İnŞaat teknolojİsİ taŞlarda...

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ

TAŞLARDA BÜTÜNLEME

Ankara, 2013

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

1

AÇIKLAMALAR

GİRİŞ

ÖĞRENME FAALİYETİ – 1

1.BÜTÜNLEME

1.1. Tanım

1.2. Teşhis ve Yöntem Seçimi

1.3. Analitik Rölövede Bütünleme Gerektiren Alanların Tespiti

UYGULAMA FAALİYETİ

KONTROL LİSTESİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

2.1. Özgün Malzeme İle Taş Bütünleme – Yapıştırma

2.1.1. Özgün Malzeme İle Taş Bütünleme – Yapıştırma Uygulama Aşamaları

2.2. Bütünlemede Parça Ekleme

2.3. Taş Değişimi – Taş Çürütme

2.1.2. Taş Değişimi Uygulama Aşamaları

2.4. Yeniden Yapım


KONTROL LİSTESİ


MODÜL DEĞERLENDİRME

CEVAP ANAHTARLARI

KAYNAKÇA

İÇİNDEKİLER

2

ALAN İnşaat Teknolojisi

DAL/MESLEK Restorasyon

MODÜLÜN ADI Taşlarda Bütünleme

MODÜLÜN TANIMI Tarihi yapılarda bütünleme uygulamalarını anlatan

öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32 +

ÖN KOŞUL “Taşın Mimaride Kullanımı”, “Doğal Taşları

Sınıflandırma ve Tespit Etme” ve “Taş Bozulmalarını

Teşhis Etme” modüllerini almış olmak.

YETERLİK Taşlarda bütünleme uygulaması yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Gerekli çalışma ortamı sağlandığında tarihi yapılarda bütünleme yapabileceksiniz. Amaçlar > Bütünleme tekniklerini öğreneceksiniz.

> Tarihi bir yapıda bütünleme yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam:

Derslik, Kütüphane, bütünleme uygulaması gerektiren

restorasyon şantiyeleri

Donanım:

Sunum ve görsel anlatım araçları,

Konu ile ilgili kitap, dergi, rapor, makale, vb.

dokümanlar, Fotoğraf makinelerinden aktarım yapmak

ve yansıtmak için gerekli bilgisayar ve projeksiyon

cihazı

Bütünleme uygulaması için gerekli olan ekipman ile

uygulamalarda kullanılacak kıyafet, eldiven, gözlük

vd.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek, kendi

kendinizi değerlendirebileceksiniz.

Öğretmeniniz, modül sonunda, hazırlanan ölçme

aracını uygulayarak kazandığınız bilgi ve becerileri

değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

3

Sevgili Öğrenci,

Tarihi bir yapının mümkün olan oranda tüm özgün detayları ile korunması esastır.

Reintegarsyon – bütünleme kavramı büyük bir bölümü yıkılmış olan bir yapının ihyası gibi

oldukça geniş çaplı bir uygulamadan, bir yapı elemanı üzerinde bulunan küçük bir bezeme

öğesinin tümlenmesi gibi oldukça geniş bir yelpaze sunan önemli bir uygulamadır.

Restorasyon uygulamalarında eleştirilere en sık konu olan bu uygulamaların doğru

tekniklerinin öğrenilmesi ve uygulanması restorasyon kalitesini yükseltecektir.

“Taş Restoratörü” eğitim paketinin sekizinci modülü olan “Taşlarda Bütünleme”

öğrenme materyali ile tarihi yapıların restorasyonu sürecinde en sık karşılaşılan

uygulamalardan birine ilişkin teorik bilgiye sahip olacak ve bütünleme uygulamaları

gerçekleştirebileceksiniz.

GİRİŞ

1

AMAÇ

Bu modül ile tarihi taş yapılarda karşımıza çıkan önemli konservasyon – restorasyon

müdahalelerinden bütünleme kavramını tanıyacak, bütünleme tekniklerini öğrenerek gerekli

ortam sağlandığında farklı tekniklerde bütünleme yapabileceksiniz.

