miguel de Negrelos, 291San Millán de la Cogolla, 11, 164,

248, 342, 383, 467San Salvador, 64, 105, 158, 187, 191,

211, 213, 215, 217, 264, 292, 302, 309, 357, 452

Santa María de Naranco, 213Santarem, 43, 86, 224-225, 231, 341-

342, 352, 355, 422Santiago de Compostela, 2, 147,

334, 447-449, 451-453, 456-458, 460-462, 464-467

San Paio de Antealtares, 431Universidade, 13,Xiro da Rocha, 140Xiro de Santiago, 140

Santillana, 231Santos Lugares, 69Santullano, 9, 211-212Sarria, 240, 422Segovia, 231, 268, 425Selva Negra, 33Septimania, 166Sevilla, 23, 27, 30, 43, 49, 62, 68-69,

74, 88, 98-100, 116, 151, 159, 180, 229, 236, 238, 268, 336, 351-352, 354-355, 364, 405, 411, 450, 455, 462, 471

Silos, 242, 335, 339, 364, 378-379, 388, 390, 467

Simancas, 224, 237, 466Sintra, 224-225, 352, 355Soria, 231Spoleto, 28Tarragona, 235Terra de Fóra, 178, 230, 245, 284,

293, 315, 323Thouars, 423Toldaos, 285, 291Toledo, 28-29, 72, 79, 83, 85, 105,

107-108, 110-111, 127, 129-131, 147, 150-152, 154, 159, 166-167, 169-171, 173, 176, 187, 198, 214, 219, 225-226, 228-230, 235-236, 238, 243, 255, 257, 265-266, 268, 273, 285, 298, 317, 347-348, 350-352, 354, 356-357, 363-364, 368, 370, 375, 378, 380, 392-393, 397, 406, 412, 423, 426, 452, 462

Toro, 317, 361, 420Toroño, 44, 256, 379, 387, 397Torres do Oeste, 358, 370

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 492 18/01/2021 14:47:49

Page 36: O REINO MEDIEVAL DE GALICIA - Blukk™

índice toponímico 493

Toulouse, 53, 387, 465Tours, 30, 50, 67-73, 75, 80-82,

84, 88, 91-92, 98-101, 105, 206, 454, 456, 471

Tui, 62, 77, 92, 107-108, 110, 112-113, 117, 134, 142, 144, 163, 166, 171, 181-182, 189, 198, 201-202, 221, 240, 263, 272, 289, 318, 331, 340, 342, 374, 385, 387, 397-398, 400, 412, 418-423, 426-427, 430, 435, 457, 466

Uclés, 352, 355, 367Universidade, 13, 403Urxel, 166, 234Valcárcel, 256Val de Mahamut, 240Valdévez, 387Valença, 289Valencia, 247, 271, 333, 351-352, 453,

455, 463-465, 467Valladolid, 64, 405, 410, 412, 434,

439, 441, 452, 457, 460, 465Valle de Ardón, 240Valle de Gaubea, 291Vaticano, 253Viena, 9, 90, 266Vienne, 367Vigo, 79, 210, 425, 430, 447-449, 452-

453, 456, 458-459, 461, 464Vilafranca, 256Vilanova das Infantes, 95, 302Vilar de San Martiño, 97, 302Vilaverde, 256Villa Alta, 291Ville-Clopès, 423Viseu, 77, 105, 107-109, 153, 204,

220, 223, 312, 317, 322, 336, 385Viveiro, 403, 434, 436-437Xermania, 34Xerusalén, 247, 471

Xibraltar, 124Xiro da Rocha, 140Xiro de Santiago, 140Xixón, 76Zamora, 87, 188, 214, 224-225, 285,

291, 342, 357, 361, 397, 421Zaragoza, 52, 104, 154-155, 159,

167, 207, 223, 263, 269, 330, 348, 362, 390, 447, 450, 455, 457-459, 463-465, 470

O Reino Medieval de Galicia. Livro 015_v2_BOA_RETOCAR.indb 493 18/01/2021 14:47:49