A violencia 6 o medo das ideasdos outros e a pouca fe nas pro-pias. -Anton io Fraguas-

A MODO DE INTRODUCION

Neste arligo pretendemos amo-sar unha sintese do PROXECTODE MELLORA DAS COMPE-TENCIAS SOCIOEMOCIONAIS(Mellora). Nun contorno no quea convivencla 6 un eixe funda-mental da nosa comunidadeeducativa, os conflitos debenseren traballados dun xeito po-sitivo e enriquecedor. Pero, a

realidade evidencia que o nosoalumnado -como tantos outrosadolescentes- ten grandes di-ficultades para xestionar situa-cions que requiran a activaci6nde recursos e ferramentas emo-cionais e socia is axeitadas.Tratarde dar resposta a esta realidade6 a nosa proposta. Abordaremosmoi brevemente a sia x6nese,caracteristicas, elementos cons-titutivos e funcionamento. Final-mente, faremos a sda avaliaci6n,falando dos logros acadados ataeste momento do camifro. Ain-da que somos conscientes deque o que agora presentamos6 un breve resume do Mellora,esperamos que sexa suficientepara concienciar sobre a pre-senza de situaci6ns de acoso eillamento que se producen noscentros educativos e para quese sumen outros profesionaisa iniciativas deste tipo que nosbenefician a todos e todas.

O CONTORNO

O centro est5 situado no ba-rrio compostel6n das Fontifras,barrio novo, de pouco mais devinte anos de historia, caracteri-zado pola xuventude e diversi-dade dos seus habitantes. Estadiversidade *socioecon6mica,6tnica, cultural, etc.- do barrio,presente tamen no lES, conv6r-tese nun dos trazos de identida-de do instituto xunto a outroscomo o traballo pola conviven-cia e a cultura da paz, a educa-ci6n intercultural e a apertura aocontexto -traballo comunitario

en rede coas entidades do ba-rrio-.

ANALISE DE NECESIDADESE RESPOSTA DO IEs

A idea de crear este proxectoxorde no curso 2010-2011 antea necesidade detectada no cen-tro de mellorar a convivencia,diminuir as condutas inadecua-das e amparar todos aquelesalumnos que sofren algunhasituaci6n de acoso, avaliando e

tratando posibles repercusi6nspsicol6xicas e socioemocionais.

O Mellora, creado conxunta-mente pola xefa do Departa-mento de Orientacion do lES,

Dolores Sanz e a psicopeda-goga Andrea Valc6rcel, gozado apoio e da colaboraci6n detoda a comunidade educativa

-equipo directivo, profesorado,titores, AN PA, estudantes...-

PERFfS

O alumnado ao que vai dirixidoo proxecto pode situarse, en

termos xerais, en dous perfis di-ferentes:

1. Estudantes con alteraci6ns deconduta -indisciplina, violenciapsicol6xica, etc.-2. Estudantes vitimas de aco-so, inadaptaci6n ao grupo deiguais, inestabilidade emocio-nal, etc.

Facemos fincap6 no feito deque con anterioridade 6 crea-ci6n do Mellora, traballabamoscon alumnos que presentabancomportamento disruptivoperfil 1- pero, debido 5 grandecantidade de casos que detecta-mos do segundo perfiltomamosa decisi6n de que estes sexano principal foco da nosa inter-venci6n, sen deixar de atenderaqueles con alteraci6ns de tiPocondutual.

DESENVOLVEMENTO

Segundo a situaci6n persoal decada adolescente, as sesi6nspoden ser continuas, periodicas

-seguimento-, puntuais -fronteunha situaci6n illada ou emer-xente que poderia derivar en

algo m6is grave- e espontSneas

-xorden ante unha situacion6 que hai que dar resposta in-mediata, pero non est6n inicial-mente programadas-.

Tendo presente que o Proxectose desenvolve no horario lecti-vo, o alumnado que forma partedo mesmo aus6ntase daquelasclases nas que non se considereprexudicial a sla saida e contan-do sempre coa colaboraci6n doprofesorado.

O numero de sesions por sema-na das que se beneficia cadarapaz depende dunha serie de

Proxecto Mellora.. /

circunstancias valoradas entre a

psicopedagoga, a responsabledo Deparlamento de Orienta-ci6n e o equipo directivo, sendoen principio unha sesi6n sema-nal para cada alumno/a.