Tarihi yapılarda eksik – kopmuş – yüzeyi aşınmış vb. bütünleme gerektiren noktaları

gözlemleyiniz.

1. BÜTÜNLEME 1.1. Tanım

Bütünleme tarihi taş yapılarda karşımıza çıkan önemli konservasyon restorasyon

müdahalelerindendir. Bütünleme; özgün örneğe göre eksik olan bölümlerin tamamlanarak

bütünlük elde edilmesi olarak tanımlanır. Mimaride “bütünleme” ya da “reintegrasyon”; tek

bir yapı ölçeğinden kent ve tekil yapı elemanı ölçeğini de kapsayan geniş bir kavramdır.

Estetik, işlevsel ya da strüktürel kaygılar bütünleme müdahalelerine yön verir. Uygulama

özgün malzeme ile yapılabildiği gibi farklı malzemeler kullanılarak da yapılabilir.

Bu modül kapsamında taş yapılarda özgün malzeme ile bütünleme konusunda bilgi

verilecektir.

1.2. Teşhis ve Yöntem Seçimi

Tarihi yapılarda otantiklik ve özgün malzemenin korunması esas olduğundan müdahale

dereceleri dikkatle belirlenmelidir. Tüm restorasyon uygulamalarında olduğu gibi bütünleme

müdahalelerinde de özgün malzemenin mümkün olan oranda korunması gerekir. Ancak

bozulan ve aşınan taş yüzeyler; suyun tutulmasına, donma – erime döngüsüne ve bitki

oluşumlarına yol açması dolayısıyla taştaki bozulmanın ilerlemesine etki eder. (bkz. Taş

Bozulmalarını Teşhis Etme Modülü) Konservasyon müdahaleleri yapılmadığı zaman taş

yapısındaki bozulmalar artarak zamanla taş kayıplarına sebep olmaktadır. Bu nedenle

ilerleyen süreçte taş kayıplarına sebep olacak; yüzey kaybı, aşınma, parça kopması,

oyuklanma gibi taş bozulmalarına; bozulmanın derinliğine ve taşın niteliğine göre uygun

yöntem seçilerek, müdahalede bulunulur (Resim 1.1., Resim 1.2, Resim 1.3).


AMAÇ

ARAŞTIRMA

2

Resim 1. 1: Sultanahmet Meydanı’ndaki

Örme Sütundaki Taş Kayıpları

Resim 1. 2: Balat Bulgar Mektebi’nin Taş

Cephesindeki Bozulmalar (Aşınma –

Profil erimesi)

Resim 1. 3: Taş Cephedeki Bozulmalar (Aşınma - Profil erimesi)

1.3. Analitik rölövede bütünleme gerektiren alanların tespiti

Yapı yerinde yakından gözlemlenir.

Yapının yüksekliği yakından gözlem yapmayı zorlaştırıyorsa, iskele kurulduktan

sonra iskele üzerinden gözlem yapılabilir.

Yapıya ait plan, kesit, görünüş krokileri çizilir.

Analitik rölöve tekniğine uygun olarak lejant tekniği seçilir. Lejant farklı tarama

teknikleri ya da renklendirme şeklinde olabilir.

Çizilen krokiler üzerinde taş yüzeylerde görülen; yüzey kaybı, aşınma, parça

kopması, oyuklanma gibi bütünleme gerektiren taş bozulmaları lejanta göre

işlenir.

3

Hazırlanan analitik rölöveye göre müdahale paftası hazırlanır.

Her bir bozulma için hangi teknik ve yöntemle bütünleme yapılacağı ayrı ayrı

belirlenir ve müdahale lejantı hazırlanır.

Müdahale paftaları uygulamaya esas teşkil eder.

Resim 1. 4: Örme Sütun'un rölövesi üzerinde aşınan yüzeylerin belirlenmesi

4

Uygulama 1: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir tarihi yapıya giderek taş

bütünleme gereken duvarları ve yapı elemanlarını tespit ediniz.

