mutriku eta busturialdean · inguruko ibilbide zirkularra da, 4 ordu eta erdian egiteko modukoa....

TurismoaLea-Artibai, Mutriku eta

Busturialdean

Etxean bezala

Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren gehigarria. 2019ko apirila.

q001_turismo_Maquetación 1 2019/04/01 16:15 Página 1

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Etxean bezalasentiaraziko dizutenparaje ikusgarriak

Larraitz Ibaibarriaga Etxaburu HITZAko zuzendaria

Negua atzean utzi etaaisialdiaz gozatzekogonbitearekin helduda, beste behin, uda-berria. Eguzki izpizberotuta, brisa epelez

eta kolore biziz jantzita, eder.Urte osoan egin bezala, sasoi ho-netan ere, ongietorri zabalaemateko gogotsu daude Lea-Ar-tibai, Mutriku eta Busturialdea.Kultur zein natur ondareak era-kusteko irrikitan. Eskuak zabal-zabalik.

Egun pasa edota egonaldi bategiteko, abentura ahaztezinakbizitzeko askotariko eskaintzakaurkituko dute gurean bisitandatozenek. Arrantza, itsasoaren edertasu-

na, itsas eta mendi aktibitateak,hondartzak, ibilbideak... Natu-ran bete-betean murgildu etagaltzeko eskaintza ezin hobeakaurkitu daitezke itsasoari lotutaeta lurrean sustraituta daudenherri eta paraje ahaztezinetan.Eta, nola ez, kultur eskaintzaaberatsa, museo, zentro eta jau-regi ederretan barrena. Abenturak bizi edo lasaitasu-

nean ostatu hartu nahi izanezgero, zatoz Lea-Artibai, Mutrikueta Busturialdera. Zain gaituzue!

Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeko HITZAren TURISMO GIDA • 2019ko udaberria

Argitaratzailea: Lea-Artibaialdeko Hedabideak, S.L.Lege Gordailua: BI-2906-03. ISSN: 2173-7118. Kudeatzailea: Ama Lur Bedialauneta Ibaibarriaga.Zuzendaria: Larraitz Ibaibarriaga Etxaburu.Zuzendariordeak: Asier Alkorta Bengoetxea eta Oihana Cabello Elorriaga.Testuak: Asier Alkorta, Nerea Bedialauneta,Lore Bengoetxea, Oihana Cabello, Larraitz Ibaibarriaga,Ane Maruri, Aintzina Monasterio, Eider Mugartegieta Lander Unzueta. Publizitatea:Idurre Arrazola Astoreka eta Maribi Fernandez [email protected] • 647 31 97 [email protected] • 600 57 14 26 EGOITZAK:Bermeo. Atalde 17, atzealdea, 48370. Tel.: 94-618 72 99. Gernika-Lumo. Bekoibarra. San Miguel eraikina, 35. 1.solairua. 48300. Tel. 94-627 10 85.Markina-Xemein.Arretxinaga, 1 (behea), 48270. Tel. 94-684 44 36. Mutriku. Barrenkale, 12 (behea), 20830.Tel. 943-60 34 68.

HITZAk Bai Euskarari

ALTZOA BASERRI-OSTATUA(Amoroto)

AULESTI

LEA IBARRA

ETXEBARRIA

ANTSOTEGI HOTELASUSTRAIAK-NATURA

(Etxebarria)

MARKINA-XEMEIN

ZIORTZA-BOLIBAR

BERRIATUA

ABENTURA PARK (Mendexa)

LEKEITIO

MUTRIKU

ONDARROA

BASONDO (Kortezubi)

BAKEAREN MUSEOA (Gernika-Lumo)

GAUTEGIZ ARTEAGA

NUEVA EUROPA (Urdaibai)BOGA GARAGARDOA

IBARRANGELU

URDAIBAI KIROLEROAK(Bermeo)

LAIDA KANOAK(Ibarrangelu)

BERMEO

ANDRA MARI APARTAMENT.(Bermeo)

ALDATZETA HOSTALA(Bermeo)

ARRIZURIETA LANDETXEA(Bermeo)

UHAINA (Bermeo)EUSKAL SOUVENIRS

(Gernika-Lumo)

EA

URDAIBAI ON (Mundaka)

NABARNIZ

INER CARAVAN

ARRATZU

BERROJA UPELATEGIA(Muxika)

UR URDAIBAI

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14-15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

JARRAI GAITZAZU SAREAN ERE:www.busturialdea.hitza.euswww.lea-artibaietamutriku.hitza.eus

Aurkibidea

Hondartzak, hamar minutura. Lea ibaia etabere ibilbidea, kilometro batera. Oilo, poni,txakur eta katu, etxe inguruan. Txantxan-gorri, zapelatz, katagorri, sugandila, mari-gorringo, azkonar, azeri, orkatz, mozolo...horiek ere inguruan bizi dira. Eta urtaro

bakoitzean jantziak mudatzen dituen ortuan ere saltse-atu ahal duzu gurekin, nahi baduzu. Lehen pinudia zenlurrean, apurka, berezko basoa ari da barriro jaiotzen...

Zure euskara ahobizitzekoaukeraAltzoa edonongo bisitarientzako dugu zabalik, noski.Baina euskalduntze prozesuan ari zaretenok berezikizarete ongietorriak! Deskontu berezia dugu Belarriprestizatetik Ahobizi izatera igaro nahian ari zaretenontzat,familiarekin edo lagunekin etortzeko, euskaraz disfru-tatzera. Eta banakako egonaldietarako ere aukera zaba-lik dugu, diru premia barik. Baserriko lanetan euskarazdzanga egin nahi baduzu, zatoz!

Amorotoko Goiogane baserrian bizi gara eta zure etxeaere senti dezazun nahi dugu. Atsedena, lurraren usainaeta etxeko zein Lea-Artibaiko jakiak dituzu zain. Hau ez da kabitzen turismo hitzean.

Bosna lekuko bi logela dituzu eskura, ganbara (goian)eta gela urdina (behean), atsedenerako zein jolaserako.


Gailur zeinmagaleanere ederra

Ingurune naturaleandago Aulesti, etainguruko naturarekingozatzera gonbiteaegiten du.

Lea ibarra osatzen dutenudalerrietan handiena etapopulatuena da Aulesti.Markina-Xemein, Lekeitioeta Gernika-Lumoren arte-an kokatuta, Iluntzar eta

Bedartzandi mendiek zaintzendute herria. Ingurune menditsuan, ibilbide

eta mendi txango interesgarriakeskaintzen dizkie Aulestik bisita-riei. Lea ibilbidea bertatik igaro-tzen da. Gerrikaitzerantz edo Men-dexako Karraspio hondartzarazein Lekeitiora joateko bideguru-tzera murgilduz gero, basoan sartueta Lea ibaiaren ondotik kilome-troak egiten hasteko aukera ema-ten du. 9 kilometro dira Gerrikaitz eta

Aulesti artekoak, eta 14 Mendexa-raino daudenak. Bidea leuna dakostako herriraino, eta ibilbidean,Gizaburuagan eta Oletan geldial-diak egiteko aukera paregabea

ematen du. Aulestitik Gerrikaitze-ra joanez gero, bestalde, maldahandiagoa du bideak, 100 metroinguruko desnibelarekin. Halaere, eroso egiteko modukoa da. Ba-tera zein bestera eginez gero, natu-raz gozatzeko aukera ziurra da Leaibarreko ibilbidea.

700 metroraMendi tontorrak ere baditu Aules-tik inguruan. Bi dira ezagunak:Urregarai (Santa Eufemia legez ereezagutzen dena) eta Illunzar. Aulestitik bertatik igo daiteke

Urregarai mendira (704m), eta os-tean herrira bueltatu. 14 kilometroinguruko ibilbide zirkularra da, 4ordu eta erdian egiteko modukoa.Osteratxoa luzatu gura duenak,Bedartzanditik igo dezake Urrega-rai, Aulestira bueltatzeko gero.Mendi tontorrean, Santa Eufemiaermitaren ondoan, paisaia bene-tan ikusgarria da: Urdaibaiko itsa-

sadarra, Bizkaiko eta Gipuzkoakokostaldea, Durango ingurukomendiak eta Gipuzkoako mendirikaltuenak ere ikus daitezke egun ar-giarekin. Beherago, Santa Eufe-miako zelaian atseden hartzekoaukera ematen du inguruneak, etafamilian zein kuadrillan egun pasaegiteko leku egokia da zelai horre-tan dagoen Atxagarai aterpetxea. Illunzar (726m) mendia ere eza-

guna da Bizkaian, eta Aulestitikbertatik igo daiteke. Narea auzotik(270m) Illunzar tontorrera heltze-rainoko igoera gozatzekoa da men-dizaleentzat. Gailurra ordubete etaerdian egiteko modukoa da. Biz-kaiko kostaldeko tontorrik gaile-nenetakoa denez gero, goi-goitikerakusten duena ikusteko modu-koa da. Aulestira bueltan, bertako par-

keak bainua hartzeko, jolastekozein atsedena hartzeko aukeraematen du.

