NUTRIZINO

FUNTZINOADIGESTI

NO APARAT

UA

ETA DIGESTI

NOA

Digestino aparatuaren funtzinoa hartzen doguzan elikagaiak substantzia txikiago edo mantenugai

bihurtzea da; gure gorputzeko zelulek mantenugai horreek behar eta erabilten dabez, euren

eginkizun guztiak beteteko.

DIGESTINO PROZESUA

Digestinoa hartzen doguzan elikagaiak deskonposatu eta gure organismoarentzat beharrezkoak diran mantenugai bihurtzeko aldaketen multzoa da.Honexek dira digestinoan parte hartzen dabe.

·Ahoan elikagaiak mastekatu eta xehatu egiten dira, hortz-haginen bidez.Mihinak txu guruinek sortzen daben txuagaz nahasten dauz elikagaiak, eta elikadura boloa sortzen da holan.

·Faringean eta hestegorrian behera, elikadura boloa urdaileraino heltzen da.

·Urdailean elikadura boloa urin gastrikoakaz nahasten da, urdailaren mogimenduei esker, etakimo izeneko substantzia oretsua bihurtzen da.

·Heste meharrean Pankreako urina,Berhazuna eta heste urinakaz nahasten danean kiloa sortzen da, elikagaien mantenugaiek osotutako substantzia likidoa.Heste meharrean, mantenugaiak xurgatzen dira, odolera heltzen dira eta gorputzeko zelula guztietara eroatzen dauz.

·Heste lodiak gure gorputzak aprobetzatu ez dauzan substantziak batu eta gorozki bihurtzen dauz.Gorozkiak uzkiaren bidez egozten dira.

E b a k o r t z a k

L e t a g i n a kA u r r e k o h a g i n a k

ESNE HORTZERIA HHHORTZERI

E b a k o r t z a k

L e t a g i n a k

A u r r e k o a g i n a kA t z e k o h a g i n a k

HORTZERIA IRAUNKORRA IIRAUNKORRA

K a r d i a

P i l o r o a

U

R

D

A

I

L

A

HESTE MEHARRAREN TOLESTURAK

URDAILA

O n d e s t e a

U z k i a

A p e n d i z e aI t s u a

K o l o n a

HESTE LODIA

T x u g u r u i n e k

U r d a i l a

H e s t e l o d i a

U z k i a

A h o a

G i b e l a

P a n k r e a

H e s t e m e h a r r a

Arnas apara

tua Gure gorputza osotzen daben zelulek mantenugaiak eta oxigenoa behar dabez bizi funtzinoak betetzeko.

Arnas Aparatuak airetik oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono dioxidoa

kanpora botaten dau.

ARNAS APARATUAREN OSOGAIAK

Arnas aparatua arnasbidez eta birikiz osotuta dago.·Arnasbideak aireak zirkulatzen dauan hodiak dira.Gure gorputzeko arnasbideen osagaiak honeek dira:

Gure gorputza osotzen daben zelulek mantenugaiak eta oxigenoa behar dabez bizi funtzinoak betetzeko.

Arnas Aparatuak airetik oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono dioxidoa

kanpora botaten dau.·Arnasbideak aireak zirkulatzen dauan hodiak dira.Gure gorputzeko arnasbideen osagaiak honeek dira:

ARNASKETA Arnasketearen helburua oxigenoa lortzeko gure gorputzean airea sartzea, eta zortzen dogun karbono dioxidoa botatea da.

·Arnasketa mogimenduak, arnasgorea, eta arnasbeherea, gure birikietan airea sartzeko eta urteteko mogimenduak dira, hurrenez hurren.

·Gasen trukea biriki albeoloetan gertatzen da.Biriki albeoloen bidez, hartzen dogun airearen oxigenoa odolera doa, eta odolak daroan karbono dioxidoa kanporatu egiten da.

EPIGLOTISA

ARNASKETA MOGIMENDUAKARNASGOREA ARNASBEHERE

A

ALBEOLOAK TRAKEA ARNAS APARATUA

Mantenugaiak eta oxigenoa gure gorputzeko zelula guztietara heldu daitezan eta zelulek sortzen dabezan

Zirkulazino aparatua eta

zirkulazinoa

Mantenugaiak eta oxigenoa gure gorputzeko zelula guztietara heldu daitezan eta zelulek sortzen dabezan

ZIRKULAZINO APARATUAREN OSOGAIAK

-Arteriek odola bihotzetik gorputzeko organo guztietara zabaltzen dabe.