İşlem Basamakları Öneriler

Belirlenmiş olan tarihi yapıya gidiniz.

Bütünleme gereken taş duvar

yüzeylerini belirleyiniz.

Bütünleme gereken yapı elemanlarını

(silme, lento, söve, korkuluk vb.)

belirleyiniz.

Tespitini yaptığınız bütünleme

gerektiren alanların fotoğrafını çekiniz.

Tespitini yaptığınız bütünleme

gerektiren alanları mevcut çizim

üzerinde işaretleyiniz.

Fotoğraf ve çizimlerle yaptığınız

tespitleri rapor haline getiriniz.

Belirlenen yapıya gitmeden önce yapı

hakkında detaylı araştırma yapınız.

İyi gözlem yapınız.


5

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,

kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Belirlenmiş olan tarihi yapıya gittiniz mi?

2. Bütünleme gereken taş duvar yüzeylerini belirlediniz mi?

3. Bütünleme gereken yapı elemanlarını (silme, lento, söve, korkuluk

vb.) belirlediniz mi?

4. Tespitini yaptığınız bütünleme gerektiren alanların fotoğrafını

çektiniz mi?

5. Tespitini yaptığınız bütünleme gerektiren alanları mevcut çizim

üzerinde işaretlediniz mi?

6. Fotoğraf ve çizimlerle yaptığınız tespitleri rapor haline getirdiniz

mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

6

Aşağıdaki cümleleri doğru – yanlış olarak değerlendiriniz.

1. (…..) Bütünleme; özgün örneğe göre eksik olan bölümlerin tamamlanarak bütünlük elde

edilmesi olarak tanımlanır.

2. (…..) Bozulan ve aşınan taş yüzeyler; suyun tutulmasına, donma – erime döngüsüne ve

bitki oluşumlarına yol açması dolayısıyla taştaki bozulmanın ilerlemesine etki eder.

3. (…..) Bütünleme yöntemi yüzey kaybı, aşınma, parça kopması, oyuklanma gibi taş

bozulmalarına; bozulmanın derinliğine ve taşın niteliğine göre değişmez.

4. (…..) Her bir bozulma için hangi teknik ve yöntemle bütünleme yapılacağı ayrı ayrı

belirlenmesine gerek yoktur.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi

değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla

ilgili konuları ilgili faaliyete dönerek tekrar inceleyin


7

Taş bütünleme tekniklerini öğrenerek, gerekli ortam sağlandığında farklı tekniklerle

bütünleme yapabileceksiniz.

Uygulaması devam eden bir restorasyon şantiyesini ziyaret ederek bütünleme

uygulamalarında kullandıkları teknikler hakkında bilgi alınız.

2. TAŞ İLE BÜTÜNLEME TEKNİKLERİ

2.1. Özgün malzeme ile taş bütünleme – yapıştırma

Deprem vb. doğal afetler ya da insan tahribatına maruz kalan yapı elemanlarında parçalanma

– kopma – kırılma şeklinde bozulmalar oluşabilir. Özgün yapı elemanının mümkün olan en

yüksek oranda korunabilmesi için parçalanmış olan yapı elemanları birleştirilerek bütünleme

yapılır.

2.1.1. Özgün malzeme ile Taş Bütünleme – Yapıştırma Uygulama Aşamaları Parçalanmış – kopmuş –kırılmış yapı elemanlarının tümü dikkatli bir şekilde atölyeye taşınır.

Resim 2. 1 Mermer ayna taşı tahrip edilmiş çeşme


AMAÇ

ARAŞTIRMA

8

Resim 2. 2 Çeşme aynasına ait özgün taş parçalarının atölyeye taşınması

Parçalanmış – kopmuş –kırılmış yapı elemanları atölyede temizlenir.