Dentro dos citados perfilespodemos afirmar que atende-mos casos de agresividade econdutas disruptivas, acosoescolar, condutas e pensamen-tos obsesivos, inadaptaci6n e

illamento social, inestabilidadeemocional, fobias, trastornosalimenticios e problemas pararesponder ante situacions estre-santes.

VIAS DE ACCESO

As vias de acceso ao Mellorason as seguintes:

- Detecci6n de casos por partedo profesorado e/ou dos tito-res: derivaci6n ao equipo direc-tivo. Reuni6n coa orientadora e

a psicopedagoga. Esttidase a

sia inclusi6n no programa.- Os alumnos que forman partedo programa pres6ntannos ou-tros casos de compaieiros queprecisan axuda.- Por propia petici6n do alum-nado.- Por petici6n da familia.

OBXECTIVOS

(VER TABOA ABAIXO)

OBXECTIVO XERAL OBXECTIVOS ESPEC[FICOS

Facilitar un cambio po-sitivo nos 5mbitos cog-nitivo e emocional paramelloraracondutaeasactitudes do alumnadoobxecto de interven-ci6n.

Dotar os estudantes das ferramentas precisas para favorecer o desenvolvementosocioafectivo e a aprendizaxe de valores civicos.

Potenciar no alumnado a

cional sendo conscientesadquisici6n das habilidades da intelixencia socioemo-da importancia da sfra aplicaci6n no dlq:!Q

Provocar e manter nos rapaces o desexo de mellorar a sia conduta para mellorara sLia calidade de vida.

ldentificar os pensamentos que se atoPen tras as emoci6ns sentidas'

Concienciar sobre a importancia de actuar adecuadamente en situacions de aco-

so facendo comprender que todos temos un grao de compromiso.

Propiciar un clima de confianza que facilite a visualizaci6n das situaci6ns de aco-

so propias ou alleas.

Establecer canles e protocolos de comunicaci6n para situ?clgn!!e j!e:o.

Promover a coordinaci6n entre diferentes profesionais -profesorado, titores,

equipo directivo...- asi como coas familias.

REVISTA GALEGA DE EDUCACION - NUM, 54 ' NOVEMBRO 201 2 87

._.i..: :i:....: :. .: a'.1 / Proxecto Meliora...

METODOLOXIA

Partimos dunha metodoloxiaflexible -en canto 5 admisi6n deusuarios/as, nrmero de sesi6ns,actividades, etc.- baseada naescoita activa, onde as sesi6nsse realizan sempre atendendo6s necesidades, caracteristicase intereses dos rapaces quecontan coa posibilidade de re-cibir un asesoramento diario a

traves do correo electr6nico eun acompaframento no tempode ocio -recreo, horas libres,algunhas tardes da fin de sema-na-. Desde o primeiro encontroco alumnado facemos todo oposible para que a confianza, a

empatia, o carifro, a compren-si6n e a simpatia sexan percibi-das como a nosa principal ferra-menta de traballo.

coNTrDoS

Os contidos traballados son as

competencias socioemocionaiscentr6ndonos nos seguintes as-pectos:r Autoconciencia

- Conciencia emocional -iden-tificar as propias emoci6ns e osefectos que poden ter-r Autorregulaci6n

- Autocontrol -manter vixiadasas emoci6ns perturbadoras e osimpulsos-.r Motivaci6n

- lmpulso de logro -esforzo pormellorar ou alcanzar unha metaestablecida-.

- Optimismo -persistencia na

persecuci6n dos obxectivos, a

pesar dos obst5culos e retroce-sos que podan presentarse-.o Empatia

- Comprension dos outros -de-catarse dos sentimentos e pers-pectivas dos outros-.. Destrezas sociais

- Manexo dos conflitos -sabernegociar e resolver os desacor-dos que se presentan no contor-no proximo-.

- Colaboraci6n e cooperaci6n

-traballar con outros/as com-

pafreiros/as para alcanzar metascompartidas-.

AVALIACION

Tendo en conta que o nosoproxecto se centra en melloraras habilidades socioemocionaisdo alumnado a traves de sesi6nsespecializadas e individualizadassegundo a necesidade e pro-blem6tica que presenten, con-sideramos que non hai mellorferramenta avaliativa que a ob-servacion directa e sistem5tica,sendo esta a que nos vai indicarse as nosas acci6ns tefren resul-tados positivos ou se necesita-mos modificar o procedemento.Observaci6n -da conduta doestudante, da aplicaci6n daspautas acordadas, do modo deresolver conflitos e enfrontarsea aquelas situacions delicadas,do seus sentimentos, etc.- porparte dos distintos implicados:equipo directivo, orientadora,psicopedagoga, profesorado,alumnado e famllias.