AULESTIKOUDALA

Helbidea: Donibane enparantza, 1Telefonoa: 94-627 90 06Faxa: 94-627 91 17E-maila: [email protected]: www.aulesti.eus

4 AULESTI LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila


Lea Ibarra osatzen duten he-rriek kultur ondare abera-tsa dute. Mendexa, Amoro-to, Gizaburuaga, Aulestieta Munitibar historiaz be-teta daude, eta horren au-

zo bereziak inguratuz naturaz goza-tzeko landa eremu ederrak dituzte.Lea Ibarra ibilbidea 23 kilome-

troko luzera duen bidea da.Bostudalerriak eta horiek osatzen di-tuzten hainbat auzo ezagutzekoaukera bikaina eskaintzen du. Familia osoarentzako ibilbidea

dugu, beraz, adin guztietako per-tsonek oinez zein bizikletaz gozatudezaketena. Lea ibaiaren pareandagoen Mendexako Marierrotanhasten da. Ibaiak egiten duen ibil-bidea jarraitzen badugu, Amorotobarnean dagoen Oleta auzoa igaroeta Gizaburuagara helduko gara.

Bertan iraganera jauzi egingodugu. Izan ere, ilustrazioaren etaindustralizazioaren garaietan be-rebiziko garrantzia eduki zuen. Garai batean mundu osoko bur-

dinola garrantzitsuena izan zenaaurkituko dugu hemen, Bengoleaizenekoa. Izan ere, Europa osokomanufakturatuak hornitu zituen.Burdinolagaz batera, ondare histo-riko handiko dorretxeagaz topoegingo dugu.Ibilbidea bukatzeko, Munitiba-

rren kokatuta dagoen Bengola Na-

tur Energia Interpretazio Zentrorairitsiko gara.

Iraganetik etorkizuneraGune honetan Bizkaiko burdinola-rik zaharrena zegoen XIV. mende-an, baina gaur egun modu didakti-ko batean energia hidraulikoa, fo-toboltaikoa eta eolikoa ezagutu etalantzeko aukera eskaintzen duenzentroa dugu. Zientziagaz ondo pasatu eta jolaste-

agaz batera, barbakoa egiteko piknikmahaiak aurkituko ditugu bertan,ibilbide luzea egin ostean egunari bu-kaera ezin hobea emateko. Ez da ibilbidean geldialdia egite-

ko aurkituko dugun toki bakarraizango, naturagaz eta ondare kul-turagaz betetako bidea jarraitzenduenak hainbat txoko berezi etaeder aurkituko baititu.

Natura eta historia lotzen dituen ibilbideaLea Ibaia laburra dela esan dezakegun arren,jarraitzen duen ibilbidea benetan aberatsa da, baihistoria zein ingurumen aldetik. Lea Ibarra ibilbideafamiliagaz horretaz gozatzeko modu aproposena da.

Adin guztientzako ibilbide aproposa da. LEA IBARRA

Helbidea: Elexalde 1, GizaburuagaTelefonoa: 94-684 29 82Faxa: 94-684 44 21 Posta elektronikoa: [email protected]:www.leaibarra.eus

Zer bisitatu Ospitale zaharra.Mendexan 1632an eraikitakoospitalearen hondakinak baino ez dira gelditzen. Balio handikoeraikina dugu hau.Oletako jolasgunea. Amoroton dagoen jolasguneakatseden hartzeko aukera bikainaeskaintzen die ibiltariei.Antzior Zubia.Aulestiko zubi hau 1627anizandako uholdeek behera bota zuten zubi zaharrarenoinordekoa da. Hargintzalehorrez egindako eraikuntzairaunkorra dugu. Aisureta.Aulesti eta Munitibar bitarteanMikel Lertxundi artistakegindako sua, ura eta aireairudikatzen dituzten sormenlanak topatuko ditugu.

LEA IBARRA 5LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila


Jauregi ederrezapaindutako paisaiaTxikia bada ere,ezagutzeko askodaukan udalerria daEtxebarria; ondarez betedaude kale eta auzoak

Zergaiti ugari daudeEtxebarria bisitatze-ko. Euretako bat Biz-kaia eta Gipuzkoa ar-teko mugan dagoenherri txiki honek es-

kaintzen duen ondare natural, kul-tural eta arkitektoniko aberatsa da.Ingurune lasaiarekin gozatu, eta,aldi berean, garai ezberdinetakomonumentu eta eraikinak mirestudaitezke herriko txoko ezberdine-tan. Izan ere, jauregi ederrez betedago udalerria: Mañozka Jauregia,Patrokua Jauregia, Antsotegi Jau-regia edota Munibe Jauregia dirahorren adibide. Baina ez dira albobatera utzi behar, ezta ere, Etxeba-rria eta Barinaga lotzen dituen

errepidearen ondoan dauden Ibar-guengo garaia edota Urrosolo erro-ta. XVI. mendearen erdialdeko ga-rautegira eta ibai errotara bisitaegitea ezinbestekoa da.Herrigunean dago, San Andres

parrokiatik oso gertu, PatrokuaJauregia. Gaur egun landa gunekoetxebizitza bilakatuta badago ere,XVIII. mendearen hasierako jaure-gi barrokoa da, eta aurrekaldeanBarroetatarren armarria dauka,horiek baitziren jauregiaren jabe-ak eta elizaren zaindariak 1796an.Jatorrian, XV. mendeko dorre-

txea izan zen Mañozka. Bertan jaioziren Juan Mañozca, Mexikoko ar-tzapezpiku 1643 eta 1653 bitartean,eta Jose Santos Mañozca, XVIII.

mendean Kubako apezpiku zelaindiarrek martirizatu eta hildakoa.Herrigunetik haratzago, Altzaa

auzoan aurkitzen dira Ansotegi etaMunibe landa guneko jauregiak.XVII. mendearen amaieran etaXVIII. mendearen hasieran eraikizuten Antsotegi, aurretik bertanzegoen eraikin baten gainean.Etxebizitzarekin batera errota etaburdinola daude. XX. mendearenhasierakoa da, berriz, Munibe. Ere-du herrerarrei jarraituz eraiki zu-ten, baina barrokoko hainbat ele-mentu sartuz. Urko Bidea jarrai-tuz, bidegorrian zehar paseoatsegina eginda, ailegatu daitekebietara.

Jaiak eta azokakEtxebarriko jai nagusiak bi dira:Santixau jaiak, uztailaren 25eaneta San Andres jaiak, azaroaren30ean. Horien bueltan ekimenugari antolatzen dituzte herrita-rrek. Horrez gain, abere azoka bategiten da urtero, ekainean, etaAste Santukoak ere mugimenduhandiko egunak izaten dira epehorretan lehiatzen dira-eta Etxe-barriko probalekuan, idi probaezagunak. Aurten, martxoaren30etik apirilaren 8ra bitarteanegongo da norgehiagoka EuskalHerriko 23 idi bikoteren artean.

6ETXEBARRIA LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Altzaa auzoan dagoen Antsotegi dorrea.

ETXEBARRIKOUDALA

Helbidea: Peñanekua Plaza, 1Telefonoa: 94-616 64 32Faxa: 94-616 74 77 Posta elektronikoa:[email protected]: www.etxebarria.biz

NON JAN eta NON LOAntsotegi hotela eta jatetxea.Altzaa auzoa, 15. Tfn: 94-616 91 00.Txomin Ostatua. Erbera, 12. Tfn: 94-616 82 22.Hiru Bide taberna.Erbera, 3. Tfn: 94-616 65 50.Olaia jatetxea.Altzibar auzoa, 1. Tfn: 94-616 63 94.Otsolo taberna.Erbera, 10. Tfn: 94-616 96 90.


Hotel eta jatetxe bat baino gehiagoAntsotegi hotel-jatetxeak eskaintza gastronomiko zabala, naturazgozatzeko esperientzia bereziak eta bestelako ekintzak egiteko aukeragordetzen ditu. Lea-Artibaiko arnasgune berde eta lasaian dago kokatuta.

Bizkaiko txoko liluragarrie-netariko baten kokatuta,goxotasuna, aparteko xar-ma eta naturagaz harre-manetan, askotariko espe-rientziak bizitzeko toki

aproposa da Antsotegi hotel-jate-txea. XIX. Mendeko burdinola bateneraikita dago hotela, eta kanpotikere hori atzematen bada ere, barru-tik, txoko guztiek burdinolaren az-tarnak mantentzen dituzte. Epeltasuna da Antsotegira sartu

orduko bisitariak sumatuko duena.Eta horren erantzule dira hasiera-hasieratik hotelaren ardura dara-maten Julen, Gontzal eta Pello Her-nando anaiak; hamabost urte dara-matzate euren etxeko ateak zabal-du eta kanpotik datorrena eskuakzabal-zabalik hartzen.