Temizlik sonrası dağınık haldeki yapı elemanlarının nasıl bir araya getirileceği

planlanır.

Eksik parça olup olmadığı kontrol edilir.

Resim 2. 3 Çeşme aynasının parçalarının bir araya getirilmesi

Yapı elemanının büyüklüğüne bağlı olarak birleştirilecek parçalar ahşap kalıplar

arasına alınarak işleme başlanır.

9

Resim 2. 4 Taş parçalarının ahşap kalıplar arasına alınması

Resim 2. 5 Bütünlenecek taş parçalarının ahşap kalıplarda birleştirilmesi

Taşıyıcı özelliği de olan büyük yapı elemanlarının paslanmaz çelik donatılar ile

birleştirilmesi gerekmektedir. (taşınabilir küçük objelerde ( heykel vb.) birleşim

donatısız da yapılabilir.)

Donatı adedi ve donatıların parça üzerindeki yeri belirlenir.

Matkap ile donatı delikleri/boşlukları açılır.

10

Resim 2. 6 Özgün yapı elemanı üzerinde donatı yuvasının açılması

Paslanmaz donatılar açılan yuvaya yerleştirilir.

Resim 2. 7 Paslanmaz donatıların yuvaya yerleştirilmesi

Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatının taşa tespiti gerçekleştirilir.

11

Resim 2. 8 Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatının taşa tespiti gerçekleştirilir.

Resim 2. 9 Paslanmaz donatılar ile taşların birleştirilmesi

12

Resim 2. 10 Şantiyede birleştirilen parçaların son durumu

Atölyede birleştirilmiş olan yapı elemanı sarsılmadan ve dikkatli bir şekilde sahaya taşınır.

Sahada gerekli olması halinde donatılı olarak özgün yerine yerleştirilerek bütünleme

tamamlanır.

Bütünlemede Parça Ekleme

Tarihi bir taş yapıda; bezemeli bir yapı elemanındaki ( söve, silme, lento, korkuluk, ayna taşı

vb. ) ya da taşıyıcı yapı elemanlarındaki (duvar örgüsünde, sütunlarında, kemerlerinde vb.)

eksik bölümler özgün malzemeye parça eklenerek tümlenebilir.

Bütünlemede kullanılacak yeni taşın özgün taş ile benzer mineralojik, kimyasal, fiziksel ve

mekanik özellikler taşıması gerekmektedir.

Bütünlemede Parça Ekleme Uygulama Aşamaları

13

Resim 2. 11Hamidiye Çeşmesinin Kırık Kurnası

Resim 2. 12 Kurnanın kırılmış olan bölümün ölçüsünün alınması

14

Resim 2. 13 Kurnanın kenar profilinin kalıbının çıkarılması

Resim 2. 14 Tümlemede kullanılacak yeni taşın ölçülere uygun olarak kesilmesi

15

Resim 2. 15 Tümlemede kullanılacak yeni taşın işlenmesi

Resim 2. 16 Tümlemede kullanılacak yeni

taşın işlenmesi

Resim 2. 17 Tümlemede kullanılacak yeni

taşa profilin işlenmesi

16

Resim 2. 18 Tümlemede kullanılacak yeni taşın yerine alıştırılması

Resim 2. 19 Paslanmaz çelik donatıların yerleştirilmesi

17

Resim 2. 20 Donatıların tespiti için hazırlık yapılması

Resim 2. 21 Donatılar tespit edilirken etrafının macunla çevrilmesi

18

Resim 2. 22 Epoksi bazlı yapıştırıcının akıtılması

Resim 2. 23 Donatıların tespit edilerek yapıştırıcının akıtılması

19

Resim 2. 24 Bütünleme sonrasında kurnanın görünüşü

Taş Değişimi – Taş Çürütme

Yapı taşlarının bir bölümünün eksilmesi (kısmi taş kayıpları) ya da Taş Bozulmaları

modülünde anlatılan aşınma, oyuklanma ve parça kopması gibi bozulma süreçlerinin ileri bir

düzeye gelerek yapıyı tehdit etmesi durumunda; taş değişimleri tercih edilebilir. Taş

değişimi kararı mevcut yapı taşının bozulmuşluk durumu, tarihi, artistik ve mimari değeri

göz önünde bulundurularak alınması gereken önemli bir karardır. Taş değişim kararı aynı

zamanda özgün malzemenin yitirtilmesi anlamına geldiği için çok yönlü ele alınarak, uzman

bir işçilikle gerçekleştirilmelidir (Resim 1.4, Resim 1.5, Resim 1.6).