-Benek odola gorputzeko atal guztietatik bihotzera daroe.

-Kapilarrak oso meheak dira, eta arteriak eta zainak lotzen dabez.

·Odola, bihotzak bultzatuta, odol basoetan zehar zirkulatzen dauan likidoa da.Mantenugaiak eta oxigenoa garraiatzen dauz, eta hondakinak batzen dauz.Plasmaz eta plasmako zelulez osotuta dago.

-Plasmea likido horixka bat da, eta likido horretan flotatzen dagoz odol zelula guztiak;gainera, digestinoari esker sortutako mantenugaiak garraiatzen dauz, adibidez.

-Odol zelulak globulu gorriak, globulu zuriak eta plaketak dira.

ARTERIA

GLOBULU

ZURIAK

GLOBULU

GORRIAK

PLAKETAK

ODOL ZIRKULAZINOA

ODOL ZIRKULAZINOA

Odol zirkulazinoa zirkuitu bereiztu biren bidez egiten da: zirkulazino txikia edo birikietakoa deitzen jako zirkulazino bati, eta zirkulazino nagusia edo orokorra, barriz besteari.

·Zirkulazino txikia edo birikietakoa bihotzetik birikietara doa eta bihotzera itzultzen da. Eskumako bentrikulutik karbono dioxidoz betetako odola biriki arterien bidez atera eta birikietara ateratzen da. Birikietako albeoloetan odolak karbono dioxidoa askatzen dau, eta oxigenoa hartzen dau.

Biriki benen bidez, odol oxigenatua bihotzaren ezkerreko aurikulara heltzen da, gero ezkerreko bentrikulura doa eta, hortik Aurrera, zirkulazino nagusia hasten da.

·Zirkulazino nagusia edo orokorra, bihotzetik beste organoetara doa, eta bihotzera itzultzen da. Ezkerreko bentrikulutik odol oxigenatua aorta arteriaren bidez urteten dau, eta gorputzeko órgano guztietan banatzen da, oxigenoa eta mantenugaiak izteko eta karbono dioxidoa eta hondakinak jasotzeko.Substantziaz betetako odola bihotzeko eskumako aurikulara itzultzen da, Kaba benen bidez. Eskumako aurikulutik eskumako bentrikulura doa eta, hortik, zirkulazino txikira. ZIRKULAZINO MOGIMENDUAK

SISTOLEA DIASTOLEA

IRAITZ APARATUA

ETA IRAIZKETEAZelulek ezabatu beharreko hondakin substantziak sortzen dabez. Substantzia horreek osasunari kalte eragin deikioe gorputzak ez badauz iraitz aparatuaren bidez kanporatzen. Iraitz aparatua gernu sistemeaz eta izerdi guruinez osotuta dago.

GERNU SISTEMEAKuntzurrunek, ureterrek, gernu maskuriak eta uretreak zortzen dabe gernu sistemea.

·Kuntzurrunak baba formako organo bi dira, eta kaxa toraxikoaren azpian dagoz, bizkarrazunaren alde banatan. Kuntzurrunetatik igaroten dan odola iragaztea da horren eginkizuna, organismoarentzat toxikoak diran hondakinak erauzteko. Kuntzurrunek substantzia horreek gordeten dabez eta, urez nahastuta, gernua sortzen dabe.

·Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta gernu maskuria eroaten daben hodi bi dira.

·Gernu maskuriak, gernuari maskuriatik urteten izteko guretan zabaltzen eta ixten dan esfinter bat dauka barrualdean.

·Urtetra hodiaren bidez, gernu maskurian gordetako gernua kanporatu egiten da.

IZERDI GURUINAK

Azala gure gorputzeko hedadura handieneko organoa da, eta hesi babesle moduko bat osatzen dau.Nerbio amaierez eta odol basoez aparte, azalean izerdi guruinak dagoz.Azal osoan bananduta dagoz, eta funtzino bi beteten dabez: substantzia toxikoak kanporatzea eta gorputzeko tenperaturea kontrolatzea.

·Izerdi guruinen bidez, horreetatik hur dagozan kapilarreetako substantzia toxikoak ezabatzen dira. Horretarako, izerdia zortzen dabe, hau da, gatzez eta % 99an urez osotutako disoluzino bat.

·Izerdi guruinei esker, gorputzaren tenperaturea kontrolatzen da, izerdia lurrundu egiten dalako azalaran beroa erabilita, eta, halan, azala freskatzen daualako.

Egilea:Ibai T