Outros criterios avaliativos desuma relevancia que temos pre-sentes na valoraci6n dos resul-tados son:

- As testemufras do alumnado -autoava liaci6n-.

- Un cuestionario avaliativo doproxecto -items pechados eabertos- de alumnos, profeso-res, equipo directivo, orientado-ra e psicopedagoga.

- A implicaci6n do alumnado,esforzo e constancia.

- A reducion notable do nfrmerode amoestacions que tifran osalumnos con comportamentodisruptivo unha vez est5n traba-llando no programa.

- Mellora do comportamento naaula e no centro educativo. Am-biente m6is tranquilo e relaxadona aula.

Os resultados obtidos son moipositivos. Estamos a falar decasos realmente problematicosnos que os adolescentes preci-san orientacion e asesoramento,asi como atenci6n psicol6xicae emocional, e podemos dicir

que melloramos moito cadaunha destas situacions persoaise incluso solucionado algunhadelas.

Curso 2010-2011

Aplicaci6n do Mellora: un tri-mestre.

Alumnado atendido: 12 estu-dantes no que actualmente de-nominamos sesi6ns continuase un nimero medio de outrosalumnos en sesi6ns esponta-neas sen contabilizar.

O balance do curso pasado foimoi alentador, pois o 827" dosadolescentes que formaronparte do Mellora consideraronmoi necesaria a continuidadede dito proxecto, cualificandoo 91% como moi positiva a sriarelaci6n coa psicopedagogaencargada das sesi6ns. O 737"estivo moi satisfeito de partici-par no proxecto, notando cam-bios nos seus pensamentos eactitudes un 82o/o; cambios querecofrecen ter que ver bastante(45%) e moito (55%) con ditaparticipacion. Por outra banda o82o/o pensa que e moi imporlan-te dar continuidade ao progra-ma nos pr6ximos cursos men-tres que un 97" o ve aceptable eo restante 9% ve que 6 bastanteimportante a sia continuidade.Dentro das raz6ns que xustificana sua resposta citan por exem-plo: a necesidade de seguir sen-do apoiados en temas persoais,os resultados positivos, a axudapara seguir mantendo unha boaconduta, o "tratamento" paracontrolar a ira e a ansiedade, a

sensaci6n de non estar sos, ocarifro recibido, etc.

Destacamos o alto indice dealumnos que nos agradecen oapoio recibido. Os casos quetraballamos de rapaces concomportamento disruptivo de-ron moi bos resultados aindaque se precisou un maior n[me-ro de sesi6ns e de constancia

-os profesores avaliaron dia a

dia o comportamento do alum-nado, notando nalguns casoscambios moi significativos-, e

BB REV STA GALEGA DE EDUCAC ON NUM.54. NOVEIVBRO 2012

os resultados logrados nos ca-sos de acoso e inestabilidadeemocional foron excepcionais.

Curso 2011-2012

Aplicaci6n do Mellora: dous tri-mestres

Alumnado atendido: 62 adoles-centes -ver distribucion na se-guinte t5boa-.

Temos recibido chamadas denais demandando axuda paraos seus fillos. lgualmente hou-bo e segue a haber rapacesque solicitan entrar no Mellora.Destacamos tam6n a cadea deaxuda que se foi creando entrealumnos, na que son bastantesos que nos piden que incorpo-remos nas nosas sesions a ou-tros que est6n sendo acosadosou est6n pasando por momen-tos moi complicados.

Este curso o 1OO% de adoles-centes que formaron parte doMellora mostraron a sfa sa-

tisfacci6n ao formar parte doprograma. O BB% admite serconsciente dos seus cambios depensamentos e actitudes, sen-do a mesma porcentaxe os queconsideran que estes cambiosest5n relacionados coa partici-paci6n no Mellora.