Gastronomia eta esperientziakLea-Artibai eskualdearen arnasgu-ne berdean kokatuta, egonaldi luze-ak zein motzak egiteko aproposa daAntsotegi, zeinetan paisaia ederrazgain, eskaintza gastronomiko zaba-laz gozatzeko aukera dagoen: jate-

txe eta pizzeria (ostiral, larunbat etaigandeetan) berezia ditu Antsote-gik. Lea-Artibaiko sasoian sasoikoproduktuak baratzetik sukalderaeskaintzen dituzte: degustazio me-nuak, eguneko menua, tenperaturabaxuko sukaldea eta errazioak. Horri guztiorri esperientzia be-

reziak bizitzeko aukera gehitzenzaio. Izan ere, urte osoan, tailerrak,hitzaldiak, ikastaroak, kontzer-tuak, eta abar eskaintzen dituzte.

Baina Antsotegiren eskaintzaharatago doa. Hala, Sustraiak Na-tura egitasmoari esker, kobetan ba-rrena espeleologia egiteko aukera,tirolina eta puenting praktikatzekoeskaintzak ere badituzte.Jardunaldiak, ezkontzak eta bes-

telakoak ospatzeko toki apropopo-sa ere bada.Lasaitasunaren bila doazenek ere

gune zoragarria aurkituko dute. Izanere, hotelak Etxebarria eta Markina-Xemein lotzen dituen bidegorria ereesku-eskura dauka.Izateko eta gauzak egiteko modu

berezia daukate Hernando anaiek.Eta horren guztiaren isla dira An-tsotegi hotela eta jatetxea. Edonolaere, ikustekoa, bizitzekoa eta senti-tzekoa da Antsotegi.


Helbidea: Altzaa auzoa, Antsotegi errota, 15 (Etxebarria)Telefonoa: 94-616 91 00Posta elektronikoa:[email protected]: www.antsotegi.comwww.sustraiaknatura.com

Sustraiak Naturaren ekintza bat.

ANTSOTEGI (ETXEBARRIA) 7


Markina-Xemei-nek bisitaria ha-rrituko duenhainbat bereiz-garri dauzka: pai-saia paregabeak,

kultur ondarea, pilotaren unibertsi-tatea, gastronomia goxoa... Etaudalerria bisitatzera datozenei in-formazio baliagarria emateko as-moarekin sortu zen duela urtebetewww.mxturismoa.eusweb ataria.Oporraldi labur baterako, aste-

buru pasa, zubietarako edo egunpasa baterako ideiak hartzekoaproposa da webgunea. Bisitaria-rentzako interesgarria izan daite-keen eskaintza turistiko baliaga-rria, aisialdiarekin lotutako infor-mazioa eta herrian aurki daitez-keen aukera guztiak modu erraz,garbi, praktiko eta dinamikoan es-kuratu daitezke klik bakar batean.Formatua, gainera, mugikorren-

tzat eta tabletentzat ereegokituta dago. Euskal-dunei zein kanpotik da-tozen bisitariei zuzendutadago web ataria euskaraz,gaztelaniaz, ingelesez etaorain, frantsesez ere bai. Webguneak, besteak beste, Mar-

kina-Xemeinera datorren bisita-riak ezinbestean ikusi behar dituenleku esanguratsuenei buruzko in-formazioa jasotzen du. Herrianegin daitezkeen bestelako proposa-menek ere badute tartea web ata-rian: ibilbideak, bisita gidatuak, he-rriko ondare naturala eta kulturala

ezagutzeko informazioa, turismoaktiboa, agenda, jaiak...Bisitarien behar guztiak asetzeko

asmoz, gainera, mxturismoa.eusataria udalerriak eskaintzen dituenbestelako zerbitzuen, bertokoekoizleen produktuak dastatzekodauden tokien, saltoki txikien, jate-txeen, tabernen edo lo egiteko to-kien eskaintzaren erakusleihoaparta bihurtu da.

Umeentzako ere baiBisitarien esperientzia borobiltze-ko, ikusi beharrekoak eta herrikobeste lekurik interesgarrienak jaso-tzen dituzten Turistaren Planoaketa Turistaren Gidak ere badaudeeskura webgunean. Bi aukera ho-riez gain, Aste Santurako beste pla-no berri bat ere eskuragarri eduki-ko dute bisitariek webgunean zeinudaletxeko harreran, herri biblio-tekan, Uhagon kulturgunean, ater-petxean eta lotako tokietan. Eskaintza turistikoa umeentzako

ere pertsonalizatu dute estreinako.Umeei bereziki zuzendutako pla-

noa sortu dute, familiandatozenen eskain-tza asetzeko.Umeen ikuspegi-tik landu duteplanoa, eta eraeroso batean fa-miliako txikie-nen beharriza-netara egokituta-ko hainbat ekintzez

betetako ibilbidea pro-posatzen du, era didaktiko

eta jostagarrian, beti ere, haurrabera protagonista bihurtuz. Markina-Xemein moduko herri

euskaldun eta atsegin bateko giroasentitu nahi duenak hurrengorakoplan egokia www.mxturismoa.eusweb atarian aurki dezake dudarikgabe. Zatoz esperientzia atsegin etaahaztezin bat bizitzera.

Markina-Xemein, klik bakar batean eskuraBizkaiko txoko honetara asteburu pasa edo egunpasa datorren bisitariak ezinbestean ikusi behardituen leku esanguratsuei buruzko informazioa‘www.mxturismoa.eus’ atarian aurkituko du.

Markina-Xemeingo turismo webgunea. WWW.MXTURISMOA.EUS

8 MARKINA-XEMEIN LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

www.mxturismoa.eusMARKINA-XEMEINGO UDALA


Tradizioz betetakoudalerria

Ahoz ahoko tradizioakleku berezia du Ziortza-Bolibarren. Ziortzarensorrera kondaira bateanoinarritzen dute askok.

Udalerriko aztarna za-harrenak erromatargaraikoak dira Zior-tza-Bolibarren. Erro-matar garaia eta gero,isilaldi bat zabaldu

zen bertan, eta horrek XI. menderaarte iraun zuen. Hain zuzen, erlijiogune txiki batzuk sortu zireneraarte: Arta, Bolibar eta Ziortza. Ziortza edo Zenarruza izena

1082. urtean agertu zen lehen aldizdokumentu idatzietan. Hala ere,tradizioz esan ohi da 968. urtekoadela bertako eliza. Tradizioz betetako herria da

Ziortza-Bolibar, eta kultura zaha-rrak herri guztietan egin bezala,mitoak utzi ditu udalerrian. Den-boraren joan-etorriak ahoz ahotransmititu diren kondairetan era-gina izan duen arren, badira Zior-tza-Bolibarren ezagunak diren

kondaira batzuk; Ziortzaren sorre-rarena, esate baterako.Elezaharrak dioenez, 968. urteko

Ama Birjinaren Jasokundearenegunean, Santa Luziako elizan fe-dedunak meza entzuten zeuden.Eta, halako batean, arrano bat ager-tu zitzaien, ondoko kanposantukohilerri batetik hartutako burezurbat ahoan zeramala. Eliztarrek ha-rrituta jarraitu zuten arranoarenibilbidea sasi artera, eta Ziortzakokokagunearen gainean askatuomen zuen garezurra, sasien gaine-ra botaz. Hantxe utzi zuen, Ziortzanon sortu behar zen aditzera emannahian. Edestia Ziortzako kolegia-taren armarrian geratu omen zengrabatuta, eta geroago, Ziortza-Bo-libarko Udalaren armarrian.Kondairak dioenez, leku horre-

tan, hain zuzen, eraiki zen Ziortza-ko eliza, Bizkaian inoiz egon den

kolegiata bakarra. Gaur egun, mo-nasterioa da. Kalagorriko apezpikua zen Don

Gonzalo de Menak berreraiki etahanditu zuen Ziortzako Andra Marieliza, eta 1380an eman zituen argi-tara abadetxearen arau izango zire-nak. Baina sute handi batek Zior-tzako zati handi bat erraustu zuen1954an. Urteetan hustuta egon os-tean, berriz, Nafarroako Olibakomonasteriotik etorritako komuni-tate zistertarreko fraideek bizi be-rria eman zioten Ziortzari.Kostatik igarotzen den Done Ja-

kue bidearen hito garrantzitsuene-takoa da Ziortza, eta Bolibar herri-tik kolegiataraino jatorrizko galtza-da edo bidarria gorde ditu. Altxorbat da ibiltarientzat.

Elezaharren gordelekuaZiortzaren sorreraz gain, udale-rriak beste bi kondaira gordetzenditu. Markolako jentilarena da bat.Antza denez, bikote bat idiekin la-nera joaten zen egunero, bainaegun batean Markolako haitz pun-tatik jentil batek harriak botata za-paldu egin zituen. Gertakizuna zi-gor moduan ulertu zuten biztanle-ek, Ostegun Santu egunean lanerajoateagatik. Gaur egun, nekazalmunduan kristautasunak eta jen-tiltasunak izandako presentziagazlotzen dute elezaharra.Eztenabietako kontakizuna, be-

rriz, izen hori daraman baserrikogertakizun batean oinarritzen da.Diotenez, Eztenabietako andreariMari euskal mitologiako jainkosakatu beltz itxuragaz agertu zitzaionharia egiten zuen bitartean. Ondo-rioz, andrea guztiz beldurtuta bizizen. Gau batean, baina, gizona an-drez jantzi eta katuari alde egitekoeskatu zion. «Gizona izan eta go-ruetan?», galdegin zion katuak. Se-narrak katuek nola hitz egiten gal-detu, eta hortik alde egiteko eskatuzion, andrea betirako bakean utziz.