20

Resim 2. 25 Taş çürütme yapılacak olan pencere sövesinden detay (Sultanahmet Medresesi)

Resim 2. 26 Taş çürütme yapılacak olan taş duvardan detay (Sultanahmet Medresesi)

Her türlü doğal taş (kireçtaşı, kumtaşı, mermer, granit vb.) gerekli görülmesi durumunda

yine aynı malzeme ile tümlenebilir. Ancak taş değişiminde kullanılacak yeni taş özenle

seçilmelidir. Örnek olarak; kullanılacak olan yeni taşın dayanıklılık, sertlik, tuz ve don

direncinin yüksek olması faydalı gibi görünse de onarım için çok yoğun ve sert bir müdahale

olabilir. Onarımda kullanılacak taş cinsinin belirlenmesinde mevcut taşın yapısı ve nitelikleri

iyi analiz edilmelidir. Standartlarla belirlenen testler özellikle; gözeneklilik (porozite) ve su

emme testleri yapılmalı, özgün taşın petrografik tanımlaması gerçekleştirilmelidir. Orijinal

yapı taşının karakterizasyonu yapıldıktan sonra onarımda kullanılabilecek en benzer (ya da

en uygun) taş belirlenebilir.

Eğer özgün taşın çıkartıldığı ocak biliniyorsa ve ocak hala aktif ise onarım için aynı ocaktan

taş çıkartılması uygun olacaktır. Taş değişimlerinde taşın sadece renginin ve görüntüsünün

21

benzer olması yeterli değildir; mineralojik, kimyasal, fiziksel ve mekanik özellikler de

uyumlu olmalıdır.

Taş Değişimi Uygulama Aşamaları

Taşa değişimi ile tümlenecek olan özgün taşın minerolojik, kimyasal, fiziksel ve

mekanik özellikleri belirlenir. (Laboratuvar ortamında uzmanlar tarafından)

Tümlemede kullanılacak taşın türü tayin edilir. (Laboratuvar ortamında uzmanlar

tarafından)

Taş değişimi kararı alınan bozulmuş olan taş yüzey sağlam yüzeye kadar çürütülür.

Resim 2. 27 Taşın çürütülmesi

Sağlam yüzeye kadar açılan boşluk basınçlı havayla temizlenir.

Tercihen alkollü suyla yıkanır.

Yıkanan alanın kuruması beklenir.

Tümlemede kullanılacak yeni malzeme yerleştirileceği alana uygun olarak

şekillendirilir. Profilli bir elemanın tümlenmesi durumunda özgün yapı

elemanının kalıbı alınır. Bu kalıba göre yeni taş malzeme işlenir.

Yeni taş yerine alıştırılarak tespit edilir.

22

Resim 2. 28 Çürütülen taşın yerine yeni taşın konulması

Resim 2. 29 Özgün taşlar ile çürütülerek yenilenmiş taşların görünümü

Yeni parçanın tespitinde donatı kullanılır. Paslanmaz donatı epoksi reçine ile hem

özgün taşa hem de yeni taşa tespit edilir.

Yeni taş özgün taşa belirlenen yapıştırma harcı ile monte edilir.