O 100% dos participantes ma-nifesta que a s[ra relacion coapsicopedagoga foi moi positivasendo a mesma totalidade derapaces que pensan que 6 im-portante darlle continuidade aoprograma nos cursos vindeiros.Dentro das razons que mani-festan at6panse: a necesidadepersoal de seguir sendo acon-sellados e orientados, a tran-quilidade e carifro que reciben,a axuda en temas persoais, a

diminuci6n do estr6s e da an-gustia que padecen, o afrontar

os problemas e outros aspectosde indole confidencial.

coNcLUSroNS

Dentro deste apartado quere-mos sublifiar algfns dos aspec-tos que os profesionais impli-cados coincidimos en destacar

-profesores, equipo directivo,orientadora, psicopedagoga-.

r A sensacion de que o Me-//ora se integra cada vez m6isna din6mica e na vida do cen-tro: aceptaci6n, coordinacion,desenvolvemento e valora-ci6n.

r { propia evoluci6n doproxecto. A sfa flexibilidade e

capacidade de adaptacion 5s

necesidades que van xurdin-do. O Mel/ora medra.

. A conexion con outros pro-gramas do Plan de Conviven-cia como o de Mediaci6n.

. A colaboraci6n e boa predis-posicion dos "alumnos-clave"

-aqueles que son os lideresda clase, os m5is sensibles...e que nos axudan a integraroutros estudantes-. "Tecendoredes".

r A satisfacci6n de ter axudadoen casos realmente complica-dos e que lograron " sak A luz"por confiar en nos.

o A boa acollida dos talleresrealizados sobre acoso esco-lar.

r A cobertura ofrecida 5s per-soas que est6n sufrindo unhasituacion de exclusion.

. Resultados visibles a nivelanimico e condutual en moi-tos adolescentes.

. A diminuci6n da proporci6nde incidencias que se rexistranno centro educativo.n

RESUMO DAS SESIONS

CONTINUAS PERI6DICAS PUNTUAIS ESPONTANEAS

TOTAL 5E5ION5 312 31 19 40

ALUMNOS/AS B 9 13 32

BIBLIOGRAF- Arvnnrz, M. (Coord) et al (2001).Dtsefio y evaluact6n de programasde educact6n emoctonal. Barcelo-na: Ciss-Praxis.- Arurunes, C. A. (2000). El desa-rrollo de la personalidad y la in-teltgencia: di1logos que ayuden a

crecer. Barcelona: Gedisa.- AvrrEs, J. M (2006). Bullying: elmaltrato entre iguales. Agresores,victrmas y testtgos en la escuela.Salamanca: Ama16.- Brarur, A. L (2006). Aulas libres deacoso. Barcelona: Gra6.- Cnrvo, A (2007). Acoso escolar:procedimtentos de intervenct6n.Madrid: lnstituto de Orientaci6nPsicol6gica EOS.- Casrrrrs, P (2007). Vfctimas ymatones: claves para afrontar la

violencta en nifios y j6venes. Bar-celona: Ceac.- Gnrrnoo, A (2003). lnteltgenciaemocronal para j6venes. Progra-ma pr1cttco de entrenamientoemocional. Madrid: Pearson Edu-caci6n.- Gorevnn, D (1996). lnteltgenctaemoctonal. Barcelona: Kair6s.- Knzorrri, A (1998). Tratamtento dela conducta anttsoctal en la tnfan-cta y adolescencia. Madrid: Edi-ciones Martinez Roca.- Laco, F; Pnesn, l; PEnez, J; Mur.rrz,

J (2003). Educaci6n socio-afectivaen secundarta. Un programa deorientaci6n y acci6n tutoria/. Alca-15: Editorial CCS.- Lrooux, J (1999). El cerebro emo-cional. Barcelona: Ariel-Planeta.- Maravnu, A; Huena, E (2005).

El maltrato entre escolares. T6c-nicas de autoproteccr6n y defensaemocional. Para alumnos, padresy educadores. Madrid: A Macha-do Libros.- Overeno, A; Roonlcurz, F. J(coord.) (2005). La convivencia sinviolencia. Recursos para educar.Sevilla: MAD.- Roonicuez, N (2006). Stop bu-llying. Las mejores estrategiaspara prevenir y frenar e/ acoso es-colar. Barcelona: RBA.- Srcune, M;Ancns, M (2003). Edu-car en las emocrones y los senti-mientos. lntroducct6n prActtcaal complejo mundo de los senti-mientos. Madrid: Narcea, S. A.- Sennnno, A (2006). Acoso y vio-Iencia en la escuela. C6mo detec-tar, prevenir y resolver el bullying.Barcelona: Ariel.

REVISTA GALEGA DE EDUCAC ON - NUM. 54 . NOVEIVBRO 2012 B9