ZIORTZA-BOLIBAR ELIZATEKO UDALA

Helbidea: Domingo Ugartetxea, 3Telefonoa: 94-627 57 27Faxa: 94-616 40 16Posta elektronikoa: [email protected]: www.ziortza-bolibar.com

ZIORTZA-BOLIBAR 9LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila


Itsasoari lotuta eta lurrari erro-tuta, Lea-Artibai eskualdearenbihotzean dago Berriatua, On-darroa eta Markina-Xemein-dik hurbil. 20 kilometro koa-droko lur eremu zabalak asko

dauka bisitariari eskaintzeko. Kul-tur ondarea gertutik ezagutzekoaukerak, bakarka zein familiarekinegoteko guneak, auzo lasaiak etaaukerez betetako herrigunea... Ho-riek guztiek egiten dute Berriatua. Herrigunean Herriko Plaza na-

gusia ageri da, umeentzako jolasparke entretenigarriarekin. Ingu-ruko paisaia kontuan hartuta be-rritu zuten 2016an, eta txikieneiondo baino hobeto pasatzeko au-kera eskaintzen die, eta nagusiago-ek lasai egoteko gune aproposaaurkitzen dute bertan. Urte osoan,gainera, plaza herritarren topale-ku eta ekintza desberdinen agerto-

ki izaten da; San Gregorio jaietan(apirila amaieran eta maiatzeko le-hen asteetan); Nekazal eta ArrainKontserba Azokan jaien atarian...Plaza gehiago ere baditu Berria-

tuak. Ibarra futbol zelaiaren aurre-an, arteak dotoretutako Urepelplaza aurki daiteke. Urak, suak etaaireak bat egiten duten leku magi-koa, Mikel Lertxundi herriko artis-tak landutako eskulturez osatua.Iraganeko herriaren paisaia eko-nomikoaren isla.Eta tartean, Etxepintxu XVIII.

mendeko jauregi etxea.Bere fatxadan garaibateko bizimoduaerakusten dutenmargoak ditu,freskoak. EuskalHerrian gutxidira pintzelka-daz pintzelkada

margoturik dauden mota ho-rretako eraikinak. Eta herrigunetik haratago,

ibilbide bat baino gehiago,esku-eskura. Errege Bidea da

horietako bat, Artibai errekarenemariari jarraituz kostalderainodoan mendi bide polit bezain abe-rasgarria. Aranzibia dorretxea,Orubixe eta Urepeleko iturburuakzein ohiko baserriak eta errotaizandakoetan geldialdia egin ahal-ko du ibiltariak.

10BERRIATUA LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

BERRIATUAELIZATEKOUDALA

Helbidea: Herriko plaza, 1Telefonoa: 94-613 70 30Faxa: 94-613 70 27 Posta elektronikoa: [email protected]: www.berriatua.org

NON JAN •Arriola jatetxea (Erribera, 87). 94-613 90 05.•Laka-Erdi sagardotegia(Merelludi auzoan). 94-613 91 78.•Mendibarren taberna/jatetxea(Zeharbide, 10). 94-613 92 18.•Urepel (Zeharbide, 12):94-613 90 93.•Zentrala taberna/jatetxea(Erribera, 30). 94-613 92 86.

NON LO EGIN• Berritxu Ostatua (Aransolo, 6).635 73 37 99.• Orubixe Landa etxea(Madalena, 24). 94-613 92 85.• Urkixa Bekoa nekazal etxea: (Asterrika, 25). 94-683 33 23.

Aisialdi aukera anitzen topalekuaAgeriko eta aurkitzea merezi duten hainbat altxorditu Berriatuak, herrigunean zein inguruetan. Euskaraz eta eskuzabal emango dizu ongietorria.


Karraspio hondartza.

ZirkuituakYoko zirkuitua.- Erreferentzizko adina: 4-8 urte. - Altuera: gutxienez 1,10 metro.- Zirkuitua: 15 erronka (hiru tirolina)

Zirkuitu berdea.- Erreferentzizko adina: 9 urte (14 urtetik beherakoak lagunduta) - Altuera: gutxienez 1,40 metro.- Zirkuitua: 15 erronka (bost tirolina)

Zirkuitu urdina.- Erreferentzizko adina: 12 urte (14 urtetik beherakoak lagunduta). - Altuera: gutxienez 1,50 metro.- Zirkuitua: 16 erronka (lau tirolina)

Zirkuitu gorria.- Erreferentzizko adina: 15 urte (16 urtetik beherakoak lagunduta). - Altuera: gutxienez 1,50 metro.- Zirkuitua: 21 erronka (bost tirolina)

Eskaintza bereziakFamilian.- 4 urtetik aurrerako umeakdituzten familientzako eskaintza.Eskaintza berezia 13 urtera arte eta hiru lagunetik gorakofamilientzat, guztientzako prezio berdinarekin.

Urtebetetze jaiak egitekoaukera.- Ume, gazte zein nagusienurtebetetze egun bereziakospatzeko eskaintza.

Opari txartelak.- Naturagaz gozatzeko oparioriginala egiteko aukera.

Ezkondu aurreko agur jaiak.- Naturan barneratuta agur jaioriginalak egiteko eskaintzazabala.

Gazte taldeak.- Gazte taldeentzako abentura,udaleku edota kanpaldientzatosagarri aproposa.

Ikasle taldeak.- Asialdia eta formakuntza eskutik:Abentura naturan, tirolinak,tibeteko zubiak, rokodromoak...

KontaktuaHelbidea:.Leagi auzoa (Mendexa). Telefono zenbakia:.688 85 62 83Posta elektronikoa:[email protected]:.www.mendexapark.com.

Mendiaz zein itsasoaz gozatzeko aukeraeskaintzen du Mendexak. Abentura parkeak 17 tirolina eta 70 erronkatik gora eskaintzen ditu.

MENDEXA 11LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Bizkaiko kostaldeko ekial-dean kokatuta, mendiazzein itsasoaz gozatzekoaukera eskaintzen duMendexak; zuzenean na-turagaz lotutako eskain-

tzak dira nagusi Mendexan.Herrigunea mendi tontorrean

kokatuta dago (Zelaia auzoa). Bai-na beste hiru auzok ere osatzendute herria: Likoa, Leagi eta Iturre-ta. Auzo batean zein bestean, base-rri eder ugari aurkituko ditu bisita-riak. Tartean Likona baserria, XVI.mende hasierakoa; Mendexako ba-serri zaharrena da. Baina dorretxe-ak ere baditu, Leagi, esaterako.

Oinezkoentzako ibilbideaLea ibaiaren albo batean kokatzenden Karraspio hondartzak ere as-kotariko aukerak eskaintzen ditu.Lasai egoteko zein itsasoaz lotuta-

ko ekintzak egiteko aukera eskain-tzen dute bertan, surfa, esaterako.Hondartzak San Nikolas edo Ga-rraitz uhartea dauka aurrez aurre,eta Lekeitioko portua ere ikustenda. Mendi eta zelai berdez ingura-tuta dagoen hondartza zabal, luzeeta ederra da. Lea ibilbidea ere Mendexan has-

ten edo amaitzen da; 23 kilometro-ko bideak Munitibarreraino era-mango du bisitaria. Ibilbidea 1555.urtean eraiki zuten Marierrotaitsas errotaren dikearen eta ur bil-tegiaren parean dago kokatuta.

Itsasoa edo ibaia albo batera la-gata, azken urteetan bestelako es-kaintza ere badauka Mendexak:Mendexa Abentura Park. Euskalkostaldeko abentura parkea Leagiauzoan dago kokatuta, eta 70erronka baino gehiago eta 17 tiroli-nadun 4 zirkuito eskaintzen du.Parkea adin guztiei zuzenduta

dago, eta zuhaitzez zuhaitz ibiltze-ko aukera eskaintzen du berrikun-tzaz betetako ibilbideetan.

NEURRIRA EGINDAKOESKAINTZA, MENDEXAN

Mendexa Abentura Park

Helbidea: Zelaia auzoa, 1Telefonoa: 94-684 21 06Webgunea: www.mendexa.netHarremanetarako:[email protected]

MENDEXAKO UDALA


Lekeitio, motxilan eramateko esperientziaLekeitiora egun pasa edo oporraldi labur bat igarotzera datorrenak ardoaren eta

arrainaren GR38 ibilbidea egin dezake urteko edozein sasoitan. 21 kilometrokoibilaldi atsegin eta lasaiak edertasun handiko natura guneak zeharkatzen ditu.