23

Şekil 2. 1 Taş çürütme uygulaması öncesinde oyuklanma (taş eksilmesi) olan duvar

parçasından plan ve görünüş detayı

24

Şekil 2. 2 Taş çürütme uygulamasının plan ve görünüş detayı

Yeniden Yapım

Mimari bütünlüğün sağlanması için bazen statik gereklerle bazen de tamamen estetik amaçlı

olarak anıtsal yapıların kaybolmuş olan mimari elemanları yeniden üretilebilir.

Yeniden üretim yapılabilmesi için üretilecek elemanın malzeme, yapım tekniği, form ve

biçim gibi özelliklerine ait detaylı verinin bulunması gerekmektedir. Bu veriyi yapının

kendisi sağlayabilir. Örneğin bir bölümü kaybedilmiş olan yapı elemanları; korunmuş olan

elemanların kalıbı alınarak yeniden üretilebilir. Yapının ya da yapı elemanının özgün

durumunu gösterir çizim, fotoğraf vb. belgeler de yine yeniden üretimde kullanılabilecek

verilerdir. Restitüsyon kaynaklarına bağlı olarak hazırlanmış olan restitüsyon ve restorasyon

projeleri uygulamalardaki yeniden üretimleri yönlendirir.

25

Resim 2. 30 Bir bölümü kopmuş olan geometrik desenli mermer şebeke

Bazı özel durumlarda; yapı dış cephelerinde yer alan heykel vb. taşınabilir küçük eserlerin

veya yoğun bezemeli yapı öğelerinin dış hava koşullarından korunması için yerlerine

“yeniden yapım” ya da “replika” adını verdiğimiz kopyaları üretilerek, yerleştirilebilir.

Özellikle anıtsal taş yapıların cephelerinde bulunan heykeller için sık kullanılan bir

uygulamadır.

Resim 2. 31 ve Resim 2. 32 Yeniden üretim yapılmış yapı elemanları

26

Yeniden Yapım Uygulama Aşamaları

Resim 2. 33 Sebilcik kurna formunun taşa aktarılması

Resim 2. 34 Taşa aktarılan çizim doğrultusunda taşın spiral ile şekillendirilmesi

Resim 2. 35 Sebilcik kurnasının oyuğunun murç ve kalem ile açılması

27

Resim 2. 36 Sebilcik kurna içinin şekillendirilmesi

Resim 2. 37 Sebilcik kurna altının şekillendirilmesi

Resim 2. 38 Şekillendirilen kurna alt yüzeyinin zımparalanması

28

Resim 2. 39 Sebilcik kurnasının kenarlarının spiral ile şekillendirilmesi

Resim 2. 40 Sebilcik kurnasının alt yüzeyinin gönyeye getirilmesi

Resim 2. 41 Sebilcik alt yüzeyindeki dilimlerin spiral ile kesilmesi

29

Resim 2. 42 Sebilcik kıvrımlı kenar bitişinin karton kalıp ile mermer yüzeye aktarılmas

Resim 2. 43 Sebilcik kıvrımlı kenar bitişinin dilimlerinin mermer yüzeye çizilmesi

Resim 2. 44 ve Resim 2. 45 Yeniden yapım Sebilcik montaj öncesi

30

Resim 2. 46 Sebilcik montaj sonrası

Resim 2. 47 Sebilciğin çeşmeye monte edilmiş görünüşü

31

Uygulama 1: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde özgün malzeme ile

Taş Bütünleme – Yapıştırma yapınız.


Parçalanmış – kopmuş – kırılmış yapı

elemanlarının tümünü dikkatli bir

şekilde atölyeye taşıyınız.

Atölyede parçalanmış – kopmuş –

kırılmış yapı elemanlarını temizleyiniz.

Temizlik sonrası dağınık haldeki yapı

elemanlarının nasıl bir araya

getirileceğini planlayınız.

Eksik parça olup olmadığı kontrol

ediniz.

Yapı elemanının büyüklüğüne bağlı

olarak birleştirilecek parçaları ahşap

kalıplar arasına alarak işleme başlayınız.

Birleştirmede kullanılacak olan

paslanmaz çelik donatıların adedini ve

donatıların parça üzerindeki yerlerini

belirleyiniz.