Natur ingurune zora-garri eta pribilegia-tuan kokatua dagoLekeitio. Urtekoedozein sasoitan ki-rola egiteko hamaika

aukera eskaitzen ditu Bizkaikoudalerriak, eta horien artean, baso,erreka eta paisaia ikusgarrien arte-an ezkutatutako hainbat txokoezagutu ahal izango dituzte berta-ratzen diren ibiltariek. Lekeitiora egun pasa edo opo-

rraldi labur bat igarotzera datorre-nak ardoaren eta arrainaren GR38ibilbidea egin dezake proposame-nen artean. Bidea, hain zuzen, ga-rai batean mandazainek Lekeitio-ko portutik barrualdeko herrietaraarraina zamatzeko erabiltzen zu-ten. Lekeitio moduko kostaldeko

herriak, barrukaldearekin truka-ketarako ibilbide komertzialenhelmuga bihurtu ziren. Sardina,bisigua eta sardinzar freskoak, ga-zituak edo ketuak ohikoak zirenpenintsularen barrualdeko merka-tuetan. Ibilbidea XX. mendearenhasierara arte mantendu zen; eta,orain, ibilbide turistiko eta kultu-rala bihurtuta, antzinako garran-tzia berresku nahi du.

Gure arbasoen historiaIbiltariak Oiz mendiaren ingurue-tan hasten den 21 kilometroko eta-pa atsegin eta lasaia egin dezakeahalegin handirik gabe. Astoagakogaltzadan hasita, eta marka txurieta gorri horizontalekin seinalez-tatuta dagoen bidea jarraituz, ibi-laldiak edertasun handiko natura

guneak zeharkatzen ditu. Pausozpauso, ibiltaria harrituko dutenherri xarmangarriak eta gure arba-soen historia ezagutzera ematenduten elementu historiko, artisti-ko eta etnografikoak ezagutzekoaukera ere edukiko du bidaiariak.Etaparen bukaerak kresalak zi-

pristindutako Lekeitioko arrantza-le herri ederreraino gerturatuko duibiltaria, eta hori izango da bidaia-ren helmuga. Atseden hartu ondo-ren, herriak gordetzen dituen al-txorrak ezagutzeko aprobetxatudezake bidaiariak: Santa Maria ze-ruratzearen basilika, Santa Katali-na Itsasargia-Itsas Nabigazio In-terpretazio Zentroa (Bizkaia eta Gi-puzkoan bisita daitekeen itsasargibakarra), alde zaharra, jauregiak...Eta app berriari esker, bisita gida-tuak mugikorrean jasotako argibi-deak jarraituta egin ahalko dira. Jantzi oinetako erosoak, eta za-

toz Lekeitio eta inguruak ezagutze-ra! Ibiltzeko gozamena naturare-kin batera uztartzen duen espe-rientzia ahaztezina eta paregabeaeraman ahalko duzu motxilan.

12LEKEITIO LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

TURISMO BULEGOAHelbidea: Independentzia enparantza, z/gTelefonoa: 94-684 40 17Posta elektronikoa: [email protected]: www.lekeitioturismo.eus


eta tabernetan ere dasta daitezkearrainaz egindako platerak.

Baserri jatorria dauka-ten produktuen aukeraere zabala da: Sagar-miña txakolina ekoiz-lea, Getariako deno-minazioduna; artzaingazta, Goienetxe base-rriak ekoizten duena;Ondare enpresak egitendituen mermeladak eta baraz-kiak, Kilometro 0 filosofiaren ba-rruan inguruko baserrietako pro-duktuekin ekoiztuak, eta gozoa go-goko duenarentzat, Goxartekegiten dituen txokolate eta izozkibikainak. Horra Mutrikun dastatudaitezkeen hainbat gauza eder.

Bisitak eta jarduerakEuskal Kostaldeko Unesco Geo-parketik antolatuta, hainbat bisitaegin daitezke Mutrikun. Nautilus,

Itsas zapore ederrarekin goza-tzeko aukera ematen du Mutri-kuk urte guztian. Izan ere, his-torian arrantzari estu lotutaegon den babes portuak gas-tronomia aukera oparoa es-

kaintzen dio bisitariari. Merezi duitsas brisa lagun jaki ederren dasta-menaren plazerrean murgiltzea.

Antzina bisigutan ibiltzen zirenMutrikuko arrantzaleak neguan;hain zuzen ere, lehen eskabetxeakbisiguarekin egiten hasi ziren. Ba-rruko lurraldeetan komertzializa-tzen zuten; Gaztela inguruetan eta.Orduan modura, gaur egun ereMutrikuk arrantzari estu lotutaegoten jarraitzen du. Izan ere, Gi-puzkoan dauden kontserberenparte handi bat, ia erdia, Mutrikundago. Kalitate handiko produk-tuak dira, artisau tradiziokoak, es-kuz landutakoak. Tartean dagoEuskal Herriko kontserbera zaha-rrena, Yurrita Group, eta tradizioitaliarretik datozen kontserberak:Zizzo Billante, Calogero G. Billan-te, Zizzo kontserbak eta La Mutri-kuarra. Eskaintzen dituzten pro-duktuen artean, antxoa, atuna etabentreska eder eta ikusgarriakdaude. Horrez gain, herriko jatetxe

Gastronomiaz gozatzeko aukera ematen du Mutrikuk,arraina eskaintza nagusi delarik, produktu sorta zabalaeskaintzen duelako; era berean, jarduerez gainezka dago.

flyscheko fosilak izeneko bisitan,Geoparkeko fosil erraldoiak ezagu-

tu ondoren itsas irteera egitenda Saturraran arteko itsas-labarrak ezagutzera. Mu-triku Marinela bisitan,berriz, Mutrikuren izaeraarrantzalearen sustraiakezagutu daitezke. Arrieta-

kua Jauregian egiten denbisitak denboran atzera eroa-

ten gaitu, garai bateko itsasgizonhandien bizimodua ezagutzeko.Karsteko Zaporeak izenekoak Geo-parkeko bihotzera eramaten gaitu,Olatz bailara ederrean barrena. In-formazioa eta erreserbak egiteko:www.geoparkea.eus.

Eta aktibitate biziagoen artean,buzeoa, kayak, paddle sup, zaldi ir-teerak, surfa eta mendi ibilbideak.Zentzumen guztientzat gozagarri,Mutrikuk turismo eskaintza apartadauka.

MUTRIKU 13LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Mutrikuko portuaren ikuspegia. INHAR MUTIOZABAL

Zaporedun herria

Apirilak 6: Berdel Eguna

24. Berdel Eguna ospatuko daapirilaren 6an, portu inguruan.

Berdelaren kontsu-moa indartzekojaiotako ekime-na galdu ezinez-ko hitzordua bi-lakatu da. Eraugaritara pres-

tatutako 25.000errazio berdel zerbi-

tzatuko dituzte aurten ere, eta,beste behin, jai giroan ezertxoere falta ez dadin,ekitaldi ugarizgozatu ahalizango da. Egi-tarau guztiamutriku.euswebguneankontsultatu dai-teke.

TURISMO BULEGOA:Txurruka Plaza z/gTelefonoa: 943 60 33 [email protected]

www.mutriku.eus


Ondarroara etortze-ko arrazoi askodaude, horietakobat portura joaneta arraina des-kargatzen ikustea

edo bertan zaudela turruna entzu-nez gero enkantea zuzenean ikusiahal izatea. Bisita aprobetxatuz,beste arrazoi bat, arrain freskoaarraindegian erostea da. Eta ego-naldia osatzeko, gomendagarriada, zelan ez, Alde Zaharrera hurbil-du eta hango kaleek daukaten xar-maz gozatzea.Paseatzeko leku asko dauden he-

rria da Ondarroa; pasealekuz pase-aleku, moila guztiak egin ditzake-

zu, bereziki Bizkaibusetik metrogutxira dagoen Arrigorri hondar-tzatik Saturraraneraino ibilbide la-saia eginez. Aipatzekoa da Arrigo-rri hondartza bainua hartzeko ososegurua dela. Mendi ibilbide bat baino gehia-

go ere badituzu eskura; horietakobat da GR-123 Bizkaiko bira egitenduena. Eta panoramika ederrakikusi nahi badituzu eta argazkiakatera, Akilla menditik Santa Kuru-tzera igota egin ahalko duzu. Eta umeekin joateko, Ondarroa

eta Berriatua lotzen dituen ErregeBidea deitzen den ibilbidea osoatsegina da; padura ikusi eta senti-tzeko aukera emango dizu.

Paseoan zein bizikletaz ibiltze-ko, Kamiñazpitik Saturraranerai-no Artibai ibaiaren ondotik egindaiteke ibilbidea. Paseo polita da,laua, itsasoraino doana. Herri arrantzalea izanik, beste

aukera bat kainabera hartu etaarrantzan joatea da.

Kaleko giroan murgildutaOndarroan zerbait badago, kalekogiroa da. Pintxoak dastatzeko tokiasko daude, eta beste janari ba-tzuen artean jatetxeek ondo dakitearraina prestatzen. Komertzioan ere aberatsa iza-

nik, Iturribarri kaletik hasita por-turaino, mota guztietako dendak

Ondarroa ezagutzeko, hamaika arrazoiXarmaz betetako herria da Ondarroa, arrantzale izaera eta izatea barru-barruandaramatzana. Portuko jarduera, ibilbide, kultur agenda, gastronomia... ezer ez da falta.