Matkap ile donatı delikleri/boşlukları

açınız.

Paslanmaz çelik donatıları açılan

yuvalara yerleştiriniz.

Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatıları taşa

tespit ediniz.

Atölyede birleştirilmiş olan yapı

elemanını sarsmadan dikkatli bir şekilde

sahaya taşıyınız.

Sahada gerekli olması halinde donatılı

olarak özgün yerine yerleştirerek

bütünlemeyi tamamlayınız.

Uygulama yapılacak olan tarihi eserin

rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve

restorasyon projelerinin hazırlanmış,

ilgili koruma kurulu tarafından

onaylanmış olmalıdır.

Restorasyon uygulaması öncesi gerekli

izinlerin alınmış olduğundan emin

olunuz.

Uygulama başlamadan önce çalışma

tulumunuzu giyiniz.

Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.

ekipmanları kullanınız.

Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.

Uygulamada kullanılacak ekipmanların

temizlik ve bakımlarını yapınız.

Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.

Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.


32

Uygulama 2: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde bütünlemede parça

ekleme uygulaması yapınız.


Tümleme yapılacak taşın cinsi

mineralojik, kimyasal, fiziksel ve

mekanik özelliklerini belirleyiniz. (Bu

çalışma uygulama öncesinde

Laboratuvar ortamında koruma

uzmanları tarafından belirlenir.)

Tümlemede kullanılacak olan taşın

özgün taş ile aynı niteliklerde olmasına

dikkat ediniz.

Kırılmış - kopmuş olan bölümün

ölçüsünü alınız.

Özgün elemanın (varsa profilinin)

kalıbını çıkarınız.

Üretim çizimini basınız. Kalıp olarak

kullanılmak üzere mukavva / kartona

aktarınız.

Tümlemede kullanılacak yeni taşı alınan

ölçülere, üretim çizimine ya da kalıba

uygun olarak kesiniz.

Tümlemede kullanılacak yeni taşı alınan

kalıba uygun olarak taşçı aletleri ile

işleyiniz (Bknz. Taş Oyma Modülü)








olunuz.


tulumunuzu giyiniz.









33

Uygulama 3: Öğretmeniniz tarafından belirlenen bir yapıda için taş çürütme yaparak, taş

değişimi uygulamasını gerçekleştiriniz.


Taş değişimi kararı alınan bozulmuş

olan taş yüzey sağlam yüzeye kadar

çürütülür

Sağlam yüzeye kadar açılan boşluk

basınçlı havayla temizlenir.

Tercihen alkollü suyla yıkanır.

Yıkanan alanın kuruması beklenir.

Tümlemede kullanılacak yeni malzeme

yerleştirileceği alana uygun olarak

şekillendirilir. Profilli bir elemanın

tümlenmesi durumunda özgün yapı

elemanının kalıbı alınır. Bu kalıba göre

yeni taş malzeme işlenir.

Yeni taş yerine alıştırılarak tespit edilir.

Yeni parçanın tespitinde donatı

kullanılır. Paslanmaz çelik donatı epoksi

reçine ile hem özgün taşa hem de yeni

taşa tespit edilir.

Yeni taş özgün taşa belirlenen

yapıştırma harcı ile monte edilir.








olunuz.


tulumunuzu giyiniz.









34

Uygulama 4: Öğretmeniniz tarafından belirlenen bir yapı elemanını "Yeniden Yapım"

tekniği ile “replika” üretiniz, uygun koşulların sağlanması durumunda yerine monte ediniz.


Replika olarak üretilecek olan yapı

elemanının kalıbını alınız.

Üretim çizimi varsa basınız. üretim

çizimini kalıp olarak kullanılmak üzere

mukavva / kartona aktarınız.

Uygulama öncesinde koruma/

konservasyon uzmanları tarafından

belirlenmiş olan taş türüne uygun olarak

taş siparişini veriniz.