14ONDARROA LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Artibai errekak Alde Zaharrera heltzeko bidea erakusten du.

q014-015_turismo_Maquetación 1 2019/04/01 13:34 Página 1

daude, eta horrez gain, urtean bi-tan Merkatu Txikiak egiten dira er-digunean, Alamedan, ingurukoherrietatik jende asko erakarriz.

Aisialdiaz gozatzeko, eskaintzazabala dago urte guztian. Ondo pa-satzeko hitzordu asko eta asko. Ai-pagarrienak, Zahar Berritze AzokaAste Santuan, Antxoa Eguna maia-tzean, Zapato Azule ekainean, An-dra Mari jaiak abuztuan... Eta kul-tur jarduerei dagokienez, antzerkitxikirik eta kontzerturik ez da faltaizaten. Kirolak ere leku esangura-tsua du; arraunaz, futbolaz, igeri-ketaz edota judoaz goza daiteke.

«Mendi ibilbide bat bainogehiago daude aukeran, etaAkillatik Santa Kurutzeraigota, panoramika ederrakikusi ahalko dituzu»

‘‘

Arraina deskargatzen ikusteko aukera eskaintzen du portuak.

ONDARROA 15LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

NOLA HELDU Bizkaitik zein Gipuzkoatikdatozenek autobusez egindezakete. Bilbotik irtenda, orduerdiro daude autobusak etaEibartik, ordubetekomaiztasunarekin. A3915 linea (Bilbo-Galdakao-Durango-Abadiño-Berriz-Mallabia-Markina-Xemein-Berriatua-Ondarroa).Lanegunetan, 07:40tik 21:40rabitartean, orduro. Jaiegunetan,08:40tik 21:40ra.A3916 linea (Bilbo-Ermua-Mallabia-Markina-Xemein-Berriatua-Ondarroa).Lanegunetan, 07:10etik 22:10era,orduro. Jaiegunetan, 08:10etik22:10era. DB04 Linea (Eibar-Elgoibar-Mendaro-Deba-Mutriku-Ondarroa). Lanegunetan, 06:00etatik20:00etara. Larunbatetan,

07:00etatik 22:00etara. Igande etajaiegunetan, 08:00etatik20:00etara.DB03 Linea (Donostia-Zarautz-Itziar-Deba-Mutriku-Ondarru).Astegunetan, 08:00, 11:00, 14:30,18:00 eta 20:30ean. Larunbatetan,10:30, 14:30, 17:00 eta 21:00etan.Igande eta jaiegunetan, 10:30,14:30, 17:00 eta 20:30ean.

NON APARKATU

Mutrikutik sartzen direnek lehenbiribilgunea pasa ondoren, biaparkaleku dauzkate. Bestela,Zaldupe udal kiroldegiarenatzean aparkatu daiteke.

NON LO EGIN

Ondarroara datozenek ArrigorriItsas Ostatuan, Patxi pentsioanedota Harizpe nekazalturismoanostatu hartu dezakete.

ONDARROAKOUDALA

TURISMO BULEGOAErribera 9 (Kofradia Zaharra)Telefonoa: 94-683 19 51E-posta:[email protected] webgunea: www.ondarroa.eus

q014-015_turismo_Maquetación 1 2019/04/01 13:34 Página 2

Basondo basofaunarenbabesleku bat da, zoolo-giko batekin alderatuzguztiz ezberdina dena.Bertoko instala-zioetan gure

inguruko animaliakaurkituko dituzue:orkatzak, basurde-ak, oreinak, azeriak,basakatua... gehie-nak BerreskuratzeZentro ezberdineta-tik etorritakoak. Ani-malia ia guztiak sendae-zinak diren kalte batzuk di-tuzte, eta, beraz, ezinezkoa dahaiek naturara berriro birsartzea.

Bisitan hurbiletik behatu ahalizango dituzue gaur egun Euskal

Herrian desagertuta dauden, bai-na aintzina gure basoetako biztan-leak ziren beste espezie batzuk ere:otsoa, katamotzak edo bisonteak.

Parkea fauna basatiarendefentsara bideratuta-

ko hezkuntzan dihar-duen Xabier Maizte-gi Fundazioarenparte da; EuskoJaurlaritzak etolo-gia eta ekologiariburuzko Gonzalo

Nardiz saria emanzion.

Horretaz guztiaz gain,Basondon animalien zainketa etasentsibilizazio zein ingurumenhezkuntzarekin lotutako lanak ereburutzen dituzte.

Basondo: basofaunabehatuz ikasteko lekuaBerreskuratze Zentro ezberdinetatik etorritakoanimaliak daude Basondon. Parkea faunabasatiaren defentsara bideratutako hezkuntzandiharduen Xabier Maiztegi Fundazioaren parte da.

Animalia gehienek ia sendaezinak dituzten kalteak dituzte. BASONDO

16 BASONDO (KORTEZUBI)

Bisita motakNorbanakoak:Parkeko sarreran azkengertakizunen berri emangodizuegu (jaiotzak, espezieberriak...). Ibilbidean zehar,animalia bakoitzari buruzko panel informatiboak ditugu.Taldeak: Aldez aurretik antolatutakobisitak dira egokienak (euskarazeta gaztelaniaz). Ibilbide osoanzehar animalien ingurukoezaugarri oro azaltzen joango dagidaria. Hark zenbait animaliaukitzeko aukera ematen du. Ikasleak:Naturari buruzko azalpenezberdinak ematen dira, taldearen adinari egokituta (haur zein nerabeak), euskarazzein gaztelaniaz. Animaliekin kontaktu zuzena edukitzeaahalbidetzen da. Bisitak goizekoak edo egun osokoak izan daitezke. Egun osokoa bada,arratsaldean landa praktikaezberdinak egiten dira.

OrdutegiaNeguko ordutegia (irailaren1etik ekainaren 30era).Astelehenetik ostiralera,11:00etatik 14:00etara (15:00etanirteteko). Larunbatak, igandeaketa jaiegunak: 11:00-17:00(18:00etan irteteko).Udako ordutegia (uztailaren1etik abuztuaren 31ra).Egun guztietan 11:00etatik18:00etara (19:00etan irteteko).

PrezioaNorbanakoak: Helduentzako 9 euro eta umeetzako 5 euro. Taldeak: Bisita gidatuetarakoerreserba egin behar da beti.Taldea 20 pertsona bainogehiagokoa bada, gidaria dohainik izango da, etagutxiagokoa bada, taldeko 35 euro ordaindu beharko dira.

Helbidea: Basondo auzoa, 6 (Kortezubi, Bizkaia).Telefonoa: 94-625 44 36Posta elektronikoa: [email protected]: www.basondo.com



Gautegiz Arteagapausoz pauso ezagutuz Balio historiko etanatural handiko ibilbidesareagaz GautegizArteaga ezagutzekoaukera ezin hobea dago.

Turismo errespetutsua,landatarra eta desestazio-nalizatua sustatzeko ba-liagarriak diren herrikoibilbide sarea eta ondarenatural aberatsa ditu Gau-

tegiz Arteagako herriak. Ibilbideakoso baliotsuak dira paisaiari etaondareari dagokienez. Balio histo-riko eta natural handikoak dira.Padura, Kantauriar Artadia etaAtlantiar Landazabala zeharka-tzen dituzte (Urdaibaiko BiosferaErreserbaren ekosistemak) etamendi ibiltaritza gustukoa dute-nentzako eskaintza turistiko pare-gabea osatzen dute. Ibilbideak distantzia eta zailta-

sun maila ezberdinetakoak izangodira, bakoitzak egin nahi duen bi-dea aukeratu ahal izateko. Haueta-riko batzuk, Ihitzetako Ibilbideaedota Jentilen Ibilbidea, kasuankasu, familian egiteko egokiakdira; eta guztiak plan ezin hobeakdira.

Laster herriko ibilbide sarearenbarneko sei ibilbidek sistema digita-lak erabiliko dituzte. Seinaleak ibilbi-dean zehar egongo dira ikusgarri.Hauetan eta mapetan ere QR kodeakizango dira informazioa mugikorre-tan deskargatu ahal izateko. Izan ere,ibilbide sarearen informazio guztiasarean eskuragarri dago. Paperezkomateriala interesatuen esku jarriko da

herriko establezimenduetan eta es-kualdeko informazio puntuetan.

Jasangarritasunaren aldeGautegiz Arteagako ibilbide sareabalioan jartzeko ekimenean lanegiten dihardute, eta hau turismoirisgarria, jasangarria eta naturalasustatzearen aldeko ekimenarenbarruan dago. Gainera, ostatu es-kaintza zabala eta herriko gastro-nomia dastatzeko aukerak honenosagarriak dira, bisitarientzako in-teres turistikoa gehituz.

GAUTEGIZ ARTEAGAKOUDALA

Helbidea: Herriko Enparantza, 1Telefonoa: 94-627 52 27Faxa: 94-625 29 53 Posta elektronikoa:[email protected]: www.gautegizarteaga.com

Ibilbideak Lehenengo ibilbidea.Gautegiz Arteaga - San Martin -San Pedro Atxarre: 16 Km. Bigarren ibilbidea.San Migel Ereñozar: 7 Km.Hirugarren ibilbidea.Mendi martxa: 8 Km.Laugarren ibilbidea.Tremoia - Iruskieta - San PedroAtxarre: 5 Km.Bosgarren ibilbidea. Ihitzetako ibilbidea: 4,5 Km.Seigarren ibilbidea. Jentilen ibilbidea: 8 Km.

18 GAUTEGIZ ARTEAGA LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila


Atxarre, Laida eta Lagahondartzak, San An-dres elizaren ganga...kanpotik datozenen-tzat hamaika inte-resgune ditu

Ibarrangeluk. Naturazgozatu zein kultur on-dareaz bustitzekoasko eta asko hurbil-tzen dira udalerrira,batik bat udan.

Kostaldeak erakarri-ta ailegatzen dira turis-tak, Laga eta Laida hondartzazoragarriak edota Atxarrek berakeskaintzen duen itsasadarrarenikuspegi ederrak zentzumen guz-

tiak betetzen baititu. Halaber, gas-tronomiaz eta kulturaz gozatzekoere txoko aparta da Ibarrengelu.

Euskal Herriko Kapera Sixtinolegez bataiatu dute zenbaitek El-

xalde auzoan dagoen San An-dres elizaren ganga. Herri-

gunean, udaletxe pareandago eliza, eta kristauzein ateoentzat herrikoerakargune nagusietakobat da. XVI. mendean

eraiki zuten elizak altxorartistiko berezia du barruan.

Zura landuz egindako ganga po-likromatuari begira denbora ohar-kabean pasatzen da. Izar formakohamabost ganga dauzka. Gainera,

1905eko piano-harpa ezaugarriaduen organoa ere badute bertan,eta haren soinuak zein estetikakare bereziagoa egiten du eliza.

HondartzakUrdaibai gel-dileku ezin-bestekoa dasurfzaleen-tzat. Izan ere,Mundakara ezezik, Ibarrangelu-ko Laida eta Laga hondartzara erehurbiltzen dira olatuak hartzeraeta baita azken urteetan hain eza-guna egin den Stand Up Paddleapraktikatzera. Gainera, haizeakuzten duenean, Laidan windsurfe-an aritzen dira asko. Era berean,kayak zein piraguetan itsasadarre-tik jaitsierak egiteko aukera pare-gabea eskaintzen du. Baina, beste-rik gabe, Laidan zein Lagan, ige-rian egin edota marea beheradagoenean hondarretik paseatze-ak ere gogobetetzen du bertakoazein kanpotik datorrena.

Goiz zein arratsalde pasa egitekotxango aproposa da Atxarreko SanPedro bisitatzea. Kanalatik, Arke-tatik zein Akordatik igo, umeekinerraz egiteko ibilaldia da. Urdai-baiaren begiratoki miresgarria da;behelainoagaz edo lanbroagazitsasadarra estaltzen duenean erepaisaia ikusgarria sortzen da. Eta,egunsentiaz zein ilunabarraz go-zatzeko leku pribilegiatua da.

Naturagune xarmanta,Urdaibaiko bihotzeanKostaldeko herria, baina nekazal girokoa daIbarrangelu. Batik bat uda sasoian Euskal Herrikozein nazioarteko turistek eta herriko zein eskualdekobizilagunek bat egiten dute bere kostako txokoetan.

San Andres elizako ganga ikusgarria eta Laga hondartzaren ikuspegia..

Helbidea: Elexalde, 1.Telefonoa: 94-627 60 04Faxa: 94-627 62 95 Posta elektronikoa:[email protected]: www.ibarrangelu.net

20IBARRANGELU LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Arketa Kanpina Laida hondartzan dagoen ArketaKanpina belarrezko lursailetanbanatuta dago. Gutxi gorabeherapartzelek 8x6m-ko zabalera dute,eta bakoitzean gehienez seipertsona sar daitezke.Kanpadenda zein edozeinibilgailu mota sar daiteke. Harremanetarako. Telefonoak: 94-627 81 18/672 68 34 14.Helbide elektronikoa:[email protected]:www.campingarketa.comIBARRANGELUKO

UDALA


Pantailari esker, munduzabalean ezaguna egin daGaztelugatxeko SanJoan, eta, harekin bateraBermeo. Kantauriko kos-taldeko herri arrantzale-

ak errotuta du bere nortasuna, etaturismo eskaintza ere horren adie-razle da. Bisitari kopurua nabar-men handitu da azken urteetan,Gaztelugatxen batez ere. Baina te-lesail ezagun bateko eszenarioaizateaz harago, islatxo horrek badi-tu bere historia eta istorioak, etaezagunago egin duen telesailekogidoia idatzi aurretik ere, hainbatbataila libratu dira bertan. X. mendekoa da bertako baseli-

za, eta mendeetan mantendu di-ren usadioak gorde ditu. Herrikoarrantza ontziek ere ohitura duteababorrera eta istriborrera biratze-ko, santuari eskatzeko eguraldiona, arrantza ona eta osasunaTurismoa erakartzeko amu ede-

rra izanik ere, Gaztelugatxe bainozer gehiago badu eskaintzeko Ber-meok.

Aukera anitzeko herriaKirola gustuko dutenek NordicWalking praktikatzeko 50 kilome-tro inguru dituzte. Ibilbideei esker,Bermeo eta bere auzoen beste ikus-puntu bat ezagutzeko aukera izan-go dute bisitariek. Kostako herria izanik, itsasoare-

kin lotutako kultura da bertakoa.Arrantzaleen museoko horma sen-doak dira tradizio eta kulturarenbabes eta gordeleku, eta arrantzariburuz ezagupenak handitu gura

dituenak aukera paregabea du ber-tan. Larunbatetan, gainera, sarre-ra dohainekoa da. Eta herria bera bisitatzea opari

ederra bada ere, oroigarri bat nahiduenak ere baditu hainbat aukera.Arrain kontserba lantegietakodendetan danetariko produktuaksaltzen dituzte. Arroyabek, esate-rako, gastrodenda dauka herrikoerdigunean. Gozozaleek, bestalde,San Juanen oinatzen pastekin das-tamena goza dezakete, eta Erreme-dio kalean belaunaldi berrien pro-duktu berritzaileak eros daitezke.

KULTURA, KIROLA ETATRADIZIOEN ESZENARIOGaztelugatxeko San Joan da Bermeok gaur egunduen erreklamurik ezagunena. Pantailatik saldudenak, baina, betidanik du nortasuna. Harekinbatera, turismo eskaintza askotarikoa da Bermeon.

Bermeoko Gaztelugatxe turisten erreklamu bihurtu da. BERMEOKO TURISMO BULEGOA

BERMEOKO TURISMO BULEGOAHelbidea: Lamera z/g 48370 -BermeoTelefonoa: 94-617 91 54Posta elektronikoa:[email protected]: www.bizibermeo.eus

22 BERMEO LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

Erosketak egiteko Arrain kontserbak.San Juanen oinatzak:

Gaztelugatxe gozotegian. Erremedio kalean:

- T-Kimua: Bermeoko tea, itsasbelarrekin eginda.

- Elorri: Bertoko txokoen margolanak.

- Kuku-enea: Gaztetxoentzat jostailuak.

- Uhaina Surf&Art: Tokiko produktu pertsonalizatuak.

Gomendatzeko-Txoko bat: Tala-Une bat: Eguerdiko txikiteoazapatuetan eta domeketan.-Derrigorrezkoa: Portuzarretikpaseoa.-Aktibitate bat: Zetazeoakbehatzeko irteera Hegaluze ontzian. -Dibertimendu bat: Turismoaktiboa.-Aurkikuntza bat: Bermeotarren XX. mende hasierako arkitektura:Ispizua, Anasagasti , Arzadun...

Loturak-www.bizibermeo.eus-www.tiketa.eus/gaztelugatxe-www.nordicwalkinggunea.net/La-Red-de-Centros-NW/nw-bermeo


Erreka eta itsasoaren abaroko altxorrakErreka zein itsaso bazterretan txoko miresgarri asko gordetzen ditu Eak.Horietako bat da Urtubiaga burdinola. Garai bateko bizimoduaren ikur, etabelaunaldiz belaunaldi ondarea babestearen eta mantentzearen isla garbia.

Ea errekaren inguruko etxe-ak eta bi parteak lotzen di-tuzten zubiak dira udale-rrira datozen bisitariek le-henengo begitantzen di-tuztenak. Argazki ohikoa

da hori. Hondartzak eta por-tuak ere arreta erakartzendute. Ikuspegi ederrakbiltzen ditu kostalde-ko herri xarmanga-rriak. Ea ikusteko etaEaz gozatzeko moduasko daude. Eak, Na-txituak eta Bedaronakasko dute erakusteko,mendien berde eta itsaso-ko kresalaz harago.