Replika üretimi için sipariş verilen taşı

alınan kalıba uygun olarak taşçı aletleri

ile işleyiniz (Bknz. Taş Oyma Modülü)








olunuz.


tulumunuzu giyiniz.









35

Aşağıdaki cümleleri doğru – yanlış olarak değerlendiriniz.

1. (…..) Taşıyıcı özelliği de olan büyük yapı elemanlarının paslanmaz çelik donatılar ile

birleştirilmesi gerekli değildir.

2. (…..) Bütünlemede kullanılacak yeni taşın özgün taş ile benzer mineralojik, kimyasal,

fiziksel ve mekanik özellikler taşıması gerekmez.

3. (…..) Aşınma, oyuklanma ve parça kopması gibi bozulma süreçlerinin ileri bir düzeye

gelerek yapıyı tehdit etmesi durumunda; taş değişimleri tercih edilebilir.

4. (…..) Taş değişimi uygulamalarında; orijinal yapı taşının karakterizasyonu yapıldıktan

sonra onarımda kullanılabilecek en benzer taş belirlenmelidir.

5. (…..) Yeniden üretim yapılabilmesi için üretilecek elemanın malzeme, yapım tekniği,

form ve biçim gibi özelliklerine ait detaylı verinin bulunması gerekmektedir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.


36

Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliği ölçebilirsiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Tarihi yapıya giderek taş bütünleme gereken duvarları ve yapı

elemanlarını tespit ettiniz mi?

2. Özgün malzeme ile taş bütünleme – yapıştırma yaptınız mı?

3. Bütünlemede parça ekleme uygulaması yaptınız mı?

4. Taş çürütme yaparak, taş değişimi uygulamasını gerçekleştirdiniz

mi?

5. Yeniden Yapım" tekniği ile “replika” ürettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

37

ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI

1. D

2. D

3. Y

4. Y

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI

1. Y

2. Y

3. D

4. D

5. D

CEVAP ANAHTARLARI

38

AKSOY, Pınar. “Taş İşleme Sanatı”, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri

Bildiri Kitabı, İBB KUDEB, İstanbul, 2009.

AHUNBAY, Metin. İTÜ Mimarlık Bölümü Geleneksel Yapım Teknikleri I Ders

Notları, (yayınlanmamış).

AHUNBAY, Zeynep. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayınları,

İstanbul, 2007.

ASHURST, John; DIMES, Francis. Conservation of Building and Decorative

Stone, Volume 1 Butterworth-Heinemann.

ASHURST, John; DIMES, Francis. Conservation of Building and Decorative

Stone, Volume 2 Butterworth-Heinemann.

BİNAN Muhittin. Tabii Taş Duvar, Teknik Üniversite Matbaası, İstanbul, 1961.

BRANDI, Cesare. Theory of Restoration, Nardini Editore, Firenze, Italy, 2005.

ERSEN, Ahmet; GÜLEÇ, Ahmet; ALKAN, Nimet; KUDDE, Esra. “Konservasyon

Raporu’nun Önemi, İçeriği ve Hazırlanma Adımları”, Restorasyon

Konservasyon Çalışmaları, Sayı 2, İBB KUDEB, İstanbul, s.3-16, 2009.

FEILDEN, Bernard. Conservation of Historic Buildings, Elsevier, Oxford, 2003.

HASOL, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul,

2005.

SÖZEN, Metin; TANYELİ, Uğur. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi

Kitabevi, İstanbul, 1986.

TAYLA, Hüsrev. Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları I ve

II, Türkiye Anıt Çevre T.Değ.Kor.Vakfı, İstanbul, 2007.

ULUENGİN, Fatin; ULUENGİN Bülent; ULUENGİN, Mehmet Bengü. Osmanlı

Anıt Mimarisinde Klasik Yapı Detayları, YEM Yayın, İstanbul, 2007.

KAYNAKÇA

İnŞaat teknolojİsİ taŞlarda...

Documents