Atsedengune apartak; lasaitasu-nez eta isiltasunez betetako txoko-ak. Haize freskoa eta sanoa arnastueta bertako ondarean bustitzekohamaika aukera daude. Uda ga-raian, batik bat egun eguzkitsue-

tan, jendearen barre-algarak har-tzen dituzte herriguneko kaleek,udatiarrez gain, asko baitira udale-rriaren edertasunak liluratuta ber-taratzen direnak.

Kirola egiteko ere askotarakoematen du, edozein urtarotan.

Oinez, korrika zein mendikobizikletan egiteko ibilbi-deak daude, eta horieta-ko bat da Uraren ibilbi-dea. 7 bat km-tan, garaibateko burdinolen etaerroten historian mur-

giltzeko aukera bikainada. Urtubiaga burdinolan

geldialdia egiteak merezi du.1725eko ola bi familiren artean erai-ki zuten; ziur ez dakite noiz eten zu-ten ekoizpena, baina 1830eko ha-markadara arte martxan egon zelabadakite. Bizkaian egokien kontser-batu denetarikoa da. Duela hama-lau bat urte garbiketa lanak egin, eta

hari buruzko dokumentazioa bila-tzeari ekin zioten. Tartean, ola sor-tzeko gutuna topatu zuten. Jakindutenez, aurretik Erdi Aroko burdi-nola bat egon zen bertan. Errota, be-rriz, 1960ko hamarkadarte erabilizuten. Ola pareko uharka arkudunakere ikusmina sortzen du; bitxia da.

Igerian hondartzan, Eako zeinNatxituko lapatzen parean, edotatrebeenek Kaiarrixaraino joan-eto-rrian. Azken horrek esangura bere-zia dauka herritarrentzat. Izan ere,San Joan bezperan, moilan txalu-petara igo, eta Kaiarrixa irlara joa-ten dira eatarrak, tontorrean ikurri-na jartzera. Horrela hasten dituzteEako jai nagusiak.

26 EA LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

EAKOUDALA

Helbidea: Donibane enparantza, 2Telefonoa: 94-627 52 27Faxa: 94-627 51 99 Posta elektronikoa: [email protected]: www.eakoudala.eus

www.eaturismo.eus


Iluntzar mendiko begiratokitikikusten dira Nabarniz herrikozazpi auzoak: Lekerika, Meri-ka, Elexalde, Uribarri, Zabale-ta, Intxaurraga eta Ikazurieta.Horietan guztietan, jai bat edo

beste ospatzen dituzte urtean, he-rri txikia izanda ere, asko baitiranabarniztarrek ospatzeko dituztenjaiak. Herriko dantzarien inguruanelkartu eta jai giroan hainbat aldizbatzen dira. Egun argi edo ilunetanmusikaz eta dantzaz girotzen di-tuzte auzoak.Irailean ospatzen dituzten An-

dra Mari jaiak dira herriko jai nagu-siak. Jai horietan badira galdu ezdiren ohitura zaharrak; morokiljana, esaterako. Esne eta arto iri-nez egindako jakia da morokila,eta bere garaian ia egunero jatenzuten. Hala, eskualdean, morokilezizenez ziren ezagunak nabarniz-tarrak.

Aipatzekoa da, gainera, betida-nik Nabarnizen egon den herri ki-roletako zaletasuna; zaldi pro-bek hartu zuten ospe han-diena. Desafioek ereikusmira handia sortuzuten herrian, etagaur egun ere, Na-barniz, zaldi probenherria dela esan dai-teke. Izan ere, AndraMari jaietan zaldi pro-ba txapelketak antola-tzen dituzte.Herriguneak ezeze, Nabarniz-

ko auzoek ere bizi-bizi jarraitzen

dute. Uribarri auzoko San Migelbaselizan ospatzen dute San Migeleguna. Ura eta gatza bedeinkatzendituzte mezatan, eta hamaiketa-koa jateko batzen dira gero. Antzadenez, aurreko mendean ere ospa-tzen zuten erromeria.Auzoetako baselizetan ere erro-

meriak ospatzen dira jai egun as-kotan. San Kristobak egunean Ika-zurietako auzoa girotzen dute dan-tzari eta trikitilariek. Lekerika auzoan santiagoak os-

patzen dituzte. Egun osoko egita-raua antolatzen dute, herriko jaigarrantzitsua da-eta Santiago egu-na. Ikuskizun ugari izaten dira:dantzariak, marmitako txapelketa,puzgarriak, herri kirolak... Inguru-ko herrietatik jende asko hubiltzenda; batik bat aulestiarrak.

Jaiak berreskuratzenAzken urteetan galdu izan direnhainbat jai izan dituzte herrian, etaberreskuratzeko lanean dabiltzanabarniztarrak azken urteetan. Santa Ageda eguna berreskura-

tzen dabiltza, eta azken urteetanbaserriz baserri herriari bizitasunaematera atera dira hainbat etahainbat; bezperako koplak abeste-ra ateratzen baitira bizilagunak. Inauteri sasoian, beste alde bate-

tik, mendira ibilbidea egiten dute,eta txitxiburduntzia prestatzen

dute bertan.San Isidro egunak erebadu bere tokia. He-rriko baserritarrakmeza entzutera jo-aten dira.San Juan bezpe-

rako suak, berriz,auzo bakoitzekozelaietan pizten zi-

tuzten garai batean,baina gaur egun Eleixal-

deko suaren inguruan elkar-tzen dira.

Nabarniz, jai egunaskoko herri txikia Irailean ospatzen dituzten andramariak dira herrikojai nagusiak. Hala ere, Santiago, San Isidro, SanKristobal eta sanmigeletan ere kalera ateratzen diraherritarrak, eta erromeriagaz herria alaitzen dute.

Andramarietan Kabelinatxe dantza taldekoek dantzatzen dute plazan.

28NABARNIZ LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

NABARNIZKOUDALA

Helbidea: Elexalde auzoa, 14Telefonoa: 94-625 50 77Faxa: 94-625 65 12 Posta elektronikoa:[email protected]: www.nabarniz.eus


Urdaibaiko historiaren zaindari

Xarmaz eta edertasu-nez beteriko udale-rria dugu Arratzu;zelai berde, baserrisendo, mimo guz-tiagaz zaindutako

ondare historiko natural, etagotorleku, gerlari eta harresienhistoria harrigarriez josia.Arrola mendiaren tontorrean, 530metrotik gora, Bigarren BurdinAroko herrixka gotortua (K.a IV.mendetik K.o I. mendera artekoa)aurkituko dugu, geure arbasoenbizimoduaren lekuko. Kantauriekialdeko herrixka indigenarik ga-rrantzitsuenetakoa da, eta Bizkaiaosoan egoera onenean mantendudena. Tontorraren airetiko ikuspe-

gia guztiz harrigarria da. BizkaikoForu Aldundiak burututako iker-keta, indusketa eta berreskurapenlanei esker, herrixka inguratzenzuen harresia, ate monumentalak,kastroaren sarrera babesteko era-bilitako labirintoa eta etxebizitzengunea ikus daitezke. Oppidum-eko biztanleak beste kastro batzue-tako biztanleen erasoetatik defen-datzea zuten helburu. Arratzukpartekatu eta zabaltzen dituen ira-ganaren aztarnak dira egun.

ArrolaguneHerrixka gotortuaren bizimoduanolakoa izan zen ezagutzeko auke-ra eskaintzen du Arratzuko kulturetxean dagoen Arrolako Oppidum-

aren Interpretazio Zentroak, ondolandutako ilustrazioen bitartez.Erakusketaren elementurik nabar-menetarikoena tamaina naturale-an eta zehaztasunez birsortutakoherrixkaren etxola bat da. Erabate-ko errealismoz, etxebizitza horrekArrolako biztanleak bizi ziren ga-raira eta egunez eguneko etxe-gi-rora daramatza bisitariak. Herria-ren bizimoduen zein hileta-aztu-ren berri ematen du erakusketak.

Arrolagune Interpretazio Zen-troa asteburuetan dago zabalik (la-runbata edo igandeetan, 10:00eta-tik 14:00etara bitartean) eta Arro-lako Oppidum-a ezagutzeko, uz-tailean eta abuztuan antolatzen di-ren bisita gidatuez gain, oinez egi-teko bisita bereziak antolatzendira urte osoan (hurrengoa, maia-tzaren 19an izango da). Taldeen-tzako bisitak egiteko aukera ere ba-dago, aldez aurretik erreserba egi-nez. Horretarako informazioa 63424 37 62 telefono zenbakian esku-ratu daiteke.

30 ARRATZU LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO TURISMO GIDA2019ko apirila

ARROLAGUNE INTERPRETAZIO ZENTROAHelbidea: Loiola auzoa, 4/Arratzuko kultur etxea, 1go solairuaInformazioa: 94 465 16 57Posta elektronikoa: [email protected]: www.arratzu.com


mutriku eta busturialdean · inguruko ibilbide zirkularra da, 4 ordu eta erdian egiteko modukoa....

Documents